1-2. Ma lubbe ki Jabuli 40:5, mic mapatpat ango ma Jehovah ominiwa, dok pingo wabinyamo lok i komgi?

JEHOVAH obedo Lubanga ma cinge yot. Tam kong i kom mic mogo ma en ominiwa calo: lobo mamwonya-ni ma obedo pacowa, adamwa ma kiyubo i yo ma kite dok pat, ki Lokke, Baibul. Mic adek magi ma Jehovah ominiwa-ni oweko watye ki kabedo ka ma watwero kwo iye, watwero tam kun waloko ki jo mukene, dok watye ki lagam pi lapeny ma pigi tego loyo ma wapenyogi.​—Kwan Jabuli 40:5.

² I pwony man, wabinyamo wiye wiye lok i kom mic magi. Ka waketo tek me bedo ka lwodo lok i kom mic magi, ci wabidongo pwoc pigi dok mitiwa me yomo cwiny Lacwecwa Jehovah bidongo. (Yabo 4:11) Wabibedo bene ma wayubbe maber me konyo jo ma giye pwony goba ni kwo ocakke pire kene.

3. Pingo lobo kiyubo i yo ma kite dok pat?

³ Ryeko pa Lubanga nen ka maleng i kit ma oyubo kwede lobo, ma en aye pacowa. (Rom. 1:20; Ibru 3:4) Mapat ki lobo, tye bene jami mukene i dan polo ma gilworo ceng, ento lobowa-ni dok pat pien tye ki jami ducu ma mitte me gwoko kwo pa dano.

4. Pingo watwero waco ni lobo-ni ber loyo yeya mo keken ma dano oyubo?

⁴ Lobo tye calo yeya ma tye ka kwang i dye nam madit, ma en aye dan polo. Ento apokapoka madit tye i kin yeya ma dano opong iye ki lobowa-ni. Me labolle, dano ma gitye i yeya gitwero kwo pi kare ma rom mene ka mitte ni guyub yamogi, camgi, ki piigi dok pe gubol  yugi mo keken i nam? Dano ma i yeya meno gibito woko ma pe orii. Ki tungcel, lobo gwoko dano ki lee bilion mapol ata makwo. Lobo yubo yamo, cam, ki pii ducu ma mitte piwa, dok ma naka yam jami magi peya gutum. Yugi ducu ma i wi lobo dong i lobo kany; ento lobo pud medde ki bedo maleng dok ma dano twero kwo iye. Man twere nining? Jehovah oyubo lobo ki kero me roco yugi wek odok gin maber ma kitwero tic kwede. Wabineno lok i kom jami aryo ma nyuto ryeko pa Jehovah; kit ma yamo ma kilwongo ni oxygen lwore i wi lobo ki kit ma pii lwore kwede i wi lobo.

5. Yamo ma kilwongo ni oxygen lwore nining i wi lobo, dok man moko gin ango?

⁵ Oxygen obedo yamo maber ma dano ki lee giywayo wek gubed kwo. Mwaka ki mwaka, jami makwo giywayo yamo man madwong adada. Dano ki lee bene gicwalo woko yamo malyet ma kilwongo ni carbon dioxide. Kadi bed kit meno, jami makwo magi pe gitwero ywayo yamo oxygen ducu gityeko woko, dok ma naka yam piny peya opong ki yamo carbon dioxide ma wacwalo woko. Pingo? Pien Jehovah ocweyo jami ma twi atwiya mapatpat​—cakke ki i kom yadi madongo nio wa i kom tworo ma i wi nam—​ma giywayo carbon dioxide dok gicwalo woko oxygen. Ki lok ada, kit ma yamo oxygen lwore kwede i wi lobo moko lok ma kicoyo i Tic pa Lukwena 17:24, 25 ma waco ni: “Lubanga . . . miyo kwo ki dano ducu wa ki yweyo ki jami ducu.”

