1-3. (a) Pingo watwero moko labongo akalakala ni meno watwero bedo lurem Lubanga? (b) Lok i kom angagi ma wabinyamo i pwony man?

BAIBUL tito ni Abram obedo larem Lubanga. (Ic. 41:8; Yak. 2:23) Ki lok ada, Abraim keken aye Baibul waco ni obedo larem Lubanga. Tika omyero dong wamok ni Abraim keken aye ma Lubanga omako kwede lirem? Pe, pien Baibul waco ni doggola tye twolo pi ngat mo keken me bedo larem Lubanga.

² Baibul opong ki lok i kom co kacel ki mon mapol ma onongo gin lugen, gilworo Jehovah kun giketo niye i kome, dok gudoko lureme macok. (Kwan Jabuli 25:14.) Lakwena Paulo oloko i kom “lwak caden mapol,” ma gin ducu onongo gubedo lurem Lubanga. (Ibru 12:1) I kingi wanongo jo mapol ma kitgi kacel ki kwogi onongo patpat.

³ Kong dong wanenu labol pa dano adek ma kicoyo lok komgi i Baibul, ma gubedo ki lirem macok ki Jehovah. Wabineno labol pa (1) Ruth, dato mo ma lagen mua ki i lobo Moab; (2) Kejekia, kabaka ma kite atir me Juda; ki dong (3) Maliam, dako mamwol adada ma obedo min Yecu. Ngo ma watwero pwonyone ki i kit ma ngat acel acel i kingi odoko kwede larem Lubanga?

4, 5. Tam matek ango ma Ruth nongo myero omoki, dok pingo onongo mokone tek adada? (Nen cal ma tye i pot karatac 9.)

⁴ Go kong mon to adek, ma gitye ka wot i dye tim me Moab kun yamo kuto bongo ma guruko. Mon magi aye Naomi, kacel ki mon pa awobene aryo, Ruth ki Orupa. Waneno ka Orupa cako wot me dok cen bot lutugi i gang Moab. Naomi omoko bene tamme me dok cen gange i lobo Icrael. Ngat ma en onongo tye kwede aye Ruth ma myero omok tam ma nen calo pud dong pire tek loyo i kwone. En onongo twero yero me dok cen bot lutuggi i lobo Moab nyo me lubo kor daane Naomi wa i Beterekem.—Ruth 1:1-8, 14.

⁵ Ruth onongo twero tamone ni etye ki lupacone ma gibedo i lobo Moab—minne kacel ki wadine ma onongo gitwero konye kit ma dong cware oto woko kun gigwoke. Moab onongo obedo lobo me anywaline. Tekwarogi onongo obedo tekwarone, dok gin onongo lutuggi ma bene giloko lebbe. Naomi onongo pe twero cikke bote ni en binongo jami magi ki i Beterekem. Ki lok ada, Naomi ocuko cwiny Ruth ni en odong i Moab. Naomi onongo tye ki lworo ni pe ebitwero nongo laco pi anyira pa awobene aryo-ni, nyo gang ka ma kitwero nyomogi iye. Ngo ma onongo Ruth twero timone? Nen kong apokapoka ma tye i kin en ki Orupa, ma ‘odok cen bot lutugi ki bot lubangane.’ (Ruth 1:9-15) Ruth tika onongo mito dok cen bot lubange me goba pa lutugi-ni? Pe wacel.

6. (a) Tam me ryeko ango ma Ruth omoko? (b) Pingo Boaj opwoyo Ruth matek pi nongo ka larre i te bwom Jehovah?

⁶ Nen calo Ruth onongo tye ki ngec i kom Lubanga Jehovah, gwok nyo opwonyo ki bot cware ma oto woko-ni, nyo Naomi. Jehovah onongo pe tye calo lubange me Moab. Ruth onongo ngeyo ni Jehovah myero me nongo marre kacel ki worone. Ento, bedo ki ngec keken onongo pe romo. Ruth onongo myero omok tamme. En tika biyero Jehovah macalo Lubangane? Ruth omoko tam me ryeko. En owaco bot Naomi ni, “Jo tuwu gibibedo jo tuwa bene, dok Lubangani bibedo Lubangana.” (Ruth 1:16) Pud dong yomo cwinywa adada me tamo i kom mar ma onongo Ruth tye kwede pi Naomi, ento ma dong pire tek loyo aye obedo marre pi Jehovah. Boaj lacen opwoyo Ruth matek pi nongo ka larre i te bwom Jehovah. (Kwan Ruth 2:12.) Meno twero poyo wiwa i kom latin winyo ma tye i te bwom minne me nongo gwok. (Jab. 36:7; 91:1-4) Jehovah odoko lanyodo ma kit meno bot Ruth. Jehovah omine mot pi tam ma en omoko-ni, dok bene Ruth pe okoko ange i kom tam meno.

