1. Baibul loko nining i kom mar me ada?

 MAR “meny calo leb mac ma lyel. Leb mac pa Jehovah. Pe tye pii mo kadi opong madit ma twero neko mar woko.” b (Wer. 8:6, 7, NWT) Man pud dong obedo lwod mamwonya ya me tito gin ma mar obedo! Lok ma i Ginacoya man tye me cuko cwiny bot jo munyomme: Wutwero bedo ki mar ma pe gik i kinwu.

2. Gin ango ma jo munyomme myero gutim me neno ni margi pe okwe woko?

² Mitte ni jo munyomme gutute matek me mare i kingi pi kare me kwogi ducu. Me labolle, mac me wang oo twero medde ki lyel pi naka keken ka ngat mo tye ka cwakone. Ka ngat mo pe obedo ka timo meno, ci mac meno to woko. Kit meno bene, mar ma tye i kin laco ki dakone twero medde ki bedo matek ka gijingo wat i kingi. I kare mogo, jo munyomme gitwero winyo ni margi tye ka kwe woko, tutwalle ka gitye ka kato ki i peko me can lim, two, nyo lyeto me gwoko lutino. Pi meno, ka ibedo ngat munyomme, itwero weko “leb mac pa Jehovah” medde ki lyel nining i nyomwu? I pwony man, wabinyamo yo adek mapatpat ma twero weko wat i kinwu bedo matek kun wunongo yomcwiny i nyomwu. c

3. Bedo ki wat macok ki Jehovah twero konyo jo munyomme nining wek margi pe okwe woko? (Latitlok 4:12) (Nen bene cal.)

³ Me weko “leb mac pa Jehovah” medde ki lyel, laco ki dako omyero gutute me bedo ki wat matek ki Jehovah. I  yo ma nining ma watgi ki Jehovah twero jingo nyomgi? Ka jo munyomme gitero watgi ki Wongi me polo calo gin ma pire tek, ci gibedo ki miti matek me lubo tirane dok meno konyogi me weyo kacel ki loyo pekki ma twero weko margi kwe woko. (Kwan Latitlok 4:12.) Jo ma gitye ki wat macok ki Jehovah bene gitute matek me lubo kite calo kica, diyo cwiny, kacel ki jalo bal. (Ep. 4:32–5:1) Ka luot ginyuto kit magi, weko bedo yot pi margi me dongo. Laminwa mo ma nyinge Lena, ma dong orii i nyom pi mwaki ma romo 25 owaco ni, “Yot adada me maro ki woro ngat ma tye ki wat matek ki Jehovah.”

4. Pingo Jehovah oyero Yucepu ki Maliam me bedo lunyodo pa Meciya ma onongo bibino?

⁴ Nen kong labol acel me Baibul. I kare ma onongo mitte ni Jehovah oyer luot ma gibibedo lunyodo pa Meciya i anyim, En oyero Yucepu ki Maliam ki i kin likwayo pa Daudi. Pingo? Ngat acel acel i kingi onongo tye ki wat macok ki Jehovah, dok Jehovah oniang ni gibiketo En bedo mukwongo i nyomgi. Wun jo munyomme, gin ango ma wutwero pwonyo ki bot Yucepu ki Maliam?

5. Gin ango ma luwi odi gitwero pwonyo ki bot Yucepu?

⁵ Yucepu kare ducu onongo keto tira pa Jehovah i tic, dok meno oweko en obedo won gang maber. Tyen adek mapatpat, en onongo tira ki bot Lubanga ma kwako jo me ode. Tyen adek magi ducu, en olubo tira meno cutcut kadi bed timone onongo tek. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Lubo tira pa Lubanga oweko Yucepu ogwoko Maliam, okonye, dok omine jami me kom ma mitte. Tam kong kit ma jami ma Yucepu otimo oweko mar ki woro pa Maliam pire odongo matek! Won co, wutwero lubo lanen pa Yucepu ka wuyenyo tira ma jenge i kom Baibul ka odok i kom gwoko jo me odiwu. d Ka iketo tam man i tic, kadi bed timone pe yot, inyuto marri pi dakoni dok ijingo nyomwu. Laminwa mo ma bedo i lobo Vanuatu, ma dong orii i nyom pi mwaki makato 20 owaco ni: “Ka cwara yenyo dok keto i tic tira pa Jehovah, worona pire dongo matek. Awinyo ni atye agonya dok abedo ki gen matek i kom tam ma en moko.”

