1. Wot ango ma Yona onongo myero owoti, dok en onongo tamo ningo i kom Nineve?

YONA onongo tye ki kare ma oromo me tam. Bor piny me mairo makato 500 kulu onongo tye ma en myero owot ki tyene, ma meno terre cok dwe acel nyo makato. Ma peya ocako wot, en onongo omyero oyer i kin yo macek nyo mabor ma pe keto kwone ka mading kun woto i lung kulu ki i wi godi mapol ata. En onongo myero orab teng aroo malac me Ciria, ka ongol kulu mogo calo Euprate ki ka ma tere cok, ci onong kabuto bot jo ma en pe ngeyogi i boma ki caro me Ciria, ki me Mecopotamia, ki Aciria. Ka nino woto ki kato, en otamo i kom boma me Nineve ma en lworo mada ento dong tye ka doko cok medde ameda.

2. Yona onongo pwonnye nining ni pe etwero ngwec ki i tic ma kimiye?

² Gin acel ma Yona onongo ngeyo maber aye ni, en pe twero loko tamme ci engweco woko ki i tic ma kimiye. En onongo dong otemo ngwec wiati. Kit ma waneno kwede i dul ma okato, Jehovah omiyo pwony bot Yona kun tiyo ki yamo magwa i dye nam ki dong twon rec madit ma olare i yo me tango. I nge nino adek, kingoko Yona makwo i wi tera, ma wiye ocung woko dok en odoko lawiny.—Yona, cura 1, 2.

3. Ngo ma Jehovah onyuto ki Yona, dok lapeny ango ma kati ki iye?

³ I kare ma Jehovah ociko Yona tyen me aryo ni ocit Nineve, lanebi-ni otugi mako wot me cito tung kunyango i twon  wot me bor piny. (Kwan Yona 3:1-3.) Ento, en mono oweko pwony ma Jehovah omiye-ni odonyo i wiye? Me lapore, Jehovah onyute kica, olare ki i to i nam, pe omiye pwod pi jemone, kun miye kare tyen me aryo me timo tic ma kimiye. I nge jami magi ducu, Yona tika opwonnye me timo kica bot jo mukene? Pwonnye me timo kica pol kare pe yot bot dano ma tye ki roc. Kong wanenu gin ma watwero pwonyone ki i kom yelle pa Yona.

4, 5. Pingo Jehovah oloko i kom Nineve ni obedo “gang madit,” dok man pwonyowa ngo i kome?

⁴ Kadi bed neno pa Yona onongo pat, Nineve onongo pire tek adada bot Jehovah. Wakwano ni: “Nineve onongo gang madit twatwal.” (Yona 3:3) Tyen kidek, Yona owaco ni Jehovah oloko ni “Nineve ma en gang madit.” (Yona 1:2; 3:2; 4:11) Pingo boma-ni obedo gang madit, nyo gang ma pire tek bot Jehovah?

 ⁵ Nineve onongo obedo gang macon, obedo i kin boma me acel ma Nimulodi ogero i nge Pii Aluka. Iye onongo lac, dok obedo kabedo ma odongo ma tye ki boma mapol ma okubbe akuba, ma tero dano nino adek me wot ngolone arii. (Acak. 10:11; Yona 3:3) Nineve onongo tye ki odi me woro, cel ma lamal, ki odi mukene madongo me aura. Ento jami magi ducu aye pe omiyo boma-ni pire obedo tek bot Lubanga Jehovah. Gin ma pire onongo tek bote obedo dano ma iye. Nineve onongo opong ki dano mapol makato boma mukene me kare ca. Kadi bed kwo pa dano ma iye onongo rac, ento Jehovah onongo paro pigi. En tero kwo pa dano calo gin ma pire tek dok ngeyo ni dano moni twero ngut ci pwonnye me timo gin matir.

6. (a) Ngo ma omiyo Yona oromo bedo ni obedo ki lworo i Nineve? (Nen bene lok ma tye piny.) (b) Ngo ma watwero pwonyone ki bot Yona i ticce me tito kwena?

⁶ I kare ma Yona odonyo i Nineve, neno lwagi dano makato 120,000 ma bedo iye myero obed ni okelo lworo i kome. * En owoto pi nino acel me cito i dyere, gwok nyo me nongo kabedo ma oporre me tito kwena ma okele. En onongo obiloko ki joni nining? Onongo tika opwonyo leb pa jo Aciria? Nyo Jehovah omiye kero meno i yo me tango? Pe wangeyo. Nen calo Yona oloko i leb tugi me Ibru ka otiyo ki lagony leb me titone bot jo Nineve. Gin ma tye aye ni, kwenane onongo cek, dok onongo nen calo gin ma dano pe obimaro: “Odong nino pyerangwen, Nineve gibiketo woko.” (Yona 3:4) Oloko ki tekcwiny kun nwoyo tere tere. I timo meno, en onyuto twon tekcwiny ki niye, kit ma mitte mada bot Lukricitayo me kare-ni.

