1, 2. (a) Lanyut mene ma olaro kwo pa dano mapol adada? (Nen cal ma tye i pot karatac man.) (b) Jo pa Lubanga gitye ki tira ango ma twero laro kwogi?

“CUNG, NEN, WINY.” Lok magi dong gularo kwo pa dano mapol adada. Pi mwaki makato 100, lanyut madongo ma gitye ki coc man giketogi ka ma gar ngolo ki iye i tung kumalo me lobo Amerika. Pi tyen lok ango? Wek mutoka ma gitye ka ngwec i gudo pe gungol kor gar i cawa marac ma gar tye ka ngwec wek pe gugone. Ki lok ada, keto cwinywa i kom lok meno twero laro kwowa.

² Jehovah timo gin maber makato keto lanyut ma kit meno. Waromo wacone ni, bedo calo en ocung i nyim jone, kun nyutigi yo me nongo kwo ma pe tum, dok bene gwokogi ki i jami maraco. Medo i kom meno, en bedo calo lakwat ma maro romine, kun telogi i yo matir ki dok cikogi wek pe guwot i yo marac ma twero wanogi.​—Kwan Icaya 30:20, 21.

3. Dano gucako to nining?

³ Nicakke con i tekwaro pa dano, Jehovah obedo ka miyo  tira bot jone. Me labolle, i poto me Eden, Jehovah omiyo tira ma niang iye yot ma onongo twero weko dano kwo labongo to dok ki yomcwiny. (Acak. 2:15-17) Ka onongo Adam ki Kawa gulub tirane, kono pe gulimo adwogi marac ma obino i ngeye​—kwo ma opong ki arem ma oweko guto labongo gen mo keken. Ma ka lubo cik pa Lubanga, Kawa olubo tam ma onen calo oa ki bot twol. Lacen Adam bene owinyo tam pa Kawa, tam pa dano mamwa ma to woko-ni. Gin aryo ducu guloko ngegi i kom tira pa Wongi ma lamar-ri. Macalo adwogine, dano ducu onongo gibikemme ki to.

4. (a) Pingo cik mukene onongo dok mitte i nge Pii Aluka? (b) Cik man manyen-ni onyuto gin ango i kom Lubanga?

⁴ I kare pa Nua, Lubanga omiyo tira ma ogwoko kwo pa dano. I nge Pii Aluka, Jehovah omiyo cik ma gengo tic ki remo. Pingo meno onongo mitte? Jamine onongo dong olokke woko mapat. Jehovah onongo dong biye ni dano gucam bene ringo lee. Pi meno, cik manyen onongo dok mitte, ma waco ni: “Pe wubicamo ringo kacel ki kwone, ma en aye remone.” (Acak. 9:1-4) Cik manyen-ni onyuto ka maleng kit ma Jehovah neno kwede gin ma mege ma en aye kwo. Macalo Lacwec ki Lami Kwo, en tye ki twero ducu me miyo cik ma lubbe ki kwo. Me labolle, en ociko ni dano omyero pe gukwany kwo pa jo mukene. Lubanga neno kwo ki remo calo gin maleng, dok en bingolo kop i kom ngat mo keken ma tiyo kwedgi i yo marac.​—Acak. 9:5, 6.

5. Ngo ma wabinenone, dok pingo?

⁵ Kong dong wanenu labol mogo ma nyuto kit ma Lubanga omedde ki miyo tira pi mwaki miya mapol. Man bijingo tam ma wamoko me lubo tela pa Jehovah wek wadony i lobo manyen.

6. Pingo onongo mitte ni jo pa Lubanga gulub cik ma kimiyo bot Moses, dok cwiny ango ma Luicrael onongo myero gubed kwede?

