1-2. Tyen lok ango mumiyo omyero wabed ki miti me niang jami ma kicoyo i buk me Niyabo?

 TIKA dong ngat mo omini albam ma mege me neno cal ma iye? Ka iwoto ki neno cal magi, ineno cal pa jo mapol ma pe ingeyogi. Ento cal acel mo ogudo cwinyi oweko icung manok ka ngiyone. Pingo? Pien in bene itye i cal meno. Ka iwoto ki ngiyone, itemo po i kom ka kwene ki awene ma kimako cal meno iye. Itemo bene niang i kom jo mukene ma gitye i cal meno. Cal meno pire tek adada boti.

² Waromo poro buk me Niyabo ki cal meno. Pingo? Pi tyen lok ma romo aryo. Mukwongo, buk me Baibul meno kicoyo piwa. I tyenge mukwongo wakwano ni: ‘Man aye gin ma Lubanga onyuto bot Yecu Kricito, wek omi en bene oniang luticce i kom gin ma myero otimme oyotoyot i kare me anyim.’ (Yabo 1:1) Pi meno, lok ma i buk man pe kicoyo pi dano ducu ento pi wan, lutic pa Lubanga ma wadyere bote. Macalo jo pa Lubanga, pe omyero wabed ki ur me niang ni watye ka nywako i cobbe pa lok pa lunebi ma kicoyo i buk man. Dong ka watye ka kwano buk me Niyabo, nongo watye ka kwano jami ma gudo kwowa.

3-4. Ma lubbe ki buk me Niyabo, lok pa lunebi ma kicoyo iye onongo bicobbe awene, dok man myero otug cwinywa me timo gin ango?

³ Tyen lok me aryo mumiyo myero wabed ki miti me niang lok pa lunebi ma kicoyo i buk me Niyabo aye obedo kare ma lok magi bicobbe iye. Lakwena Jon ma onongo dong oti woko otito awene ma lok magi bicobbe iye i kare ma owaco ni: ‘Cwiny maleng yam onyuto tamma  woko i nino pa Rwot.’ (Yabo 1:10) I kare ma Jon ocoyo lok meno i kine ka mwaka 96 K.M., “nino pa Rwot” onongo pud tye anyim mabor ata. (Mat. 25:14, 19; Luka 19:12) Ento ma lubbe ki lok pa lunebi me Baibul, nino meno ocakke i mwaka 1914 i kare ma kiketo Yecu macalo Kabaka i polo. Nicakke i mwaka meno, lok pa lunebi ma tye i Niyabo ma kwako jo pa Lubanga ocako cobbe. Ada, i kare-ni dong watye ka kwo “i nino pa Rwot”!

⁴ Kit macalo watye ka kwo i kare man mamwonya adada-ni, wan aye myero waket cwinywa i kom tira me mar ma kicoyo i Niyabo 1:3: “Ngat ma kwano lok ma gitito i buk man i nyim lwak tye ki gum [yomcwiny], jo ma winyo bene tye ki gum, ki jo ma lubo gin ma kicoyo iye bene tye ki gum, pien kare dong cok.” Ada, mitte ni ‘wakwan,’ ‘wawiny,’ dok ‘walub lok ma gitito i buk man’. Lok mene ma omyero walubgi-ni?

5. Buk me Niyabo nyuto nining kit ma pire tek kwede me neno ni worowa yomo cwiny Jehovah?

⁵ Cakke ki i cura mukwongo me Niyabo, waneno ni Yecu ngeyo jami ducu ma tye ka timme i kacokke pa jone. (Yabo 1:12-16, 20; 2:1) Kwena ma Yecu ocwalo bot kacokke abiro ma gitye i Asia Minor moko lok man. I kwenane meno, en omiyo tira me konyo Lukricitayo me cencwari me acel me neno ni worogi yomo cwiny Jehovah. Dok jami ma en owaco i kwena meno gudo jo ducu ma giworo Lubanga i kare-ni. Pwony ango ma wanongo? Latelawa Yecu Kricito ngeyo maber ka watye ki wat maber ki Jehovah. En telowa dok gwokowa, dok en neno jami ducu. En ngeyo gin ma myero watim ka wamito medde ki nongo cwak pa Jehovah. Tira ango ma en omiyo ma omyero walub i kare-ni?

6. (a) Ma lubbe ki lok pa Yecu ma kicoyo i Niyabo 2:3, 4, peko ango ma onongo tye i kacokke me Epeco? (b) Pwony ango ma wanongo ki i kwena meno?

