1, 2. (a) Pekki ango ma jo mapol gikemme kwede i kare-ni, dok man gudogi nining? (b) Gen ango ma tye i Icaya 41:10, 13?

LAMEGO mo ma tye painia marii dok onyomme ki laelda owaco ni: “Kadi bed ni watimo jami me cwiny kare ducu, abedo ka lweny ki par pi mwaki mapol. Man oweko onongo pe atwero nino i dyewor, obalo yot koma, ogudo kit ma atero kwede ki jo mukene, dok i kare mogo onongo amito ni ato woko.”

² Tika itwero goyo kit ma lamego-ni owinyo kwede? Ki cwercwiny madit, kwo i lobo pa catan-ni weko wabedo i lyeto matek adada, ma weko wabedo ki par mapol dok cwinywa tur adada. Kitwero porone ki lajuk meli, ma gengo meli me medde ki cito anyim. (Car. 12:25) Gin ango ma twero weko iwinyo kit meno? Gwok nyo irwenyo ngat mo ma imaro i to, itye ka lweny ki two mo malit adada, itye ka tute me miyo jami ma mitte bot jo me odi i lobo man ma opong ki can lim-mi, nyo itye ka kemme ki adegadega. Man twero rwenyo keroni ducu. Twero weko bene pe ibedo ki yomcwiny. Ento bed labongo akalakala ni Jehovah tye atera me mini kony mo keken ma mitte.​—Kwan Icaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Baibul tiyo ki nyig lok ni ‘bad’ nining? (b) Gin ango ma twero weko badwa kwe woko?

 ³ Baibul pol kare tiyo ki dul kom dano me pore kitwa ki dong jami ma watimogi. Me labolle, kiloko i kom cingwa nyo badwa tyen miya mapol ata. Ka kiwaco ni jingo cing ngat moni nongo kitye ka lok i kom jingo cwiny, miyo cwak, ki dong tyelo kor ngat meno. (1 Cam. 23:16; Ejira 1:6) Twero bene niange ni bedo ki neno mupore ki gen pi anyim.

⁴ Ka kiloko i kom cing nyo bad ma okwe i kine mukene nongo kitye ka lok i kom ngat ma cwinye otur, cwinye obale, nyo pe ki gen mo. (2 Tekwaro 15:7; Ibru 12:12) Yot tutwal bot ngat ma tye kumeno me ilo cinge woko. Itwero nongo tekcwiny ma mitte ki kwene ka itye ka kemme ki jami ma kelo par, turcwiny, ki dong goro i kom nyo i yo me cwiny? Kitwero cuko cwinyi nining me cung matek kun ikanyo dok ibedo ki yomcwiny?

5. (a) Ka peko obino, ngo ma watwero timone, ento wiwa myero opo i kom gin ango? (b) Gin ango ma wabinyamo?

⁵ Kwan Jepania 3:16, 17. Ma ka bedo ki lworo kacel ki turcwiny, ma bedo calo nongo watye ka kweyo badwa woko, Jehovah, Wonwa ma paro piwa kwayowa ni meno ‘waket parwa ducu i kome.’ (1 Pet. 5:7) Watwero keto cwinywa i lok ma Lubanga owaco bot Luicarel ni, ‘bade pe odoko cek, ma pe dong twero laro’ luticce ma lugen. (Ic. 59:1) Wabinyamo labol adek ma nonge i Baibul ma nyuto miti ki kero ma Jehovah tye kwede me jingo jone wek guti mitine kadi bed gikemme ki pekki mapol. Nen kit ma labol magi gitwero jingi kwede.

6, 7. Wanongo pwony ma pire tek ango ki i loyo lweny pa jo Icrael i kom jo Amalek?

⁶ I nge kare ma kilaro Luicrael ki i opii i lobo Ejipt i yo me tango, jo Amalek gubino ka lweny i komgi. Yocwa owinyo lok pa Moses ci otelo jo Icrael ki tekcwiny me lweny i kom jo magi. I cawa meno bene, Moses ocito kacel ki Aron gin ki Kur i wi got mo macok ka ma gitwero neno bar lweny. Co adek magi onongo mono gitye ka ngwec woko ki i lweny pi lworo? Ngene kene ni ku!

