1, 2. (a) Tic ango ma Ruth onongo tye ka timone? (b) Ruth oneno ngo maber i Cik pa Lubanga ki jone?

RUTH ogungo i nget bel cayiri ma en okayo i nino meno. Pinye onongo dong tye ka umme woko i poto ma i nget Beterekem, dok lutic mapol onongo gucako wot motmot me cito i dog cel me boma matidi meno ma olede i wi cere. Ruth onongo tye ka winyo olo ma kome otonge woko pi tic matek me nino meno, pien en obedo ka tic labongo yweyo cakke odiko. Ento, en pud omedde ameda ki dino bel. Kadi bed ni ticce obedo tek, ento ninone obedo maber makato kit ma en otamo kwede.

² Jamine mono onongo dong tye ka doko ber ber bot dako to ma pud tidi-ni? Kit ma waneno ki i dul ma okato, en omoko i kom daane, Naomi, kun kwonge ni pe ebiweko en dok ebimiyo Lubanga pa Naomi, Jehovah, doko Lubangane. Mon to aryo-ni gubino ki i Moab i Beterekem, dok Ruth nya jo Moab oneno ki wange kit ma Cik pa Jehovah tiyo dok gwoko kwede lucan ma i Icrael, kadi wa lurok ma gubino abina. En onongo ni jo mogo pa Jehovah ma gikwo i te Cik dok gupwonye ki Cik meno, gunyuto niye ki kicagi i yo ma ogudo cwinye adada.

3, 4. (a) Boaj ocuko cwiny Ruth nining? (b) Lanen pa Ruth konyowa nining i kare man ma lok me cente tye matek tutwal-li?

³ Dano acel i kingi obedo Boaj, lalonyo mo muteggi ma Ruth onongo tye ka kayo kac i potone-ni. En onene ci otere macalo nyare i nino meno. Pe onongo twero juko bwunyo ki i cwinye ka otamo i kom lok me kica ki pak ma kipakke kwede pi gwoko Naomi ki dong yero bedo i te bwom Lubanga me ada, Jehovah.—Kwan Ruth 2:11-14.

⁴ Kadi bed kit meno, Ruth myero obed ni otamo pi kit kwo ango ma tye anyim. Macalo larok mo ata ma lacan dok cware  ki latinne mo pe, en bigwokke kacel ki Naomi nining i mwaki ma tye ka bino anyim? Tika beko kor cam biromo gwokogi? Ki dok anga ma bigwoko en ka eti? Onongo twero niange ka kodi tam ma kit man omiye par. I kare man ma lok me cente tye matek tutwal-li, jo mapol gilwenyo ki par ma kit man. Pwonyo kit ma niye pa Ruth okonye kwede i kare me peko meno, bimiyo wanongo lanen mapol me aluba.

5, 6. (a) Kayo bel pa Ruth i nino me acel i poto pa Boaj obedo nining? (b) Naomi owinyo nining i kare ma oneno Ruth?

⁵ I kare ma Ruth otyeko dino bel ki dong cokone kacel, en onongo ni ebeko bel macok romo debe aryo me lita pyeraryo wiye aryo. Bel-le onongo nen calo romo kilo 14 kulu! En gwok nyo otweyo ki bongo ci oyeyo i wiye, ka ocako wot me cito i Beterekem ma piny dong tye ka doko col.—Ruth 2:17.

⁶ Cwiny Naomi obedo yom me neno ci-wode me amara, nyo gwok ongamo doge ki ur me neno dit pa bel ma Ruth otingo i wiye. Ruth bene okelo cam mogo ma odong ma Boaj omiyo ki luticce, ci gucamo dek matidi meno kacel. Naomi openye ni: “Tin ibeko kwene? Gum obed i kom ngat ma oparo piri-ni.” (Ruth 2:19) Naomi oneno patpat-te; oneno dit pa bel ci ongeyo ni ngat mo myero obed ni okonyo dako to-ni.

7, 8. (a) Naomi oneno kica pa Boaj calo tye ka a ki bot nga, dok pingo? (b) Ruth dok omedde ki nyuto mar ma pe lokke i kom daane nining?

⁷ Jo aryo-ni gucako lok, ci Ruth otito lok i kom kica pa Boaj bot Naomi. I kare ma owinyo, Naomi ogamo ni: “Myero Rwot [Jehovah] omiye gum, Rwot ma kicane peya otenyo jo makwo ki jo muto-ni.” (Ruth 2:20) En oneno kica pa Boaj calo gin ma oa ki bot Jehovah, ma miyo luticce pe gibedo jo ma ludur dur, dok ocikke me miyo mot bot jone pi kica ma ginyuto. *—Kwan Carolok 19:17.

