1-3. Tic pi Jehovah ki cwinywa ducu te lokke ngo? Mi labol.

WAN ducu watye ki roc dok watimo bal. Ento ki pwoc madit, Jehovah ominwa ginkok dok en tye atera me timiwa kica. Pi meno, ka wamwolle dok wangut i kom balwa, ci watwero kwaye pi kicane. Watwero bedo ki gen ni Jehovah pe biterowa “kun poro bal ma watimo.” (Jabuli 103:10) Kadi bed kumeno, omyero ‘wati pi en ki cwinywa ducu.’ (1 Tekwaro 28:9) Watwero timo meno nining kadi bed watye ki roc?

² Watwero poro kwo pa Kabaka Aca ki pa Kabaka Amajia wek okonywa. Kabaka aryo magi ducu gutimo jami mabeco, ento bene gutimo bal pien onongo gitye ki roc. Kadi bed kumeno, Baibul waco ni “Aca obedo ki lengic i kom Rwot [Jehovah] pi kare me kwone ducu.” (2 Tekwaro 15:16, 17; 25:1, 2; Carolok 17:3) Kare ducu en otute me yomo cwiny Jehovah kun wore ki ‘cwinye ducu.’  (1 Tekwaro 28:9) Ento Amajia pe otiyo pi Jehovah ki ‘cwinye ducu.’ I nge loyo lweny i kom lumone pa Lubanga, en okelo lubange pa lumone magi ci ocako worogi.—2 Tekwaro 25:11-16.

³ Ngat ma tiyo pi Lubanga ki ‘cwinye ducu’ nongo maro Jehovah adada dok mito wore pi naka. Kit ma kinyuto kwede i Baibul, nyig lok man ni “cwiny” pol kare kitiyo kwede me nyuto kodi dano ango ma wabedo. Man kwako kit ma watamo kwede, gin ma wamaro, ngo ma wamito ni watim pi kwowa, ki dong pingo watimo gin moni. Kadi bed watye ki roc, watwero tic pi Jehovah ki cwinywa ducu. Watiyo pire pien wamito, ento pe ni pien myero watim nyo ni obedo kit me kwowa me nino ducu.—2 Tekwaro 19:9.

4. Gin ango ma wabinyamo?

⁴ Watwero niang maber kit me tic pi Lubanga ki cwinywa ducu ka wangiyo kwo pa Aca kacel ki pa kabaka adek mukene me Juda ma gubedo lugen. Jo magi gubedo Yekocapat, Kejekia, ki Yocia. Kadi bed ni kabaka angwen magi gitimo bal, ento gin pud guyomo cwiny Jehovah. En onongo ngeyo ni jo magi gutiyo pire ki cwinygi ducu. Pingo Lubanga onenogi kit meno, dok watwero lubo lanengi nining?

5. Gin ango ma Aca otimo i kare ma odoko kabaka?

⁵ Aca obedo kabaka me adek me Juda i nge kare ma kipoko rok me Icrael iye aryo, ker me Icrael ki me Juda. I kare ma Aca odoko kabaka me Juda, en omoko tamme me giko woro goba ki tim me carocaro ma onongo tye ka timme i kerre. En onginyo cal jogi ma dano onongo giworo dok oryemo wa lutim kwele woko ki i lobo Juda. Aca bene oryemo dadane woko “pe oye ni omed bedo daker, pien onongo Maaka omiyo gitine cal me kipyeda.” (1 Luker 15:11-13) Aca bene ocuko cwiny dano ni “gubin bot Rwot” Jehovah dok ni “gugwok cikke ki gin ma en ociko.” Aca otute ki tekke ducu me konyo dano wek guwor Jehovah.—2 Tekwaro 14:4.

6. Aca otimo gin ango i kare ma jo Etiopia gumonyo Juda?

⁶ Mwaki apar mukwongo me loc pa Aca, ker me Juda oywe mot ki kuc labongo lweny mo. Lacen, mony pa Luetiopia ma romo milion acel ki gadigadi lweny miya adek gubino ka lweny i kom jo Juda. (2 Tekwaro 14:1, 6, 9, 10) Gin ango ma Aca otimo? En onongo pe ki akalakala mo ni Jehovah twero konyo jone. Pi meno, en olego Jehovah ni okonye me loyo lweny. (Kwan 2 Tekwaro 14:11.) I kare mogo, Jehovah oweko jone guloyo lweny i kom lumonegi, kadi bed kabaka magi pe gubedo lugen bote. En otimo meno me nyuto ni en Lubanga me ada. (1 Luker 20:13,  26-30) Ento i kare pa Aca, Jehovah okonyo jone pien Aca ojenge i kome. Jehovah ogamo lega pa Aca ci guloyo lweny. (2 Tekwaro 14:12, 13) Lacen, Aca otimo bal mo madit adada i kare ma olego pi kony ki bot jo Ciria, ma ka lego Jehovah. (1 Luker 15:16-22) Kadi kumeno, Jehovah onongo pud twero neno kit ma Aca marre kwede. “Aca obedo ki lengic i kom Rwot [Jehovah] pi kare me kwone ducu.” Watwero lubo lanen pa Aca nining?—1 Luker 15:14.