7, 8. (a) Ngo ma otimme i kare ma jo me Nineve guwinyo kwena pa Yona? (b) Kabaka me Nineve otimo ngo ma lubbe ki kwena pa Yona?

⁷ Kwena pa Yona omiyo jo Nineve mapol gugure ka winyone. Ngene kene ni en onongo dong ngeyo atir ni obitinge lok woko. Ento doki, gin mo me aura otimme. Dano guwinyo dok gulubo lokke! Lokke oromo piny oyotoyot calo mac oro. Ma pe otero kare, dano ducu me boma meno onongo gitye ka lok i  kom lok me ngolo kop pa Yona–ni. (Kwan Yona 3:5.) Lulonyo ki lucan, mon ki co, lutino ki ludito ducu gunyuto cwiny me ngut. Gucako ri kec. Lokke cutcut oo wa bot kabaka.

⁸ Kabaka bene ongut i kare ma owinyo kwena pa Yona-ni. I kare ma onyuto cwiny me lworo Lubanga, en oa ki i wi komkerre, olunyo jor me kerre, oruko bongo man ata ma jone giruko, “ka obedo kwede i buru.” En kacel ki “luditone,” gumiyo cik ma oloko rii kec ma dano gucako-ni odoko cik pa gamente. En omiyo cik ni dano ducu guruk bongo cola, kadi wa lee apita. * En oye ki mwolo ni danone gubedo ki kit marac dok gutimo tim aranyi. I nyuto gen ni Lubanga me ada bidwoko cwinye ka gunyuto ni gingut, kabaka owacci: “Anga ma ngeyo ka Lubanga . . . bilokke weko kinigane mager-ri, wek pe wato.”—Yona 3:6-9.

9. Lupyem gunyuto gungcwiny ango i kom jo Nineve, ento wangeyo nining ni lok pa lupyem-mi pe tye kakare?

⁹ Lupyem-me mogo giwaco ni gitye ki gungcwiny ka cwiny jo Nineve onongo twero lokke oyotoyot kumeno. Ento lukwan Baibul giwaco ni kodi tim ma kit meno onongo pe obedo pi tam me kwiya piny ki wic me aranyi pa kodi jo me kare macon meno. Medo i kom meno, wangeyo ni lok pa lupyem-mi pe tye kakare, pien Yecu Kricito kikome lacen oloko i kom ngut pa jo Nineve. (Kwan Matayo 12:41.) Yecu onongo ngeyo gin ma en tye ka lok iye, pien en onongo tye makwo i polo dok oneno ki wange i kare ma jami magi otimme. (Jon 8:57, 58) Gin ma tye aye ni, omyero wange ni dano twero ngut kadi bed ginen ni giger mada ki i wangwa. Jehovah keken aye twero neno gin ma tye i cwiny dano.

10, 11. (a) Jehovah odok i kom ngut pa jo Nineve nining? (b) Pingo watwero bedo labongo akalakala ni ngolo kop pa Jehovah onongo tye kakare?

¹⁰ Jehovah odok i ngut pa jo Nineve nining? Yona lacen ocoyo ni: “Lubanga oneno gin ma gutiyo, kit ma gulokke kwede,  guweko tim megi marac, Lubanga ojuko cwinye i kom gin marac ma onongo nene en owaco ni ebitimo i komgi, ci pe dong otiyo.”—Yona 3:10.

¹¹ Man mono nyuto ni Jehovah otamo ni kop ma engolo i kom Nineve onongo pe obedo kakare? Pe. Baibul tito ni ngolo kop pa Jehovah pe ki kit roc mo. (Kwan Nwoyo Cik 32:4.) Wang cwiny ma tye kakare ma Jehovah obedo kwede i kom jo Nineve onongo dong pe mitte. En oneno alokaloka ma obedo i cwiny joni ci onongo ni pwod ma onongo emito ketone i komgi dong pe rwatte. Man onongo obedo kare me nyuto kica botgi.

12, 13. (a) Jehovah onyuto nining ni en eniang, wiye twolo, dok lakica? (b) Pingo lok pa Yona macalo lanebi pe obedo goba?

