1. Pekki ango ma tye i odi mogo ma pe ginen ka maleng?

 KET ni mutoka mo mutii pud kia ka lwokone alwoka. Ki bot jo ma tye ka kato, nongo nen maleng ma meny amenya calo pud nyen. Ento ki i tere piny, nyal nongo tye ka camo nyonyo ma kunu. Man bene rom aroma ki kwo me odi mogo. Kadi bed jami ducu nen maber ki woko, ento nongo bunyu tye ka umo lworo ki arem cwiny. Ki ka ma pe nen ki i wang dano, jami mogo ma tye calo nyal nongo tye ka balo kuc pa jo me ot marac. Pekki aryo ma romo kelo peko man obedo mato kongo matek ki dong tim gero.

2. (a) Baibul neno lok me mato kongo nining? (b) Bedo opii pa kongo obedo gin ango?

² Baibul pe kwero mato kongo i yo mupore, ento kwero mero aye. (Carolok 23:20, 21; 1 Jo Korint 6:9, 10; 1 Temceo 5:23; Tito 2:2, 3) Bedo opii pa kongo pe obedo mero keken; ento obedo loko mato kongo me doko kiti ma dong juko matone loyi woko. Jo madongo aye polle gibedo opii pa kongo. Ento tye me cwercwiny ni kadi wa bulu bene.

3, 4. Tit adwogi marac ma bedo opii pa kongo kelo i kom luot ki lutino pa ngat ma lamero.

³ Baibul onyutu wa con ni mato kongo i yo marac balo kuc pa jo me ot. (Nwoyo Cik 21:18-21) Adwogi marac ma a ki i bedo opii pa kongo gudo jo  me ot ducu. Dakone romo tutte me juko kodi matte-ni nyo me kwo kwede ki kodi kite-ni. a Romo temme me kano kongo nyo bolone woko, kano centene, bako doge ni onyut mar pi jo me ode, pi kwone, nyo kadiwa pi Lubanga, ento lamero-ni pud romo medde ameda ki mat. Ka tutene me juko matte-ni pe okelo adwogi maber, ci cwinye romo balle ma miyo en tamo ni pe etwero. En romo cako bedo ki lworo, kiniga, poto cwiny ki par, kun nenne ni konye pe.

⁴ Ka lunyodo gitye opii pa kongo, adwogine gudo wa lutino bene. Mogo gigoyo lutino marac. Mukene kinywarogi i yo me buto. Lutino bene romo kok i komgi kengi pien lanyodogi obedo opii pa kongo. Girwenyo gen i kom jo mukene woko pi kwo me mero pa lunyodogi. Lutino giromo pwonye me ling woko i wi peko ma tye i cwinygi, pien ni nongo pe giwinyo agonya me lok i kom jami ma tye ka timme paco, ma man pol kare kelo adwogi marac i komgi. (Carolok 17:22) Kodi lutino magi giromo medde ki dongo kun ginene ni konygi pe nio wa i dito.

5. Kiromo lweny ki bedo opii pa kongo nining, dok pingo man tek tutwal?

⁵ Kadi bed luloc mapol giwacci yat me cango mat ma nongo dong omoto woko i kwo pa ngat moni pe, ento polgi giye ni alokaloka madit twero timme ka ngat moni oketo yub me kwerone matwal. (Por ki Matayo 5:29.) Ento yelle me weko lamero ye kony obedo gin matek adada, pien pol kare en kwero  woko ni pe etye ki peko. Ento ka jo me ode gucako timo gin mo pi adwogi marac ma mato kongone-ni kelo i komgi ci lamero-ni romo cako niang ni etye ki peko. Daktar mo ma tye ki ngec i kit me konyo lumero ki jo me odigi owacci: “Atamo ni gin ma pire tek loyo pi jo me ot ma kit man aye me medde ki ticgi me nino ducu i yo ma keligi kony. Lamero-ni bicako neno apokapoka madit ma tye i kin en ki jo me ode.”

6. Jo me odi romo nongo tira ma konyo ki kwene ka gitye ki ngat mo ma obedo opii pa kongo?

⁶ Ka wutye ki lamero i otwu, tira me Baibul romo konyowu me medde ki kwo i yo ma keliwu adwogi maber. (Icaya 48:17; 2 Temceo 3:16, 17) Nen kong tira mogo ma okonyo jo me odi mapol me lweny ki peko ma kit man.