7, 8. Itwero lubo lanen pa Aca nining?

⁷ Wangeyo nining ni watye ka woro Jehovah ki cwinywa ducu? Watwero penye kekenwa ni: ‘Tika abibedo lawiny bot Jehovah kadi bed ni timone pe yot? An tika amoko tamma me gwoko kacokkene wek obed maleng?’ Tam kong i kom tekcwiny ma onongo mitte ni Aca obed kwede me ryemo dadane ki i komker! I kare mogo, mitte ni in bene ibed ki tekcwiny calo Aca. Me labolle, ket kong ni ngat mo ki gangwu nyo laremi mo macok otimo bal, pe ongut, dok mitte ni kiryeme woko ki i kacokke. Tika ibimoko tammi pe me ribbe ki ngat meno? Cwinyi kono biteri me timo ngo?

⁸ Calo Aca, i kare mogo waromo winyone ni dano ducu dong gulokke woko ki i komwa. Gwok nyo lutino kwan luwoti nyo lupwonyeni gingali pien ni itye Lacaden pa Jehovah. Nyo luwoti me gang ticci gitamo ni in laming pien ni ikwanyo yweyo ki i dog ticci wek icit i gurewa, nyo pe iye tic i nge cawa me tic. Ka meno tye ka timme i komi, jenge i kom Lubanga, kit ma Aca otimo-ni. Leg bot Jehovah, bed ki tekcwiny, dok medde ki timo gin matir. Wi myero opo ni Lubanga ojingo cwiny Aca, dok en bene bijingo cwinyi.

9. Watwero yomo cwiny Jehovah nining ka watito kwena?

⁹ Aca pe obedo ka tamo pire kene; en ocuko cwiny jo mukene ni “gubin bot Rwot” Jehovah. Wan bene wakonyo dano wek guwor Jehovah. Jehovah neno ka watito lok i kome bot jo mukene. Cwinye pud dong bedo yom ya ka neno watye ka timo kit meno pien wamare dok pien watamo pi dano kacel ki kwogi me anyim!

10, 11. Watwero lubo lanen pa Yekocapat nining?

¹⁰ Yekocapat “obedo ka lubo kit pa wonne Aca ducu.” (2 Tekwaro 20:31, 32) I yo mene? Calo wonne, Yekocapat ocuko cwiny dano ni gumedde ki woro Jehovah. En ocwalo co mogo i gangi ducu ma i Juda wek gupwony dano ki lok ma i “buk me cik” pa Jehovah. (2 Tekwaro 17:7-10) En bene ocito wa i ker me Icrael ma tung kumalo, bot jo ma i wi godi me Epraim, wek ‘edwok cwiny dano i kom Jehovah.’  (2 Tekwaro 19:4) Yekocapat obedo kabaka ma ‘oyenyo Jehovah ki cwinye ducu.’—2 Tekwaro 22:9.

¹¹ I kare-ni, Jehovah mito ni kipwony dano ma i wi lobo-ni ducu ki lok madok i kome, dok wan ducu watwero miyo kony i timo tic man. Tika itye ki yub me nywako i tic man dwe ki dwe? Tika imito pwonyo jo mukene lok ma i Baibul wek gin bene gucak woro Jehovah? Tika meno obedo gin ma gwok nyo ilego pire? Ka itute matek, Jehovah twero konyi me nongo latin kwan me Baibul. Tika ibiye kwan ki ngat mo kadi bed ni mitte ni ijal cawani me yweyo? Dok kit ma Yekocapat otute kwede me konyo jo mukene wek gudwog cen ka tic pi Jehovah, wan bene watwero tute me konyo jo ma ticgi pi Jehovah okwe woko. Dok bene luelda me kacokke giketo yub me limo ki konyo jo ma kiryemogi ki i kacokke ma gwok dong guweko timo balgi macon-ni woko.

12, 13. (a) Yekocapat otimo gin ango i kare ma lworo omake? (b) Pingo myero walub lanen pa Yekocapat?