7. Ngo ma twero konyo jo ma gigalle ki dyero kwogi bot Jehovah?

⁷ Jo mapol gipwonyo lok i kom Jehovah ento gibedo ki gungcwiny me nongo ka larre bote. Man weko gigalle me dyero kwogi bot Jehovah kun ginongo batija. Ka itye ka galle ki dyero kwoni, tika dong ipenye kekeni pingo? Dano ducu giworo lubanga nyo gin mo. (Yoc. 24:15) Pingo pe inong ka larre bot Lubanga acel me ada? Dyero kwoni bot Jehovah obedo yo maber adada me nyuto ni meno itye ki niye i kome. En bikonyi me gwoko genne-ni ki ciro atematema ducu ma twero bino. Meno aye gin ma Lubanga otimo bot Ruth.

8. Tit kong gin mutimme i kare ma Kejekia pud tidi.

⁸ Ka ni wapor Ruth ki Kejekia ma kinywalo i rok ma onongo dong gudyere woko bot Jehovah. Pe Luicrael ducu gugwoko gennegi. Won Kejekia, Kabaka Akaj obedo ngat acel i kingi. Laco man ma kite rac-ci oweko  jo Juda gucako woro cal jogi, kun ginyuto cac i kom ot pa Lubanga ma tye i Jerucalem. Kejekia owok ki i kwo matek adada i kare ma en pud tidi, pien omegine guto to malik adada, kun gityerogi macalo gityer awanga bot jogi!—2 Luker 16:2-4, 10-17; 2 Tekwaro 28:1-3.

9, 10. (a) Pingo onongo twero bedo yot adada ki Kejekia me bedo ki keccwiny? (b) Pingo pe myero wabed ki keccwiny i kom Lubanga? (c) Pingo pe myero watam ni kit kwo ma wakato ki iye aye ma moko ngat wabibedo?

⁹ Onongo twero bedo yot adada ki Kejekia me bedo ki keccwiny, kun bene jemo i kom Lubanga. Jo mogo ma gukato ki kodi kwo meno gitwero wacone ni meno gitye ki tyen lok matir me “cako cayo” nyo bedo ki keccwiny i kom Jehovah nyo dulle. (Car. 19:3) Tye jo mogo ma dong gumoko woko i cwinygi ni meno kwo marac ma onongo lupacogi gitye kwede en aye ma oweko gin bene gikwo kwo marac, nyo bene me nwoyo bal pa lunyodogi. (Ejek. 18:2, 3) Tika kodi tam meno tye atir?

¹⁰ Gin ma otimme i kom Kejekia-ni miniwa lagam mucwiny adada: Pe kumeno! Pe tye tyen lok mo keken ma weko ngat moni cwinye twero bedo kec i kom Jehovah, en aye ma pe kelo jami maraco ma tye ka timme i lobo man. (Yubu 34:10) Tye ada ni, kit ma lunyodo tero kwede lutinogi twero gudo kwogi i yo maber nyo marac. (Car. 22:6; Kol. 3:21) Ento man pe te lokke ni kit kwo ma wakato ki iye aye ma weko watimo jami iyo maber nyo marac. Ma ka meno, Jehovah ominiwa mot mamwonya adada—kero me yero gin ma myero watim ki ngat ma wamito ni wabed. (Nwo. 30:19) Kejekia otiyo ki mot meno nining?