⁸ Naomi owaco ki Ruth ni oye lok pa Boaj me bedo ka beko bel i potone, ki me bedo cok ki mon matino me pacone wek lukac pe guyelle. Ruth oye tam meno. En bene omedde ki bedo “kacel ki daane.” (Ruth 2:22, 23) I lok man, waneno dok aye kit maber ma en obedo kwede, ma obedo mar ma pe  lokke. Lanen pa Ruth miyo wapenye kekenwa ka ce wamaro jo me odiwa, kun wateno korgi ki konyogi ka mitte. Kodi mar ma kit meno pe kato wang Jehovah.

9. Ngo ma watwero pwonyone ki bot Ruth ki Naomi i kom bedo jo me ot?

⁹ Ruth ki Naomi mono onongo pe kitwero lwongogi ni jo me ot kikome? Jo mukene giwaco ni, wek jo moni obed jo me ot “kikome,” tic acel acel me ot myero obed ki ngat ma timo; calo tic pa laco, pa dako, pa latin awobi, pa latin anyaka, pa dayo ki pa wego madit, medde kwede anyim. Ento lanen pa Ruth ki Naomi poyo wiwa ni kadi jo aryo keken gitwero bedo jo me ot ka ginyuto kica ki mar i kingi. Jo me otwu mono pigi tek boti? Yecu opoyo wi jo ma lube ni kacokke pa Lukricitayo romo doko jo me ot bot jo ma gipe kwede.—Mar. 10:29, 30.

10. I yo ango ma Naomi onongo mito konyo Ruth?

¹⁰ Cakke ki i kare me kayo bel cayiri i April nio wa i kayo bel ngano i Juni, Ruth obedo ka beko bel i poto pa Boaj. Ka cabit woto ki kato, myero obed ni Naomi obedo ka tam i kom ngo ma etwero timone pi ci-wode me amara-ni. Ma pud gitye i Moab, Naomi onongo ngeyo ni pe etye ki yo mo keken me konyo Ruth me nongo laco mukene. (Ruth 1:11-13) Ento man, en ocako tam mapat. En obino bot Ruth ci owacci: “Nyara, pe myero ayennyi ot?” (Ruth 3:1) I tekwaro me kare ca, lunywal onongo ginongo dano me nyomo lutinogi, dok Ruth onongo odoko nya pa Naomi i ada. En onongo mito nongo “ot” ki Ruth—ma man obedo nongo laco me nyomme kun gwoke. Ento ngo ma Naomi onongo twero timone?

11, 12. (a) I kare ma Naomi owaco ni Boaj obedo ngat ma romo ‘lako’ Ruth, en onongo tye ka lok i kom Cik pa Lubanga madok i kom ngo? (b) Ruth odok i tam ma daane omiye nining?

¹¹ I kare ma Ruth owaco nying Boaj, Naomi owacci: “Dano meno aye omegiwa macok ma romo laki.” (Ruth 2:20) Meno onongo tyen lokke ngo? Cik pa Lubanga onongo tye ki yub me mar pi jo me ot ma gitye i peko pi lok me can nyo to. Ka  dako mo odoko dako to ma pud pe ki latin, en winyo marac pien nying cware ki likwayone birweny woko matwal. Ento Cik pa Lubanga onongo ye pi omin laco meno me nyomo dako to-ni wek onywal latin ma bileyo nying lato ca ki dong gwoko jamine. *—Nwo. 25:5-7.

¹² Naomi otito ki Ruth gin ma omyero otim. Watwero goyo calle i wiwa kit ma latin dako-ni oyabo kwede wange malac ki ur i kare ma daane tye ka lok kwede. Cik pa jo Icrael onongo pud nyen bot Ruth, dok tim me tekwarogi onongo pat mada bote. Kadi bed kit meno, en obedo ki woro madit pi Naomi kun winyo lokke ducu ki diro. Tam ma Naomi omiye-ni oromo bedo ni onen me lewic mada—ma romo kelo alano—ento Ruth oye. Owaco ki woro ni: “Abitiyo gin ma iwaco ducu.”—Ruth 3:5.

13. Ngo ma watwero pwonyone ki bot Ruth i kom ye tam pa jo madongo? (Nen bene Yubu 12:12.)

¹³ I kare mukene, tek mada bot jo matino me winyo tam pa jo madongo ma dong guwinyo koko winyo orii. Yot adada me tamo ni jo madongo pe gingeyo ariya ki peko ma jo matino girwatte kwede. Lanen pa Ruth man poyo wiwa ni winyo lok me ryeko pa jo madongo ma gimarowa dok gitamo pi ber bedowa romo kelo adwogi maber. (Kwan Jabuli 71:17, 18.)  Ento tam pa Naomi onongo tye ningo, dok Ruth mono ada onongo adwogi maber?