7. Ka lamero mo tye i ot, kokone tye i wi anga?

⁷ Pe iwek kiket koko ducu i wi. Baibul wacci: “Dano acel acel tye ki yecce ma myero oting,” ki, “ngat acel acel i kinwu bidok i lok ma i kome pire kene bot Lubanga.” (Jo Galatia 6:5; Jo Roma 14:12) Lamero-ni twero wacci jo me ode aye miyo emato kongo. Me lapore en romo wacci: “Ka onongo wutera maber, onongo kono pe amato kongo.” Ka jo mukene gimiyo nen calo giye lokke-ni, ci gicuko cwinye me medde ki matte-ni. Kadi bed gin mutimme miyo kinenowa marac nyo jo mukene kok i komwa, ento gin ma wan ki acel acel watimo— kadi wa lumero—myero obed i wiwa.—Por ki Jo Pilipi 2:12.

8. I yo ango ma kiromo konyo ki lamero me kemme ki peko ma en okelo?

⁸ Pe itam ni pol kare myero igeng nge lamero ki i adwogi me merone. Carolok mo me Baibul ma loko i kom ngat ma lakiniga bene romo tic i kom lamero:  “Ka ikwanyo en woko ki i can kicel, en pud dok bimito [ni] ikonye aye i kare mukene.” (Carolok 19:19) Wek lamero-ni okemme ki adwogi me merone. Wek en oyub jami ma en obalo nyo ogo cim bot ladit ticce odiko i nge mat matek i otyeno.

9, 10. Pingo jo me ot pa lamero omyero guye kony, dok kony pa ngagi ma myero guyeny tutwalle?

⁹ Ye kony ki bot jo mukene. Carolok 17:17 wacci: ‘Ngat ma larem bedo ki mar i kare ducu, dok tye omego ma ginywalo i kare me peko.’ Ka wutye ki lamero mo i otwu, wubedo ki peko. Myero wunong kony. Pe igalle ki nongo kony ki bot ‘lurem me ada.’ (Carolok 18:24) Tito lokke bot jo ma gingeyo peko eno-ni nyo ma gukato ki i kodi peko acel-lu romo konyi me nongo tam i kom gin ma myero itim ki ma myero pe itim. Pe ilok ata. Lok ki jo ma igenogi, jo ma bikano “lok me mung” man.—Carolok 11:13.

¹⁰ Pwonye me bedo ki gen i kom luelda. Luelda ma gitye i kacokke pa Lukricitayo giromo bedo me kony. Co magi ma guteggi i yo me cwiny-nyi gupwonye i Lok pa Lubanga dok gitye ki ngec me tic ki pwony ma tye iye. Giromo bedo macalo “ka-gwok ka yamo tye, dok macalo ka-gwok ka kot ocorre piny, macalo kulu mapol ma piine mol i kabedo mutwo, dok macalo tipo got mo madit ma tye i lobo mutwo matar atara ligwek.” (Icaya 32:2) Luelda pe gigwoko kacokke ki i kom jami maraco keken, ento bene gikweyo dok gicuko cwinywa, kun ginyutu miti i kom dano acel acel ma tye ki peko. Nong kony ma gimiyo.

11, 12. Anga ma miyo kony ma pud dong loyo bot lupaco pa lamero, dok kony man kimiyo nining?

¹¹ Ma pire tek loyo, nong kero ki bot Jehovah.  Baibul cuko cwinywa ni: “Rwot [Jehovah] tye cok ki jo ma cwinygi goro, en laro jo ma gitye ki arem madwong i cwinygi.” (Jabuli 34:18) Ka iwinyo ni cwinyi otur nyo oballe pi lyeto ma a ki i kwo kacel ki lamero i ot, nge ni “Rwot [Jehovah] tye cok.” En nongo ngeyo kit ma kwo tek kwede i otwu.—1 Petero 5:6, 7.

¹² Bedo ki niye i gin ma Jehovah waco i Lokke romo konyi me lweny ki par. (Jabuli 130:3, 4; Matayo 6:25-34; 1 Jon 3:19, 20) Kwano Lok pa Lubanga i yo matut ki dok lubu cikke miyo inongo kony me cwiny maleng pa Lubanga, ma romo mini ‘teko madwong’ me medde nino ki nino.—2 Jo Korint 4:7. b

13. Peko me aryo mene ma balo kwo me odi mapol?

 ¹³ Mato kongo i yo marac twero tero dano i peko mukene ma balo kwo me ot, ma en aye—tim gero i ot.

14. Tim gero i ot ocakke awene, dok i kare-ni tye nining?

¹⁴ Tim gero mukwongo timme i ot i tekwaro pa dano obedo i kin omego aryo, Kain ki Abel. (Acakki 4:8) Cakke i kare meno, dano gubedo ki peko me tim gero me ot i yo mapat pat. Tye co mogo ma pwodo mongi, mon ma lwenyo i kom coggi, lunyodo ma pwodo lutinogi ki gero, lutino madongo ma gitero lunyodogi muteggi i yo marac.

