1, 2. Lunyodo myero gunong kony ki bot anga ka gimito cako tic me pito lutinogi?

 LANYODO mo ma tye ki pwoc owaco mwaki 3,000 mukato angec ni, “otino obedo mot ame yaa i bang Rwot [Jehovah].” (Jabuli 127:3, Baibul me Leb Lango) Adada, yomcwiny me bedo lanyodo obedo mot ma a ki bot Lubanga, mot ma pol pa jo ma gunyomme gibedo kwede. Ento, jo ma gitye ki lutino gingeyo ni yomcwiny me bedo lanyodo kelo tic i wigi.

² I kare-ni, pito lutino obedo gin matek tutwal. Kadi bed kit meno, jo mapol gupito lutinogi maber mada, dok laco Jabuli acel ocimo yone kun wacci: “Ka pe Rwot [Jehovah] aye ma ogero ot, jo ma gero gicanne nono.” (Jabuli 127:1) Ka iketo cwinyi me lubu pwony ma a ki bot Jehovah, ci ibibedo lanyodo maber. Baibul wacci: “Gen Rwot [Jehovah] ki cwinyi ducu, pe ibed ka jenge i kom niang ma itye kwede.” (Carolok 3:5) Tika itye atera me lubu tira pa Jehovah ka imito cako tic ma tero mwaki 20 me pito latin?

3. Tic ango ma wego myero otim pi gwoko lutino?

³ I paci mapol i but lobo, co gitamo ni tic me pwonyo lutino polle obedo tic pa mon. Ada gire, Lok pa Lubanga cimo ni tic pa wego obedo tic me yenyo  gipite. Ento, lok acel-li bene tito ni tic me paco tye i wiye. Baibul wacci: “Mukwongo kong ikwong tiyo ticci ma tye woko, pur poto dok ipit iye ginapita ducu ma mitte; ka lacen, idong jo me odi.” (Carolok 24:27, NW) I tam pa Lubanga mego ki wego myero guribbe i pwonyo lutinogi kacel.—Carolok 1:8, 9.

4. Pingo pe omyero wanen lutino co ni pigi tek loyo anyira?

⁴ In mono ineno lutinoni nining? Ripot mo waco ni i lobe me Acia “lutino anyira pol kare pe kimarogi.” Mar manok i kom anyira-ni bene kiwacci pud tye i lobe me Amerika ma Tung Kupiny, kadi wa i kin “jo me odi ma gukwano.” Ento lok ada tye ni, lutino anyira bene pigi tek marom aroma. Yakobo, wego mo ma ngene ma okwo yam con, otito ni lutinone ducu, kadiwa anyira ma en onywalogi i kare ca, gubedo “litino ma Lubanga omiyo ki [en].” (Acakki 33:1-5; 37:35) I yo acel-lu bene, Yecu oketo cinge i kom “lutino” ducu (awobe ki anyira) ma kikelogi bote. (Matayo 19:13-15) Ngene kene ni Yecu neno jami calo Jehovah.—Nwoyo Cik 16:14.

