Ma peya atito gin ma otimme i nge meno, wek kong acak ki tittiwu kit ma acako kwede tic pi kare malac.

Kinywala i mwaka 1942 i cula nam mamwonya ma kilwongo ni Curaçao ma tye i nam me Caribbean. Babana onongo a ki i Suriname, ento en okobo i cula nam man ka tic. Mwaki mogo ma peya kinywala, en odoko ngat acel i kin Lucaden pa Jehovah ma gukwongo nongo batija i Curaçao. a En onongo kwano Baibul kwedwa wan lutinone cabit ducu, kadi bed onongo pe waweko man bedo yot bote. I kare ma atye ki mwaka 14, babana okobowa i Suriname wek omine kare me gwoko dadawa ma onongo dong otii woko.

I kare ma wao i Suriname, acako ribbe ki jo ma mwakagi tino ma onongo gitye ka tic pi Jehovah ki mit kom. Onongo mwakagi kato mega manok dok onongo gitiyo macalo painia marii. Ka onongo gitye ka lok i kom gin mutimme i kwogi i tic me pwony, onongo atwero neno kit ma cwinygi yom kwede. I nge cokke, an ki lurema onongo bene wanyamo lok i kom pwony mogo me Baibul—i kare mogo nongo wabedo woko kun waneno lacer ma i dan polo. Lurem magi gukonya me niang gin ma amito timo ki kwona; onongo amito tic pi Jehovah. Pi meno anongo batija ma atye ki mwaka 16. Lacen, ma atye ki mwaka 18, acako tic macalo painia marii.

Anongo pwony mapol macalo painia, dok man okonya i kare me tic pi Jehovah ducu. Me labolle, gin mukwongo ma apwonyo i kin jami mapol aye kit ma pire tek kwede me pwonyo jo mukene. I kare ma acako tic macalo painia, lamiconari ma nyinge Willem van Seijl onyuto miti i koma. b En opwonya  jami mapol i kom kit me tiyo tic me kacokke. I kare meno, onongo pe angeyo kulu ni amito pwonnye meno. I mwaka ma olubo meno, kicima me tic macalo painia keken dok i nge meno acako miyo kony bot gurup pa omege ki lumege ma gibedo i dye bunga me Suriname ka mabor ki kacokke mukene. Abedo ki pwoc madit adada i kom pwonnye ma omege-ni gumiya i karene kikome! Cakke i kare meno, an bene alubo lanengi ki kwanyo kare me pwonyo jo mukene.

Pwony me aryo ma anongo aye ni, ber ka ibedo ma ikwo kwo ma rwomme lapiny ento ma nongo igoyo pulanni maber. I acakki me dwe acel acel, an ki omego ma onongo watiyo kacel macalo painia, onongo wagoyo bajet i kom jami mene ma mitte pi dwe meno. Ci ngat acel i kinwa onongo cito i boma ma tye ka mabor adada ka wilo jami. Onongo mitte ni wati ki centewa ki diro dok pe wabal camwa abala wek otyek dwe acel acel. Ka ce onongo gin mo otum woko i kare ma nongo watye i dye bunga, ngat mo ma onongo twero konyowa pe. Aye ni, pwonyo kit me kwo kwo ma rwomme lapiny dok ma igoyo pulan maber i kare ma pud atidi okonya me keto cwinya i tic pi Jehovah i kare me kwona ducu.

Pwony me adek ma anongo aye obedo adwogi maber ma bino pi pwonyo dano i leb pengi kikome. Adongo ma aloko leb Muno, Dutch, Papiamento, ki Sranantongo (ma bene kilwongo ni Sranan), ma en aye leb ma pol pa dano giloko i Suriname. Ento aneno ni jo ma gibedo i bunga gijolo kwena maber-ri ka watito lok botgi i leb pengi kikome. Anongo ni tek adada me loko leb magi, calo leb Saramaccan, ma mitte ni ibed ka loko dwani lamal nyo lapiny. Kadi bed onongo mitte ni atute matek, ento cwinya yom ni atimo. I mwaki magi ducu, abedo ki kare me pwonyo dano mapol ki lok me ada pien onongo atwero loko lebgi.

Ngene kene ni, jami mogo ma kelo lewic otimme i koma. Me labolle, nino mo acel onongo amito penyo latin kwan me Baibul ma loko leb Saramaccan kit ma en tye ka winyo kwede pien ni onongo iye obedo ka rem. Ento gin ma apennye aye ka onongo iye tye! Ngene kene ni lapeny meno oleyo wi latin kwan meno. Kadi bed pe aloko kakare i cawa mogo, ento kare ducu onongo atute me loko leb pa dano ma i wang ticca.

