1, 2. (a) I lega pa Yecu me agikki ki lupwonnyene, en olego pi gin ango? (b) Pingo Yecu onongo tye ka paro pi notegi?

I KARE ma Yecu tye ka camo cam me agikki ki lupwonnyene, en onyuto ni eparo pi notegi. Dok i kare ma en tye ka lega ki lupwonnyene, en owacci emito ni gubed acel, nyo ni gubed ma gunote, kit macalo gin ki Wonne gunote kacel. (Kwan Jon 17:20, 21.) Ka lupwonnye pa Yecu gunote, man onongo binyuto ki wi lobo ni Jehovah ocwalo Yecu i lobo. Dano onongo bingeyo lupwonnye pa Yecu me ada ka guneno mar ma gitye kwede i kingi dok man onongo biweko ginote kacel.​—Jon 13:34, 35.

² Watwero niang gin mumiyo Yecu oloko matek adada i kom note i dyewor meno. En onongo oneno ni lupwonnyene pe gitye ma gunote kacel. Me labolle, lupwonnyene gubedo ka laro lok i kom ‘anga i kingi ma gitamo ni obedo ladit.’ (Luka 22:24-27; Marako 9:33, 34) Con kong, Yakobo ki Jon gupenyo Yecu wek ominigi kabedo me rwom ma malo dok macok kwede i Ker me polo.​—Marako 10:35-40.

3. Jami ango ma onongo twero gengo lupwonnye pa Kricito me bedo jo ma gunote, dok lapeny mene ma wabinyamone?

 ³ Gin acel ma onongo twero balo note pa lupwonnye pa Kricito aye mitigi me bedo ki twero. Medo i kom meno, jo ma i kare pa Yecu onongo gitye ki apokapoka me kaka, ma man oweko pe gunote kacel. Onongo bimitte ni lupwonnye pa Yecu gutute matek me jwayo tam meno ki i cwinygi. I pwony man, wabinyamo lapeny magi: Yecu otimo ngo i kom cwiny me apokapoka? I yo ango ma en okonyo lulub kore me tero dano ducu marom dok maber wek gubed ma gunote? Dok lanen pa Yecu kacel ki pwonye bikonyowa me bedo jo ma gunote nining?

4. Mi labol me apokapoka ma Yecu owok ki iye.

⁴ Kadi wa Yecu bene owok ki i apokapoka. I kare ma Pilipo otito bot Natanael ni enongo Meciya, Natanael ogamo ni: “Gin mo maber twero katti ki i Najaret?” (Jon 1:46) Natanael nen calo onongo ngeyo ni Meciya kibinywalo i Beterekem kit ma kicoyo kwede i lok pa lanebi i Mika 5:2. En nen calo obedo ka tamo ni Najaret pire pe tek ma onongo twero bedo gang pa Meciya kulu. Medo i kom meno, ludito mogo me Judaya onongo gicayo Yecu pien ni en oa ki i Galilaya. (Jon 7:52) Pol pa dano ma gia ki i Judaya onongo gitamo ni jo ma a ki i Galilaya rwomgi lapiny. Lujudaya mogo gutemme me yeto Yecu kun gilwonge ni en Lacamaria. (Jon 8:48) Lucamaria onongo gia ki i lobo mapat dok bene dinigi pat ki dini pa Lujudaya. Jo me Judaya ki jo me Galilaya onongo pe giworo Lucamaria dok bene pe giribo kabedo.—Jon 4:9.

5. Apokapoka ango ma lulub kor Yecu guwok ki iye?

⁵ Lutela dini pa Lujudaya onongo bene pe giworo lulub kor Yecu. Luparicayo onongo lwongogi ni, ‘jo ma kicenogi.’ (Jon 7:47-49) Luparicayo onongo gineno ngat mo keken ma pe okwano i cukul pa lupwonye dini dok ma pe lubo tekwarogi calo ngat ma rwomme lapiny dok konye pe adada. (Tic pa Lukwena 4:13) Yecu kacel ki lupwonnyene guwok ki i apokapoka pien ni pol pa dano me karegi onongo giwakke pi dinigi, rwom me kwogi, kacel ki kaka ma gia ki iye. Apokapoka man bene ogudo kit ma lupwonnye pa Yecu gitero kwede jo mukene. Dong wek gubed ma gunote, onongo bimitte ni gulok kit ma gitamo kwede woko.

