Lunywalla onongo gubedo Katoli mucwiny. Ento i kare ma gupwonyo ki i Baibul ni Lubanga nyinge Jehovah, gin aryo ducu gudoko Lucaden pa Jehovah ma komgi mit. Babana ojuko ticce me payo cal pa Yecu woko. Me ka meno, en otiyo ki dirone me payo bao me loko ot gurofawa ma piny wek odok Ot me Ker mukwongo i San Juan del Monte, ma tye i Manila, boma madit loyo i lobo Philippines.

I nge nywalla i mwaka 1952, lunywalla gucako pwonya lok i kom Jehovah, kit ma onongo gubedo ka pwonyo kwede omegina angwen ki lumegina adek madongo. Ma awoto ki dongo, babana obedo ka cuko cwinya me kwano cura acel me Baibul nino ducu, dok en okwano bukkewa mapatpat kweda. Kare ki kare, lunyodona onongo gilwongo luneno ma giwoto awota kacel ki utmege ma gitiyo i jang gang kal me bedo i pacowa. Macalo jo me ot, wanongo yomcwiny madit dok ocuko cwinywa matek me winyo jami mutimme i kwo ma utmege magi gunywako kwedwa. Man otugo cwinywa me keto tic pa Jehovah me bedo gin ma pire tek loyo i kwowa.

Apwonyo jami mapol ki bot lunywalla, ma onongo gubedo jo ma lugen bot Jehovah. I nge to pa mamana, an kacel ki Baba wacako tic macalo painia marii i mwaka 1971. Ento i mwaka 1973, ma onongo atye ki mwaka 20, babana oto woko. Rwenyo lunyodona aryo ducu oweko awinyo ni adong kena dok abedo kickic. Ento gen ma nonge i Baibul, “ma cwinywa cung iye matek,” okonya me bedo cok ki Jehovah kacel ki bedo ki neno ma atir, me ka bedo ma cwinya otur mukato kare woko. (Ibru 6:19) Ma pe orii i nge to pa babana, ajolo lwongo me cito ka tic macalo painia keken i cula nam ma kilwongo ni Coron, ma tye i rijon me Palawan.

Onongo atye ki mwaka 21 i kare ma ao i Coron. Kit macalo adongo i boma madit, anongo  tek adada me kwo i cula man ma pol pa odi gipe ki pii nyo mac alengtwik. Dok onongo gin wot calo mutoka nyo pikipiki tye manok adada. Kadi bed omege mogo onongo gitye, ento onongo an kena aye atiyo macalo painia keken, dok kare mogo atito kwena kena. I dwe mukwongo, abedo ka paro jo me pacowa kacel ki lurema matek. I dyewor, onongo abedo ka neno lakalatwe i dan polo kun akok matek. Abedo ki tam me juko ticca woko wek adok cen gang.

I kare ma kit meno, onongo atito ki Jehovah tamma ducu kacel ki kit ma awinyo kwede. Onongo wiya bedo ka po i kom lok me cuko cwiny ma akwano i Baibul kacel ki i bukkewa. Onongo pol kare atamo i kom Jabuli 19:14. Aniang ni Jehovah bibedo “gotta dok lakokka” ka abedo ka lwodo lok i kom jami ma yomo cwinye, calo ticce ki kite mapatpat. Pwony me Wi Lubele ma wiye obedo ni “Pe Itye Keni” a okonya matek adada. Abedo ka kwanone teretere. I kare ma onongo atye kena, onongo awinyo calo atye ki Jehovah, dok meno onongo obedo kare maber ma atwero lega, kwan, ki lwodo lok.

Ma pe orii i nge o i Coron, kicima macalo laelda. Kit macalo an keken aye onongo abedo laelda i cula nam man, acako doro Cukul me Tiokraci, Cokke me Ticwa, Cokke me Kwano Buk, kacel ki doro Nyamo Wi Lubele cabit ducu. Medo i kom meno, onongo amiyo pwony pi lwak cabit ducu. Ki lok ada, onongo dong ape ki cawa me bedo ka paro ni atye kena!

