1, 2. (a) Lutino ma gitye ka kwo i lobo mukene gikemme ki peko ango? (b) Lapeny mene ma wabinyamogi i pwony man?

JOSHUA owaco ni: “Lunyodona onongo gitye lubedo i lobo mukene dok nicakke i tinona, onongo aloko lebwa ka atye gang nyo i kacokke. Ento ma acako kwan, onongo dok amaro loko leb pa jo ma gibedo ka ma waringo iye-ni. I nge mwaki manok, onongo dong aloko leb pa jo ma i kabedo meno keken. Onongo pe aniang gin ma kipwonyo i cokke, dok onongo pe dong angeye tekwaro pa lunyodona.” Gin ma otimme i kom Joshua-ni pe obedo gin ma welo.

² I kare-ni, dano makato 240,000,000 kulu pe gikwo i lobo ka ma kinywalogi iye. Itwero konyo lutinoni i yo maber loyo nining ka itye ka kwo i lobo mukene wek gumar Jehovah dok gumedde ki “lubo lok ada”? (3 Jon 4) Dok jo mukene gitwero miyo kony nining?

3, 4. (a) Lunyodo gitwero nyuto lanen maber bot lutinogi nining? (b) Gin ango ma lunyodo pe myero gugen ki bot lutinogi?

³ Lunyodo, lanenwu pire tek adada ka wumito ni lutinowu gubed ki wat maber ki Jehovah dok gukwo pi  naka. Ka lutinowu gineno ni ‘wuketo pi ker pa Lubanga mukwongo’ i kwowu, ci gibipwonye me jenge i kom Jehovah pi nongo jami ma mitte pi kwogi me nino ducu. (Matayo 6:33, 34) Ket ticci pi Jehovah obed mukwongo ma ka keto cwinyi me yenyo jami me kom madwong. Kwo kwo ma rwomme lapiny, dok temme pe me bedo ki banya. Yeny “lonyo ma gikano piri i polo” ma en aye cwak pa Jehovah, ma ka yenyo lonyo nyo ‘deyo ma a ki bot dano.’—Kwan Marako 10:21, 22; Jon 12:43.

⁴ Myero pe ilung wii i ticci tutwal ma weko pe dong inongo cawa me bedo kacel ki lutinoni. Wek gin gunge ni itye ki awaka i komgi ka gumoko tamgi me keto pi Jehovah mukwongo ma ka yenyo yweka nyo lonyo. Gwokke ki lakodi tam ni lutino myero gumi kwo mayot ki lunyodogi. Wii myero opo ni, “pe litino aye ma myero gukan jami me mono pi lunyodogi, ento lunyodo aye myero gukan jami pi litinogi.”—2 Jo Korint 12:14.

5. Pingo myero lunyodo gubed ka lok i kom Jehovah bot lutinogi kare ducu?

⁵ Kit ma kitito kwede con, “lwak rok ma lebgi patpat” gitye ka bino i dul pa Jehovah. (Jekaria 8:23) Ento ka lutinoni pe giniang lebi maber, ci twero bedo tek boti me pwonyogi ki lok ada. Gin aye lutino kwan me Baibul ma pigi tek loyo ma itwero bedo kwede, dok ka gungeyo lok ada madok i kom Lubanga ci gitwero nongo kwo ma pe tum. (Jon 17:3) Wek latinni opwony lok i kom Jehovah, myero ibed ka ‘lok i kom’ Jehovah kare ducu.—Kwan Nwoyo Cik 6:6, 7.

6. Adwogi maber ango ma lutinoni gitwero nongo ka gupwonyo lebi? (Nen cal ma tye i pot karatac 9.)

⁶ Lutinoni gitwero pwonyo leb pa jo me kabedo ma wuringo iye-ni ki i gang kwan nyo bene ki bot jo mukene. Ento gitwero pwonyo lebi ka iloko kwedgi kare ducu. Ka lutinoni gitwero loko lebi, ci twero bedo yot botgi me lok kwedi ki me titi kit ma giwinyo kwede. Ento tye adwogi mabeco mukene. Ka lutinoni gitwero loko leb makato acel, ci man dongo kerogi me tam dok konyogi me niang tam pa jo mukene. Dok bene weko gibedo ki kero me nywako i tic me pwony maber. Carolina, anyaka mo ma lunyodone gubedo luring ayela owaco ni: “Bedo i kacokke ma kiloko iye leb mapat mit. Dok wanongo yomcwiny i konyo ka ma can lutit kwena tye iye.”