6. Mi labol ma nyuto kit ma apokapoka rac kwede.

⁶ I kare-ni bene, lobo tye ma opong ki apokapoka. Dano twero bedo ki apokapoka i komwa nyo wan kikomwa watwero bedo ki apokapoka i kom jo mukene. Lamego mo ma kombeddi tye painia i lobo Australia owaco ni: “Adegadega ma onongo atye kwede i kom muni omedde mada pien abedo ka neno tim maraco  ma muni otimo i kom jo me kaka me Aborigine—i kare mukato angec ki kombeddi.” Adagene i kom muni bene omedde pi kit ma kitere kwede marac. Omego mo ma bedo i lobo Canada otito kit ma en yam winyo kwede ni: “Onongo atamo ni jo ma giloko leb French aye gibeco loyo.” Pi meno en owacci onongo edag jo ma loko leb Munu.

7. Yecu otimo ngo i kom cwiny me apokapoka?

⁷ Macalo i kare pa Yecu, i kare-ni bene cwiny me apokapoka tye matek dok jwayone pe yot. Yecu otimo ngo i kom cwiny ma kit meno? Me acel, en pe odongo cwiny meno i kwone. I kare ducu en onongo pe poko dano. Yecu onongo tito kwena bot lulonyo, lucan, Luparicayo, Lucamaria, lujog-mucoro wa ki lubalo bene. Me aryo, en opwonyo lupwonnyene kun nyutigi lanen maber ni pe myero gubed ki gung cwiny nyo apokapoka i kom jo mukene.

8. Tira mene ma tye calo guti me notewa? Tit kong.

⁸ Yecu omiyo tira ma tye calo guti me notewa i kare-ni. En otito ki lupwonnyene ni: “Wun ducu dong wudoko omege.” (Kwan Matayo 23:8, 9.) Ki lok ada, wan ducu watye omege pien ni wabedo lutino pa Adam. (Tic pa Lukwena 17:26) Yecu otito ni lupwonnyene bene gitye omege ki lumege pien giye ni Jehovah aye Wongi me polo. (Matayo 12:50) Dok gin ducu gudoko lutino pa Lubanga, ma mar ki niye onotogi kacel. Meno aye tyen lok ma oweko lukwenane gulwongo Lukricitayo ni utmege i waragagi bot kacokke mapatpat.​—Jo Roma 1:13; 1 Petero 2:17; 1 Jon 3:13.

9, 10. (a) Pingo Lujudaya onongo gipe ki tyen lok me wakke pi kakagi? (b) Labol ango ma Yecu otiyo kwede me pwonyo ni cayo jo me kaka mukene rac? (Nen cal me acel ma tye i pot karatac 9.)

⁹ I kare ma Yecu owaco ki lupwonnyene ni guter luwotgi calo omege ki lumege, en otittigi ni omyero gubed jo ma mwol. (Kwan Matayo 23:11, 12.) Kit ma waneno kwede, i kine mukene awaka okelo apokapoka i kin lupwonnye pa Yecu. I kare pa Yecu jo mapol onongo giwakke matek adada pi kakagi. Lujudaya mapol onongo gitamo ni gin dok rwomgi lamal pien gubedo likwayo Abraim. Ento Jon Labatija owaccigi ni: “Lubanga tye ki twero me miyo gweng magi olokke odok likwayo Abraim.”​—Luka 3:8.

¹⁰ Yecu opwonyo ni, bedo ki awaka mukato kare woko pi kakawa pe ber. En otito man ka maleng i kare ma lapwony-cik mo openye ni: “Lawota anga?” Me gamo lapeny meno, Yecu otito ngo ma otimme i kom laco mo. Lukwo gupwodo Lajudaya mo ka guweke i dye gudu. Kadi bed ni Lujudaya mogo gukato ki i nget laco-ni, pe gumine kony mo. Ento Lacamaria mo oneno Lajudaya-ni ci kica omake i kome dok omine kony. Yecu otyeko lokke kun waco ki lapwony cik-ki ni omyero obed calo Lacamaria ca. (Luka 10:25-37) Yecu onyuto ni Lacamaria twero pwonyo Lujudaya kit me nyuto mar bot luwotgi.