15. Tim gero i ot romo miyo jo me ot giwinyo nining i cwinygi?

¹⁵ Peko ma bino pi tim gero me ot dit kato wang poyo ma tim-mi keto i komwa. Dako mo acel ma kipwode owacci: “Omyero ilweny ki lewic kacel ki poto cwiny. Odiko ducu, inongo calo myero pe ia ki i kabuto, itamo ni nen calo ileko lek marac aye.” Lutino ma gineno nyo kitimo tim gero i komgi i pacogi giromo bedo jo mager ka gudongo dok gitye i odigi.

16, 17. Awano me cwiny obedo ngo, dok man miyo jo me ot winyo nining?

¹⁶ Tim gero i ot pe gik ki wano kom ngat moni keken. Pol kare kwako lweny ki leb. Carolok 12:18 wacci: “Lok pa ngat ma pe ki tam winnye malit macalo pala lucwan ka ocobo dano.” Jami ma ‘cobo dano’ ma tye i kin tim gero me ot obedo tic ki nying maraco, dange, lok me cac cawa ducu, yet me lewic, ki miyo bura me wano kom. Bur ma arem me cwiny kelo pi tim gero pol kare pe nen dok jo mukene nongo pe gingeyo ni tye.

 ¹⁷ Ma dong lit loyo aye wano cwiny latin i yo calo—lok marac i kome, cayo kerone ki ryekone cawa ducu, nyo wacce ni konye pe. Tic ki kodi leb magi romo balo cwiny latin. Ada, lutino ducu mito pwony. Ento Baibul waco bot wego ni: “Pe myero wuket kolo i kom litinowu, miyo cwinygi balle woko.”—Jo Kolocai 3:21.

18. Tim gero me ot cakke ki kwene, dok Baibul nyutu ni kiromo jukone i yo ango?

¹⁸ Tim gero me ot cakke ki i cwiny kacel ki tam; tic ma watimo a ki i tamwa. (Yakobo 1:14, 15) Me juko tim gero, lagero-ni myero olok kit ma en tamo kwede. (Jo Roma 12:2) Meno tika twere? Twere. Lok pa Lubanga tye ki teko me loko dano. Romo putu wa tam maraco ma tye calo “cel gogo.” (2 Jo Korint 10:4; Jo Ibru 4:12) Ngec matir me Baibul romo miyo ngat moni loko kwone ma weko kiwacci en oruko kit manyen.—Jo Epeco 4:22-24; Jo Kolocai 3:8-10.

19. Lakricitayo myero onen dok oter luotte nining?

¹⁹ Kit ma myero inen kwede luoti. Lok pa Lubanga wacci: “Co bene gumar mongi macalo gimaro komgi kengi. Ngat ma maro dakone, maro kome kene.” (Jo Epeco 5:28) Baibul bene wacci laco myero omi bot dakone ‘deyo macalo lawote ma kome pe tek.’ (1 Petero 3:7) Kiciko mon “me maro coggi” ki dok nyutu ‘woro matut’ i komgi. (Tito 2:4; Jo Epeco 5:33) Ki lok ada, pe tye laco mo ma lworo Lubanga ma wacci eworo dakone ka ce en bedo ka lweny i kome nyo yete. Pe tye dako mo ma bedo ka dange i wi cware, tiyo ki leb marac i kome, nyo cawa  ducu nongo ger i kome ma twero wacci emaro dok eworo cware.

20. Lunyodo gitye ki tic i nyim anga pi pito lutinogi, dok pingo lunyodo myero gubed ki niango i tic pa lutinogi?

²⁰ Neno lutino i yo mupore. Lutino gimito mar ki gwok pa lunyodogi. Lok pa Lubanga wacci lutino gubedo ‘ginaleya mua ki bot Jehovah’ dok gitye “mot.” (Jabuli 127:3) Lunyodo gitye ki tic i nyim Jehovah me gwoko mot man. Baibul loko i kom “kit me tino” ki “mingo” ma bedo i tino. (1 Jo Korint 13:11; Carolok 22:15) Lunyodo myero pe gubed ki ur ka lutinogi tiyo tic me mingo. Lutino pe gubedo jo madito. Lunyodo myero pe gumi latin oti tic ma pe rwatte ki mwakane, ki dong kerone.—Nen bene Acakki 33:12-14.