⁶ I kare pa Moses, tira ma niang iye yot madok i kom kit me kwo kacel ki woro onongo mitte. Pingo? Pien alokaloka mukene onongo dok otimme. Pi mwaki makato 200, likwayi pa Yakobo gubedo ite loc pa jo Ejipt, lobo ma onongo opong ki woro jo muto, cal jogi, ki dong jami mogo ma balo niye. I kare ma jo pa Lubanga gubwot ki i te loc aconya pa Luejipt, tira manyen onongo mitte. Jo pa Lubanga onongo dong pe gibikwo calo opii, ento calo rok ma gitye agonya ite Cik pa Jehovah. Bukke mogo giwaco ni nyig lok ni “cik” kubbe ki “tela, tira ki dong pwony.” Cik ma kimiyo bot Moses onongo tye calo gin ma gwoko Luicrael ki i kom tim macilo ki dong woro me goba me lobo mukene. Ka Luicrael gulubo cik pa Lubanga, onongo ginongo motte. Ka gucayo, onongo gilimo adwogi marac adada.​—Kwan Nwoyo Cik 28:1, 2, 15.

7. (a) Tit kong pingo Jehovah omiyo tira bot jone. (b) Cik obedo macalo lagwok jo Icrael nining?

⁷ Tira onongo dok mitte pi tyen lok mukene. Cik ocimo alokaloka mo ma pire tek adada ma lubbe ki miti pa Jehovah. Meno obedo bino pa Meciya, Yecu Kricito. Cik onyuto ka maleng ni Luicrael onongo gitye lubalo. Dok bene onyuto atir mitigi pi ginkok ma onongo twero kwanyo bal woko ducu. (Gal. 3:19; Ibru 10:1-10) Medo i kom meno, Cik man okonyo me gwoko kaka kacel ki dog  ot ma onongo kibinywalo iye Meciya, dok bene onyuto kare ma onongo en bibino iye. Ki lok ada, Cik obedo “lagwokwa” ma myero olowa nio ka Kricito obino.​—Gal. 3:23, 24.

8. Pingo mitte ni walub pwony ma gitye i Cik ma kimiyo bot Moses?

⁸ Macalo Lukricitayo,watwero nongo bene adwogi mabeco ki i Cik ma kimiyo bot Luicrael-li. I yo ma nining? Watwero cung ci waneno pwony ma gitye i Cik ma kimiyo bot Luicrael. Kadi bed wape i te cik magi, watwero nenogi calo tira ma gigene ma twero gwokowa i kwowa me nino ducu ki dok i worowa bot Jehovah, Lubangawa maleng-ngi. Jehovah oweko kicoyo cik magi ducu i Baibul wek wanong pwony ki iye, otirwa, ki dok wadong pwoc pi rwom me kwo ma lamal pa Lukricitayo. Winy kong ngo ma Yecu owaco: “Dong wuwinyo ka yam giwaco ni, ‘Pe itim abor.’ Ento an awaco botwu ni, dano mo ma neno dako ce paro ni ebed kwede, meno nongo dong otimo abor woko kwede ki i cwinye.” Pi meno, omyero wagwokke pe ki donyo i tim abor keken ento bene bedo ki miti me buto ma pe opore.​—Mat. 5:27, 28.

9. Ngo mukene manyen ma otimme ma oweko tira manyen ki bot Lubanga onongo mitte?

⁹ Bino pa Yecu macalo Meciya okelo miti pi tira manyen dok bene onyuto i yo matut yub ma Lubanga tye kwede. Man tye kumeno pien jami mukene manyen dok otimme. I 33 K.M., Jehovah okwero rok me Icrael woko ci oyero kacokke pa Lukricitayo me bedo jone.

