1-2. Tyen lok mabeco ango ma watye kwede me nyutu mar ma pe lokke i kinwa?

WATYE ki tyen lok mapol me nyuto mar ma pe lokke i kinwa. Tyen lok calo mene? Nen kong kit ma carolok magi ma i Baibul gikonyowa kwede me gamo lapeny meno: “Pe ibwot ada ki gen ma itye kwede. . . . Kit meno ibinongo gum ki kit maber i wang Lubanga kacel ki i wang dano.” “Dano ma lakica limo kony pire kene.” “Ngat ma bedo ki lengcwiny dok ki kica, bibedo ki kwo pi kare malac.”—Car. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Carolok adek magi ginyuto tyen lok adek ma omiyo myero wanyut mar ma pe lokke. Mukwongo, ka wanyuto mar ma pe lokke, wabedo jo ma pigi tek bot Lubanga. Me aryo, ka wanyuto mar ma pe lokke, wan kikomwa wanongo adwogi maber i kare-ni. Me labolle, wamako lirem macok ki jo mukene. Me adek, nyuto mar ma pe lokke bikeliwa mot i anyim, kadi wa kwo ma pe tum. Adada, watye ki tyen lok mapol me tero jo mukene kit ma Yonacan olego Daudi me tere kwede ni: ‘Bed kweda ki mar pa Jehovah ma pe lokke-ni.’—1 Cam. 20:14.

3. Lapeny mene ma wabigamogi i pwony man?

³ I pwony man, wabinyamo lagam pi lapeny angwen. Omyero wanyut mar ma pe lokke bot angagi? Gin ango ma watwero pwonyo ki i buk pa Ruth i kom mar ma pe lokke? Watwero nyuto mar ma pe lokke nining i kare-ni? Adwogi maber ango ma wanongo ka wanyuto mar ma pe lokke?

4. Watwero lubu lanen pa Jehovah nining i nyuto mar ma pe lokke? (Marako 10:29, 30)

⁴ Pwony ma okato-ni okonyowa me niang ni Jehovah  nyuto mar ma pe lokke bot jo ma gimare dok gitiyo pire. (Dan. 9:4) Wamito ni ‘walub kit pa Lubanga, pien wan litinone ma en maro.’ (Ep. 5:1) Pi meno, wamito ni wadong mar matut pi omegiwa ki lumegiwa ma i kacokke.—Kwan Marako 10:29, 30.

5-6. Ngat ma “lagen” pol kare obedo dano ma nining?

⁵ Labongo akalakala mo, ibiye ni ka waniang maber tyen lok me mar ma pe lokke, ci wabibedo ki kare me nyutone bot omegiwa ki lumegiwa. Me konyowa niang maber gin ma mar ma pe lokke obedo, kong wapor kit man ki gen, nyo kit ma pol pa dano giniang kwede tyen lok man ni gen. Wanen kong labol man.

 ⁶ I kare-ni watwero lwongo ngat mo ma otiyo pi kampuni acel-li pi mwaki mapol ni obedo latic ma lagen. Ento, twero bedo ni pi mwaki ducu ma en otiyo pi kampuni-ni, en peya orwatte ki wegi kampuni meno. Twero bedo ni, i kare mogo en pe ye i kom tam ma nongo ludito me kampuni meno gumoko. En pe maro kampuni man, ento nongo en tiyo kunu pien myero obed ki dog tic ma culle. En bimedde ki tic kunu nio wang ma mwakane me weko tic oromo, nikwanyo ka en onongo tic maber loyo meno ka mukene.

7-8. (a) Ngo ma tugo cwiny ngat moni me nyutu mar ma pe lokke? (b) Pingo wabinyamo tyeng mogo ma nonge i buk pa Ruth?

⁷ Apokapoka ma tye i kin ngat ma lagen ma giloko i kome i  paragraf me 6 ki ngat ma tye ki mar ma pe lokke obedo tyen lok mumiyo ngat moni nyuto kit meno. Pingo jo pa Lubanga onongo ginyuto mar ma pe lokke in kingi i kare macon? Jo ma gunyuto mar ma pe lokke, gutimo pe ni pien kidiyogi adiya ento pien onongo gimito nyutone. Nen kong labol pa Daudi. Cwiny maber ma onongo en tye kwede oweko en onyuto mar ma pe lokke bot lareme Yonacan kadi bed won Yonacan onongo mito neko Daudi woko. Mwaki mapol i nge to pa Yonacan, Daudi pud omedde ki nyuto mar ma pe lokke bot wod Yonacan ma nyinge Mepibocet.—1 Cam. 20:9, 14, 15; 2 Cam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Watwero pwonyo lok mapol madok i kom nyuto mar ma pe lokke ki nyamo tyeng mogo ki buk pa Ruth ma nonge i Baibul. Pwony ango madok i kom mar ma pe lokke ma watwero nongo ki bot jo mogo ma kiloko i komgi i buk meno? Watwero keto pwony magi i tic i kacokkewa nining? *