7. Gin ango ma itwero timone ka latinni loko leb mapat ki ma ingeye?

⁷ Kadi bed kumeno, ka lutino ma lunyodogi guringo i kabedo mukene gupwonyo leb pa jo ma i kabedo meno, polgi girwenyo miti ki kero me lok i leb pa lunyodogi. Ka meno tye ka timme i kom lutinoni, ci tika itwero pwonyo leb mukene bene? Bibedo yot me pwonyogi me kwo calo Lukricitayo ka iniang  lokgi, jami ma gigalo ki wanggi, jami ma kipwonyogi i gang kwan ki bene ka itwero lok bot lupwonyegi in kikome. Ki lok ada, pwonyo leb mukene tero kare, kero, dok mito mwolo. Ento kelo adwogi maber. Me labolle, ket kong ni it latinni oding, tika pe ibitute me pwonyo leb pa luding it wek ilok ki latinni? Mitte bene ni itim gin acel-li bot latin ma loko leb mukene, pe kumeno? *—Nen lok ma tye i tere piny.

8. Itwero konyo lutinoni nining ka pe iloko leb ma giloko maber?

⁸ Twero bedo tek bot lunyodo ma gitye ka kwo i kabedo mukene me loko leb ma lutinogi loko maber. Man weko bedo tek pi lunyodo me konyo lutinogi wek guniang “coc maleng.” (2 Temceo 3:15) Pud itwero pwonyo lutinoni me niang lok i kom Jehovah ki me marre kadi bed ni gin meno tye ka timme i komi bene. Laelda mo ma nyinge Shan owaco ni: “Mamawa ma obedo lanyodo ma tye kene onongo pe niang maber leb ma waloko, dok an kacel ki lamera onongo bene pe waloko lebe maber tutwal. Ento ka waneno en kwano Baibul, lego dok tute ki kerone ducu me pwonyowa i cawa me woro me otyeno pi jo me ot ma bedo cabit ducu, waniang ni ngeyo lok i kom Jehovah onongo kara pire tek adada.”

9. Lunyodo gitwero konyo lutinogi ma mitte ni gukwan Baibul i leb aryo nining?

⁹ I kine mukene mitte ni lutino mogo gupwony lok i kom Jehovah i leb aryo. Pingo? Pien nongo leb ma giloko ka gitye i gang kwan dok pat ki leb ma giloko ka gitye paco. Pi tyen lok meno, lunyodo mogo gitiyo ki buke, jami ma kimako i dwan keken, ki dong vidio i leb aryo ducu. Ki lok ada, lunyodo ma gitye i lobo mukene myero guti matek me konyo lutinogi wek gunyikke cok ki Jehovah.

10. (a) Anga ma myero omok tam ma lubbe ki kacokke mene ma myero jo me ot gucit iye? (b) Gin ango ma myero luwi odi gutim ma peya gumoko tam mo keken?

¹⁰ Ka “lubedo” ma gua ki i lobo mukene gibedo ka mabor ki Lucaden ma giloko lebgi, ci mitte ni gubed ka ribbe kacel ki kacokke ma jone giloko leb pa jo ma i kabedo meno. (Jabuli 146:9) Ento ka kacokke ma loko leb tugi tye cok, ci lawi ot myero oyer leb mene maber loyo pi jo me ode. Ma pud peya omoko tamme, myero kong otam matut dok oket lok meno i lega. En bene myero kong olok ki dakone kacel ki lutinogi. (1 Jo Korint 11:3) Gin ango ma myero en otam iye? Cik ma igi lac mene ma twero konye me moko tamme?

11, 12. (a) Adwogi maber ango ma latin twero nongone ki i cokke ma kiloko iye leb ma en niang maber? (b) Pingo lutino mukene pe gimito pwonyo leb pa lunyodogi?

¹¹ Lunyodo myero gutam i kom gin ma mitte pi lutinogi. Wek lutino  guniang lok ada me Baibul maber, myero pe gugak ki pwony ma kimiyo i cokke pi cawa mo manok keken. Tam kong: Ka gitye i cokke ma bedo i leb me giniang maber, lutino ginongo adwogi maber pi bedo tye i cokke meno, gitwero bene pwonyo jami mapol. Ento pe twero timme kit meno ka pe giniang leb meno maber. (Kwan 1 Jo Korint 14:9, 11.) Dok leb pen latin moni pe twero bedo leb ma gudo kit ma en tamo nyo winyo kwede. Ki lok ada, lutino mukene gitwero pwonyo kit me miyo lagam, lapor, ki pwony i leb pa lunyodogi ento nongo pe ma lubbe ki kit ma gitamo nyo giwinyo kwede.