10. Pingo kimiyo cik manyen bot kacokke pa Lukricitayo, dok cik magi onongo pat ki ma kimiyo bot jo Icrael nining?

¹⁰ I cencwari me acel, jo pa Lubanga ma gubino i kacokke pa Lukricitayo gunongo tira manyen ma tito i yo matut kit me woro Jehovah kacel ki yo me kwo. Lutic ma gudyere bot Lubanga onongo gitye i te gicikke manyen. Cik pa Moses onongo kimiyo bot rok acel keken​—Jo me Icrael. Kitungcel, Luicrael me cwiny onongo kwako dano ma gua ki i rok mapol kacel ki i kwo mapatpat. Ki lok ada, “Lubanga pe poko kin dano, ento en jolo dano ma i rok ducu ma gilworo en ki ma gitiyo gin ma tye atir.” (Tic 10:34, 35) Cik pa Moses ma onongo kicoyo i kom got-ti ogwoko Luicrael i kare ma gitye i Lobo ma kiciko pire-ni. Bot jo Icrael me cwiny, “cik pa Kricito” onongo cung tutwalle i kom pwony ma kicoyo i cwinygi. “Cik pa Kricito” onongo bigudo dok bikonyo Lukricitayo ducu ka mo keken ma gibedo iye.​—Gal. 6:2.

11. Kabedo aryo mene i kwo pa Lukricitayo ma “cik pa Kricito” gudo?

¹¹ Jo Icrael me cwiny onongo gibinongo adwogi mabeco adada ki i tira ma Lubanga miyo kun tiyo ki Wode. Ma pud peya kimoko gicikke manyen-ni, Yecu omiyo cik aryo ma pigi onongo tek adada. Acel onongo kwako tic me tito kwena. Me aryone onongo dok kwako kit me kwo pa lulub kor Yecu kacel ki kit ma omyero guter kwede luye luwotgi. Tira magi onongo tye pi Lukricitayo ducu; ma man bene kwako luworo me ada ducu me kareni, kadi bed gitye ki gen me kwo i polo nyo i lobo.

12. Gin ango ma otimme manyen ma lubbe ki tic me tito kwena?

¹² Tam kong i kom tic me tito kwena maber ma Yecu onongo biweko bot lulub kore. Yo me tito kwena kacel ki ka ma myero kitit iye onongo pud gubedo gin manyen. I cencwari mapol mukato  angec, onongo gijolo lurok ka gubino i lobo Icrael ka woro Jehovah. (1 Luker 8:41-43) Man obedo i kare ma Yecu onongo pud peya omiyo cik ma wanongo i Matayo 28:19, 20. (Kwan.) Yecu owaco bot Lupwonnyene ni “wuciti” bot dano ducu. I nino me Pentekote 33 K.M., alokaloka ma Jehovah otimo onen woko ka maleng​—tic me tito kwena i wi lobo ducu. Cwiny maleng pa Jehovah omiyo teko bot jo ma welgi romo 120 me i kacokke manyen-ni me loko leb mapatpat i yo me tango bot Lujudaya ki jo ma gulokke gudonyo i dini pa Lujudaya. (Tic 2:4-11) Lacen, wang ticgi omedde wa bot Lucamaria. I ngeye, i mwaka 36 K.M., dok omedde wa bot Lurok ma pe gulirre. I romo wacone ni wang ticgi ocakke ki bot Lujudaya mo manok ka dong lacen bot rok ducu ma i loboni.

13, 14. (a) “Cik manyen” ma Yecu omiyo ni kwako ngo? (b) Wanongo pwony ango ki i lanen pa Yecu?

¹³ Kong dong wanenu kit ma watero kwede luye luwotwa. Yecu omiyo “cik manyen.” (Kwan Jon 13:34, 35.) Cik man nyuto ni pe omyero wabed mere ki mar pi jo mukene keken i kit yo me kwowa me nino ducu, ento me jalo kadi wa kwowa pi utmegiwa. Cik ma kimiyo bot Moses pe otito man ka maleng.​—Mat. 22:39; 1 Jon 3:16.

¹⁴ Yecu oweko botwa lanen maber me aluba. En omaro lupwonnyene kun jalo kwone pigi. Pi mar man, onongo mitte ni en ojalle me to pi lupwonnyene, dok Yecu onongo tye atera me timo meno. En onongo mito ni lulub kore ducu gunyut kodi mar meno. Pi utmegiwa, waromo keto kwowa ka mading, man kwako arem malit nyo bene kadi wa to.​—1 Tec. 2:8.