6. Gin ango ma mon gitwero pwonyone ki bot Maliam?

⁶ Maliam onongo tye ki wat macok ki Jehovah; niyene onongo pe jenge i kom gin ma Yucepu timo. En onongo ngeyo Ginacoya maber. e (Luka 1:46) En  bene onongo kwanyo kare me tam matut i kom gin ma en opwonyo. (Luka 2:19, 51) Labongo akalakala mo, wat macok ma Maliam onongo tye kwede ki Jehovah, oweko en obedo dako mamwonya adada. I kare-ni, mon mapol giyelle me lubo lanen pa Maliam. Me labolle, laminwa mo ma nyinge Emiko owaco ni: “I kare ma onongo pud wiya nono, onongo alubo yubba me woro Jehovah. Ento i nge nyomme, cwara aye onongo lego piwa dok doro woro pi jo me ot. Pi meno, aniang ni niyena onongo jenge i kom jami magi ma en timo. Onongo mitte ni atii matek me gwoko watta ki Jehovah wek obed matek. I kare-ni dong, akwanyo cawa me bedo kakena wan ki Lubangana—ka lega, kwano Ginacoya, kacel ki lwodo Lokke.” (Gal. 6:5) Wun mon, ka wuwoto ki jingo watwu ki Jehovah, cogwu bibedo ki tyen lok mapol me pako ki marowu.—Car. 31:30.

7. Gin ango ma jo munyomme gitwero pwonyone ki bot Yucepu ki Maliam ka odok i kom woro Jehovah kacel?

⁷ Yucepu ki Maliam onongo bene gitiyo kacel me gwoko watgi ki Jehovah wek obed matek. Guniang kit ma pire tek kwede me woro Jehovah kacel macalo jo me ot. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Oromo bedo ni onongo tek me timo meno, tutwalle i kare ma wel lutinogi omedde, ento gutimo. Man pud dong lanen mamwonya ya i kare-ni pi jo munyomme! Ka wun bene wutye ki lutino, ci twero bedo tek me bedo i cokke nyo nongo cawa me bedo ki woro pi jo me ot. Twero bedo tek makato me nongo cawa me kwan piri keni nyo lega kacel macalo jo munyomme. Ento, wi myero opo ni ka wuworo Jehovah kacel, wunyiko cok kwede dok wat i kinwu bedo cok. Pi meno, wuket woro Jehovah obed gin mukwongo.

8. Gin ango ma jo me ot ma gitye ki peko i nyomgi gitwero timone wek gunong adwogi maber ki i woro pi jo me ot?

⁸ Gin ango ma itwero timone ka wutye ki peko mo i nyomwu? Ka peko tye, miti me woro Jehovah kacel twero kwe woko. Ka tye kit meno, wucak ki nyamo pwony mo macek dok mamit, pwony ma nongo wun aryo ducu wuye nyamone. Man twero konyowu me bedo ki mar i kinwu ki me dongo miti me woro Jehovah kacel.

9. Pingo omyero laco ki dakone gukwany kare me bedo kacel?

⁹ Wun jo ma wunyomme, wuromo weko mar medde ki bedo lyet ka wucwalo cawa kacel. Ka wutimo meno, ci man bikonyowu me niang tam pa ngat acel acel ki kit ma en winyo kwede. (Acak. 2:24) Nen kong gin ma Omego Ruslan ki dakone Lilia ma dong gubedo i nyomgi pi mwaki 15 guniang iye cutcut i nge nyomme. Lilia owaco ni: “Waniang ni pe wabibedo cawa muromo me bedo kacel kit ma watamo kwede. Onongo watye ki tic mapol i dog ticwa, tic ma paco, ki dong lacen gwoko lutinowa. Wanongo ni ka pe wakwanyo kare me bedo kacel, ci man biweko wat i kinwa pe bimedde ki bedo macok.”

10. I yo ma nining ma jo munyomme gitwero keto i tic cik ma iye lac ma nonge i Jo Epeco 5:15, 16?

¹⁰ Gin ango ma jo munyomme gitwero timone wek gicwal cawa kacel? Wuromo keto macalo yubwu me bedo kacel. (Kwan Jo Epeco 5:15, 16.) Omego mo ma bedo i Nigeria ma nyinge Uzondu owaco ni: “Ka atye ka goyo pulan pi jami ma amito timogi, wiya pe wil ki keto  yub ma kwako an ki dakona me bedo kacel macalo jo munyomme, dok atero yub meno calo gin ma pire tek.” (Pil. 1:10) Nen kong kit ma laminwa Anastasia, ma obedo dako pa laneno me adwol mo i lobo Moldova, tiyo kwede ki cawane i yo maber loyo. Laminwa-ni owaco ni: “Atimo tic ma mitte ni atimgi ka cwara pud tye ka tiyo ticce me kacokke. Man weko bedo yot botwa me cwalo cawa kacel lacen.” Ento ket kong ni inongo ni tek me nongo cawa me bedo kacel ki luoti.