9. Pingo Naomi otamo ni Jehovah aye tye ka lweny i kome?

⁹ I buk pa Ruth, wakwano lok i kom Naomi, ci wode Ruth, ki laco mo ma nyinge Boaj, ma onongo maro Lubanga dok obedo wat pa cwar Naomi. Kit macalo kec onongo opoto i lobo Icrael, Naomi, cware, ki awobene aryo gukobo i lobo Moab. Ki kunu, cwar Naomi oto woko. Awobene aryo-ni gunyomo anyira Moab, ento ki cwercwiny madit, gin bene guto woko. (Ruth 1:3-5; 2:1) Pekki magi oturo cwiny Naomi matek adada. Cwinye otur marac adada mumiyo en ocako tamo ni Jehovah aye onongo tye ka lweny i kome. Nen kong kit ma en otito kwede kit ma onongo en tye ka winyo kwede i kom Lubanga, en owaco ni: ‘Cing Jehovah opwoda.’ “Won Twer Ducu okelo kipwola i koma.” En bene omedde ni:  ‘Jehovah aye ouna, Won Twer Ducu oketa i can mapek.’—Ruth 1:13, 20, 21.

10. Jehovah odok i kom lok makec ma Naomi obedo ka lokone-ni nining?

¹⁰ Jehovah odok i kom lok makec ma Naomi obedo ka lokone-ni nining? En pe ojuko konyo Naomi. Me ka meno, en onyuto cwiny me kica pire. Jehovah niang ni ‘aunauna weko dano maryek lokke doko ngat ma lapoya.’ (Latit. 7:7) Kadi bed kit meno, Naomi onongo mito kony wek onen ni Jehovah pe oweke woko. Kony ango ma Lubanga omine? (1 Cam. 2:8) En otugu cwiny Ruth me nyuto mar ma pe lokke bot Naomi. Ruth onongo mito nyuto mar bot Naomi, dok i yo me kica en okonyo Naomi pe me bedo ma cwinye otur tutwal ki me ngeyo ni Jehovah pud mare. Pwony ango ma wanongo ki labol pa Ruth?

11. Pingo omege ki lumege mapol ma gin lukica gitute me konyo jo ma cwinygi otur?

¹¹ Ka watye ki mar ma pe lokke, watute me konyo jo ma cwinygi otur. Kit macalo Ruth omoko matek i kom Naomi, omege ki lumege ma lukica i kacokke i kare-ni gitye ka konyo jo me kacokke ma cwinygi otur. Gimaro omegigi ki lumegigi, dok gimito timo jami ducu ma gitwero me konyogi. (Car. 12:25; 24:10) Lakwena Paulo ocuko cwinywa me timo meno i kare ma en owaco ni: “Wucuk cwiny jo ma cwinygi odoko nyap, wukony jo ma goro, wudi cwinywu bene i kom dano ducu.”—1 Tec. 5:14.

12. Pol kare ngo ma obedo yo maber loyo me konyo omego nyo lamego ma cwinye otur?

¹² Pol kare yo maber loyo me konyo omege ki lumege ma cwinygi otur aye obedo me winyo lokgi kun iweko giwinyo ni imarogi. Jehovah cwinye yom pi gin ma itye ka timone me konyo luticce ma en maro. (Jab. 41:1) Carolok 19:17 waco ni: “Ngat ma kica mako i kom lucan omiyo banya bot Rwot [Jehovah]; pi meno Rwot bicule pi gin ma en otiyo.”

13. Tam ma Ruth omoko obedo pat ki tam pa Orupa nining, dok i yo ma nining ma Ruth onyuto kwede mar ma pe lokke? (Nen cal ma tye i pok ngeye.)