I mwaka 1970, kicima me tic macalo laneno me adwol. I mwaka meno anyuto filim ma wiye tye ni “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses” bot gurup ma gitye ka mabor i dye bunga. Me o bot omege ki lumege magi, an kacel ki omege mogo onongo watiyo ki yeya mabor ma kiyubo ki bao me kwango kulu. Onongo watingo i yeya-ni jenereta, tang me moo petrol, tara bilawuli, kacel ki jami me nyuto filim. Ka onongo wao i kabedo ma wacito iye, onongo watingo jami magi ducu wa i dye bunga ka ma wabinyuto iye filim. Gin ma wiya po iye loyo ka odok i kom wot meno aye, kit ma jo ma gitye ka kengi i bunga onongo gimaro neno kwede filim meno. Onongo cwinya yom adada me konyo jo mukene pwonyo lok i kom Jehovah kacel ki but dulle ma tye i lobo. Neno kit ma  jo mukene ginyikke cok ki Jehovah oweko abedo ki yomcwiny ni atimo tic man matek adada-ni.

Kadi bed onongo atwero neno kit ma bedo ma wiya nono weko bedo yot kwede me cobo ticca, ento onongo pud amito nyomme. Pi meno acako lega kun awaco ki Jehovah ni omina dako ma twero tic kacel kweda ki yomcwiny i tic matek i dye bunga. I nge mwaka acel, acako winye me nyom ki Ethel, lamego ma onongo tiyo macalo painia keken dok en onongo tye ki cwiny me jalle ken. Cakke i kare ma en pud tidi, Ethel onongo maro lanen pa lakwena Paulo matek dok onongo mito timo jami ducu ma en twero i ticce me pwony calo Paulo. Wanyomme i Sektemba 1971 dok wacako tic me limo adwol macalo jo munyomme.

Jo gang pa Ethelgi onongo pe gitye ki jami me kom mapol i kare ma en dongo, pi meno obedo yot pire me cako tic me limo adwol i dye bunga. Me labolle, ka watye ka yubbe me limo kacokke ma tye i dye bunga, onongo pe wawoto ki jami mapol. Onongo walwoko bongiwa i dog kulu dok walwokke bene i kulu. Wangi bene ki camo gin mo keken ma omege gutedo—calo lagwe madongo, rec ma mwodo rec luwotgi, nyo gin mo keken ma gudwaro i dye bunga nyo ma gumako i pii. Ka onongo cwan me cam pe, onongo watiyo ki pot labolo. Ka onongo malaga pe, onongo watiyo ki cingwa. An kacel ki Ethel wawinyo ni jami mapol ma wajalo wek wati pi Jehovah onyikowa cok dok oweko wadoko tol adek ma giwiyogi. (Latit. 4:12) Kwo ma wakato ki iye ominiwa yomcwiny madwong adada dok oweko pe waparo pi kit kwo mo mukene!

Nino mo acel ma watye ka dwogo cen ki i limo utmegiwa ma gibedo i dye bunga, gin ma atito pire i acakki me pwony man otimme i komwa. I kare ma yeyawa oo ka ma piine  tye ka twagge, yeyawa olwiny i te pii ci oyotoyot odwogo malo i wi pii. Ki pwoc madit, onongo waruko jaket ma twero konyowa me kwang i wi pii dok pe waa ki i yeya. Ento pii onongo opong i yeyawa woko. Waonyo dek ma onongo wagwoko i agulu i pii, ci wacako tic ki agulu meno me twomo pii ma opong i yeyawa.

Kit macalo onongo waonyo dekwa woko, wacako ciko rec kun wawoto ki kwango yeya. Ento onongo pe watye ka mako gin mo kulu. Pi meno, walego bot Jehovah dok wapenye ni omiwa camwa pi nino meno. Cutcut i nge legawa, omego mo acel ma onongo tye ka wot kwedwa obolo goli i pii ci omako rec madit ma wan abic ducu watwero camone i otyeno meno.

I nge limo adwol pi mwaki abic, an kacel ki Ethel wanongo mot mo ma pe wabyeko—onongo wabidoko lunyodo. Onongo atye ki yomcwiny me winyo kwena man, kadi bed onongo pe angeyo kit ma man onongo bigudo kwede kwowa. An kacel ki Ethel onongo watye ki miti matek me medde ki bedo i tic pi kare malac ka onongo twere. I mwaka 1976 kinywalo wodwa Ethniël. Lacen kinywalo wodwa me aryo, Giovanni, i nge mwaki aryo ki nucu.