5. Ngo ma luot moni myero gutam pire ka gimito moko wel lutino adi ma myero ginywal?

⁵ Jo me kabedowu mono pud gimito ni dako myero onywal lutino mapol? Rwatte ni, moko tam i kom wel lutino ma jo munyomme moni myero gubed kwede cung i wigi. Ento ka lunyodo moni pe gitye ki kero me pito, ruko, ki cwalo lutino mapol i cukul kono? Ka kumeno, ci luot meno myero kong gutam i kom lok man ka gitye ka moko wel lutino ma gimito. Luot mukene ma pe giromo gwoko lutinogi ducu gimiyo mukene bot wadigi. Man mono ber? Pe ber. Dok man pe kwanyo tic ma tye i wigi me gwoko lutinogi. Baibul wacci: “Ka ce dano mo  pe miyo gin mo me konyo wadine [jo ma mege], makato pi jo me ode kikome, nongo dong okwero niyene woko, dok bene odoko rac makato ngat ma pe oye Lubanga.” (1 Temceo 5:8) Luot ma giryek gigoyo pulan me bedo ki wel ‘jo me otgi’ ma miyo giromo pito ‘jo ma megi.’ Tika giromo tic ki yo mo me lago nywal? Moko tam meno cung i wigi, dok ka gin gumoko tam me lago nywal, ci dok yero yo nyo yat mene ma gibitic kwede bene pud cung i wigi. “Dano acel acel tye ki yecce ma myero oting.” (Jo Galatia 6:5) Ento, yo mogo me lago nywal ma kwako onyo ic i yo mo keken pe rwatte ki cik me Baibul. Lubanga Jehovah en aye “wang it me kwo.” (Jabuli 36:9) Pi meno, kwanyo kwo ma dong ocakke woko pe nyutu woro i kom Jehovah dok meno obedo nek.—Nia 21:22, 23; Jabuli 139:16; Jeremia 1:5.

6. Awene ma pwonyo lutino myero ocakke iye?

⁶ Carolok 22:6 wacci: “Pwony latin con ma nongo en pud tidi kit yo ma myero en obed kwede.” Pwonyo lutino obedo tic mukene madit pa lunyodo. Awene ma pwony man myero ocakke iye? Myero ocakke con adada. Lakwena Paulo owaco ni kipwonyo Temceo cakke ki i ‘tinone.’ (2 Temceo 3:15) Nyig lok me leb Grik ma kitiyo kwede kany romo bedo latin lakere nyo latin ma peya kinywalo. (Luka 1:41, 44; Tic pa Lukwena 7:18-20) Pi meno, Temceo ocako nongo pwonye ma onongo pud tidi adada—dok meno pore. Kare maber me cako pwonyo latin obedo kare ma nongo en pud tidi. Kadi wa latin ma i kor bene tye ki miti me nongo ngec.

7. (a) Pingo pire tek ni lunyodo aryo ducu myero gubed ki wat macok ki latingi ma pud tidi? (b) Wat ango ma obedo i kin Jehovah ki Wode ma en ocweyo en kikome?

 ⁷ Mego mo acel owacci, “i kare ma aneno latinna tyen mukwongo, cwinya otugi marre adada.” Pol pa mege bene giwinyo kit meno. I nge nywal, wat macok i kin mego ki latin cako dongo kit ma nongo gikwo kacel nino ducu. Doto latin bene medo wat meno. (Por ki 1 Jo Tecalonika 2:7.) Lok ma mego loko kun yweyo ki kom latinne pire tek pi miyo latinne winyo maber. (Por ki Icaya 66:12.) Wego kono? En bene myero obed macok ki latinne. Jehovah kikome obedo lanen maber i lok man. I buk me Carolok, wapwonyo i kom wat maber ma Jehovah obedo kwede ki Wode ma en ocweyo en kikome, dok en wode-ni owacci: ‘Jehovah oketo an ryeko macalo acakki ticce. Dok onongo cwinye obedo yom i koma kare ducu.’ (Carolok 8:22, 30; Jon 1:14) I yo acel-lu, wego maber cako dongo wat macok ki latinne cakke ma en nongo pud lakere. Lanyodo acel owacci, “Nyut mar madwong. Nyutu mar ki latin pe neko latin.”

8. Lunyodo myero gutim ngo me dongo ngec pa lutino con, ma pud gitino?

⁸ Ento lutino mito jami makato meno. Nicakke i nino ma kinywalo kwede latin, adamme cako gamo ki gwoko ngec, dok lunyodo aye gubedo jo mukwongo ma gimiyogi ngec. Ket leb macalo labolle. Jo ma kwedo lok gunongo ni kit ma latin pwonyo kwede lok ki kwan “gitamo ni kubbe ki kit wat ma latin obedo kwede ki lunyodone cakke ma en pud tidi.” Kwan dok ilok bot latinni cakke ma nongo en pud latin matidi. En obicako poro in, dok ma pe otero kare itwero cako pwonyo en ki kwan.  Man romo weko en cako kwan ma nongo peya odonyo i cukul. Timo meno bikonyowu adada ka wubedo i lobo ma lupwonye nok dok lutino dille adila i ot kwan.