11. Pingo onongo mitte ni lupwonnye pa Yecu gubed labongo cwiny me apokapoka dok en okonyogi me niang meno nining?

¹¹ I kare ma Yecu pud pe odok i polo, en otito ki lupwonnyene ni omyero gutit  kwena maber-ri “i Jerucalem ki i Judaya ducu ki i Camaria, wa i agikki lobo ducu.” (Tic pa Lukwena 1:8) Me timo meno, onongo mitte ni gulweny matek me jwayo awaka ki cwiny me apokapoka ki i kwogi. Pol kare Yecu obedo ka tito bot lupwonnyene kit mabeco ma jo me rok mukene gitye kwede dok man oyubogi me tito kwena i lobo ducu. Me labolle, Yecu opako ladit wi mony mo ma onongo a ki i rok mukene pi niyene. (Matayo 8:5-10) I kare ma Yecu tye tugi i Najaret, en otito ni Jehovah okonyo kadi wa lurok calo dato me Carepat ki Naaman Laciria. (Luka 4:25-27) Yecu otito kwena maber bene bot dako mo ma Lacamaria dok obuto i taun me Camaria pi nino aryo pien ni onongo gitye ki miti me winyo lokke.​—Jon 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Lupwonnye pa Yecu guwinyo nining i kare ma Yecu obedo ka pwonyo dako ma Lacamaria? (Nen cal me aryo ma tye i pot karatac 9.) (b) Ngo ma nyuto ni Jon ki Yakobo pe guniang kulu pwony ma Yecu onongo tye ka miyone?

¹² Pe obedo yot ki lupwonnye pa Yecu me weko cwiny me apokapoka. Gin gubedo ki ur madit adada ni Yecu tye ka pwonyo dako ma Lacamaria. (Jon 4:9, 27) Pingo? Oromo bedo ni pien lutela dini pa Lujudaya onongo pe giloko ki dako ka gitye i kin dano, tutwalle dako me Camaria ma ngene pi tim maraco. I nge lok ki dako-ni, cwiny Yecu onongo yom mada mumiyo en oneno ni cam pire pe tek, kadi bed lukwenane gubako doggi bote ni ocam. Lubanga onongo mito ni Yecu otit kwena, dok timo miti pa Wonne, kadiwa tito kwena bot dako ma Lacamaria onongo mit calo cam.​—Jon 4:31-34.

¹³ Yakobo gin ki Jon pe guniang pwony man kulu. I kare ma Yecu ki lupwonnyene gitye ka wot i Camaria gubedo ka yenyo kabuto i gang mo acel. Ento Lucamaria oryemogi woko. Yakobo ki Jon cwinygi ocwer matek mumiyo gupenyo Yecu ka en mito ni gulwong mac ki i polo wek owang gang meno woko. Yecu ominigi tira dok ocikogi matek. (Luka 9:51-56) Nen calo cwiny Yakobo ki Jon onongo pe bicwer kono man otimme tugi i Galilaya. Cwinygi ocwer pien man onongo obedo apokapoka me kaka. Lacen, i kare ma Jon tye ka tito kwena i Camaria, lewic nen calo obedo ka make pi kit ma en oloko kwede i komgi con.​—Tic pa Lukwena 8:14, 25.

14. Kicobo peko me apokapoka ma obedo tye i kacokke me cencwari me acel nining?

¹⁴ I nge Pentekote mwaka 33 me kare man, apokapoka obedo tye i kacokke pa Lukricitayo. I kare ma omege gubedo ka poko cam bot mon to, gin gubedo ka miyo cam manok bot mon to ma loko leb Grik. (Tic pa Lukwena 6:1) Man twero bedo ni otimme pien giloko leb mapat. Lukwena gutute matek me tyeko peko meno oyotoyot. Guyero omege abiro wek gukony i poko cam labongo apokapoka bot mon to magi. Omege abiro magi ducu onongo gitye ki nying pa Lugrik dok man nen calo oyomo cwiny mon to-ni matek.

15. Petero opwonnye me tero dano ducu marom nining? (Nen cal me adek ma tye i pot karatac 9.)

¹⁵ I mwaka 36 me kare man, lupwonnye pa Yecu gucako tito kwena bot jo me rok  ducu. Ma kare meno pud pe oromo, lakwena Petero onongo polle bedo i kin Lujudaya keken. Lacen, Lubanga onyutte ni Lukricitayo pe myero gupok dano, dok man oweko Petero otito kwena bot Kornelio, lamony ma Laroma. (Kwan Tic pa Lukwena 10:28, 34, 35.) I nge meno, Petero ocako bedo kacel ki Lukricitayo me rok mukene kun bene camo kwedgi. Ento, i nge mwaki mapol, i kare ma Petero tye i boma me Antiokia, en ojuko cam kacel ki Lukricitayo ma lurok. (Jo Galatia 2:11-14) Paulo omiyo tira ki Petero dok en oye tira meno. Wangeyo man nining? Petero ocoyo waragane me acel bot Lukricitayo ma gibedo i Acia, ma Lujudaya ki ma lurok. En otittigi kit ma pire tek kwede me maro utmegiwa ducu.​—1 Petero 1:1; 2:17.