⁶ Kwan Niyabo 2:3, 4. Pe myero warweny marwa mukwongo pi Jehovah. Kwena pa Yecu bot kacokke me Epeco onyuto ni onongo gitye ka ciro can dok gumedde ki tic pi Jehovah kadi bed onongo gitye ka kato ki i pekki mapol. Kadi bed kit meno, onongo gurwenyo margi mukwongo pi Jehovah woko. Onongo mitte ni gudong mar meno odoco—ka pe Jehovah onongo pe bijolo worogi. Mitte ni wan bene i kare-ni watim makato kanyo peko keken. Mitte ni wakany peko pi tyen lok ma atir. Lubangawa pe tye ki miti i kom gin ma watimo keken ento bene tyen lok ma omiyo watimo. Tyen lok ma oweko watimo jami pire tek bote pien en mito ni worowa ojenge i kom mar kacel ki pwoc ma watye kwede pire.—Car. 16:2; Mar. 12:29, 30.

7. (a) Kit ma kinyuto kwede i Niyabo 3:1-3, peko ango ma onongo tye i kacokke me Cardic? (b) Gin ango ma mitte ni watim?

⁷ Kwan Niyabo 3:1-3. Myero wamedde ki bedo ma wangwa twolo. Lumemba me kacokke me Cardic onongo gitye ki peko mapat. Kadi bed onongo gutiyo pi Jehovah i kare mukato angec, onongo dong komgi odoko nyap. Pi meno Yecu owaccigi ni ‘guco woko.’ Pwony ango ma tye kany me cikowa? Ngene kene ni, wi Jehovah pe biwil woko i kom ticwa. (Ibru 6:10) Kadi bed kit meno, pe myero watam ni pien watiyo pi Jehovah i  kare mukato, pe dong mitte ni wati pire kombeddi. Kadi bed watye ki pekki ma gengowa tic matek i kare-ni, pud mitte ni wamedde “ki tic pa Rwot,” kun wabedo ma wangwa twolo nio wa i agikki.—1 Kor. 15:58; Mat. 24:13; Mar. 13:33.

8. Pwony ango ma wanongo ki i kwena ma Yecu ocwalo bot utmege ma i Laodikia? (Niyabo 3:15-17)

⁸ Kwan Niyabo 3:15-17. Myero wati pi Jehovah ki mit kom dok ki cwinywa ducu. Kwena pa Yecu bot kacokke me Laodikia onyuto dok peko mukene. Onongo gitye ma “mormor” i worogi. Pi wac komgi, Yecu owaccigi ni “in aye ngat ma piny dong oloyo atika, ma imiyo kica mako dano i komi twatwal.” Onongo mitte ni gunyut mit kom madit i ticgi pi Jehovah kacel ki worogi. (Yabo 3:19) Pwony ango ma watwero nongone? Ka mit komwa ocako rweny woko, mitte ni dok wadong pwoc pi jami mabeco ducu ma Jehovah kacel ki dulle miyo botwa. (Yabo 3:18) Pe omyero walung wiwa tutwal i nongo kwo mayot i kare-ni ma weko woro Jehovah pe dong bedo gin ma pire tek loyo i kwowa.

9. Kit ma kinyuto kwede i kwena pa Yecu bot Lukricitayo ma i Pergamo ki Tuatira, gin ango ma omyero wagwokke kwede?

⁹ Myero wakwer lajwac pwony pa jo mungak. Yecu omiyo tira magwar bot jo mogo i Pergamo pien gubedo ka kelo apokapoka i kin utmege. (Yabo 2:14-16) En opwoyo jo mogo ma i kacokke me Tuatira ma onongo gugwokke ki “mung matut pa Catan,” dok ocuko cwinygi me ‘mako’ ada “matek liking.” (Yabo 2:24-26) Onongo mitte ni Lukricitayo ma i kacokke magi ma onongo dong gucako lubo pwony goba gunguti. Ento wan i kare-ni kono? Myero wakwer pwony mo keken ma pe rwatte ki tam pa Jehovah. Jo mungak gitwero nen calo giparo pi gin ma Baibul pwonyo ento jami ma gitimo nyuto ka maleng ni pe giparo. (2 Tem. 3:5) Yot me niang ki kwero pwony goba ka wabedo jo ma gimaro kwano Lok pa Lubanga.—2 Tem. 3:14-17; Juda 3, 4.