9. Yub ma pire tek mene ma wi lunyodo myero opo iye?

⁹ Gin me acel ma pire tek bot lunyodo aye cobo miti pa lutinogi me cwiny. (Nen Nwoyo Cik 8:3.) Gitimo man ki keto yub ango? Ki keto yub me konyo latingi me pwonyo kit pa Kricito, nyo ni me ruko “kit pa dano manyen.” (Jo Epeco 4:24) Pi man lunyodo omyero gutam pi jami mupore me gedo ki yo me gedo mupore.

10. Kit ango ma lutino myero gudong?

¹⁰ Ber pa gedo moni cung i kom jami me gedo ma kitiyo kwede i kom gedo meno. Lakwena Paulo owacci jami gedo mabeco loyo pi dongo kit pa Lakricitayo obedo “jabu nyo ryal, nyo godi me wel-gu.” (1 Jo Korint 3:10-12) Jami magi gicung pi kit calo niye, ryeko, pimo lok, bedo lugen, woro, ki bedo ki pwoc pi Jehovah ki cikke. (Jabuli 19:7-11; Carolok 2:1-6; 3:13, 14) Lunyodo gitwero konyo lutinogi cakke ma pud gitino me dongo kit magi nining? Gikonyogi ki lubu cik ma yam kiketo con.

11. Lunyodo me Icrael onongo gikonyo lutinogi me dongo kit pa Lubanga nining?

¹¹ Ma onongo odong kare manok ki jo Icrael me donyo i Lobo ma Kiciko, Jehovah owaco bot lunyodo me Icrael ni: ‘Lok magi ducu ma acikowu kwede tin-ni wubiketo i cwinywu; dok wubipwonyo litinowu kwedgi matek. Wulok lok kwedgi ma wubedo i odiwu, ki ka wutye ka wot i yo ka wubuto piny ki ka wua malo.’ (Nwoyo Cik 6:6, 7) Ada, lunyodo  myero gubed lanen maber, lirem, lunywak lok, ki lupwonye.

12. Pingo pire tek ni lunyodo myero gubed lanen maber?

¹² Bed lanen maber. Mukwongo, Jehovah owacci: “Lok magi . . . wubiketo i cwinywu.” Ka dok, omedo ni: “wubipwonyo litinowu kwedgi matek.” Pi meno, kit pa Lubanga myero kong obed i cwiny lunyodo. Lunyodo myero gumar ada dok gukwo ma lubbe ki ada. Ka gutimo meno ci gibigudo cwiny lutinogi. (Carolok 20:7) Pingo? Pien jami ma kineno ki wang gudu cwiny lutino loyo ma giwinyo awinya.—Luka 6:40; 1 Jo Korint 11:1.

13. Lunyodo ma Lukricitayo gitwero lubu lanen pa Yecu i keto cwinygi i kom lutinogi nining?

¹³ Bed larem. Jehovah owaco ki lunyodo me Icrael ni: ‘Wulok ki lutinowu ma wubedo i odiwu, ki ka wutye ka wot i yo.’ Man mito miyo kare muromo bot lutino kadi bed lunyodo gitye ki tic mapol. Yecu onongo ngeyo ni pore me miyo karene pi lutino. I kare me giko ticce me pwony, ‘lwak gukelo litinogi bot Yecu ni wek ogudgi.’ Yecu otimo ngo? “Ocako tingogi i kore omiyogi gum.” (Marako 10:13, 16) Tam kong ni, kare me to pa Yecu nongo dong onyiko cok. Ento, en pud omiyo karene dok oketo tamme i kom lutino matino. Man pud dong obedo lanen maber ya!