¹² Dok bene pe leb keken aye ma gudo cwiny latin. Gin meno bene otimme i kom Joshua, ngat ma waloko i kome i acakki me pwonywa-ni. Laminne Esther, owaco ni: “Ki bot lutino, leb, tekwaro, kacel ki dini pa lunyodogi giwoto kacel.” Ka lutino pe gimaro tekwaro pa lunyodogi, ci pe gitwero bedo ki miti me pwonyo leb ki dini pa lunyodogi. Gin ango ma lunyodo ma gitye i lobo mukene gitwero timone?

13, 14. (a) Pingo luot mo gukobo i kacokke ma kiloko iye leb mapat ki meggi? (b) Lunyodo magi gugwoko watgi ki Jehovah wek obed matek nining?

¹³ Lunyodo ma gitye Lukricitayo myero guket pi miti pa lutinogi obed mukwongo ma ka gin ma cwinygi mito. (1 Jo Korint 10:24) Samuel, won Joshua gin ki Esther, owaco ni: “An kacel ki dakona waketo cwinywa me ngeyo leb mene ma twero konyo lutinowa me dongo i yo me cwiny, dok walego pi ryeko. Lagam me legawa onongo pe rwatte ki mitiwa. Ento i kare ma waneno ni pe gitye ka niang pwony maber tutwal ki i cokke ma bedo i lebwa, wamoko tamwa me kobo i cokke ma kiloko iye leb pa jo ma i kabedo meno. Kare ducu onongo wacito i cokke ki bene i ticwa me pwony kacel. Onongo walwongo lurem ma gitye i kabedo meno wek wanywak kwedgi cam kacel kun bene wacito ka limo piny kacel kwedgi. Jami magi ducu okonyo lutinowa me ngeyo utmege kacel ki Jehovah maber, pe macalo Lubangagi keken ento bene macalo Wongi ki Laremgi. Waneno ni man obedo gin ma pire tek loyo pwonyo lebwa.”

¹⁴ Samuel omedde ni: “Wek an kacel ki dakona wacung matek i yo me cwiny, wabedo ka cito bene i cokke ma kiloko iye lebwa. Gin me atima onongo pol, dok onongo waol adada. Ento watye ki pwoc bot Jehovah pi goyo laane i komwa pi tutewa kacel ki pi jami ma wajalo. Lutinowa adek ducu dong gitye ka tic pi Jehovah pi kare malac.”

15. Pingo lamego mo ma nyinge Kristina otamo ni twero bedo gin maber ma loyo ka ekobo i kacokke ma kiloko iye leb ma eniang maber?

¹⁵ Ka lutino gudongo, ci gitwero niang ni romo bedo ber makato me bedo i kacokke ma kiloko iye leb ma giniang maber loyo. Ka tye kit meno, ci lunyodo myero pe guwiny calo lutinogi tye ka kwerogi. Kristina owaco ni: “Onongo angeyo nyig lok mogo manok i leb ma lunyodona giloko, ento ma kiloko i cokke onongo niang iye tek bota adada. I kare ma atye ki mwaka 12, acito i gure mo madit ma obedo i leb ma kiloko i  gang kwanwa. Pi tyen me acel i kwona, aniang ni pwony ma atye ka winyone-ni obedo ada! Gin mukene maber ma otimme obedo i kare ma acako lega i leb ma kiloko i gang kwan. Onongo dong atwero lok ki cwinya ducu bot Jehovah!” (Tic pa Lukwena 2:11, 41) I kare ma Kristina onongo dong tye ki mwaka 18, en otito lok man bot lunyodone ci omoko tam me kobo i kacokke ma bedo i leb pa jo ma i kabedo meno. En owaco ni: “Pwonyo lok i kom Jehovah i leb ma kiloko i gang kwan oweko acako keto jami ma apwonyo i tic.” I nge meno cutcut, Kristina ocako tic macalo painia marii dok tye ki yomcwiny madit.