10. Pwony mukene ango ma watwero nongo ki i kwena pa Yecu bot kacokke me Pergamo ki Tuatira?

¹⁰ Pe myero waye, wacwak nyo wadony i tim tarwang mo keken. Utmege ma i  Pergamo ki Tuatira onongo dok gitye ki peko mukene. Yecu omiyo tira bot jo mogo ma i kacokke meno ma onongo gicwako tim tarwang. (Yabo 2:14, 20) Pwony ango ma wanongo? Pe myero watam ni Jehovah bicayo tim tarwang mo keken ma watimo, kadi bed dong watiyo pire pi mwaki mapol dok i kare-ni watye ki mot me tic mapol. (1 Cam. 15:22; 1 Pet. 2:16) En mito ni wakwo ma lubbe ki rwomme me kwo ma lamal kadi bed rwom me kit ma atir ma i lobo-ni tye ka balle medde ameda.—Ep. 6:11-13.

11. Ngo ma dong wapwonyo? (Nen bene bok ma wiye tye ni “ Pwony ma Wanongo i Kare-ni.”)

¹¹ Kong dong wawot wiye wiye i kom jami ma wanyamogi-ni. Waneno ni mitte ni worowa obed ma yomo cwiny Jehovah. Ka watye ka timo gin mo ma twero weko Jehovah kwero jolo worowa, ci omyero watim alokaloka cutcut wek wanong cwak pa Jehovah. (Yabo 2:5, 16; 3:3, 16) Ento, Yecu bene otito gin mo mukene i kwenane bot kacokke magi. Meno gin ango?

12. Gin ango ma watwero pwonyo ki i kwena ma Yecu ocwalo bot utmege ma i Cumurna ki Piladelpia? (Niyabo 2:10)

¹² Kong dong wanyamu kwena pa Yecu bot kacokke me Cumurna ki Piladelpia. En owaco bot Lukricitayo ma kunnu ni pe gubed ki lworo me kato ki i aunauna, pien Jehovah onongo biminigi mot ka gugwoko gennegi. (Kwan Niyabo 2:10; 3:10) Pwony ango ma watwero nongone i kare-ni? Myero wange ni wabikato ki i aunauna dok wabed atera me kanyone. (Mat. 24:9, 13; 2 Kor. 12:10) Pingo lapo wic man pire tek adada?

13-14. Gin ango ma otimme i kom jo pa Lubanga macalo adwogi me jami ma kitito i Niyabo cura 12?

¹³ Buk me Niyabo tittiwa ni kibiketo aunauna i kom jo pa Lubanga i karewa-ni—“i nino pa Rwot.” Niyabo cura 12 tito ni lweny magwar otugge i polo cutcut ma kiketo Yecu macalo kabaka me Ker pa Lubanga. Mikael, ma en aye nying Yecu i nge dok cen i polo, kacel ki lumalaikane gulwenyo i kom Catan ki jogine. (Yabo 12:7, 8) Macalo adwogine, kiloyo lumone pa Lubanga dok kibologi piny i lobo kany, ka ma gitye ka kelo can madit adada i kom dano. (Yabo 12:9, 12) Gin ango ma otimme i kom jo pa Lubanga macalo adwogine?

¹⁴ Buk me Niyabo tittiwa kit ma Catan odok kwede iye. En pe dong twero dok cen i polo, pi meno en keto aunauna i kom jo ma kiwirogi ma gitye i lobo. Jo ma kiwirogi-ni gitye lucungo dwar me  Ker pa Lubanga dok ‘gitye ki tic me miyo caden i kom Yecu.’ (Yabo 12:17; 2 Kor. 5:20; Ep. 6:19, 20) Lok pa lanebi man ocobbe nining?

15. ‘Lucaden aryo’ ma kiloko i komgi i Niyabo cura 11 gicung pi angagi, dok gin ango ma otimme i komgi?

¹⁵ Catan ocwako mac i kom lumone pa Lubanga me lweny i kom omege ma kiwirogi ma onongo gitye ka doro tic me tito kwena. ‘Lucaden aryo’ ma buk me Niyabo tito ni kinekogi-ni gicung pi co magi. * (Yabo 11:3, 7-11) I mwaka 1918, omege aboro ma onongo gitye ka doro dulwa kimoro adot goba i komgi dok kingolo kop alenga i wigi me tweyogi i buc pi mwaki mapol. Pol pa dano onongo gitamo ni dong ‘kineko’ tic pa omege magi woko.