Ticca me pwony i Coron onyako nyige dok lutino kwanna mogo gunongo batija. Ento ariya mogo bene obedo tye. I kare mogo, onongo mitte ni awot cakke odiko nio wa cawa abicel me o i wang tic, kun bene pe angeyo ka ma abibuto iye ka ao. Wang tic me kacokke man bene onongo kwako cula nam mogo matinotino. Onongo pol kare awoto ki yeya ma tye ki injin i wi nam ma nongo twagge matek me o i cula nam magi, kadi bed onongo pe angeyo kwang! Jehovah ogwoka maber i kare ma abedo ka kato ki i ariya magi ducu. Lacen, aniang ni Jehovah kara onongo tye ka yubba pi ariya madongo ma onongo abikato ki iye i ticca mukene i anyim.

I mwaka 1978, kicwala ka tic i lobo Papua New Guinea, ma tye tung kumalo me lobo Australia. Papua New Guinea obedo lobo ma tye godi godi. Abedo ki ur adada ma aniang ni dano milion adek ma gibedo i lobo man giloko leb ma romo 800 kulu. Gin maber aye ni, pol pa dano magi onongo bene giloko leb Melanesian Pidgin, ma pol kare kilwongo ni Tok Pisin.

Kicwala pi tutunu i kacokke me leb Muno ma tye i boma madit ma kilwongo ni Port Moresby. Ento i nge meno, akobo i kacokke ma kiloko iye leb Tok Pisin dok acako kwan me pwonyo leb man. Atiyo ki gin ma onongo atye ka pwonyo i kilaci man i ticca me tito kwena. Man okonya me pwonyo leb meno oyotoyot. Ma pe otero kare, onongo dong aromo miyo pwony pi lwak i leb Tok Pisin. Abedo ki ur madit ni ma peya abedo pi mwaka acel i lobo Papua New Guinea, kicima me tic macalo laneno me adwol pi kacokke ma kiloko iye leb Tok Pisin i wang tic mapol ma kingi bor adada.

Kit macalo kacokke onongo kingi bor adada, onongo mitte ni ayub gure me adwol i kabedo mapol kun bene abedo ki wot madwong. I acakkine, abedo kickic pien onongo atye i lobo  manyen, ka ma danone giloko leb mapat dok tekwarogi pat ki ma mega. Pien lobone tye godi godi, gudi madongo onongo pe, pi meno onongo wot i kin kacokke twerre ki dege keken. Meno oweko onongo atuk ki dege cokcok i cabit ducu. I kare mogo, nongo an kena aye abedo lawot i dege mo matidi mutii ma mito ket woko. Wot magi onongo weko abedo ki par matek calo ka atye ka wot ki yeya!

Jo manok keken aye onongo gitye ki cim i kare meno, dong onongo akubbe ki kacokke kun atiyo ki waraga. Pol kare, onongo ao ma waragana peya oo bot kacokke, dok nongo mitte ni apeny dano me kabedo meno me nyutta ka ma Lucaden nonge iye. Ento kare ducu ka anongo utmege, onongo gijola ki mar kacel ki yomcwiny madit mumiyo cwinya onongo bedo yom pi tutena me nongogi. Anongo kony pa Jehovah i yo mapol, dok man oweko watta kwede odongo matek.

I cokkena mukwongo i cula nam mo ma kilwongo ni Bougainville, luot mo gubino bota ma gitye ka bwunyo matek ci gupenya ni, “Tika wi pud po i komwa?” Wiya opo ni onongo atito kwena bot luot man i kare ma pud ao nyen i Port Moresby. Onongo acako kwano Baibul kwedgi ma peya amiyo omego mo ma kunnu me medde ki kwan kwedgi. Gin aryo-ni onongo dong gunongo batija woko! Man tye i kin mot mapol ma Jehovah omina i kare ma abedo ka tic i Papua New Guinea pi mwaki adek.