¹² Calo wonne, Aca, Yekocapat bene ojenge i kom Jehovah i kare ma mony mapol gubino ka lweny i kom Juda. (Kwan 2 Tekwaro 20:2-4.) En onongo tye ki lworo, pi meno, en olego Jehovah pi kony. I legane, en oye ni pe gitwero loyo lweny i kom lukworgi. En bene owaco ni en kacel ki jone pe gingeyo gin me atima. Yekocapat onongo pe ki akalakala mo ni Jehovah bikonyogi. En owaco ni: “Waketo wangwa i komi.”—2 Tekwaro 20:12.

¹³ Calo Yekocapat, wan bene i kare mogo nongo pe wangeyo ngo me atima pi peko ma watye kwede, dok bene watwero bedo ki lworo. (2 Jo Korint 4:8, 9) Ento wi myero opo i kom ngo ma Yekocapat otimo. En olego bot Jehovah ka maleng i nyim dano dok owacce kit ma gigoro kwede. (2 Tekwaro 20:5) Luwi odi gitwero lubo lanen pa Yekocapat. Leg Jehovah wek okonyi kacel ki jo ma i odi me lweny ki peko ki dok me ngeyo gin me atima. Pe ibed ki lewic me lega ma jo me odi gitye ka winyone. Man weko gin giniang kit ma in igeno kwede Jehovah. En okonyo Yekocapat, dok en bene bikonyi.

14, 15. Kejekia ojenge i kom Lubanga nining?

¹⁴ Kabaka Kejekia bene obedo kabaka mukene ma “omoko i kom Rwot [Jehovah] matek; pe obwoto lubo kor Rwot.” En otimo meno kadi bed ni wonne onyuto lanen marac dok obedo ka woro jogi. Kejekia “oturo wir jogi-gu ducu, ka otongo yadi ma gicomo pi woro jok ma dako ma gilwongo Acera woko, ka dok ongido twol mola ma yam Moses otiyo-ni,” pien ni Luicrael onongo gitye ka worone. Kejekia onongo woro Jehovah ki cwinye ducu. En ‘obedo ka lubo cik ducu ma yam Rwot [Jehovah] ociko ki Moses.’—2 Luker 18:1-6.

¹⁵ I kare ma Kejekia tye ka loc macalo kabaka, lumony pa jo Aciria gumonyo Juda dok gumiyo bura ni gibinginyo Jerucalem woko. Cenakerib,  kabaka me Aciria obedo ka cayo Jehovah dok otemme me turo cwiny Kejekia wek oil cinge woko. I kare meno marac-ci, Kejekia ojenge i kom Jehovah ki cwinye ducu dok olege pi kony. En onongo ngeyo ni Lubanga tek loyo jo Aciria dok twero laro jone. (Kwan Icaya 37:15-20.) Lubanga ogamo legane kun cwalo lamalaikane me neko lumony pa jo Aciria ma romo 185,000 kulu.—Icaya 37:36, 37.

16, 17. Watwero lubo lanen pa Kejekia nining?

¹⁶ Lacen, two ogoyo Kejekia dok onongo cok to. I kare meno marac-ci, en okwayo Jehovah ni myero wiye opo i kom gennene ki dok ni okonye. (Kwan 2 Luker 20:1-3.) Jehovah owinyo lega pa Kejekia dok ocango twone. Wangeyo ki i Baibul ni pe watwero genone ni Lubanga bicango twowa i yo me tango nyo bimedo kare me kwowa i kare-ni. Ento calo Kejekia, watwero jenge i kom Jehovah pi kony. Watwero wacce ni: “Ai Rwot [Jehovah] abako doga boti, kong ipo, inen kit kwo ma abedo kwede i nyimi, kun abedo ngat ma geni, alubo in ki cwinya ducu.” Tika iye ni Jehovah bigwokki i kare ducu, kadi wa i kare ma komi lit?—Jabuli 41:3.

¹⁷ Watwero dok lubo lanen pa Kejekia i yo mukene nining? Gwok gin mo tye ka balo watwa ki Jehovah nyo tye ka kwanyo cawa malac me tic pi Lubanga. Me labolle, dano mapol i kare-ni gitero jo mukene calo lubangagi. Giboro jo mogo ma guywek adada kadi wa jo ma pe gingeyo. Dano mapol gitero cawa malac me kwano lok i kom jo magi nyo neno calgi. Nyo gitiyo ki intanet nyo tet calo cimgi-ni me kubbe ki dano kare ki kare. Ki lok ada, wamaro tic ki tet magi me kubbe ki wadiwa nyo luremwa macok. Ento watwero balo cawa malac ka watye ka tic ki tet magi. I kare mukene wadongo cwiny me awaka ka dano mapol gunyuto ni gimaro cal nyo coc mogo ma nongo waketogi i intanet. Nyo ka waniang ni jo mogo dong gujuko neno cal ki coc magi woko, cwinywa dok romo cwer adada. Watwero nongo pwony ki i labol pa lakwena Paulo, Akwila, ki Pricikila. Tika itamo ni jo magi gubedo ka tero cawa malac nino ducu me niang jami ducu ma jo mukene gitimo, tutwalle jo ma pe gitiyo pi Jehovah? Baibul waco ni Paulo “ogeto ka tito lok.” Ki dok ni Pricikila gin ki Akwila gutero cawagi malac ka tito kwena ki dok me nyamo “pwony matut i kom Lubanga ma niange makato” bot jo mukene. (Tic pa Lukwena 18:4, 5, 26) Watwero penye kekenwa ni: ‘Tika aketo tek wek pe ater jo mukene calo lubanga? An mono agwokke ki i cwalo cawa malac me timo jami ma pigi pe tek?’—Kwan Jo Epeco 5:15, 16.