⁷ Moses otiyo ki yub mo ma oweko guloyo lweny meno. Moses obedo ka tingo cinge kacel ki odoo pa Lubanga me ada malo. Ka Moses otimo meno, Jehovah medde ki miyo teko bot Luicrael me loyo jo Amalek. Ento, ka cing Moses ojony ci odwoko cinge piny, jo Amalek gicako loyogi. Pi meno, gutiyo ki ryeko ci Aron gin ki Kur “gitingo cinge malo, ngat acel tung cel ki ngat acel tung mukene; kit meno cinge obedo mutingnge malo nio ka ceng opoto.” Pi teko pa Lubanga, Luicrael guloyo lweny.​—Nia 17:8-13.

8. (a) Gin ango ma Aca otimo i kare ma jo Etiopia tye ka miyo bura i kom jo Juda? (b) Watwero lubo kit ma Aca ojenge kwede i kom Lubanga nining?

⁸ Jehovah bene onyuto ni bade pe cek i kare pa Kabaka Aca. Kiloko i kom lweny mapol i Baibul. Ento mony ma pud dong obedo dwong loyo aye pa Jera ma Laetiopia. En onongo tye ki lumony mucek ma romo 1,000,000. Jo Etiopia onongo gidodo wel lumony pa Aca tyen aryo kulu. Pud dong onongo yot ya bot Aca me bedo ki par kacel ki lworo kun weko cinge kwe woko me lweny. Ma ka meno, Aca olokke oyotoyot bot Jehovah pi kony. Ki i wang lumony, onongo nen calo pe gitwero loyo  jo Etiopia, ento “ki bot Lubanga jami ducu twerre.” (Mat. 19:26) Lubanga onyuto ni etye ki teko madit ci “oryemo [oloyo] jo Etiopia woko ki i nyim Aca,” Kabaka ma onongo tye ki “lengic i kom Rwot [Jehovah] pi kare me kwone ducu.”​—2 Tekwaro 14:8-13; 1 Luker 15:14.

9. (a) Gin ango ma pe ogengo Nekemia ki gero cel me Jerucalem? (b) Jehovah odok i lega pa Nekemia nining?

⁹ Go kong kit ma Nekemia owinyo kwede i kare ma oceto i Jerucalem. Boma meno onongo pe ki yo mo keken me lweny i kom lumonegi, dok Lujudaya luwote onongo cwinygi otur woko. Bura pa lumonegi oweko gukweyo cinggi woko, dok bene gujuko gero cel me Jerucalem woko. Tika Nekemia oye ni jami man bene owek cinge okwe woko pi turcwiny? Pe! Calo Moses, Aca, ki dong lutic mukene ma lugen pa Jehovah, Nekemia onongo dong oloko odoko macalo kite me jenge i kom Jehovah i lega. Dok man bene aye gin ma en otimo. I kare ma Lujudaya gitye ka kemme ki ariya ma onongo gineno calo gen mo dong pe, Jehovah owinyo lega pa Nekemia pi kony. Lubanga otiyo ki ‘twerone madwong ki tekke’ me jingo cing Lujudaya ma onongo dong odoko nyap-pi. (Kwan Nekemia 1:10; 2:17-20; 6:9.) In tika iye ni Jehovah tiyo ki ‘twerone madwong ki tekke’ me jingo luticce i kare-ni?

10, 11. (a) Catan temme nining wek cingwa okwe woko? (b) Ngo ma Jehovah tiyo kwede me jingowa ki miniwa teko? (c) Inongo adwogi maber ango ki i pwonye me tiokraci?