11. Gin ango ma oweko Kejekia obedo Kabaka maber adada i Juda?

¹¹ Kadi bed ni meno Kejekia onongo obedo wod pa ngat acel i kin kabaka me Juda ma kitgi raco adada, ento en pud odongo ci odoko ngat ma kite ber adada. (Kwan 2 Luker 18:5, 6.) Ada, en onongo twero lubo kit marac pa wonne-ni, ento onongo bene tye jo mogo ma kitgi beco ma en twero lubo lanengi. Lunebi calo Icaya, Mika ki dong Kocea bene gukwo i kare meno. Watwero goyo kit ma Kabaka Kejekia oketo kwede cwinye i lok pa co magi ma lugen-ni, kun weko tira pa Jehovah donyo i cwinye. Pi meno,  Kejekia oketo tamme i yubo jami maraco ma wonne otimo. En otimo meno ki lonyo ot pa Lubanga, tyero gitum pi bal pa dano, ki dong ngido cal jogi woko ducu ma onongo gitye i lobo me Icrael. (2 Tekwaro 29:1-11, 18-24; 31:1) I kare ma Kejekia okemme ki ariya magwar, calo bura me lweny pa kabaka Cenakerib me Aciria i kom Jerucalem, en onyuto tekcwiny kacel ki niye matek. En ojenge i kom Lubanga pi nongo larre dok bene lanenne kacel ki lokke ojingo cwiny jone. (2 Tekwaro 32:7, 8) Lacen, i kare ma onongo mitte ni meno kimi Kejekia tira pi nyuto cwiny me awaka, en omwolle dok ongut i balle. (2 Tekwaro 32:24-26) Ki lok ada, Kejekia pe oye ni jami ma gutimme i kwone con obal kwone i kare meno nyo ogenge me bedo ki kwo maber anyim. Ma ka meno, en onyuto ni itye larem Jehovah ki dok lanen maber me aluba.

12. Jo mapol gunyuto ni gitye lurem Jehovah nining calo Kejekia?

¹² Kit macalo watye ka kwo i lobo ma opongo ki dano ma giger dok gipe ki mar-ri, pe tye me ur ni lutino mapol gitye ka dongo labongo gwok kacel mar pa lunyodogi. (2 Tem. 3:1-5) Lukricitayo mapol i kareni gukato ki kwo matek adada, ento pud gudongo lirem macok ki Jehovah. Calo Kejekia, gin bene gunyuto ni jami maraco ma gutimme i kwo pa ngat moni i kare mukato angec pe moko anga ma en bibedo i anyim. Lubanga oweko watye agonya me moko tam piwa kenwa, dok bene watye ki twero me tic ki mot meno me woro Jehovah ki dok me keto deyo i kome kit ma Kejekia otimo kwede.

13, 14. Pingo watwero waco ni nen calo tic ma kimiyo ki Maliam-mi okelo tam mapol adada i wiye, ento en ogamo lok pa lamalaika Gabriel nining?

¹³ Mwaki mapol i nge Kejekia, dako mo me Najaret ma lamwolo adada omako lirem ma kite dok pat ki Jehovah. Pe tye ngat mo ma naka yam Jehovah omine tic ma pire tek calo man. En onongo bigamo ic, ci nywalo ki dok pito Wod acel keken pa Lubanga! Go kong kit gen ma onongo Jehovah tye kwede i kom Maliam, nya pa Eli, me keto gen macalo meno i kome. Ento gin ma onongo bitimme macalo adwogi me mot me tic meno onongo twero nyweno wi Maliam nining i acakkine?

¹⁴ Yot tutwal me bedo ki tamo i kom mot mamwonya ma Maliam tye kwede ento pe watwero tam i kom par ma en onongo tye kwede. Lamalaika Gabriel owacce ni en bigamo ic i yo me tango—labongo rwatte ki laco i yo me buto. Lamalaika-ni pe otito ki lupaco kacel ki jirani pa Maliam kit ma en onongo bigamo kwede ic man. Tam ango ma onongo gibibedo kwede? Twero bedo ni Maliam obedo ka tamo i kom Yucepu, laco ma onongo gicikke kwede i nyom. Maliam onongo twero weko Yucepu niang nining, ni ic man pe obedo pi tim me abor? Medo i kom  meno, pud dong bibedo tic madit ya me pito, gwoko ki dong pwonyo Wod acel keken pa Lubanga Mamalo Twal! Pe wangeyo tam ducu ma onongo tye i wi Maliam i kare ma lamalaika Gabriel otyeko lok kwede. Ento, wangeyo ni en ogamo ni: “Nen, an angeca pa Rwot [Jehovah]; wek obed bota kit macalo iwaco.”—Luka 1:26-38.