¹³ Watwero niang maber gin ma mar ma pe lokke obedo ka watamo i kom Naomi i nge to pa cware ki awobene aryo. I kare ma Naomi oniang ni “Rwot [Jehovah] dong otyeko limo jone, omiyogi cam,” en omoko tamme me dok cen tugi. (Ruth 1:6) Mon wode aryo-ni gucako wot kwede me dok cen. Ento i kare ma guo i yo, Naomi obako doge tyen adek bot mon wode ni gudok cen i Moab. Gin ango ma otimme i nge meno? Wakwano ni: “Orupa onoto lem daane ocike kwede, ento Ruth ocerre i kore matwal.” (Ruth 1:7-14) I kare ma Orupa omoko tamme me dok cen, en otimo gin ma Naomi owacce ni otim. Ento Ruth otimo makato gin ma Naomi owacce ni otim. En bene onongo  tye agonya me dok cen ganggi ento en omoko tamme me bedo kacel ki Naomi. (Ruth 1:16, 17) Ruth oyero me moko matek i kom Naomi, pe ni pien kidiye me timone, ento pien ni onongo en mito timo meno. Ruth onyuto mar ma pe lokke me ada. Gin ango ma wapwonyo ki i gin ma Ruth otimo-ni?

14. (a) I kare-ni, omege ki lumege mapol guyero me timo gin ango? (b) Ma lubbe ki Jo Ibru 13:16, watwero yomo cwiny Lubanga nining?

¹⁴ Ka watye ki mar ma pe lokke, watute matek me konyo jo mukene. I kare-ni, calo i kare mukato angec, omegiwa ki lumegiwa mapol guyero me nyuto mar ma pe lokke bot luye luwotgi, kadi wa bot luye mukene ma peya gurwatte kwedgi wang ki wang. Me labolle, ka guniang ni peko ma poto atura otimme ka mo, cutcut gipenyo me ngeyo kit ma giromo miyo kwede kony. Ka ngat mo i kacokke tye ki peko me can lim, gitute me niang gin ma ngat meno mito oyotoyot ci gimine kony kit ma gitwero kwede. Calo Lukricitayo ma onongo gitye i Makedonia i cencwari me acel, gitute matek. Gimiyo cawagi ki jamigi, “ki makatone bene” wek gikony omegigi ma gitye ka kato ki i can. (2 Kor. 8:3) Jehovah cwinye bedo yom adada ka en neno ginyuto mar ma pe lokke kit meno!—Kwan Jo Ibru 13:16.

15-16. Ruth onyuto nining ni pe ebiilo cinge woko ki tutene me konyo Naomi?

¹⁵ Watwero nongo pwony mapol ki i kit ma Ruth okonyo kwede Naomi. Kong dong wanenu mogo.

¹⁶ Pe iil cingi woko. I kare ma Ruth omine me cito ki daane i Juda, Naomi otemo genge woko. Ento Ruth pe oilo cinge. Adwogine obedo nining? “Ka Naomi oneno ni en otyeko moko tamme me cito kwede, pe dong oloko gin mo.”—Ruth 1:15-18.

17. Ngo ma bikonyowa pe me ilo cingwa woko oyotoyot?

¹⁷ Pwony ma wanongo: Diyo cwiny mitte me konyo jo ma cwinygi otur, ento myero wamedde ki tute me konyogi. Laminwa mo ma mito kony, i acakkine twero kwero konywa woko. * Kadi bed kit meno, mar ma pe lokke bitugo cwinywa me medde ki tute me konye. (Gal. 6:2) Wabedo ki gen ni i agikkine en biye ni wakonye dok wakwe cwinye.

18. Gin ango ma nen calo ocwero cwiny Ruth?

¹⁸ Pe iwek cwinyi ocwer. I kare ma Naomi ki Ruth guo i Beterekem, Naomi orwatte ki jiranine macon. En owaccigi ni: “Yam acito ma abup, Rwot [Jehovah] omiyo adwogo cen ma alam.” (Ruth 1:21) Go kong kit ma Ruth owinyo kwede i kare Naomi owaco lok meno! Ruth onongo otiyo matek me konyo Naomi. Ruth onongo okok kacel ki Naomi, okweyo cwinye, dok owoto kacel kwede pi nino mapol ata. Kadi bed kit meno, Naomi owaco ni: “[Jehovah] omiyo adwogo cen ma alam.” Kadi bed Ruth onongo tye ocung cok ki Naomi i cawa meno, lok ma Naomi owaco-ni oweko owinye calo en pe tye ki pwoc mo keken pi kony ma Ruth omine. Man nen calo ocwero cwiny Ruth matek! Kadi bed kit meno, en omoko matek i kom Naomi.

19. Gin ango ma bikonyowa me moko matek i kom ngat ma cwinye otur?

¹⁹ Pwony ma wanongo: I kare-ni, lamego mo ma cwinye otur twero waco lok mo ma cwero cwinywa kadi bed watute matek  me konye. Ento pe omyero wanen lokke i yo marac. Wamoko matek i kom laminwa ma tye i peko-ni, dok walego Jehovah ni okonywa me nongo yo mo me kweyo cwinye.—Car. 17:17.