Ma peya aa ki i cula nam me Coron i mwaka 1978, onongo arwatte ki lamego mo mamwonya ma nyinge Adela, ma jalle adada me konyo jo mukene. En onongo tiyo macalo painia marii kun bene gwoko lutinone aryo, Samuel ki Shirley. Medo i kom meno, en onongo bene tye ka gwoko mine, ma dong otii woko. I Mai mwaka 1981, adok cen i lobo Philippines me nyomo Adela. I nge nyomwa, watiyo kacel macalo lupainia marii kun wamedde ki gwoko jo me gangwa.

Kadi bed onongo dong atye ki jo me ot, i mwaka 1983, dok kicima me tic macalo painia keken ci kicwala i cula nam ma kilwongo ni Linapacan Island, ma tye i rijon me Palawan. Akobo kacel ki jo me oda i kabedo man ma tye kakene dok Lucaden onongo gipe iye-ni. I kare ma wabedo kunnu pi mwaka acel, mama pa Adela oto woko. Kadi bed kit meno, walungo wiwa i tic me pwony dok man okonyowa me kanyo cola me to man. Wacako kwano Baibul ki jo mapol ma onongo gimito bino i cokke, dok man oweko i nge kare manok keken onongo dong wamito Ot me Ker i kabedo man. Pi meno, wagero Ot me Ker wan kikomwa. Mwaka adek keken i nge o i Linapacan, cwinywa obedo yom adada me neno ka dano 110 gubino pi Nipo, dok polgi lacen gunongo batija.

I mwaka 1986, kicwala me tic i cula nam me Culion, ka ma onongo kigwoko iye jo ma gitwoyo two dobo. I nge meno, kicimo Adela bene me tic macalo painia keken. I acakkine, wabedo ki lworo me tito kwena bot jo ma two dobo obalo dul komgi mukene woko. Lutit kwena ma kunnu gucuko cwinywa ni lutwo magi dong gutyeko nongo yat dok twogi pe dong romo kobo. Jo mogo ma gitwoyo two man onongo gicito i cokke i gang pa laminwa mo acel. Ma pe otero  kare, onongo dong wawinyo agonya me tito kwena bot jo magi, dok onongo mit adada me nywako gen ma nonge i Baibul ki jo ma giwinyo calo Lubanga kacel ki dano okwerogi woko. Obedo me yomcwiny adada me neno ka jo ma onongo komgi lit adada gibedo ki yomcwiny me niang ni i nino mo, gibibedo ma komgi yot.—Luka 5:​12, 13.

Lutinowa gujolo alokaloka me kwo i cula nam me Culion nining? An ki Adela walwongo lumege matino aryo ki i Coron me bedo kacel kwedwa wek lutinowa gubed ki lurem mabeco. Samuel, Shirley, ki lumege aryo-ni gunongo mit pa tito kwena, dok gukwano ki lutino mapol, kun an ki Adela onongo wakwano ki lunyodo pa lutino magi. Ki lok ada, i kare mo onongo watye ka kwan ki jo me odi 11 mapatpat. I nge kare manok keken, onongo dong watye ka kwano Baibul ki dano mapol adada ma oweko wacako kacokke manyen!

I acakkine, an kena aye onongo abedo laelda i kabedo man. Pi meno, jang gang kal olega ni ador cokke cabit ducu pi lutit kwena aboro ma gitye i Culion dok ador bene cokke pi lutit kwena abongwen ma gitye i caro mo ma kilwongo ni Marily, ma borre ki i Culion tero cawa adek ka iwoto ki yeya. I nge tyeko cokke i Marily, onongo awoto kacel ki jo me oda, i kabedo ma tye godigodi pi cawa malac, kun wacito ka kwano Baibul ki dano i caro mo ma kilwongo ni Halsey.

Lacen, dano mapol adada ma gibedo i Marily ki Halsey gubino i ada ma oweko wagero Odi me Ker i kabedo aryo magi ducu. Kit macalo otimme kwede i cula nam me Linapacan, utmege kacel ki jo ma gitye ki miti aye gumiyo jami gedo ma mitte dok gutiyo tic me gedo gin kikomgi. Ot me Ker ma i Marily onongo romo dano 200 dok kitwero lacco iye. Pi meno, onongo watwero bedo ki gure me adwol i iye.