14. Ruth ocito kwene i otyeno, dok ngo ma onongo timme kunu?

¹⁴ I otyeno meno, Ruth ocito i wi laro ka ma lupur mukene-ni gitero iye belgi me adina ki me akwora. Kabedo ma kit meno polle onongo bedo i bad cere nyo i wi cere ka ma yamo bedo tek iye i otyeno. Lutic onongo gitiyo ki fok madongo me bayo bel cayiri ma kidino malo wek yamo okonygi me kworone.

15, 16. (a) Tit gin ma otimme i ka kworo bel i nge Boaj tyeko ticce i wi otyeno. (b) Boaj ongeyo ni Ruth obuto ka tyene nining?

¹⁵ Ruth obedo ka neno i wi diro kit ma lutic mukene-ni gidolo kwede ticgi i otyeno. Boaj obedo ka neno kit ma kworo bel woto kwede, nio ka odurre lipim. I nge cam matek, en oceto obuto inget bel ma odurre-ni. Man nen calo obedo gin ma timme jwi, gwok nyo timme kumeno pi gwoko cam ma kikayo ki bot lukwo nyo luyak. Ruth oneno Boaj ka buto piny pi nino i dyewor. Cawa onongo oromo me keto tam pa Naomi-ni i tic.

¹⁶ Ruth olibbe cok, cwinye obedo ka poto. Oneno ni ladit-ti dong onino bokbok. Dong kit ma Naomi owacce, en ocito tung ka tyene, oelo gin um manok, ci obuto i ka tyene. Ci ocako kuro gin ma obitimme. Cawa obedo ka wot. Ki bot Ruth, ginne onongo tye ka tero labinaka. Motmot, i cwiny  dyewor, Boaj ocako yelle manok. Koyo obedo ka nekone, ci oryeyo cinge, nen calo me umo tyene doki. Ci obongo onongo ni ngat moni tye ka tyene. Ginacoya waco ni, “Ci nen dako mo obuto ka tyene!”—Ruth 3:8.

17. Jo ma giwaco ni gin mo marac onongo tye i gin ma Ruth otimo-ni pe gitamo i kom jami aryo matino ango?

¹⁷ Openyo ni, “In anga?” Ruth ogamo gwok ma kome myel ni: “An a Ruth, angecani. Yar dog bongoni, iuma kwede, pien in aye imyero ka lako an.” (Ruth 3:9) Lugony leb mogo me kare-ni gutemo waco ni ngwec lok me mit mo manok onongo tye i leb ma Ruth otiyo kwede ki gin ma otimo. Ento pe gitamo i kom jami aryo matino. Me acel, Ruth onongo tye ka timo gin ma lubbe ki cik me tekwaro me kare meno, ma polle dong orweny woko i kare-ni. Pi meno, pe bedo ber me porone ki kit me kare-ni ma opong ki lok me tarwang. Me aryo, Boaj odok i gin mutimme-ni i yo ma nyuto ni en pe oneno gin ma Ruth otimo-ni calo tim me caro ento calo gin ma tye me apwoya aye.

18. Ngo ma Boaj owaco ma okweyo cwiny Ruth, dok timo ber tyen aryo ango en oloko iye?

¹⁸ Boaj oloko, dok ngene kene ni lokke i yo me niango ki kica ocuko cwiny Ruth. En owacci: “Rwot [Jehovah] omiyo gum, nyara; man inyutta berri madit makato macon, pien pe icito i kor awobe matino, ma lucan nyo ma lulonyo.” (Ruth 3:10) Lok ni “macon” onongo loko i kom bedo lagen pa Ruth i bino ki Naomi i Icrael ki dong gwokone. Lok ma en otiyo kwede ni “man,” en onongo tye ka lok i kom miti pa Ruth me ye nyomo Boaj. Boaj onongo ngeyo ni dako ma pud tidi calo Ruth romo yenyo laco ki i kin awobe matino, kadi lacan nyo lalonyo. Ento, Ruth onongo mito timo ber pe bot Naomi keken ento wa bot cwar Naomi ma dong oto woko-ni bene, wek nyinge omedde i kin lutugi. Pe tek me niang tyen lok ma omiyo ber cwiny latin dako-ni ogudo cwiny Boaj.

19, 20. (a) Pingo Boaj pe onyomo Ruth cutcut? (b) I yo ango ma Boaj onyuto kica ki niango i kom Ruth dok pe obalo nyinge?

¹⁹ Boaj omedde ni: “Ci tin, nyara, pe dong ilwor, pien  abitimo piri gin ducu ma ilego-ni pien lutuwa ma i gang-ngi gingeyo kit berri.” (Ruth 3:11) Cwinye obedo yom ni ebinyomo Ruth; gwok nyo pe obedo ki ur tutwal ni openye me lakke. Ento Boaj obedo dano ma kite atir, en onongo pe obitimo kit ma cwinye mito kwede. En owaco ki Ruth ni tye ngat mo mukene ma twero lakke, ngat ma dok cok mada ki cwar Naomi ma kome dong pe-ni. Boaj owacci kong ebiloko ki laco meno mukwongo me mine kare me lako Ruth.