11. Jami ango ma Akwila ki Pricikila onongo ginywako timone kacel?

¹¹ Jo munyomme gitwero nongo pwony ki i lanen pa Akwila ki Pricikila, luot mo ma Lukricitayo mapol onongo gimarogi adada i cencwari me acel. (Rom. 16:3, 4) Kadi bed Baibul pe loko mapol i kom nyomgi, ento tittiwa ni onongo gitiyo, gitito kwena, dok gikonyo jo mukene kacel. (Tic 18:2, 3, 24-26) Ki lok ada, kare ducu ka Baibul oloko i kom Akwila ki Pricikila, Baibul lwongo nyinggi kacel.

12. Gin ango ma laco ki dakone gitwero timone me cwalo cawa kacel? (Nen bene cal.)

¹² I yo ma nining ma jo munyomme gitwero lubo kwede lanen pa Akwila ki Pricikila? Tam i kom jami mapol ma mitte ni in ki luoti wutim. Tika wutwero timo tic magi kacel me ka timone piri keni? Me labolle, Akwila ki Pricikila onongo gitito kwena kacel. Tika kare ki kare wuketo yub me tito kwena kacel? Akwila ki Pricikila onongo bene ginywako i dog tic acel. Twero bedo ni in kacel ki luoti pe wunywako i dog tic acel, ento tika wutwero nywako tic ma gang kacel? (Latit. 4:9) Ka ikonyo lawoti ki tiyo tic mo, iwinyo ni wutye ma wunote dok wubedo ki kare me lok. Robert ki Linda dong gubedo i nyomgi pi mwaki 50. Robert owaco ni: “Ki lok ada, pe watye ki cawa madwong me bedo kacel ka namo. Ento ka atye ka lwoko jami dok dakona woto ki dunyone nyo ka atye woko ka tic i potowa ci en obino ka konya ki tic, cwinya bedo yom adada. Timo jami kacel konyowa me winyo ni wat i kinwa tye macok. Man weko marwa medde ki dongo.”

13. Me bedo ma gunote, gin ango ma omyero laco ki dakone gutim?

¹³ Ento wi opo ni, kwo kacel pe dong tyen lokke ni biweko wat i kin laco ki dakone bedo matek. Dako mo ma bedo i lobo Brazil owaco ni: “I kare-ni, kwo opong ki tic mapol ma weko bedo yot adada me tamo ni watye ka cwalo cawa kacel mere pien ni wabedo i ot acel. Apwonyo ni kwo kacel keken pe romo. Mitte bene ni ami kare ma mitte ki luota.” Nen kong kit ma Bruno ki dakone Tays, gicwalo kwede cawa macalo jo munyomme. Bruno owaco ni: “I kare ma nongo  watye ka namo kacel, waketo cimwa ka mabor wek wanong mit pa bedo kacel.”

14. Ka jo munyome ginongo ni pe mit me cwalo cawa kacel, gin ango ma gitwero timone?

¹⁴ Ento, ket kong ni in ki luoti wunongo ni cwalo cawa kacel pe mit? Gwok nyo wumaro jami mapatpat, nyo tim pa ngat acel cwero cwiny lawote. Wutwero timo gin ango? Tam kong i kom labol me mac me wang oo ma kiloko iye con-ni. Mac meno pe cako lyel madit lawang acel. Mitte ni ibed ka medo yen madongo motmot iye. I yo acel-lu, pingo pe wucak ki cwalo cawa manoknok mo olo nino ducu? Wutute me timo gin mo ma wun aryo ducu wumaro, ento pe gin ma twero kelo niang manok. (Yak. 3:18) Ka wucako cwalo cawa manoknok, ci wutwero neno ka mar i kinwu dongo odoco.

