1. Dano mapol i kare-ni gidok i kom lwongo pa ryeko nining? (Carolok 1:20, 21)

 I LOBE mapol, onongo wamaro neno lutit kwena me Ker-ri ma cwinygi yom adada ma gucung i teng gudi kun gimiyo jami akwanawa bot jo ma gitye ka kato. In tika dong inywako i yo me tito kwena man? Ka dong inywako iye ci twero bedo ni itamo i kom lapor ma kitiyo kwede i buk me Carolok—i kom ryeko ma tye ka lwongo dano ki dwan malongo i dye lwak. (Kwan Carolok 1:20, 21.) Baibul kacel ki bukkewa mukene-ni, gitye ki ‘ryeko me ada’—ma en aye ryeko pa Jehovah. Meno aye ngec ma dano mito kikome wek gucak wot i yo ma tero dano i kwo. Cwinywa bedo yom adada ka ngat mo ogamo bukkewa mo. Ento pe dano ducu gigamo. Jo mukene pe gimito ngeyo gin ma Baibul pwonyo. Jo mukene ginyerowa. Gitamo ni Baibul karene dong okato woko. Jo mukene doki gicayo gin ma Baibul pwonyo i kom kit me kwo maber, gitamo ni jo ma lubo pwony me Baibul gubedo lugingi dok ginenne calo kitgi atir tutwal. Kadi bed kit meno, Jehovah medde ki miyo ryeko me ada bot dano ducu. I yo ma nining?

2. Watwero nongo ryeko me ada ki kwene i kare-ni, ento gin ango ma pol pa dano giyero me timone?

² Yo acel ma Jehovah weko ryeko me ada winye kwede aye ki i Lokke Baibul. Buk meno tye nonge cokcok bot dano ducu ma i wi lobo. Bukkewa ma jenge i kom Baibul kono? Watye ki pwoc madit adada bot Jehovah pien oweko bukkewa tye ma nonge i leb makato 1,000 kulu. Jo ma giwinyo lok, nyo ni, gikwano ci giketo i tic jami ma gupwonyo gibinongo adwogi maber. Ento pol pa dano gidingo itgi woko gikwero winyo dwan ryeko me ada. Ka gitye ki tam me amoka, polgi giyero me jenge i kom ryekogi kekengi  nyo me winyo lok pa dano mukene. Giromo bene cayowa pien ni wayero me lubo gin ma Baibul pwonyo. Pwony man binyamo tyen lok mogo mumiyo dano gikwero winyo lokwa. Ento mukwongo, kong wanyamu kit ma watwero nongo kwede ryeko me ada ma a ki bot Jehovah.

3. Ryeko me ada kwako ngo?

³ Ryeko obedo kerowa me tic ki ngec ma watye kwede me moko tam mabeco. Ento ryeko me ada pe gik kenyo. Baibul tittiwa ni: “Ka dano lworo Rwot [Jehovah], ci cako nongo ryeko; dano ma ngeyo Ngat Maleng bibedo ki niang matut.” (Car. 9:10) Pi meno, ka watye ki tam ma pire tek me amoka, omyero wawek tam pa Jehovah—nyo ‘ngec i kom Ngat Maleng’—aye odorwa. Watwero timo meno ka watimo kwed i Baibul kacel ki bukkewa ma jenge i kom Baibul. Ka watimo meno, ci nongo watye ka nyuto ryeko me ada.—Car. 2:5-7.

4. Pingo Jehovah keken aye twero miniwa ryeko me ada?

⁴ Jehovah keken aye twero miniwa ryeko me ada. (Rom. 16:27) Pingo wawaco ni en aye obedo Wang It me ryeko? Mukwongo, macalo Lacwec, en tye ki ngec kacel ki niango matut adada i kom cwecce. (Jab. 104:24) Me aryo, jami ducu ma Jehovah timo nyuto ryeko. (Rom. 11:33) Me adek, tira ma Jehovah miyo kare ducu kelo adwogi maber bot jo ma giketo i tic. (Car. 2:10-12) Ka wamito nongo ryeko me ada, omyero waye lok ada magi dok wawek odorwa ka watye ka moko tam i kom yo me kwo ma wamito lubone.

