1. Watwero ngeyo nining ka waromo geno ngat moni?

 NGAT ma genne obedo dano ma tute me gwoko cikkene dok loko lok ada. (Jab. 15:4) Jo mukene bene nongo gingeyo ni gitwero jenge i kome. Wamito ni omegiwa ki lumegiwa guwiny kit meno i komwa. Gin ango ma watwero timone wek gugenwa?

2. Watwero nyuto nining ni wabedo jo ma genne?

² Pe watwero diyo jo mukene wek gugenwa. Mitte ni wati matek dok wanyut ni wabedo jo ma genne wek jo mukene gugenwa. Pol kare kiwaco ni gen tye calo cente. Nongone tek; rwenyone yot. Labongo akalakala mo, Jehovah otyeko nyutiwa ni egenne dok wan wagene. En pe bitimo gin mo ma weko warwenyo gen woko i kome pien “ticce ma en tiyo ducu tiyo ki gen.” (Jab. 33:4) Dok en mito ni walub lanenne. (Ep. 5:1) Kong dong wanenu labol pa lutic pa Jehovah mogo ma gulubo lanen pa Wongi me polo dok gunyuto ni gibedo jo ma genne. Wabineno bene kit mapatpat ma romo abic ma watwero dongogi wek wabed jo ma genne.

3-4. Lanebi Daniel onyuto nining ni ebedo ngat ma genne, dok man myero otug cwinywa me pennye ki lapeny ango?

³ Lanebi Daniel owekiwa lanen maber adada me bedo ngat ma genne. Kadi bed onongo Lubabilon gumake macalo opii dok gutere i Babilon, en onyuto ni ebedo ngat ma genne dok kitwero jenge i kome. Gen pa dano i kome omedde i kare ma Jehovah okonye me gonyo te lek pa Kabaka me Babilon ma nyinge Nebukadnejar. I nino mo acel, onongo mitte ni Daniel owac ki kabaka ni cwiny Jehovah  pe yom i kome, dok meno pe obedo kit kwena ma kabaka mito winyone. Meno onongo mito tekcwiny pien Nebukadnejar onongo obedo dano mager adada! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Mwaki mapol lacen, Daniel dok onyuto ni ebedo ngat ma genne i kare ma en ogonyo tyen coc ma kicoyo i kor ot ma i gang kal pa kabaka me Babilon. (Dan. 5:5, 25-29) Lacen doki, Dario ma jo Medi kacel ki luticce ma en ocimo bene guniang ni “cwiny maber makato onongo tye” i kom Daniel. Guwaco ni Daniel “onongo obedo dano ma lagen, ma pe tye ki kit roc mo, dok lok mo me bal bene pe ginongo i kome.” (Dan. 6:3, 4) Ada, kadi wa jo ma pe giworo Jehovah onongo gitwero neno ni lawor Jehovah man obedo ngat ma genne!

⁴ Ka wawoto ki lwodo lanen pa Daniel, watwero pennye kekenwa ni: ‘Jo ma pe giworo Jehovah ginena nining? Tika gingeya macalo ngat ma cobo ticce ducu dok ma gitwero genone?’ Pingo pire tek ni wagam lapeny magi? Pien wakelo pak madit bot Jehovah ka wabedo jo ma genne.

5. Ngo ma okonyo Anania me bedo ngat ma genne?

⁵ I mwaka 455 K.M.P., i kare ma Laloc Nekemia ogero cel me Jerucalem odoco, en oyenyo co ma genne me neno ni gugwoko boma man maber. Nekemia oyero i kingi ladit wi mony ma loyo gang me Cel Gogo, ma nyinge Anania. Baibul waco ni Anania “obedo dano ma genne, dok ngat ma lworo Lubanga makato lwak  mukene-gu ducu.” (Nek. 7:2) Mar matut pi Jehovah kacel ki lworo cwero cwinye otugo cwiny Anania me tic matek i tic mo keken ma kimine. Cwiny ma kit man bene twero konyowa me bedo jo ma gigenne i ticwa pi Lubanga.