Pien onongo tic tye mapol adada i Suriname i kare meno, jang gang kal guye ni amedde ki tic macalo laneno me adwol ka wawoto ki gwoko lutinowa. I kare ma awobewa pud gitino, onongo kimina tic me limo adwol ma kacokke nok iye. Pol kare, man onongo mina kare me tic macalo laneno me adwol pi cabit mogo i dwe kun atiyo bene macalo painia i cabit mogo i kacokke ma watye iye. Ethel ki awobewa onongo gicito kacel kweda ka atye ka limo kacokke mogo macok ki gangwa. Ento onongo acito kena ka atye ka limo kacokke nyo cito i gure me adwol i dye bunga.

Onongo mitte ni ago pulanna maber ka wek acob ticca magi ducu maber. Onongo aneno ni, wabedo ki woro pi jo me ot cabit ducu. Ka onongo acito ka limo kacokke ma tye i dye bunga, Ethel onongo doro woro pi jo me ot kacel ki awobewa. Kare ki kare ka onongo twere, onongo watimo jami kacel macalo jo me ot. An ki Ethel onongo kare ki kare wanywako i galowang kacel ki awobewa. Onongo watuku kacel dok walimo kabedo mogo me yweyo wic ma tye cok kwedwa.  Pol kare onongo atiyo wa i cwiny dye wor ka yubbe pi ticca me kacokke. Dok Ethel tiyo matek calo dako makwiri ma kitito pire i Carolok 31:15. En onongo a malo con dok yubo jami ducu wek wabed ki kare me kwano ginacoya macalo jo me ot ka watye ka camo cam me odiko ma peya lutinowa gucito i cukul. Pud dong atye ki pwoc madit ya me bedo ki dako ma jalle kene dok kare ducu konya me cobo tic ma Jehovah omina!

Macalo lunyodo watiyo matek me konyo awobewa maro Jehovah kacel ki tic me pwony. Onongo wamito ni awobewa guyer tic pi kare malac macalo gin ma gimito timo ki kwogi, pe ni pien wadiyogi adiya ento pien meno aye tam ma gumoko. Kare ducu onongo watitigi kit ma tic pi kare malac twero keligi yomcwiny. Onongo pe wamungo pekki ma tye, ento watitigi bene kit ma Jehovah okonyowa dok ogoyo laane kwede i komwa macalo jo me ot. Onongo bene waneno ni awobewa gumako lirem ki Lucaden ma giketo tic pi Jehovah mukwongo i kwogi.

Jehovah ominiwa jami ducu ma mitte me gwoko lupacowa. Ngene kene ni, kare ducu onongo atimo gin ducu ma mitte me konyo lupacona. Kwo ma akato ki iye i kare ma atye ka tic macalo painia keken ma wiye nono i dye bunga, opwonya me goyo pulan con ka odok i kom jami me kom. Ento kadi bed onongo wagoyo pulan maber, kare mogo onongo pe wabedo ki jami ducu ma wamito. I kare ma kit magi, amoko ni Jehovah aye okonyowa. Me labolle, cakke i mwaka 1980 me o i 1992, lweny obedo tye i Suriname. I mwaki magi, onongo tek adada me nongo kadi wa jami matinotino ma mitte me kwo. Kadi bed kit meno, Jehovah ominiwa jami ma mitte.—Mat. 6:32.

Pi kare me kwowa ducu, Jehovah okonyowa me bedo ki yomcwiny ma wayeng ki jami ma watye kwede. Lutinowa gukeliwa yomcwiny, dok pwonyogi me tic pi Jehovah obedo mot madit adada. Cwinywa yom ni gumoko tamgi me tic pi kare malac ki kwogi. Ethniël ki Giovanni gin ducu gutyeko kwan i Cukul pi Lutit Kwena me Ker-ri dok i kare-ni, gitye ka tic i jang gang kal me Suriname kacel ki mongi.

I kare-ni, an kacel ki Ethel dong wateggi woko, ento pud watye ka tiyo tic mapol adada pi Jehovah macalo painia keken. Ki lok ada, watye ki tic mapol ma wa i kare-ni peya anongo cawa me pwonyo kwang! Ento pe akoko ange mo wa acel. Ka atamo i kom kwona, tam ma amoko i kare ma pud atidi me tic pi kare malac ki kwona obedo tam maber loyo ma onongo atwero mokone.