6. Pii lwore nining i wi lobo, dok meno moko gin ango? (Nen bok ma wiye tye ni “ Pii Obedo Mic Mua ki Bot Jehovah.”)

⁶ Pii ma watwero tic kwede tye madwong ata i wi lobo pien bor pa lobo ki i kom ceng tye ma rwatte nitap ka kipimo. Kono onongo kidir lobo manok tung ka ma ceng tye iye, onongo pii ducu ma i lobo biyenyo tum woko, kun weko lobo dong malyet dok mutwo calo got ma gin makwo mo pe iye. Ka onongo kiywa lobo woko manok ki i kom ceng, pii ducu ma i lobo bimake pee, kun weko kabedo ducu i lobo doko pee keken. Pien Jehovah oketo lobo-ni i kabedo mupore, pii ma i lobo-ni twero gwoko kwo. Ceng lyeto pii ma i nam madongo ki ma tye i ngom ci pii meno duny malo doko pol. Mwaka ki mwaka, ceng weko aura pii lita milion mapol ata duny cito i yamo. Pii man bedo i wi yamo pi nino apar ma peya ocwer macalo kot nyo lupwu. I agikkine pii man dok mol dok cen i nam madongo nyo kulu ci dok duny cito malo. Jehovah oyubo lwore pa pii kit man wek lobo obed ki pii kare ducu. Man moko ni Jehovah ryek dok tek.​—Yubu 36:27, 28; Latit. 1:7.

7. Yo mapatpat ango ma watwero nyuto kwede pwoc pi mic ma kitito pire i Jabuli 115:16?

⁷ Watwero dongo pwoc pi lobowa ki jami ducu mabeco ma tye iye-ni nining? (Kwan Jabuli 115:16.) Yo acel aye me lwodo lok i kom jami ma Jehovah ocweyo. Meno bitugo cwinywa me pwoyo Jehovah nino ducu pi jami mabeco ma en ominiwa. Dok watwero nyuto pwoc pi lobo-ni ka wagwoko ka ma wabedo iye bedo maleng.

8. Pingo watwero waco ni adamwa kiyubo i yo me aura adada?

⁸ Adam pa dano obedo gin ma kiyubo i yo me aura. I kare ma onongo pud itye i i mamani, adammi ocako dongo ma lubbe ki kit ma Lubanga oyubo kwede, dok nyig kom me adammi obedo ka canne kore ki  kore dakika ducu! Lukwed lok gibyeko ni adam pa dano madit tye ki nyig kom bilion 100 ma kilwongogi ni neurons. Nyig kom magi kicanogi kore ki kore wek odok adamwa ma pekke romo kilo acel ki nucu. Nen kong jami mogo me aura ma adam twero timone.

9. Ngo ma weko imoko ni kerowa me lok obedo mic ma oa ki bot Lubanga?

⁹ Kerowa me lok kiromo waco ni obedo tango. Tam kong i kom gin ma timme ka watye ka lok. Wek iwac nyig lok acel, adammi myero okub tic pa ler 100 mapatpat i lebi, dwani, del doggi, cwaki, ki kori. Ler magi ducu myero guwot kore ki kore wek ilwong nyig lok kakare. Ma lubbe ki kero me loko leb mapatpat, kwed mo ma kitimo i mwaka 2019 onyuto ni lutino lukere gitwero niang nyig lok mogo. Kwed man moko gin ma lucayan mapol gitamo​—ni kinywalowa ma nongo watye ki kero me niang ki pwonyo leb mapatpat. Man moko ni kerowa me lok obedo mic ma oa ki bot Lubanga.​—Nia 4:11.

10. Watwero nyuto nining ni wapwoyo mic me lok ma Lubanga ominiwa?

¹⁰ Yo acel ma wanyutu kwede ni wapwoyo mic me lok aye ka watito niyewa i kom Lubanga bot jo ma giye ni kwo ocakke pire kene. (Jab. 9:1; 1 Pet. 3:15) Jo ma gicwako pwony meno gimito ni waye ni lobo ki kwo ma iye ocakke pire kene. Ka watiyo ki Baibul kacel ki lok mogo ma wanyamo i pwony man, ci watwero cwako Wonwa me polo ki tito bot jo ma giye winyo lokwa tyen lok mumiyo waye ni Jehovah aye lacwe polo ki lobo.​—Jab. 102:25; Ic. 40:25, 26.

11. Tyen lok acel mumiyo adamwa tye me aura obedo ngo?

¹¹ Kero ma watye kwede me po i kom jami tye me aura. I kare mukato angec, lacoc mo obyeko ni adam pa dano twero gwoko ngec ma pongo bukke milion 20 madongo. Ento i kare-ni dong, kitamo ni kero pa adamwa me po i kom jami dit kato meno woko. Kit macalo watye ki kero me po i kom jami, gin ango ma watwero pwonyone?

12. I yo ma nining ma kerowa me pwonyo kit ma atir weko wabedo pat ki lee?

¹² I kin jami acweya ma i lobo-ni ducu, dano keken aye tye ki kero me pwonyo kit ma atir kun nongo gilwodo jami mutimme i kare mukato angec. Macalo adwogine, watwero loko tamwa ki yo me kwowa dok wadoko jo mabeco. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Ki lok ada, watwero pwonyo cwiny ma ngoliwa kop me poko kin gin ma atir ki gin marac. (Ibru 5:14) Watwero pwonnye me nyuto mar ki kica. Dok watwero pwonnye me tero dano ducu marom kit ma Jehovah terogi kwede.