15. Ngo ma nyuto ni Maliam obedo ki niye matek?

¹⁵ Maliam pud dong obedo ki niye matek ya! Macalo angeca, en onongo tye atera me timo gin mo keken ma laditte owacce. Maliam ojalo kwone ducu i cing Laditte Jehovah, kun ye ni en aye ma oyer gin ma myero etim. En onongo mito tiyo tic mo keken ma Jehovah neno ni opore. En onongo niye man kikwene? Niye pe kinywalo ki dano anywala. Ento bino macalo adwogi me tute pa ngat moni kacel ki mot pa Lubanga. (Gal. 5:22; Ep. 2:8) Tika tye gin mo ma nyuto ni Maliam otute me jingo niyene? Tye gire. Tam kong i kom kit ma en ociko kwede ki ite me winyo lok ki bene kit ma oloko kwede.

16. Gin ango ma nyuto ni Maliam oketo cwinye me winyo lok?

¹⁶ Kit ma Maliam oketo kwede cwinye me winyo. Baibul cuko cwinywa me bedo jo ma ‘winyo lok oyotoyot, ento pe myero warune me gamone.’ (Yak. 1:19) Tika Maliam onongo keto cwinye me winyo lok? Ngene kene. Jiri pa Luka otito botwa tyen aryo kulu ni Maliam onongo keto cwinye me winyo ki niang te lok mogo me cwiny, ki dok bene okwanyo kare me lwodo lok i kom jami magi. I kare ma kinywalo iye Yecu, lukwat mogo ma gimwol gutito ki Maliam gin ma lumalaika owaco botgi. I nge mwaki 12, kadi bed ni Yecu onongo pud awobi, en otito gin mo ma pire tek adada ma oweko Maliam obedo ki ur. I lok aryo magi ducu, Maliam oketo cwinye me winyone, ci okano lokke ducu i cwinye kun tamo iye.—Kwan Luka 2:16-19, 49, 51.

17. Pwony ango ma wanongo ki i kom kit ma Maliam oloko kwede?

¹⁷ Kit ma Maliam oloko kwede. Pe kicoyo lok ma Maliam oloko ducu i Baibul. Lok ma en oloko mapol loyo tye kicoyo i Luka 1:46-55. Kit ma Maliam oloko kwede onyuto ni en onongo tye ki ngec muromo i kom Ginacoya. I kin lok ma en olokogi, en onwoyo jami mogo ma Anna, min lanebi Camuel owaco i legane. (1 Cam. 2:1-10) I ka mo acel ma Maliam oloko iye, ki byeko ni meno en otiyo ki Ginacoya tyen 20 kulu i lokke. Ki lok ada, en onongo obedo dako ma tye agonya me nyamo jami me cwiny ki ngat mo keken. Maliam obedo ka waco lok mabeco ma onongo okano i cwinye ma en opwonyo ki bot Lareme ma pire tek, Lubanga Jehovah.

18. I yo ango ma watwero lubo kwede lanen me niye pa Maliam?

¹⁸ Calo Maliam, wan bene i cawa mogo watwero bedo ki tam mapol pi tic matek ma Jehovah ominiwa. Kit ma Maliam otimo kwede, wamwolle wunu bot Jehovah kun wageno ni en bikonyowa. Watwero lubo lanen me niye pa Maliam ka waketo cwinywa i winyo ki pwonyo lok i kom Jehovah kacel ki yubbe, walwodo lok ada, dok watito ki yomcwiny jami ma wapwonyo bot jo mukene.—Jab. 77:11, 12; Luka 8:18; Rom. 10:15.  

19. Ka walubo lanen me niye pa jo magi ma kicoyo lok i komgi i Baibul-li, mot ango ma wabinongo?

¹⁹ Anga ma twero bedo ki akalakala ni Ruth, Kejekia, ki dong Maliam gubedo lurem Jehovah kit ma Abraim obedo kwede con? Gin ducu kacel ki jo ma kikwanogi i kin “lwak caden mapol” ki dong jo mukene ma lugen ma gukwo i kare mukato angec, dong gunongo mot me bedo lurem Lubanga. Omyero wamedde wunu ki lubo lanen me niye pa jo magi. (Ibru 6:11, 12) Ka watimo kumeno, ci wabibedo ki mot madit me bedo lurem Jehovah macok pi naka!