I mwaka 1993 ma dong lutinowa gua woko ki gang, an ki Adela wacako tic me limo adwol i lobo Philippines. Ka dong i mwaka 2000, acito i Cukul pi Luelda ki Lukony Kor Tic wek anong pwonnye me doko lapwony pi cukul meno. Awinyo calo pe apore me bedo lapwony pi cukul man, ento Adela kare ducu onongo cuko cwinya. En opoyo wiya ni Jehovah bimina teko me  cobo tic manyen man. (Pil. 4:​13, NWT) Adela onongo ngeyo ni man tye ada pien en onongo tye ka cobo ticce kun woto ki lweny ki two.

I kare ma onongo atye ka pwonyo Cukul pi Luelda ki Lukony Kor Tic i mwaka 2006, kinongo ni Adela tye ki two ma kilwongo ni Parkinson’s. Wabedo ki ur madit adada! I kare ma akatti ki tam ni wawek ticwa wek abed ki kare me gwokke, Adela ogamo ni, “Nonga mere daktar ma twero konya, dok angeyo ni Jehovah bikonyowa me medde ki ticwa.” Pi mwaki abicel ma lubo meno, Adela omedde ki ticce pi Jehovah labongo nguru. I kare ma en onongo dong pe twero wot, omedde ki tito kwena kun tiyo ki lela pa lungolo. I kare ma onongo dong pe twero lok maber, onongo miyo lagam me nyig lok acel nyo aryo. Omege ki lumege mapol gubedo ka cwalo ki Adela kad kacel ki mecej i cim me pwoye pi lanene mamwonya me ciro can nio wa i kare ma en oto i mwaka 2013. Onongo dong abedo kacel ki dakona me amara pi mwaki makato 30, pi meno i kare ma en oto, acako dok kumu matek kacel ki bedo kickic.

Adela onongo mito ni amedde ki ticca, dok meno aye gin ma atimo. Amedde ki bedo ki tic mapol, dok meno okonya pe me keto tamma ki kom bedona kena. Cakke i mwaka 2014 me o i 2017, kimina tic me limo kacokke ma kiloko iye leb Tagalog i lobe ma onongo kiketo iye kigeng i kom ticwa. I nge meno, abedo ka limo kacokke me leb Tagalog ma tye i lobo Taiwan, Amerika, ki Canada. I mwaka 2019, abedo lapwony i Cukul pi Lutit Kwena me Ker-ri ma kitimo i leb Muno i lobo India ki Thailand. Anongo yomcwiny madwong adada i tic magi ducu. Cwinya bedo yom loyo ka alungo wiya i tic pi Jehovah.

I tic manyen mo keken ma kimiya, adongo wat macok ki omege ki lumege ma arwatte kwedgi, pi meno wekogi pol kare pe bedo yot. I kare ma kit meno, apwonnye me geno Jehovah i yo ducu. Anongo kony ma mege kare ducu, dok man okonya me jolo alokaloka mo keken ma otimme i kwona. I kare-ni dong, atye ka tic macalo painia keken i lobo Philippines. Dong awinyo ni atye agonya ki jo me kacokkena manyen-ni, ma gikonya dok gigwoka calo jo me oda kikome. Atye bene ki awaka me neno ni Samuel gin ki Shirley gitye ka lubo lanen me niye pa mamagi.—3 Jon 4.

Ada, akato ki i pekki mapol i kwona, ma i kine tye iye neno ka dakona me amara to ki two malit. Onongo mitte bene ni ajol alokaloka mapol i kwona. Ento, aneno ni Jehovah “pe tye cen ka mabor ki bot ngat acel acel i kinwa.” (Tic 17:27) Bad Jehovah “pe odoko cek” me miyo kony kacel ki jingo luticce, kadi bed gitye i wang tic ma tye kakene. (Ic. 59:1) Jehovah ma en Gotta, obedo kweda i kare me kwona ducu, dok atye ki pwoc madit adada bote. Onongo pe atye kena i kare mo keken.