16. Gin me aura ango ma otimme i mwaka 1919, ento ngo ma Catan pud tye ka medde ki timone cakke i kare meno?

¹⁶ Lok pa lanebi ma nonge i Niyabo cura 11 tito bene ni ‘lucaden aryo-ni’ gibikwo doki i nge kare manok. Lok pa lanebi meno ocobbe i yo me aura ma mwaka acel peya otum i nge bolo omege magi i mabuc. I Marci mwaka 1919, kigonyo omege ma kiwirogi-ni woko ki i buc, dok kibayo adot ma onongo kikelo i komgi-ni woko. Cutcut omege magi gudok cen ka doro tic me tito kwena ki pwony. Ento meno pe ojuko lweny pa Catan i kom jo pa Lubanga. Cakke i kare meno, Catan obedo ka kelo aunauna, ma kiporo ki “pii me kulu” i kom jo pa Lubanga ducu. (Yabo 12:15) Ki lok ada, “meno aye ka ma jo pa Lubanga myero gunyut iye kit ma giciro kwede can ki niyegi.”—Yabo 13:10.

17. Kony ango ma jo pa Lubanga gunongo ma onongo pe gubyeko kulu, kadi bed Catan tye ka lweny i komgi?

¹⁷ I nge meno Niyabo cura 12 nyuto ni jo pa Lubanga onongo gibinongo kony ki ka mo ma pe gubyeko. Onongo bibedo calo “lobo” omwonyo “kulu” me aunauna woko. (Yabo 12:16) Man aye gin mutimme kikome. I kare mukene, but lobo pa Catan, me labolle dul mogo me ngolo kop gunyuto niango dok gularo jo pa Lubanga. Tyen mapol, jo pa Jehovah guloyo  pido i kot, ma oweko gunongo bedo agonya mo olo. Gutiyo ki bedo agonya man nining? Gutiyo ki kare mo keken ma onen me timo tic ma Jehovah omiyo botgi. (1 Kor. 16:9) Tic man kwako gin ango?

18. Tic ma pire tek loyo ango ma watye kwede i kare me agikki-ni?

¹⁸ Yecu otito con ni jone onongo gibitito “kwena maber me ker pa Lubanga” i wi lobo ducu ma agikki piny peya obino. (Mat. 24:14) Ka giwoto ki tito kwena, ginongo kony ki bot lumalaika, ma gitye ki “lok me kwena maber me atita bot jo ma gibedo i wi lobo, bot rok ducu ki kaka ki leb-gu ki jo mapatpat ducu.”—Yabo 14:6.

19. Kwena mukene ango ma jo ma gimaro Jehovah myero gutitti?

¹⁹ Kwena maber me Ker-ri pe obedo kwena acel keken ma myero jo pa Lubanga gutitti. Mitte bene ni gucwak tic pa lumalaika ka kiloko i komgi i Niyabo cura 8 me o cura 10. Lumalaika magi gitito pi can ma bipoto i kom jo ma gikwero Ker pa Lubanga. Dong, Lucaden pa Jehovah gitye ka tito kwena me ngolo kop, ma kiporo ki “pee ki mac,” ma nyuto ngolo kop pa Lubanga i kom bute mapatpat me lobo pa Catan. (Yabo 8:7, 13) Mitte ni dano gunge ni agikki piny dong cok wek gutim alokaloka ma mitte i kwogi dok gubwot i nino me akemo pa Jehovah. (Jep. 2:2, 3) Ento kwena man pe yomo cwiny dano. Mitte ni wabed ki tekcwiny ka wek watit kwena man. I kare me twon can madit atika-ni, kwena me agikki me ngolo kop biweko cwiny dano wang makato.—Yabo 16:21.

20. Ngo ma wabinyamo i pwony aryo ma lubo-ni?

²⁰ Mitte adada ni walub “lok ma gitito i buk man” pien wan bene wanywako i cobbe pa lok ma wakwano i buk me Niyabo. (Yabo 1:3) Ento watwero kanyo aunauna nining kun wamedde ki tito kwena man ki tekcwiny? Wabinongo teko ki i jami aryo: mukwongo, ki i gin ma buk me Niyabo tito i kom lumone pa Lubanga, ki me aryo, ki i mot ma wabinongo i anyim ka wagwoko gennewa. Wabinyamo lok magi i pwony aryo ma lubo-ni.