16. Lukricitayo me cencwari me acel onongo gingene pi gin ango?

¹⁶ Kit ma waneno kwede, lanen ma Yecu oweko okonyo lupwonnyene me maro “jo ducu.” (Jon 12:32; 1 Temceo 4:10) Kadi bed ni otero kare malac, lupwonnye pa Yecu guloko tamgi ki cwinygi. Ki lok ada, Lukricitayo me cencwari me acel onongo gingene pi mar ma gitye kwede i kingi. I kine ka mwaka 200 K.M; lacoc ma nyinge Tertullian otito gin ma jo mukene giwaco i kom Lukricitayo ni: “Gimarre adada,” dok ni “Gitye atera me to pi luwotgi.” Pien Lukricitayo magi gutute matek me ruko kit pa “dano manyen,” gupwonnye me neno dano ducu marom kit ma Lubanga nenogi kwede.​—Jo Kolocai 3:10, 11.

17. Mi labol ma nyuto kit ma watwero jwayo kwede cwiny me apokapoka ki i kwowa.

¹⁷ I kare-ni bene, watwero tero kare malac me jwayo cwiny me apokapoka. Lamego mo ma bedo i lobo France otito kit ma man obedo tek kwede bote. En owacci: “Jehovah opwonya gin ma mar  obedo, kit me nywako jami ki jo mukene, ki kit me maro dano ducu. Ento pud atye ka medde ki pwonnye me weko cwiny me apokapoka, dok man pe yot. Meno aye tyen lok ma oweko pud alego ni Lubanga okonya wek ajwa cwiny meno woko.” Lamego mo ma bedo i lobo Spain otito ni i kare mukene pud elwenyo ki cwiny me apokapoka i kom rok moni. En owacci: “Pol kare, aloyo tam meno, ento pud angeyo ni omyero amedde ki lweny matek. Apwoyo Jehovah pien atye i kin utmege ma gunote kacel.” Wan ducu ki acel acel omyero watam i kom kit ma wawinyo kwede. Tika mitte ni ijwa cwiny me apokapoka woko ki i kwoni?

18, 19. (a) Watye ki tyen lok ango me jolo dano ducu labongo apokapoka? (b) Watwero timo man nining?

¹⁸ Ber ka wiwa opo ni onongo watye mabor ki Lubanga i kare ma pud pe wangeyo ada. (Jo Epeco 2:12) Ento Jehovah aye ma onyikowa cok bote ki mar. (Kocea 11:4; Jon 6:44) Dok Kricito ojolowa bote. En aye ma oweko twere ki wan me doko lutino pa Lubanga. (Kwan Jo Roma 15:7.) Kadi bed ni watye ki roc, Yecu ojolowa, pi meno omyero pe wabed ki apokapoka i kom ngat mo keken!

¹⁹ Ka wawoto ki dirre cok ki agikki piny, apokapoka ki adegadega bimedde ameda i kin jo me lobo-ni. (Jo Galatia 5:19-21; 2 Temceo 3:13) Ento macalo jo pa Jehovah, wayenyo “ryeko mua ki malo,” ma konyowa weko pe wapoko dano dok wakelo kuc. (Yakobo 3:17, 18) Watye ki yomcwiny me bedo ki lurem ma gia ki i lobe mapol dok wajologi kadi bed ni tekwarogi pat. I kine mukene bene watute me pwonyo lebgi. Ka watimo man, wabedo ki kuc “calo kulu ma mol jwi” dok ki kwo maber calo “nam ma piine mol labongo yweyo-ni.”​—Icaya 48:17, 18.

20. Ngo ma timme ka mar oloko kit ma wawinyo kwede i kom jo mukene?

²⁰ I kare ma laminwa ma a ki i lobo Australia-ni okwano Baibul, cwiny me apokapoka ki adegadega marac ma en obedo kwede-ni ocako rweny woko. Mar oloko kit ma en winyo kwede woko. Omego ma loko leb French ma a ki i lobo Canada-ni owaco ni dong eniang ni dano pol kare gidag jo mukene pien pe gingeyogi. En opwonyo ni “kit pa dano pe lubo ka ma kinywalogi iye.” En bene onyomo lamego ma loko leb Muno! Labol magi nyuto ni mar jwayo cwiny me apokapoka. Mar aye ma notowa licwic labongo apokapoka.​—Jo Kolocai 3:14.