5. Adwogine bedo nining ka dano gukwero ye ni ryeko me ada a ki bot Jehovah keken?

⁵ Dano mapol ma i lobo-ni giye ni jami makwo ma orumo ka ngetwa-ni gimwonya adada; ento gikwero woko ni Lacwec tye dok giwaco ni kwo ocakke pire kene. Jo mukene ma warwatte kwedgi giwaco ni giye i kom Lubanga, ento gineno rwom me kit ma atir ma tye i Baibul calo gin ma karene okato woko dok giyero me kwo kit ma gimito kwede. Adwogine tye nining? Tika lobo-ni odoko maber pien ni dano gilubo ryeko ma meggi me kaka lubo ryeko pa Lubanga? Tika dong gunongo yomcwiny me ada nyo gen me ada pi anyim? Gin ma waneno i ka ngetwa weko waye lok ada man me Baibul ni: “Ryeko, niang ki tam ma gimiyo me konyo dano, magi ducu pe konyo dano ma pyem ki Rwot [Jehovah].” (Car. 21:30) Meno pud dong tugo cwinywa me medde ki penyo Jehovah pi ryeko me ada! Tye me cwercwiny ni pol pa dano pe gitimo meno. Pingo?

6. Ma lubbe ki Carolok 1:22-25, jo mene ma gidingo itgi woko ka ryeko me ada tye ka lwongo?

⁶ Jo mapol gidingo itgi woko ka “ryeko tye ka lwongo i yo gudo-gu.” Ma lubbe ki Baibul, tye gurup pa dano adek ma gikwero ryeko me ada woko: “jo ma ngecgi nok,” “lungala,” ki “luming.” (Kwan Carolok 1:22-25. *) Kong dong wanenu tyen lok mumiyo jo magi gikwero ryeko pa Lubanga ki kit ma wan watwero gwokke ki doko calo gin.

7. Pingo jo mukene giyero me bedo jo ma kwiya piny?

 ⁷ “Jo ma ngecgi nok” gubedo jo ma kwiya piny, ma kiromo loyo tamgi nyo kibwologi oyotoyot. (Car. 14:15.) Wamaro rwatte ki jo ma kit meno i ticwa me pwony. Me labolle, tam kong i kom dano milion mapol ma lucungu i wibye nyo lutela dini tye ka bwologi. Jo mogo i kingi gibedo ki ur adada ka guniang ni lutelagi magi kara gubedo ka bwologi. Ento jo ma kiloko i komgi i Carolok 1:22 giyero me medde ki bedo labongo ngec pien gimaro bedo kit meno. (Jer. 5:31) Lubo mitigi yomo cwinygi dok pe gimito niang gin ma Baibul pwonyo nyo me lubo cik me Baibul. Jo mapol i kingi gitamo calo dako mo ma ladini adada ma bedo i Quebec, Canada, ma owaco bot Lacaden mo ni, “Ka padiwa obwolowa ci nongo meno balle, ento pe mewa!” Ki lok ada, pe wamito lubo lanen pa jo ma kit meno ma giyero me bedo i kwiya piny!—Car. 1:32; 27:12.

8. Ngo ma bikonyowa me nongo ngec ma atir?

⁸ Pi tyen lok maber Baibul cuko cwinywa pe me medde ki bedo jo ma kwiya piny ‘ento i tamwa myero wabed jo muteggi.’ (1 Kor. 14:20) Wanongo ngec ma atir ka walubo cik ma igi lac me Baibul i kwowa. Motmot wapwonyo kit ma cik ma igi lac me Baibul magi gikonyowa me gwokke ki i pekki kun bene wamoko tam me ryeko. Bedo ber adada ka kong wakwanyo kare me tam i kom tam mogo ma wamoko. Ka dong wabedo ka kwano Baibul kun bene wawire i cokke pi kare mo, ci waromo pennye kekenwa pingo pud peya wadyero kwowa bot Jehovah dok peya wanongo batija. Ka dong watyeko nongo batija woko, tika watye ka tute me dongo dirowa macalo lutit kwena maber-ri ki lupwonye me Baibul? Tika tam ma wamoko nyuto ni cik ma igi lac me Baibul aye tye ka doro tamwa? Mono wanyuto kit pa Lukricitayo i yo ma watero kwede jo mukene? Ka waneno ka mo keken ma mito ayuba, ci omyero watam matut i kom lok me poyo wic pa Jehovah ma “miyo ryeko bot luming.”—Jab. 19:7.

9. “Lungala” ginyuto nining ni gukwero ryeko woko?

⁹ Gurup me aryo pa dano ma gikwero ryeko ma a ki bot Lubanga gubedo “lungala.” I kare mukene warwatte ki jo ma kit meno i ticwa me pwony. Gimaro ngalo jo mukene adada. (Jab. 123:4) Baibul ocikowa con ni i kare me agikki, lungala gibibedo mapol adada. (2 Pet. 3:3, 4) Calo cog-anyira pa Lot, jo mogo i kare-ni pe giketo cwinygi i kom lok me ciko dano ma a ki bot Lubanga. (Acak. 19:14) Polgi ginyero jo ma gikwo ma lubbe ki cik ma igi lac me Baibul. Gitimo meno pien gimito ‘lubo mitigi keken, ma pe gilworo Lubanga.’ (Juda 7, 17, 18) Kit ma Baibul loko kwede i kom lungala rwatte ki kit pa jo mungak ki jo mukene ma gikwero Jehovah woko!