15. Pingo woro pire tek adada me gwoko mar ma tye i kin jo munyomme?

¹⁵ Woro obedo gin ma pire tek adada i nyom. Bedo calo yamo oxygen ma weko mac me wang oo medde ki lyel matek. Labongo yamo oxygen, mac meno to woko oyotoyot. I yo acel-lu, ka jo munyomme pe ginyuto woro i kingi, ci gibinongo ni mar i kingi ocako kwe woko oyotoyot. Ki tungcel, ka laco ki dakone gitute me nyuto woro i kingi, ci nongo gitye ka tic matek me dongo margi. Kadi bed kit meno, wi myero opo ni, gin ma pire tek pe obedo mere tamo ni in iworo luoti, ento luoti myero bene owiny ni iwore. Omego Aret ki dakone Penny dong gubedo i nyomgi pi mwaki 25. Penny owaco ni: “Pien wawore i kinwa, man oweko gangwa opong ki mar. Ngat man tye agonya me tito kit ma en winyo kwede pien wangeyo ni kiworo tam pa ngat acel acel.” Dong, ngo ma itwero timone wek luoti owiny ni ada iwore? Nen kong labol pa Abraim ki Cara.

16. Pwony ango ma luwi odi ginongo ki i labol pa Abraim? (1 Petero 3:7) (Nen bene cal.)

¹⁶ Abraim otero Cara i yo me woro. En owinyo lok pa Cara dok otamo matut kit ma Cara onongo winyo kwede. I nino mo acel, ma cwiny Cara ocwer matek, otito kit ma en winyo kwede dok okok kadi wa i kom Abraim. Tika Abraim okeco ci owaco lok mo marac? Pe. En onongo ngeyo ni Cara obedo dako ma mine i te twero pa cware dok cwako tam ma cware moko. Abraim owinyo lok pa Cara dok otute me cobo peko meno. (Acak. 16:5, 6) Pwony ango ma watwero nongone? Wun luwi odi, wutye ki twero me moko tam pi jo me odiwu. (1 Kor. 11:3) Kadi bed kit meno, inyuto ni imaro dakoni ka kong ipenyo tamme ma peya imoko tam, tutwalle ka tam meno bigude. (1 Kor. 13:4, 5) I kare mogo, dakoni twero bedo ki par dok twero  bedo ki miti me tito kit ma en winyo kwede. Tika inyuto ni iworo kit ma en winyo kwede kun iciko iti ka winyo lokke? (Kwan 1 Petero 3:7.) Omego Dmitry ki dakone Angela dong gubedo i nyomgi cokcok pi mwaki 30. Angela otito kit ma cware tere kwede i yo me woro. En owaco ni: “Dmitry kare ducu nongo tye atera me winyo loka ka cwinya tye ka cwer nyo ka amito mere lok kwede. En diyo cwinye bene i koma kadi bed aloko ki akemo.”

17. Pwony ango ma mon ginongo ki i labol pa Cara? (1 Petero 3:5, 6)

¹⁷ Cara onyuto woro bot Abraim ki cwako tam ma en omoko. (Acak. 12:5) I nino mo acel, Abraim omoko tamme me jolo wele ma gubino atura. En owaco ki Cara ni ojuk timo tic ma tye ka timone woko wek oted capat madwong pi welle. (Acak. 18:6) Cara orune me timo tic meno oyotoyot dok ocwako tam pa Abraim. Wun mon, wutwero lubo lanen pa Cara ki cwako tam ma cogwu omoko. Ka wutimo meno, wujingo nyomwu. (Kwan 1 Petero 3:5, 6.) Dmitry, ma kiloko i kome i paragraf mukato-ni, otito kit ma dakone tere kwede i yo me woro. En owaco ni: “Apwoyo tute pa dakona Angela me cwako tam ma amoko, kadi bed tamwa pe orwatte. Ka adwogi pa tam meno pe obedo ber, en pe kok i koma.” Pud dong yot adada me maro ngat ma wori!

18. Adwogi maber ango ma jo munyomme ginongo ka gutiyo matek me gwoko margi?

¹⁸ I kare-ni, Catan mito balo mar ma tye i kin Lukricitayo munyomme. En ngeyo ni ka mar pe i kin jo munyomme, ci giromo cako weko Jehovah woko. Kadi bed kit meno, mar me ada pe kitwero balone! Dong, walego ni mar ma tye i kin wun jo munyomme obed calo mar ma kitito pire i Wer pa Solomon. Pi meno, wumok tamwu me keto pi Jehovah mukwongo i nyomwu, wukwany kare me bedo kacel, dok wuwor miti ki kit ma ngat acel acel winyo kwede. Ka wutimo jami magi, ci nyomwu bikelo deyo bot Wang It me mar me ada, Jehovah, dok calo mac ma kitye ka medo yen iye, marwu bilyel matek pi naka.