²⁰ Boaj owaco ki Ruth ni obut oywe nio ka piny dong cok ru, ci en twero a labongo ngat mo nene. En onongo mito gwoko nying Ruth ki nyinge, kit ma jo mukene guromo tamo ni tim mo macilo nyo otimme. Ruth odok obuto ka tyene doki, gwok ma wiye dong opye opye i kare ma Boaj oye tamme. Ci, i kare ma piny pud tye col en oa ocito. Boaj omine mic me bel cayiri madwong, ci en odok cen i Beterekem.—Kwan Ruth 3:13-15.

21. Ngo ma omiyo Ruth ongene calo ‘dako ma kite ber mada,’ dok wan watwero lubo lanenne nining?

²¹ Tamo i kom gin ma Boaj owaco-ni myero obed ni oyomo cwiny Ruth mada—ni en ngene bot jo ducu calo ‘dako ma kite ber mada’! Ngene kene ni mitine me ngeyo Jehovah ki me tic pire, aye myero obed ni okelo nying maber meno. En bene onyuto kica ki niango madit i kom Naomi ki jone, kun ye me loko kwone ma lubbe ki cik me tekwaro ma onongo pat tutwal bote. Ka walubo niye pa Ruth, ci wabitero jo mukene ki cik me tekwarogi ki woro madit. Ka watimo kumeno, ci wan bene wabinongo nying maber.

22, 23. (a) Tyen lok ango ma gwok nyo oweko Boaj omiyo mic bot Ruth? (Nen lok ma tye piny.) (b) Ngo ma Naomi owaco ki Ruth ni otim?

²² I kare ma Ruth oo gang, Naomi openye ni, “wotti obedo nining, nyara?” Oromo bedo ni Naomi onongo mito ngeyo ka Ruth odwogo labongo kit gen mo me nyom nyo ka gen tye. Oyotoyot Ruth otito ki daane jami ducu ma otimme i kin en ki Boaj. En bene onyuto mic me cayiri ma Boaj owacci emi ki Naomi. *—Ruth 3:16, 17.

 ²³ Naomi obedo ryek, owaco ki Ruth ni obed gang mot i nino meno me ka cito ka beko bel i poto. En owaco ki Ruth ni: “Laco meno pe biling mot, ento bityeko lok woko tin.”—Ruth 3:18.

24, 25. (a) Boaj onyuto nining ni en ebedo ngat ma kite atir ma paro pi dano? (b) I yo ango ma Ruth onongo mot?

²⁴ Gin ma Naomi owaco i kom Boaj otimme. En ocito i dog cel, ka ma ludito me boma meno rwatte iye, ci okuro wang ma laco ma tye wat macok-ki okato. Boaj openyo laco-ni ki i nyim caden mapol ka en mito lako Ruth. Ento laco-ni okwero woko, kun kok ni lako Ruth bibalo ginaleya ma mege woko. Dong Boaj owaco i nyim caden ma gitye i dog cel, ni en dong ebilako Ruth kun ewilo jami ducu ma yam obedo pa Elimelek ma kome dong pe ma obedo cwar Naomi, ci enyomo Ruth, dako to pa Malon wod pa Elimelek. Boaj otito ni etye ki gen ni timo meno ‘bidwoko nying lato i kom ginaleyane.’ (Ruth 4:1-10) Boaj ada onongo obedo ngat ma kite atir ma paro pi dano.

²⁵ Boaj onyomo Ruth. I ngeye, wakwano ni: Jehovah “omiyo ogamo ic, onywalo latin laco.” Ci mon me Beterekem gugoyo laa i kom Naomi kun gipako Ruth pi bedo ngat maber mada bot Naomi makato awobe abiro kulu. Lacen, waniang ni, wod pa Ruth obedo kwar Kabaka Daudi ma oywek. (Ruth 4:11-22) Daudi, ki tungcel, obedo kwar Yecu Kricito.—Mat. 1:1. *

26. Lanen pa Ruth ki Naomi poyo wiwa i kom ngo?

²⁶ Ruth onongo gum kacel ki Naomi, ma okonyo me pito latin-ni macalo mege kikome. Kwo pa mon aryo-ni poyo wiwa ni Lubanga Jehovah neno jo ducu ma giyelle ki mwolo me yenyo yo me pitegi kun gibedo lugen i tic pire kacel ki jo mere. En kare ducu miyo mot bot jo ma lugen calo Boaj, Naomi, ki Ruth.