10. Kit ma kitito kwede i Jabuli 1:1, watwero gwokke nining ki doko lungala?

¹⁰ Watwero gwokke nining ki i lubo kor lungala? Yo acel aye ki gwokke ki jo ma gimaro nguru. (Kwan Jabuli 1:1.) Man tyen lokke ni pe wawinyo nyo wakwano gin mo keken ma a ki bot jo mungak. Wangeyo ni ka pe wagwokke, watwero dongo cwiny me nguru ci wacako bedo ki akalakala i kom jo ma gitye ka doro dul pa Jehovah kacel ki tira ma wanongo ki i dulle. Me gwokke ki lubo yo meno, pire tek ni wapennye ki lapeny magi: ‘Tika an  amaro lok marac ka wanongo tira nyo niango mo manyen? An mono amaro keto cwinya tutwal me yenyo bal pa jo ma gitye ka telo wiwa?’ Ka watute matek me weko timo jami magi oyotoyot, ci Jehovah cwinye bibedo yom i komwa.—Car. 3:34, 35.

11. Jo ma “luming” gineno rwom me kit ma atir pa Jehovah nining?

¹¹ Gurup pa dano me adek ma gikwero ryeko me ada gubedo “luming.” Gin luming pien gikwero kwo ma lubbe ki cik pa Lubanga. Gitimo gin ma nen ber i wanggi. (Car. 12:15) Jo ma kit meno gikwero Jehovah, ma en aye Wang It me ryeko. (Jab. 53:1) Ka warwatte kwedgi i tic me pwony, pol kare gicayowa matek adada pien walubo cik me Baibul. Kadi bed kit meno, gin pe gitwero miniwa kwo maber loyo ma watye kwede. Baibul waco ni: “Ryeko nen calo gin mo ma tye malo twatwal bot ngat maming; pe twero waco lok kadi ki acel ka gitye ka laro lok ma pire tek.” (Car. 24:7) Luming pe gitye ki lok mo me ryeko ma gitwero wacone. Pe watye ki ur ni Jehovah ocikowa ni “a woko ki bot laming”!—Car. 14:7.

12. Ngo ma bikonyowa me kwero yo pa luming?

¹² Wan pe watye calo jo ma gin gidag tira pa Lubanga. Me ka meno, wapwonnye me maro kit ma Jehovah tamo kwede kacel ki cikke ducu. Watwero jingo mar meno ka waporo adwogi ma bino pi kwero winyo Lubanga ki adwogi ma bino ka wabedo luwiny. Kong inen pekki ma dano gikelo i komgi pi kwero winyo ryeko ma a ki bot Lubanga. I nge meno, tam kong kit ma kwoni oyubbe odoko ber kwede pien ibedo lawiny bot Lubanga.—Jab. 32:8, 10.

13. Jehovah tika diyowa me lubo tirane me ryeko?

¹³ Jehovah oweko ryeko twero nonge bot dano ducu, ento en pe diyo ngat mo keken me jolone. Me ka meno, en tito ka maleng adwogi marac ma jo ma gikwero winyo lok me ryeko ma a ki bote ginongo. (Car. 1:29-32) Jo ma giyero pe me winyo Jehovah “gibikoko angee pi gin marac ma gutimo.” I nge kare mo kwogi-ni bikelo botgi peko, ayelayela, ki i agikkine to. Ki tungcel, jo ma giwinyo lok me ryeko ma a ki bot Jehovah dok giketo i tic i kwogi gitye ki cikke man: “Ngat ma biwinyo lokka bibedo ma ocung matek; en bibedo ma pe lworo gin marac, labongo par mo.”—Car. 1:33.

14-15. Gin ango ma wapwonyo ki i Carolok 4:23?

¹⁴ Ka walubo lok me ryeko ma a ki bot Lubanga, wanongo adwogi maber kare ducu. Kit ma wanyamo kwede, Jehovah oweko ryeko tye me nono dok twero nonge bot dano ducu. Me labolle, i buk me Carolok, en omiyo tam ma tye me kony  adada ma weko kwowa bedo maber ka waketo i tic. Kong wanenu labol angwen me tam ma kit meno.

