“LWENY ma gutimme i kare macon onongo pe gin mo ka kiporo ki ma onongo tye ka timme i lobo Ulaya.” Meno aye kit ma Watch Tower me Sektemba 1, 1915 oloko i kom lweny me acel me wi lobo, ma onongo kwako lobe ma romo 30 kulu. Pi adegadega ma onongo tye, Watchtower mo acel owaco ni: “Onongo tek adada me medde ki ticwa [me Ker], tutwalle i lobo Germany ki France.”

Kit ma onongo gitye ka kemme ki lweny ma tye ka timme cokcok i wi lobo ducu-ni, Lutino Kwan me Baibul onongo pud peya guniang maber cik ma iye lac ma waco ni myero wabed ma pe wacwako tung ka mo. Kadi bed kumeno, gin gumoko tamgi me tito lok me kwena maber. Wilhelm Hildebrandt onongo mito nywako i tic me Ker-ri, dok man oweko en ocwalo lok pi nongo kopi me The Bible Students Monthly i leb French. En onongo tye i France pe macalo colporteur (latit kwena pi kare malac) ento calo lamony me German. Ngat man ma onongo gitamo ni obedo lamone kun bene nongo oruko bongo mony-nyi, dok obedo ka tito kwena me kuc aye bot jo me French ma gitye ka kato.

Waraga mo ma kicoyo i Watchtower mo acel onyuto ni Lutino Kwan me Baibul ma gia ki i German onongo gitye ki miti me tito pi lok me kwena maber kadi bed ni gitye i mony. Omego Lemke ,ngat ma onongo tye i dul mony ma gilwenyo ki i pii, owaco ni luwote abic onongo bene gitye ki miti. En ocoyo ni: “Kadi bed ni atye i meli man, pi kony pa Jehovah pud atye ka nongo adwogi maber.”

Georg Kayser ocito i dog lweny macalo lamony ento odwogo gang calo latic pa Lubanga me ada. Gin ango mutimme? En onongo buk pa Lutino Kwan me Baibul, ojolo ki cwinye ducu lok ada i kom Ker-ri, ci oketo jami lwenye piny. En ocako tic ma onongo pe mitte ni ocit i dog lweny. I nge lweny meno, en otiyo calo painia ki mit kom pi mwaki mapol.

Kadi bed ni Lutino Kwan me Baibul onongo pud peya guniang maber lok madok i kom bedogi ma pe gicwako tung ka mo keken, cwinygi kacel ki kitgi onongo dok pat adada ki pa jo ma onongo gimaro lweny. Kadi bed luwibye kacel ki lutela dini gubedo ka cwako lweny, lutino Kwan me Baibul gubedo ka cwako “Laloc ma kelo kuc.” (Ic. 9:6) Kadi bed ni jo  mogo pe gucung ma pe gicwako tung ka mo kwicikwici, pud onongo giye i lok ma Latin kwan mo acel me Baibul ma nyinge Konrad Mörtter owaco ni: “Angeyo maber ki i lok pa Lubanga ni Lakricitayo myero pe onek ngat mo.”—Nia. 20:13. *

I lobo Germany, cik onongo pe ye ni ngat mo keken okwer donyo i lweny pien ni cwinye ngolle kop, ento Lutino Kwan me Baibul makato 20 gukwero timo gin mo keken ma kubbe ki lweny. Pi meno, jo mogo i kingi onongo giterogi calo jo ma wiigi oballe woko, me labolle, kitero Gustav Kujath ka ma kigwoko iye jo ma gitye ki two wic dok kibedo ka tucce ki yat. Hans Hölterhoff , bene okwero donyo i mony, ci kitweye i buc, ki kunnu, en okwero timo tic mo keken ma kubbe ki lweny. Lugwok mabuc gutweye ki bongo mo ma kiruko i kom ci gitweyo matek adada nio ka tyene okwe woko. Pien jami magi ducu pe oweko en oturo gennene, lugwok mabuc gumiye bura ni kibineke woko. Kadi bed kumeno, Hans ocung matek i kare me lweny meno ducu.

Omegiwa mogo ma kicoyogi i mony gukwero mako jami lweny dok gukwayo ni omyero kiminigi tic mapat ki cito i dog lweny. * Johannes Rauthe ocung matek, ci kicwale ka tic i kor gar. Konrad Mörtter obedo ka tic macalo ngat ma miyo kony me yotkom, ki dong Reinhold Weber obedo ka tic calo nac. August Krafzig obedo ki pwoc madit pien ticce onongo pe kwako cito i dog lweny. Lutino Kwan magi me Baibul-li kacel ki mukene gumoko tamgi me tic pi Jehovah pi niango ma onongo gitye kwede ma lubbe ki mar ki dok gennegi.

Pi kit ma Lutino Kwan me Baibul gunyuto i kare me lweny, luloc guketo cwinygi ka kwedo lok mapol i komgi. I mwaki ma lubo meno, Lutino Kwan me Baibul ma i lobo Germany gucito i kot tyen alip mapol pi ticgi me tito kwena. Me minigi kony, jang gang kalwa me Germany ocako dipatmen ma konyo me pido i kot i Betel i Magdeburg.

Ngec pa Lucaden pa Jehovah madok i kom bedogi ma pe gicwako tung ka mo keken omedde ki dongo motmot. I kare ma lweny me aryo me wi lobo ocakke, gin gucung ma pe kicwako tung ka mo keken kun pe gidonyo i mony nyo gin mo keken ma kubbe ki lweny. Pi meno, onongo kinenogi calo lumone pa Lobo German dok kibedo ka keto aunauna i komgi magwar adada. Ento meno dok pat ka kiporo ki ngo ma kibilok iye i pwonywa me anyim i “Rekodwa ma Kigwoko”—Rekodwa ma kigwoko i Central Europe.