¹² Jehovah pe obedo calo Lubanga ma lutela dini pol kare gimiyo dano gitamo ni obedo lagingi ma cwinye col dok ger-ri. Ma ka meno, en obedo ngat ma niang, wiye twolo, dok lakica. Ka en omoko tamme me miyo pwod i kom lutim maraco, en tiyo ki luticce me lobo me cikogi kong, pien en tye ki miti ni gin gutim gin ma jo Nineve gutimo—gungut ci gulok kitgi. (Ejek. 33:11) Jehovah owaco bot lanebine Jeremia ni: “Ka ce i kare mo awaco pi rok mo ni abiputo dok aturo woko ci abityeko woko, ka ce dong rok meno ma aloko pire-ni olokke oweko timo gin marac, ci abingut pi gin marac ma onongo atamo ni atimo i kome ca.”—Jer. 18:7, 8.

¹³ Lok pa Yona macalo lanebi tika obedo goba? Pe; pien ocobo ticce me ciko jo ca. Lok me ciko jo Nineve-ni onongo cung i kom timgi marac, ma i ngeye guloko woko-ni. Ka jo Nineve gudok cen i timgi maraco, Lubanga onongo bikelo ngolo kop ma en oloko iye-ni. Meno aye gin ma otimme lacen.—Jep. 2:13-15.

14. Yona odok i kica pa Jehovah i kom jo Nineve nining?

¹⁴ Yona owinyo nining i kare ma pe kijwero joni i wang kare ma en onongo oloko iye-ni? Wakwano ni: “Ento man owango i Yona matek, omiyo kiniga omake.” (Yona 4:1) Yona bene olego wa lega ma iwinyo calo tye ka wacci Won Twer Ducu aye otimo bal! Yona owacci onongo myero ebed gang, i lobo tugi. En owacci onongo engeyo ni Jehovah pe bijwero jo Nineve, kun waco ni meno aye tyen lok ma omiyo elwi me cito i Tarcic wiati. Ci olego ni myero eto woko, kun waco ni to twora bedo ber bote loyo kwo.—Kwan Yona 4:2, 3.

15. (a) Ngo ma nen calo omiyo cwiny Yona owang omedde ameda? (b) Jehovah otimo ngo pi keco pa lanebine?

 ¹⁵ Ngo ma onongo tye ka yelo wi Yona? Pe watwero ngeyo tam ma onongo tye i wiye, ento wangeyo ni Yona onongo oloko i kom jwero Nineve i nyim jo ducu. Gin guye ni lokke tye ada. Ento man, jwer mo onongo pe. En tika onongo lworo ni kibinyware ni ebedo lanebi ma lagoba? Pe wangeyo, ento en pe obedo ki yomcwiny i kom ngut pa joni nyo timo kica pa Jehovah. Ma ka meno, nen calo iye owang omedde ameda kun paro ni lewic dong obimake. Kadi bed kit meno, Lubangane ma lakica-ni pud oneno ber i kom lanebi Yona ma cwinye oballe-ni. Ma ka miyo pwod i kom Yona pi bedo labongo winy, Jehovah openyo lapeny mo mayot, ma miyo en penyo wiye: “Itamo ni ber me bedo ki kiniga?” (Yona 4:4) Yona tika ogamo meno? Baibul pe tittiwa.

16. I lok ango ma jo mukene gitamo ni Lubanga pe tye kakare, dok watwero nongo pwony ango ki i lanen pa Yona?

¹⁶ Yot mada me ngolo kop i wi Yona pi tim ma en otimo, ento wiwa omyero opo ni pe obedo gin manyen pi dano ma tye ki roc me tamo ni tam pa Lubanga pe tye kakare. Jo mukene gitamo ni Jehovah onongo myero ojuk peko moni me timme, nyo ni myero yam ongol kop i wi lutim maraco wacon, nyo okel agikki me kit me kwo me kare-ni wacon. Lanen pa Yona konyo me poyo wiwa ni ka waneno ni tam pa Lubanga Jehovah pe tye kakare i lok moni, ci kare ducu nongo tamwa aye mito aloka—pe Mere.

17, 18. (a) Ngo ma Yona otimo i nge weko Nineve? (b) Tango ma Jehovah otimo kun tiyo ki keno-ni ogudo Yona nining?