16. Pingo Nadia tye ki pwoc pi bedo i kacokke ma kiloko iye leb pa lunyodogi?

¹⁶ Wun jo matino, tika wutamo ni bibedo ber loyo ka wutye i kacokke ma kiloko iye leb pa jo ma i kabedo ma wutye iye? Ka itamo ni bibedo ber, ci penye kong kekeni pingo itamo ni ber maloyo. Tika pien kobo i kacokke meno bikonyi me nyikke cok bot Jehovah? (Yakobo 4:8) Gwok imito kobo pien ni pe imito ni lunyodoni gubed ka neno jami ducu ma itimogi, nyo pien pe imito tutte me pwonyo leb pa lunyodoni? Nadia, lamego mo ma dong tiyo i Betel owaco ni: “I kare ma wao mwaka apar ki wiye, onongo wamito kobo i kacokke ma kiloko iye leb pa jo ma i kabedo ma watye iye. Ento lunyodowa onongo gingeyo ni man twero gudo wat i kin wa ki Jehovah i yo marac. Watye ki pwoc madit i kare-ni pien lunyodowa gutute matek me pwonyowa lebgi, dok guweko wamedde ki bedo i kacokke ma bedo i lebgi. Man okelo yomcwiny i kwowa dok oyabo yo botwa me konyo jo mukene wek gunge Jehovah maber.”

17. (a) Anga ma Jehovah omiyo tic me gwoko lutino? (b) Lunyodo gitwero nongo kony me pwonyo lutinogi ki lok ada nining?

¹⁷ Jehovah omiyo bot lunyodo tic me pwonyo lutinogi ki lok ada. En pe omiyo tic meno bot lunyodogi madit nyo ngat mo mukene. (Kwan Carolok 1:8; 31:10, 27, 28.) Ento lunyodo ma pe gingeyo leb ma lutinogi niang maber gimito kony wek pwonygi ogud cwiny lutinogi. Ka lunyodo magi gupenyo pi kony, nongo pe nyuto ni gitye ka weyo tic me pwonyo lutinogi. Ma ka meno, man konyogi me ‘pwonyogi ki nyebogi ki kit mabeco ma Jehovah pwoyo.’ (Jo Epeco 6:4) Me labolle, lunyodo gitwero penyo luelda me kacokke pi tam i kom kit ma gitwero doro kwede woro pi jo me ot, ki dok ma konyogi wek ginong lurem mabeco pi lutino.

18, 19. (a) Lukricitayo mukene gitwero konyo jo matino nining? (b) Gin ango ma lunyodo myero gumedde ki timone?

¹⁸ Lunyodo gitwero lwongo jo mukene kare ki kare ka nywako i worogi me otyeno pi jo me ot wek okony lutinogi me dongo i yo me cwiny. Medo i kom meno, lutino mukene bene ginongo pwony ka ginywako i tic me tito kwena ki timo jami mukene kacel ki jo mukene. (Carolok 27:17) Shan, ngat ma waloko i kome con-ni owaco ni: “Wiya pud po maber adada kit ma  omege gubedo me kony bota. Onongo apwonyo jami mapol ka gukonya me yubo pwony ma abimiyo i cokke. Dok anongo yomcwiny i bedo kacel kwedgi i galowang.”

¹⁹ Ngene kene ni jo ma lunyodo guyero me konyo lutinogi myero gucuk cwiny lutino meno me woro lunyodogi. Gitwero timo man ka giloko maber i kom lunyodo pa lutino magi kun gigwokke pe me leyo ka wang tic pa lunyodo me pwonyo lutinogi. Dok bene jo magi myero gugwokke ki timo jami mogo ma twero nen calo pe tye atir i wang jo me kacokke nyo jo ma woko. (1 Petero 2:12) Kadi bed ni lunyodo gitwero penyo pi kony ki bot jo mukene, pud obedo ticgi me pwonyo lutinogi ki lok me ada. Myero gubed ki wang ma twolo me neno kony ma Lukricitayo mukene gimiyo.

20. Lunyodo gitwero konyo lutinogi nining wek gubed lugen bot Jehovah?

²⁰ Wun lunyodo, wuleg Jehovah pi kony, dok wutute me timo jami ducu ma wutwero. (Kwan 2 Tekwaro 15:7.) Ket pi wat pa latinni ki Jehovah obed mukwongo ma ka keto pi mitini mukwongo. Tim gin ducu ma itwero wek Lok pa Lubanga odony i cwiny latinni. Pe ibed ki akalakala mo ka latinni bibedo latic pa Jehovah. Ka lutinoni gilubo Lok pa Lubanga ki lanenni mabeco, ci ibedo ki yomcwiny calo lakwena Jon ma owaco ni: “Pe tye gin mo ma dok miya abedo ki yomcwiny madit makato me winyo ni litinona gitye ka lubo lok ada.”—3 Jon 4.