¹⁰ Wangeyo labongo akalakala mo ni Larac-ci pe biye ni cinge odok nyap i tutene me giko ticwa macalo Lukricitayo. En tiyo ki lok goba kacel ki bura ma a ki bot gamente, lutela dini, ki dong jo mungak. Mitine tye ningo? En mito ni cingwa odok nyap i ticwa me tito kwena maber me Ker. Kadi bed kumeno, Jehovah twero dok tye atera me miyo botwa teko kun tiyo ki cwiny maleng. (1 Tekwaro 29:12) Pire tek ni wanong teko ma cwiny maleng miyo wek wacung matek i kom atematema mo keken ma Catan kacel ki lobo man marac-ci kelo i komwa. (Jab. 18:39; 1 Kor. 10:13) Dok bene watwero bedo ki pwoc madit pien watye ki Lok pa Lubanga, ma cwiny maleng aye oweko kicoyo. Tam kong bene i kom cam me cwiny ma gijenge i Baibul ma wanongo dwe ki dwe. Kiwaco lok ma tye i Jekaria 8:9, 13 (kwan) i kare ma kitye ka gero cel me Jerucalem, ento pud konyowa i kare-ni.

¹¹ Wanongo teko bene ki i pwony ma Jehovah miyo i cokke pa Lukricitayo, gure me adwol, gure madit, ki dong cukulwa mapatpat. Pwonye magi gitwero konyowa me bedo ki miti matir, me keto yub me cwiny, ki dong me cobo ticwa macalo Lukricitayo. (Jab. 119:32) In tika itye ki miti me yenyo teko ma a ki i pwonye magi?

12. Gin ango ma myero watim wek wabed matek i yo me cwiny?

¹² Jehovah okonyo Luicrael me loyo lweny i kom jo Amalek ki jo Etiopia, dok bene omiyo teko bot Nekemia kacel ki luwote wek gutyek tic me gero cel. I yo acel-li, Lubanga biminiwa teko wek wacung matek kadi bed dano gipe ki miti me winyo lokwa, watye ka kemme ki adegadega, ki dok watye ki par, wek wamedde ameda ki ticwa me pwony. (1 Pet. 5:10) Pe wageno ni Jehovah  bitimo tango piwa. Ma ka meno, wan myero watim tic ma ka megwa. Man kwako kwano Lok pa Lubanga nino ducu, yubbe pi ki dong cito i cokke cabit ducu, kwano Baibul piwa kenwa ki woro pi jo me ot , ki dong jenge i kom Jehovah kare ducu kun nongo walego bote. Pe myero waye gin mo keken ogengwa ki nongo teko kacel ki cuko cwiny ma Jehovah miniwa. Ka ce iniang ni cingi odoko nyap i kabedo magi, leg pi kony pa Lubanga. Ci dong inen kit ma cwiny maleng ‘bimini kwede ki miti kacel ki teko me tic.’ (Pil. 2:13) Gin ango ma iromo timone me jingo cing jo mukene?

13, 14. (a) Kijingo cwiny omego mo acel nining i kare ma dakone oto? (b) Watwero jingo cwiny jo mukene nining

¹³ Jehovah miniwa utmege ma gunotte i twok lobo ducu dok giparo pi luye luwotgi ma gitwero cuko cwinywa. Wi opo ni lakwena Paulo ocoyo ni: “Wuting badwu mukwe-ni malo, wurye congwu magoro. Wuyub yo ma tyenwu lubo ocung atir.” (Ibru 12:12, 13) Jo mapol i cencwari me acel gunongo teko ma kit meno i yo me cwiny. Meno bene rom ki kare-ni. I nge kare ma omego mo acel orwenyo dakone i to, dok bene owok ki i kwo malit adada, en owaco ni: “Aniang ni pe watwero yero atematema ma wamito wok ki iye, kadi wa kare ma myero obin iye nyo tyen adi ma myero otimme kwede. Lega ki dong kwan pira kena okonya oweko atematema pe obwoya dok tutwal. Kony ma anongo ki bot omegina ki lumegina i yo me cwiny okweyo cwinya adada. Dong aniang pingo pire tek me dongo wat maber ki Jehovah ma peko pud peya opoto.”