18, 19. Watwero lubo lanen pa Yocia nining?

¹⁸ Kabaka Yocia bene obedo ka lubo cik pa Jehovah ‘ki cwinye ducu.’ (2 Tekwaro 34:31) Yocia obedo lakwar Kejekia. I kare ma tye ki mwaka apar ki wiye, en “ocako keto cwinye ka yenyo Lubanga pa kwarone Daudi.” Dok ma oo mwaka 20, ocako kwanyo cal jogi  ducu ki i lobo Juda. (Kwan 2 Tekwaro 34:1-3.) Yocia otute matek me yomo cwiny Jehovah. Ki lok ada, en otimo jami mapol loyo kabaka mo keken me Juda. Dok i nino mo, lalamdog madit onongo buk me Cik pa Lubanga i ot pa Lubanga. Man nen calo obedo buk ma Moses ocoyo en kikome! I kare ma karan okwano bot Yocia lok ma kicoyo iye, en oniang ni mitte ni etim jami mapol makato wek ewor Jehovah i yo ducu. En ocuko cwiny dano ni gutim kit meno bene. Macalo adwogine, dano “pe gulokke guweko lubo kor Rwot [Jehovah] Lubanga pa kwarigi,” i kare me kwo pa Yocia.—2 Tekwaro 34:27, 33.

¹⁹ Ka itye ngat matidi, itwero lubo lanen pa Yocia kun itute me ngeyo Jehovah maber. Romo bedo ni Yocia opwonyo ki bot Kabaka Manace, kwarone ma ongut-ti ni Jehovah tye atera me timiwa kica. In bene iromo nongo pwony mapol ki bot jo muteggi ma i gangwu kacel ki i kacokke. Gitwero titi jami mabeco mapol ma Jehovah otimo pigi. Dok wi myero opo i kom kit ma Yocia owinyo kwede i kare ma oniang ngo ma Ginacoya waco. En onongo tye ki arima me yomo cwiny Jehovah dok ocako timo alokaloka cutcut. Ka ikwano Ginacoya, ci itwero jingo tam ma imoko me bedo lawiny bot Jehovah. Macalo adwogine, wat i kin in ki en bijing matek dok ibedo bene ki yomcwiny. Man weko ibedo ki miti me tito lok i kom Jehovah bot jo mukene. (Kwan 2 Tekwaro 34:18, 19.) Ka ikwano Baibul, ibiniang ni tye yo mukene ma itwero dongo kwede dironi i ticci pi Lubanga. Ka iniang meno, ci temme ki keroni ducu me keto alokaloka magi i tic, kit ma Yocia otimo kwede-ni.

20, 21. (a) Gin ango ma kabaka angwen magi ducu ma wanyamo lok i komgi-ni gutimo? (b) Ngo ma wabinyamo i pwony ma lubo?

²⁰ Gin ango ma watwero pwonyo ki i kom kabaka angwen magi me Juda ma gutiyo pi Jehovah ki cwinygi ducu? Co magi onongo gumoko tamgi me yomo cwiny Jehovah kun giwore ki cwinygi ducu. Gin gujenge i kome i kare ma lumonegi ma gitego gubino ka lweny i komgi. Ma dong pire tek loyo, gin gutiyo pi Jehovah pien ni onongo gimare.

²¹ Kadi bed ni kabaka angwen magi ducu onongo gitye ki roc dok gutimo bal, cwiny Jehovah obedo yo i komgi. En oneno gin ma tye i cwinygi dok onongo ngeyo ni gimare adada. Wan ducu watye ki roc dok watimo bal. Ento cwiny Jehovah bibedo yom i komwa ka oneno ni watye ka tic pire ki cwinywa ducu. I pwony ma lubo man, wabinyamo pwony ma watwero nongone ki i bal ma kabaka magi gutimo.