14. Pingo pire tek ni lunyodo myero gubed kacel ki latingi?

¹⁴ Bed lanywak lok. Bedo kacel ki latinni bikonyi me nywako lok kwede. Ka imaro lok kwede, ci ibedo ki kare me niang kodi kit ma en tye ka dongone. Wi myero opo ni, nywako lok ki latin pe tyen lokke ni in iloko latung cel. Mego mo acel i lobo Brazil owaco ni, “Anongo ni an bene omyero apwony bedo ngat ma tero ite me winyo lok, ma  awinyo lok ki cwinya ducu.” Timo man onyako nyige i kare ma wode ocako tite jami ma i cwinye.

15. Gin ango ma myero obed i wiwu ka odok i kom lok me mato yamo?

¹⁵ Lutino gimito ‘kare me nyero. . . kare me tuko,’ ki kare me mato yamo. (Latitlok 3:1, 4; Jekaria 8:5) Mato yamo twero bedo gin maber ka lunyodo ki lutino ginongo mitte kacel. Tye me cwer cwiny ni i paci mapol mato yamo obedo neno telebijon. Kadi bed ni telebijon twero bedo gin lagal wang maber ento twero balo kit pa dano dok bene balo wa nywako lok i kin jo me ot. Pi meno, pingo  pe itim gin mo ma dongo lutinoni? Wuwer wer, wutuk tuko, wubed kacel ki lirem, wulim kabedo mogo mabeco. Jami ma kit meno miyo wuloko lok i kinwu.

16. Ngo ma lunyodo myero gupwony kwede lutinogi i kom Jehovah, dok omyero gutim man nining?

¹⁶ Bed lapwony. Jehovah owacci, “Wubipwonyo litinowu” ki lok magi. Lok ma orumu ka ngete tito boti gin ma myero ipwony ki kit ma myero ipwony kwede. Mukwongo, ‘mar Jehovah Lubangani ki cwinyi ducu, ki kwoni ducu ki tekki ducu.’ (Nwoyo Cik 6:5) Ci, “lok magi . . . wubipwonyo.” Mi pwony ma weko lutino dongo mar pi Jehovah ki cikke ki cwinygi ducu. (Por ki Jo Ibru 8:10.) Nyig lok man ni “wubipwonyo” te lokke ni, nwoyo pwony moni tere tere. Dong, rom ma Jehovah nongo tye ka wacci ni gin mukwongo me konyo lutinoni me dongo kit pa Lubanga i kwogi aye me lok i kome kare ducu. Man kwako kwano Baibul kwedgi labongo keng.

17. Gin ango ma lunyodo myero gudong i cwiny lutinogi? Dok pingone?

¹⁷ Pol pa lunyodo gingeyo ni miyo ngec me donyo wa i cwiny lutino pe yot. Lakwena Petero otito bot Lukricitayo ni: “Wumit cak magili me cwiny, calo litino lukere ma pud ginywalogi nyen.” (1 Petero 2:2) Kit ma pe jo ducu gimito cam me cwiny-nyi, lunyodo myero giyeny yo me weko lutinogi bedo calo lutino lukere ma cawa ducu nongo gimito cak-ki.

18. Yo me pwony pa Yecu mene ma kicuko cwiny lunyodo me lubone?

¹⁸ Tic ki labol omiyo Yecu ogudu cwiny dano. (Marako 13:34; Luka 10:29-37) Tic ki labol tiyo maber bot lutino. Pwonygi ki cik ma igi lac me Baibul  kun itiyo ki ododo mamit, calo mogo ma nonge i Bukka me Ododo me Baibul. a Wek lutino bene gunywak i pwony man. Mi gin gugo cal dok gutuk goga ma jenge i kom gin mutimme i Baibul. Yecu bene otiyo ki lapeny. (Matayo 17:24-27) Lub lanen pa Yecu i kare me kwan ki jo me otti. Ma ka lok aloka i kom cik pa Lubanga, peny lapeny mogo calo, Pingo Jehovah omiyo botwa cik man? Ngo ma timme ka walubo cik-ki? Ngo ma timme ka pe walubo? Lapeny ma calo magi konyo latin me tam dok me neno ni cik pa Lubanga obedo gin maber piwa.—Nwoyo Cik 10:13.