¹⁴ Aron kacel ki Kur guilo cing Moses malo i kare ma gitye ka lweny. Wan bene myero wayeny yo me miyo cwak ki kony bot jo mukene. Bot angagi? Bot jo ma gitye ka lweny ki peko ma bino macalo adwogi me tiyo, two, adegadega ki bot jo me gangi, bedo keken, nyo to pa ngat ma gimaro. Watwero bene jingo jo matino ma gitye ka kemme ki dic me nywako i timo jami maraco nyo me yenyo “yweka” i kwan, lok kom lim nyo tic i lobo man. (1 Tec. 3:1-3; 5:11, 14) Yeny yo me nyuto miti i kom jo mukene i Ot me Ker, i ticwa me pwony, ka wutye ka cam kacel, nyo ka itye ka lok ki dano i cim.

15. Lokki twero gudo kwo pa Lukricitayo luwoti nining?

¹⁵ Ma lubbe ki loyo lweny pa Aca, lanebi Ajaria ocuko cwiny Aca kacel ki jone kun waco ni: “Ento wun, cwinywu obed nwang! Pe wuwek badwu okwe woko, pien Lubanga biculo wang ticwu.” (2 Tekwaro 15:7) Man ocuko cwiny Aca me timo alokaloka mogo me dwoko woro me ada. I yo acel-li, lokki bene twero gudo kwo pa jo mukene adada. Pi meno, itwero konyogi wek guti pi Jehovah ki cwinygi ducu. (Car. 15:23) Wii bene myero opo ni ka iilo cingi kun imiyo lagam ma dongo dano i cokke ci itwero gudo kwo pa jo mukene.

16. Luelda gitwero jingo bad jo me kacokke nining kit ma Nekemia otimo-ni? Mi labol ma nyuto kit ma luye mogo gukonyi kwede.

¹⁶ Pi kony pa Jehovah, Nekemia kacel ki jo mukene gujingo badgi i tic. Pi meno, gutyeko gero cel me Jerucalem i nge nino 52 keken! (Nek. 2:18; 6:15, 16) Nekemia pe otiyo macalo laneno keken. En kikome bene obedo ka gero cel me  Jerucalem. (Nek. 5:16) I yo acel-li, luelda mapol ma gimaro dano bene gulubo lanen pa Nekemia i miyo kony i gedo Odi me Ker nyo i gwoko lengo i Odi me Ker ki yubo ka ma obale. Ka gitiyo kacel ki lutit kwena mukene i ticwa me pwony ki bene i limo me kwat, gibijingo cwiny jo ma gitye ki par mapol.​—Kwan Icaya 35:3, 4.

17, 18. Ngo ma watwero bedo ki gen iye ka watye ka wok ki i peko nyo watye ki par?

¹⁷ Tic kacel ki omege kacel ki lumege weko wanote i kinwa. Weko wabedo ki wat macok i kinwa ki gen pi mot ma bibino anyim i te Ker pa Lubanga. Ka wajingo cing jo mukene, wakonyogi me lweny ki jami ma twero turo cwinygi ki dok me bedo ki neno mupore ki dong gen pi anyim. Medo i kom meno, bikonyowa bene me bedo ma wangwa twolo i yo me cwiny ki dok me bedo ki gen pi jami mamwonya ma Lubanga ogwoko piwa. Ki lok ada, jingo badwa bene.

¹⁸ Bedo ka tam i kom kit ma Jehovah obedo ka konyo ki gwoko luticce ma lugen i kare macon myero ojing niyewa ki genwa i kome i kare-ni. Pi meno, ka itye ka wok ki i lyeto kacel ki peko, ‘pe iwek cingi odok nyap’! Ma ka meno, nong teko ki bot Jehovah kun ilego bote, ki dok wek bade matek-ki ojingi kun teli me nongo mot ma Ker-ri bikelone.​—Jab. 73:23, 24.