¹⁷ Lanebi ma iye owang-ngi oa ki Nineve ocako wot pe me cito gang, ento me cito tung kunyango ka ma godi mogo tye iye ma miyo dano twero neno kabedo ma orumogi. En ogero bolo nyo gangu ci obedo iye me kuro gin ma obitimme i kom Nineve. Gwok onongo pud omoko i genne ni ebineno jwero Nineve. Jehovah onongo bipwonyo laco man ma pe lakica-ni me bedo lakica nining?

¹⁸ I dyewor meno, Jehovah oweko keno otwi ci olot. Yona oco ci oneno keno ma olot obunge ma pote omiyo tipo maber loyo tipo bolone ma obwone-ni. Omiyo iye okwe. “Yona cwinye obedo yom tutwal” pi keno-nu. Gwok oneno twine i yo me tango calo lanyut me mot ki cwak pa Lubanga. Ento, Jehovah  onongo mito timo gin makato kweyo kom Yona ki i lyeto piny ki wang iye. En onongo mito gudo cwiny Yona. Pi meno Lubanga otiyo tango mukene doki. En ocwalo kwidi ocobo keno-nu oweko otwo woko. Ci ocwalo “yamo malyet okodo” omiyo Yona “kome oloc woko” pi lyeto. Cwiny laco otugi balle, ci okwayo Lubanga ni omyero eto woko.—Yona 4:6-8.

19, 20. Jehovah oyabo wang Yona nining ma lubbe ki keno-nu?

¹⁹ Jehovah dok openyo Yona ka akemone-ni tye ma oporre, i wang-ngi pi two pa keno-nu. Ma ka ngut, Yona ogengo ngeye ki waco ni: “Atamo ni ber me bedo ki kiniga, kiniga ma romma to.” Yo onongo dong oyabbe bot Jehovah me tito lokke maber.—Yona 4:9.

²⁰ Lubanga oyabo wang Yona ki waco ni cwiny lanebi-ni owang pi two pa keno mamwa ma olot i wor acel, ma Yona aye pe opito nyo oweko odongo. Lubanga odolo lokke ni: “An pe myero kica omaka pi Nineve ma en gang madit, ma tye iye jo makato alip miya acel ki pyeraryo ma pe gingeyo poko kin  cinggi ma lacuc ki ma lacam, ki dok bene dyangi mapol-gu?”—Yona 4:10, 11. *

21. (a) Jehovah otiyo ki lapor ango me pwonyo Yona? (b) Lok ma otimme i kom Yona-ni konyowa me ngine kekenwa nining?

²¹ Tika iniang gin ma Jehovah onongo mito ni waniang i tic ki lapor-ri? Yona onongo pe otimo gin mo keken me gwoko keno-ni. Ento Jehovah, ki tung cel aye omiyo kwo bot jo Nineve dok ogwokogi, kit ma timo pi cwecce ducu me lobo. Yona onongo twero tero tyen keno acel keken calo gin ma pire tek loyo kwo pa dano 120,000, medo i kom kwo pa leyigi nining? Pe mono obedo pien Yona oweko tamme olunge i tamo pire kene? En owinyo marac pi two pa keno-ni pien okonye. Tika kecone pi jo Nineve pe obedo pi lewic ma en otamo ni obimake, kun en onongo mito yubo nyinge aye? Lok ma otimme i kom Yona romo konyowa me ngine kekenwa. Anga ki i kinwa ma i kine mukene pe tye ki peko me tamo pire kene? Omyero wabed ki pwoc madit tutwal ni Jehovah pwonyowa me tamo pi jo mukene, kun wabedo lukica calo en!

22. (a) Pwony ma Jehovah omiyo bot Yona i kom kica-ni nen calo ogude nining? (b) Ngo ma omyero wan ducu wapwony?

²² Lapeny ma tye aye ni, Yona tika omako pwony-nyi? Buk ma tye ki nyinge-ni ogik ma lapeny pa Jehovah-ni pe kigamo. Lupyemme mogo giromo waco ni lanebi Yona pe ogamo lapeny-nyi. Ki lok ada, lagamme gire tye. Buk-ki tye calo lagamme. Jami mapol nyuto ni Yona aye ocoyo buk ma tye ki nyinge-ni. Go kong cal pa lanebi-ni, i kare ma dong odwogo gang kun tye ka coyo lok-ki. Watwero goyo cal pa ladit mutii, maryek, dok mwol ma tye ka yengo wiye ka tye ka coyo balle, jemone, ki kwero nyuto kicane. Nen ka maleng ni, Yona onongo pwony ma pire tek ki i tira me ryeko ma Jehovah omiyo. En opwonnye me bedo lakica. Wan kono?—Kwan Matayo 5:7.