19. Ka lunyodo gilubo cik me Baibul me pwonyo lutinogi, ci lutino gibibedo ki yomcwiny ango?

¹⁹ Ka ibedo lanen maber, larem, lanywak lok, ki lapwony, ci itwero konyo latinni con me moko wat macok ki Lubanga Jehovah. Wat man bikonyo latinni me bedo ki yomcwiny macalo Lakricitayo. En bitute me cung i niyene kadi bed tye i lyeto ma a ki bot lutino luwote nyo atematema. Kony en kare ducu me nyutu pwoc pi wat maber man ma en tye kwede.—Carolok 27:11.

20. Tira obedo gin ango, dok waromo miyone nining?

²⁰ Tira obedo pwony ma kimiyo me tiro tam ki cwiny dano. Lutino gimito tira kare ducu. Paulo oniango wego ni “wupitgi [lutinogi] gudong maber kun wupwonyogi dok wunyebogi ki kit mabeco ma Rwot [Jehovah] pwoyo.” (Jo Epeco 6:4) Lunyodo myero gumi tira ki mar, kit macalo Jehovah miyo. (Jo Ibru 12:4-11) Tira ma kimiyo ki mar kiromo  miyone ki leyo lok ma twero kelo niang. Pi man, kikwayowa ni ‘wuwiny pwony nyo tira.’ (Carolok 8:33) Waromo miyo tira nining?

21. Cik ango ma lunyodo myero gulubi ka gitye ka miyo tira bot lutinogi?

²¹ Lunyodo mukene gitamo ni tiro lutinogi obedo lok botgi ki bura ki gero, nyo bene yetogi. Ento, i lok man, Paulo ociko ni: “Wun wego, pe wuket kolo i kom litinowu.” (Jo Epeco 6:4) Kicuko cwiny Lakricitayo acel acel me bedo “ngat ma lakica bot dano ducu . . . tiro jo ma pyem kwede ki mwolo.” (2 Temceo 2:24, 25) Kadi bed ni lunyodo ma Lukricitayo myero gucung matek, ento wigi myero opo bene i kom tam man ka gitye ka tiro lutinogi. Kare mukene lok aloka keken pe twero tic maber, ci iromo miyo pwod i yo mo keken.—Carolok 22:15.

22. Ka imito pwodo latin moni, ngo ma myero ikonye me niang?

²² Lutino mapat pat mito pwony nyo tira mapat pat. Mukene pe itwero ‘tirogi ki lok keken.’ Pi latin ma kit man, miye pwod kicel kicel pi dingone romo laro kwone. (Carolok 17:10; 23:13, 14; 29:19) Latin bene, myero onge tyen lok mumiyo kimiye pwod. “Lut ki pwony bimiyo latin doko maryek.” (Carolok 29:15, Baibol pa Katoli; Yubu 6:24) Ento, pwod myero obed ma opore. Jehovah owaco bot jone ni, “Abipwodowu i yo muporre.” (Jeremia 46:28b, Baibol pa Katoli) Baibul pe cwako pwod marac ki lut ma twero keto awano i kom latin.—Carolok 16:32.

23. Gin ango ma latin myero oniang ka lanyodone omiye pwod?

²³ I kare ma Jehovah ociko ni ebimiyo pwod ki jone, mukwongo en kong owaco botgi ni: “Pe wulwor . . . pien atye kwedwu.” (Jeremia 46:28a) I yo acel-lu, tira mo keken ma lanyodo miyo myero omi  i yo mupore, ma pe weko latin dong ki par ni pe kimaro en. (Jo Kolocai 3:21) Ma ka meno, latin myero oniang ni in ‘itye kwede.’