13. Ma lubbe ki Jabuli 77:11, 12, omyero wati ki mic me adamwa me po i kom jami nining?

¹³ Yo acel ma wanyuto kwede ni watye ki  pwoc pi mic me adamwa ma weko wapo i kom jami en aye ka wayero me po i kom kare ducu ma Jehovah okonyowa dok okweyo cwinywa. Man bijingo genwa ni en bikonyowa i kare me anyim bene. (Kwan Jabuli 77:11, 12; 78:4, 7) Yo mukene aye ka wapo i kom jami mabeco ma jo mukene gutimo piwa. Lukwed lok gunongo ni jo ma ginyutu pwoc pol kare gibedo ma cwinygi yom. Bedo ber bene ka walubo lanen pa Jehovah kun waweko wiwa wil woko i kom jami mogo mutimme. Me labolle, Jehovah tye ki kero me po i kom jami ducu, ento ka wangut ki cwinywa ducu, en yero me timowa kica dok weko wiye wil woko i kom bal ma watimo. (Jab. 25:7; 130:3, 4) En mito ni watim kumeno bene bot jo mukene ka gukwayo kica pi bal ma gutimo ma ocwero cwinywa.​—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

14. Watwero nyuto pwoc nining pi mic me adamwa?

¹⁴ Watwero nyuto pwoc pi mic me adamwa ka watiyo kwede me miyo deyo bot Ngat mumiyo botwa. Jo mukene giyero me tic ki adamgi me cobo mitigi kengi​—me moko pigi kengi gin ma atir ki gin marac. Ento pien Jehovah aye ma ocweyowa, pore me ye ni rwomme me kit ma atir ber kato ma wamoko piwa kenwa. (Rom. 12:1, 2) Ka wakwo ma lubbe ki rwomme, ci wabedo ki kuc i kwowa. (Ic. 48:17, 18) Dok wabedo ki tyen lok ma atir me bedo kwo​—en aye me kelo deyo bot Lacwecwa ki Wonwa kun wayomo cwinye.​—Car. 27:11.

15. Mic me Baibul nyuto mar pa Jehovah pi dano nining?

¹⁵ Baibul obedo mic me mar ma oa ki bot Lubanga. Wonwa me polo otiyo ki dano me coyo Baibul piwa pien marowa matek. Ki i Baibul, Jehovah ogamo lapeny ma pigi tego loyo ma watwero penyogi calo: Wan mono waa ki kwene? Tyen lok me kwo mono tye? Ngo ma bitimme i  anyim? Jehovah mito ni lutinone ducu gunong lagam pi lapeny magi, pi meno nicakke wacon en oweko dano gugonyo Baibul i leb mapol. I kare-ni, Baibul olu nyo bute mo nonge i leb makato 3,000! Baibul aye buk ma kigonyo dok kipoko loyo buk mo keken i tekwaro pa dano. Pol pa dano ma i wi lobo-ni kadi bed gikwo kwene nyo giloko leb mene, gitwero kwano Baibul i leb pengi.​—Nen bok ma wiye tye ni “ Gonyo Baibul i Leb ma Kiloko i Afrika.”

16. Ma lubbe ki Matayo 28:19, 20, watwero nyuto nining ni wapwoyo mic me Baibul?

¹⁶ Watwero nyutu ni watye ki pwoc pi Baibul ka wakwano nino ducu, walwodo lok ma iye dok watute matek me keto i tic gin ma wapwonyo. Medo i kom meno, wanyuto pwocwa bot Lubanga ki timo jami ducu ma watwero me nywako kwena me Baibul ki jo mapol kit ma twere kwede botwa.—Jab. 1:1-3; Mat. 24:14; kwan Matayo 28:19, 20.

17. Mic mapatpat ango ma wanyamo i pwony man, dok ngo ma wabinyamo i pwony ma lubo man?

¹⁷ I pwony man, wanyamo mic ma Lubanga ominiwa calo lobo ma obedo pacowa, adamwa ma kiyubo i yo me aura; ki Lok pa Lubanga ma obedo Baibul. Ento tye mic mukene ma pe watwero nenogi ki wangwa. Mic magi ma pe wanenogi-ni aye wabinyamo lok i komgi i pwony ma lubo man.