¹⁵ Gwok cwinyi. Baibul tito ni: “Gwokke i kom tam ma itamo ki i cwinyi ducu; pien kwoni ducu a ki i lok ma i cwinyi.” (Car. 4:23) Tam kong i kom gin ma gwoko adununi kwako. Wek watim meno, mitte ni wacam cam mabeco, warye lerwa, dok wagwoke ki tim mogo ma twero wano komwa. Omyero watim gin marom aroma me gwoko cwinywa bene. Wakwanyo kare nino ducu me kwano Lok pa Lubanga. Wayubbe maber pi cokkewa dok wabedo tye kun bene wanywako iye ki miyo lagam. Waryeyo lerwa i yo me cwiny ki bedo tye i ticwa me pwony kare ki kare. Dok wagwokke ki dongo kit maraco ka wagwokke ki gin mo keken ma twero balo tamwa calo galowang macilo kacel ki lurem maraco.

16. Pingo Carolok 23:4, 5 tye me kony adada i kare-ni?

¹⁶ Bed ma iyeng ki jami ma itye kwede. Baibul miniwa tira man: “Pe myero ibed ka tiyo tic matek ni wek inong lonyo. . . . I kare ma iloko wangi ineno en lonyoni-ni, inongo ni otyeko cito con; pien bwome twi woko oyotoyot, ci tuk malo calo ocur ma kemo polo.” (Car. 23:4, 5) Cente kacel ki jami me kom ma dano tye kwede twero rweny woko oyotoyot. Kadi bed kit meno, lulonyo ki lucan i kare-ni gin ducu gulungo wigi ka tiyo cente. Meno aye oweko pol kare gitimo jami ma balo nyinggi, watgi ki jo mukene, ki bene yot komgi. (Car. 28:20; 1 Tem. 6:9, 10) Ki tungcel, ryeko konyowa me bedo ki neno mupore i kom cente. Dok meno konyowa pe me bedo luworo ento me bedo ma cwinywa yom ma wayeng ki jami ma watye kwede.—Latit. 7:12.

17. Lebwa twero doko calo “leb ngat maryek” kit ma kitito kwede i Carolok 12:18 nining?

¹⁷ Tam ma peya iloko. Ka pe wagwokke, lok ma waloko twero kelo peko mapol. Baibul tito ni: “Lok pa ngat ma pe ki tam winnye malit macalo pala lucwan ka ocobo dano, ento lok ma a ki i leb ngat  maryek twero cango dano.” (Car. 12:18) Wagwoko wat maber ki jo mukene ka wagwokke ki lok marac i kom goro pa jo mukene. (Car. 20:19) Ka wamito ni lokwa okwe cwiny jo mukene ento pe owang cwinygi, ci omyero wakwan Lok pa Lubanga nino ducu kun walwodo. (Luka 6:45) Ka walwodo lok me Baibul ci lokwa twero doko calo “wang it [me ryeko] ma gunnye” ma kweyo cwiny dano.—Car. 18:4.

18. Keto i tic tira ma tye i Carolok 24:6 twero konyowa nining me cobo ticwa me pwony maber?

¹⁸ Lub tira ma wanongo ki bot dulwa. Baibul miniwa tira me ryeko man: ‘Ka kiteli ki ryeko ci itwero lweny maber, dok winyo tam mabeco ma dano gimiyo boti miyo icobo ticci.’ (Car. 24:6) Nen kong kit ma tam meno keliwa adwogi maber ka walubo i tic me tito kwena ki pwony. Me ka tiyo tic me pwony i yo ma wamito, watute me lubo tira ma kiminiwa. Wanongo tam me ryeko ki i cokkewa, ka ma lumi tam ma giryek gimiyo pwony ma jenge i kom Baibul kacel ki lapor me pwonyowa. Medo i kom meno, dul pa Jehovah miniwa jami tic mabeco—ma i kine tye iye bukke ki vidio—ma konyo dano me niang Baibul maber. Tika itye ka pwonyo kit me tic ki jami tic magi i yo maber?

19. Iwinyo nining i kom ryeko ma Jehovah miyo? (Carolok 3:13-18)

¹⁹ Kwan Carolok 3:13-18. Pud dong watye ki pwoc madit ya pi tam me ryeko ma nonge i Lok pa Lubanga! Onongo wabibedo nining labongo tam meno? I pwony man, wanyamo labol mogo me ryeko ma tye me kony ma nonge i buk me Carolok. Ngene kene ni Jehovah omiyo tam me ryeko i bukke mukene me Baibul bene. Dong omyero wamoku tamwa me medde ki lubo tam me ryeko ma Jehovah miyo. Kit ma lobo neno kwede ryeko meno pire pe tek botwa; wan waye ki cwinywa ducu ni ‘jo ma gumako ryeko matek liking kilwongogi ni jo ma cwinygi yom.’