24, 25. Gin acel marac ango ma lutino mito agwoka ki iye i kare-ni?

²⁴ Pol pa jo madito gipo i kom karegi me tino ni obedo kare me yomcwiny mada. Wigi po i kom gwok maber ma kigwokogi kwede, ki dok gen ma gubedo kwede ni lunyodogi bigwokogi i yo ducu. Lunyodo gimito ni lutinogi guwiny kit meno, ento i lobo man ma dong oballe woko-ni, tek tutwal me gwoko lutino.

²⁵ Tim me pyedo lutino matino aye dong omedde marac i kare man. I Malaysia, tim man omedde ma kato macon tyen angwen kulu i kine me mwaka apar keken. I Germany kipyedo lutino 300,000  mwaka ki mwaka, dok i lobo acel me Amerika ma Tung Kupiny, lukwed lok mo gubyeko ni welle o wa i 9,000,000 kulu! Tye me cwercwiny tutwal ni lutino magi polle kipyedogi ki i pacigi dok jo ma gin ngeyo dok gigeno aye timo tim man i komgi. Ento lunyodo aye myero gubed ka gwokke pa lutinogi. Lunyodo mono giromo gwoko lutinogi nining?

26. Yo mene ma kitwero gwoko kwede lutino maber, dok ngec twero gwoko latin nining?

²⁶ Kit ma dong ongene ni lutino matino ma pe gingeyo lok kom tim buto aye pyedogi yot ma loyo-ni, yo maber me gwokogi aye me pwonyo latin ma pud tidi. Ngec romo miyo gwok “ki i yo me gin marac, dok bilari ki i cing dano ma gikelo ayelayela, pi lok ma giwaco.” (Carolok 2:10-12) Ngec ango? Ngec me cik me Baibul, ma kwako gin maber ki marac. Wek gubed ki ngec ni jo madito mukene bene gitimo bal, dok ni jo matino omyero pe gulub tamgi ka ce guwacci gitim gin mo marac. (Por ki Daniel 1:4, 8; 3:16-18.) Pe icikgi kicel keken ki lok man. Pol pa lutino matino gimito ni kong kinwo lok moni tere tere wek wigi opo iye. Ka lutino gucako doko dito, wego myero onyut woro i kom nyare ka tye ka lwok nyo loko bongo, mego bene myero onyut woro ki wode i yo acel-lu—man weko lutino gicako ngeyo kwo mupore ma myero gilubi. Ngene kene ni, yo acel maber me gwoko lutino ki i tim marac aye ni wun lunyodo wunge ngo ma lutino timo.

27, 28. Anga ma lunyodo gilokke bote ka gitye ki peko me pito latin?

²⁷ Adada, pwonyo latin cakke ma pud lakere obedo  gin matek mada, ento lunyodo ma gitye i niye pe gitye kengi. Con i kare pa Lungolkop, i kare ma laco mo ma nyige Manoa oniang ni ebibedo wego, en okwayo Jehovah me miye tira me gwoko latinne-ni. Jehovah ogamo legane.—Lungolkop 13:8, 12, 24.

²⁸ I yo acel-lu, ka lunyodo me kare-ni ma gitye i niye gitye ka gwoko lutinogi, gin bene giromo lega bot Jehovah. Bedo lanyodo tye gin matek, ento tye bene ki mot madit. I Hawaii, lunyodo mo ma Lukricitayo guwacci: “Itye ki mwaka 12 me cobo ticci ma peya mwaka marac me bulu ocakke. Ento ka itute matek me tic ki cik me Baibul, ci ibinongo kuc ki yomcwiny ka lutinoni gimoko tam pigi kengi me tic pi Jehovah.” (Carolok 23:15, 16) Ka latinni omoko tam meno, ci in kikomi bene ibiwacci: “Otino obedo mot ame yaa i bang Rwot [Jehovah].”