20. Ruth onongo teko me medde anyim ki kwene?

²⁰ Cuk cwiny ngat moni ka ineno ni en mito cuko cwiny. Ruth onongo onyuto mar ma pe lokke bot Naomi, ento Ruth kikome bene onongo mito cuko cwiny. Dok Jehovah otugu cwiny Boaj me cuko cwinye. Boaj owaco bot Ruth ni: “Rwot [Jehovah] myero oculli gin ma dong itiyo maber-ri! Rwot ma en Lubanga pa Icrael ka ma iringo ilaro i te bwome-ni, omiyi mot muromo maber.” Lok me kica ma Boaj owaco-ni okweyo cwiny Ruth. Ruth odok iye bot Boaj kun waco ni: “Ityeko kweyo cwinya woko pi lok ki angecani lok me kica.” (Ruth 2:12, 13) Lok pa Boaj meno ma oloko i cawane kikome-ni omiyo ki Ruth teko ma onongo en mito me medde anyim.

21. Kit ma kitito kwede i Icaya 32:1, 2, gin ango ma luelda ma lukica gitimo?

²¹ Pwony ma wanongo: Jo ma ginyuto mar ma pe lokke bot jo mukene gin kikomgi bene i kare mukene gimito cuko cwiny. Boaj opwoyo Ruth i kare ma oneno kit ma Ruth onyuto kwede cwiny me kica bot Naomi. I kare-ni bene luelda gipwoyo omege ki lumege me kacokke ka guneno kit ma gitye ka tute me konyo jo mukene. Pwoc ma gimiyo i karene kikome kit meno bimiyo omege ki lumege teko ma gimito me medde anyim ki ticgi.—Kwan Icaya 32:1, 2.

22-23. Tam pa Naomi olokke nining, dok pingo? (Jabuli 136:23, 26)

²² I nge kare mo, Boaj omiyo cam madwong macalo mic bot Ruth ki Naomi. (Ruth 2:14-18) Naomi odok iye nining i kare ma Boaj omiyogi mic meno? En owaco ni: “Myero Rwot [Jehovah] omiye gum, Rwot ma kicane peya otenyo jo makwo ki jo muto-ni.” (Ruth 2:20a) Tam pa Naomi onongo dong olokke adada! I acakkine, en onongo owaco ma kok akoka ni: ‘Jehovah ouna,’ ento kombeddi dong en owaco ki yomcwiny ni: “Rwot [Jehovah] ma kicane peya otenyo jo makwo ki jo muto-ni.” Ngo ma omiyo tam pa Naomi olokke woko?

 ²³ Naomi ocako niang ni Jehovah onongo pe oweke niyak. Jehovah onongo otiyo ki Ruth me mine kony ma onongo en mito i yo i kare ma gitye ka dwogo cen i Juda. (Ruth 1:16) Naomi bene oneno kony pa Jehovah i kare ma Boaj, ma obedo ngat acel ma romo “lako” Ruth, omiyo mic mabup pi mon aryo-ni. * (Ruth 2:19, 20b) En nen calo otamo ni: ‘Kombeddi dong aniang maber, Jehovah pe oweka matwal. En obedo ka konya i kare man ducu!’ (Kwan Jabuli 136:23, 26.) Naomi nen calo obedo ki pwoc madit adada ni Ruth kacel ki Boaj pe guilo cinggi i kome! Gin adek ducu nen calo cwinygi obedo yom adada ni Naomi onongo yomcwiny kacel ki kero odoco me medde ki tic pi Jehovah.

24. Pingo wamito medde ki nyuto mar ma pe lokke bot luye luwotwa

²⁴ Pwony ango ma wanongo ki i buk pa Ruth madok i kom mar ma pe lokke? Mar ma pe lokke weko pe wailo cingwa oyotoyot i kom omegiwa ki lumegiwa ma gitye ka wok ki i peko. Tugo bene cwinywa me tute matek me konyogi. Luelda myero gumi pwoc dok gucuk cwiny jo ma ginyuto mar ma pe lokke bot jo mukene. Ka waneno kit ma jo mukene ma gitye i peko ginongo kwede yomcwiny kacel ki teko odoco me medde ki ticce pi Jehovah, wabedo ki yomcwiny madwong adada. (Tic 20:35) Ento, ngo ma obedo tyen lok ma pire tek loyo ma omiyo wamedde ki nyuto mar ma pe lokke? Wamito lubu lanen pa Jehovah kun bene wayomo cwinye, pien “marre ma pe lokke dwong.”—Nia 34:6; Jab. 33:22.