15, 16. Ngo manyen ma watye ka rwatte kwede i kareni, dok Lubanga tye ka tirowa nining?

¹⁵ Tutwalle, nicakke i kare ma kicimo “lagwok ot ma lagen dok maryek,” Yecu obedo ka miyo bot jone cam me cwiny i kare ma mitte kikome. (Mat. 24:45-47) Cam man kwako tira ma pigi tek dok ma mitte ma lubbe ki alokaloka manyen-ni ma tye ka timme i kareni.

¹⁶ Watye ka kwo i kare ma Baibul lwongo ni “kare me agikki,” dok cokcok-ki wabirwatte ki twon can madit ma naka yam peya onen. (2 Tem. 3:1; Mar. 13:19) Medo i kom meno, Catan larac-ci kacel ki jogine dong gityeko bologi woko piny i ngom kany, ma man okelo peko madit adada i kom jo ma gibedo lobo. (Yabo 12:9, 12) Wan bene kiminiwa tic ma pud dong pire tek loyo me tito kwena maber bot dano me rok ducu!

17, 18. Omyero wadok iye nining ka kiminiwa tira mo?

¹⁷ Mitte ni wati maber ki jami tic ma dul pa Lubanga miniwa. In tika itye ki miti me timo meno? Tika itye atera me lubo tira ma kimiyo i cokkewa i kom kit ma watwero tic ki jami magi iyo maber loyo? In tika ineno tira magi calo gia ki bot Lubanga?

¹⁸ Ki lok ada, wek wamedde ki nongo mot pa Lubanga, omyero walub tira ducu ma Jehovah miniwa kun tiyo ki kacokke pa Lukricitayo. Bedo jo ma luwiny bot Jehovah kombeddi bikonyowa me lubo tira ducu i kare me “twon can madit atika,” ma nongo kibijwero lobo marac pa Catan ki pete tere ducu. (Mat. 24:21) Pi meno, wabimito tira manyen me kwo i lobo manyen labongo kit tim mo rac.

19, 20. Buk mene ma kibiyabogi, ki dok bikeliwa adwogi ango?

 ¹⁹ Tira manyen onongo mitte pi rok me Icrael i te tela pa Moses, ki dok lacen pi kacokke pa Lukricitayo i te “cik pa Kricito.” I yo acel-lu, Baibul tittiwa ni i anyim, kibiyabo buk mogo manyen me miniwa tira i kit me kwo i lobo manyen. (Kwan Niyabo 20:12.) Buk magi nen calo biryeyo cik pa Jehovah pi jo ma gibikwo i kare meno. Ka kikwano cik magi, dano ducu, kadi wa jo ma gibicerogi, kibingeyo yub ma Lubanga tye kwede pigi. Buk magi bimedo niangowa i kom tam pa Jehovah. Ngec ma wabimedde ki nongo ki i Lok pa Lubanga kacel ki ngo ma kibitittiwa ki i buk magi manyen-ni, bikonyo jo ma gibikwo i Paradic me tero luwotgi i yo me mar, woro ki deyo. (Ic. 26:9) Go kong yub me pwony ma bibedo tye i te tela pa Yecu Kricito macalo Kabaka!

²⁰ Kwo ma pe tum tye pi jo ma giye me lubo jami ma “gicoyo i buk magi.” Jo ma gugwoko gennegi bot Lubanga i kare me atematema me agikki, Jehovah bicoyo nyingi matwal i “buk me kwo.” Man bene twero timme i komwa! Pi meno, CUNG ingi lok pa Lubanga, NEN wek iniang tyen lokke, ki dok WINY kun ilubo tira pa Lubanga wek ilo twon can madit atika ma tye ka bino-ni, ci ibinongo yomcwiny pi naka i pwonyo lok mapol i kom Jehovah, Lubangawa maryek loyo dok lamar-ri.​—Latit. 3:11; Rom. 11:33.