21. Lubanga mito ni wanen dok water lunyodo muteggi nining?

²¹ Kit me neno lunyodo muteggi. Lulevi 19:32 wacci: “A malo i nyim dano ma wiye obuk lwar, wor dano ma dong guti.” Pi meno cik pa Lubanga mito ni kiwor dok kipar pi jo ma guteggi. Man romo bedo tek ka lanyodo muteggi-ni mito jami mapol, kome lit, pe woto, nyo pe romo tam oyot. Kadi bed kit meno, kipoyo wi lutino me ‘miyo kony bot lunyodogi.’ (1 Temceo 5:4) Man nyuto ni myero kitergi ki woro, nyo bene konyogi ki cente. Tero lunyodo marac i yo me kom, nyo i yo mukene pe rwatte ki gin ma Baibul mito ni watim pigi.

22. Nyig ma pire tek mene ma romo gengo tim gero me ot, dok kiromo nyutune nining?

²² Dong nyig me gwokke ken. Carolok 29:11 wacci: “Laming loko ki teko me dwane ducu ka kiniga omako, ento dano maryek juko kinigane mot mot.” In iromo juko kinigani nining? Me kaka weko kiniga me jogge i cwinyi, cob peko ma tye oyotoyot.  (Jo Epeco 4:26, 27) A woko ka inongo ni pe dong iromo kanyone. Leg pi cwiny maleng pa Lubanga wek omini nyig me gwokke ken. (Jo Galatia 5:22, 23) Wot ka rwene [lat] nyo timo tic mogo me ryeyo ler romo konyi me diyo kiniga ma i cwinyi. (Carolok 17:14, 27) Tute wek ‘kiniga pe omaki oyot.’—Carolok 14:29.

23. Ngo ma romo timme ka dano mo me kacokke cawa ducu maro timo tim me gero ma pe ngut, nyo gwok bene pwodo jo me ode?

²³ Baibul ryeyo “mone, daa, . . . kiniga” i kin jami ma Lubanga okwerogi dok wacci “jo ma timo jami magi, ker pa Lubanga pe bibedo megi.” (Jo Galatia 5:19-21) Pi meno, ngatti mo ma wacci en Lakricitayo ma cawa ducu maro timo tim me gero ma pe ngut, nyo gwok bene pwodo luotte ki lutinone, kiromo ryemone woko ki i kacokke. (Por ki 2 Jon 9, 10.) I yo ma kit man, kigwoko kacokke bedo maleng labongo dano mo mager.—1 Jo Korint 5:6, 7; Jo Galatia 5:9.

24. (a) Luot ma kipwodogi giromo yero me timo gin ango? (b) Lurem ki luelda giromo konyo luot ma kipwodogi nining, dok ngo ma myero pe gutim?

²⁴ Lukricitayo ma luotgi pe gitye ka nyutu cwiny me lokke ento gilwenyo i komgi i kare-ni kono? Jo mukene guyero me bedo kacel ki luot ma giger pi tyen lok mogo. Mukene guyero me a woko, pien nongo gitamo ni komgi, tamgi, ki kwogi me cwiny—kadi wa kwogi kikome—tye ka ma ding. Dong gin ma ngat ma kipwodo-ni yero me timone i lok man obedo gin ma tye i kin en ki Jehovah. (1 Jo Korint 7:10, 11) Lurem, wadi, nyo luelda guromo bedo ki tam  me miyo kony ki tira, ento myero pe gudii ngat ma kipwodo-ni me timo mo acel ki i kingi. Ngat meno myero omok tamme pire kene.—Jo Roma 14:4; Jo Galatia 6:5.

25. Jehovah onongo tye ki yub ango pi jo me ot?

²⁵ I kare ma Jehovah oribo Adam ki Kawa i nyom, en onongo pe oyubo ni tim calo mato kongo i yo marac ki dong tim gero obal kwo me ot. (Jo  Epeco 3:14, 15) Kwo me ot onongo myero obed ki mar ki kuc, ma dano acel acel me ot winyo maber i cwinye, i tamme, ki i kwone me cwiny. Ento, kwo me ot oballe oyot adada i kare ma bal obino.—Por ki Latitlok 8:9.

26. Kwo me anyim ango ma tye pi jo ma gitemme me kwo i yo ma Jehovah mito?

²⁶ Cwinywa yom ni Jehovah pe oloko yubbe pi jo me ot. En ocikke me kelo lobo manyen me kuc ka ma dano “gibibedo maber labongo ayela mo, dok bene ngat mo pe ma bimiyo gibedo ki lworo.” (Ejekiel 34:28) I kare meno, bedo opii pa kongo, tim gero me ot, ki dong pekki mukene mapol ma balo kwo me ot i kare-ni dong gibibedo gin macon. Dano gibibunyu, pe pi kano lworo ki arem cwiny, ento pien gitye ka nongo ‘yomcwiny pi kuc madwong.’—Jabuli 37:11.