6. Tukiko onyuto nining ni ebedo larem ma genne bot lakwena Paulo?

⁶ Nen kong labol pa Tukiko, omego mo ma lakwena Paulo onongo geno matek. I kare ma onongo kiye ni Paulo obed mabuc i ode kene, en onongo jenge i kom Tukiko, dok owaco ni Tukiko obedo “latic pa Rwot me agena.” (Ep. 6:21, 22) Paulo onongo gene pe pi cwalo waraga keken bot utmege ma i Epeco ki Kolocai, ento bene pi cuko ki kweyo cwinygi. Tukiko poyo wiwa i kom omege ma lugen ma gitye ki niye matek ma giminiwa jami ma mitte i yo me cwiny i kare-ni.—Kol. 4:7-9.

7. Gin ango ma ipwonyo madok i kom bedo ngat ma genne ki bot luelda kacel ki lukony kor tic ma i kacokkewu?

⁷ I kare-ni, watye ki pwoc madit adada i kom luelda ki lukony kor tic pien gubedo jo ma genne. Calo Daniel, Anania, ki Tukiko, luelda ki lukony kor tic bene gitero ticgi calo gin ma pire tek adada. Me labolle, ka wacito i cokke me dye cabit, pe wabedo ki akalakala kace gwok pe kipoko but yub mapatpat me cokke ki dano. Dok wan bene wangeyo ni luelda gipwoyo adada ka jo ma kiminigi pwony giyubo dok gibedo tye me miyone! Nen kong lapor man; wabedo agonya me lwongo lutino kwanwa me Baibul me bino i cokke me tum cabit, dok pe wabedo ki lworo ni wi omege gwok owil woko ki yubo pwony pi lwak. Dok wageno ni bukke ki jami akwano ducu ma mitte me ticwa me pwony bibedo tye. Omege magi ma lugen-ni gigwokowa maber i yo me cwiny, dok wapwoyo Jehovah pigi! I yo ma nining ma watwero nyuto ni wabedo jo ma genne?

8. Omyero wanyut niango nining ka watye ka yelle me ngeyo utmegiwa maber? (Carolok 11:13)

⁸ Wamaro omegiwa ki lumegiwa, dok wabedo ki miti me ngeyo ngo ma tye ka timme i kwogi. Ento omyero bene waworgi. Jo mogo i kacokke me cencwari me acel onongo gubedo “jo ma loko lok atata, ma giridde i gin ma pe megi, gibedo ka loko lok ma pe myero gilok wacel.” (1 Tem. 5:13) Ngene kene ni pe wamito bedo calo gin. Ento ket kong ni ngat mo otitti lok mo ci owacci ni pe iwac lok meno ki ngat mo keken. Me labolle, lamego mo twero wacci ni etye ki peko me yotkom nyo peko mo mukene, dok twero wacci ni pe iwac lokke ki ngat mukene. Ka tye kit meno ci omyero wawor tamme. * (Kwan Carolok 11:13.) Kong dong wanyamu kabedo mapatpat ma pire tek ni wagwok iye mung.

9. Jo me gang gitwero nyuto nining ni gigenne?

⁹ Bot jo gangwa. Ngat acel acel tye ki ticce ma myero otim ka odok i gwoko mung mogo me gang. Me labolle, twero bedo ni lamego mo munyomme tye ki jami mogo ma timo ma pe yomo cwiny cware. Tika itamo ni opore ki cware me bedo ka lok iye tutwal bot jo mukene kun nongo lano dakone? Ngene kene ni pe  opore! En maro dakone, dok pe bitimo gin mo keken me cwero cwinye. (Ep. 5:33) Lutino me mwaka apar ki wiye bene gimito ni kitergi i yo me woro. Pire tek ni lunywal wigi opo i kom lok meno. Lunyodo pe myero gulan lutinogi ki waco bot jo mukene goro pa lutinogi. (Kol. 3:21) Lutino bene omyero gupwonnye me bedo jo ma gikano mung dok pe gubed ka waco ki jo mukene jami ma twero lano jo me gangi. (Nwo. 5:16) Ka ngat acel acel tute me gwoko mung me gang, ci man weko jo me gang gibedo ma gunote.

10. Bedo ngat ma larem me ada kwako gin ango? (Carolok 17:17)

¹⁰ Bot luremwa. I kare mogo i kwowa, watwero winyo ni mitte ni watit ki laremwa mo kit ma wawinyo kwede i cwinywa. Man twero bedo tek adada. Watwero nongo ni tek adada me waco mung mogo ma wakano i cwinywa, dok cwinywa twero tur ka lacen waniang ni laremwa otuco mung man woko ki jo mukene. Ento cwinywa bedo yom ka watye ki larem ma watwero tite kit ma wawinyo kwede dok wangeyo ni pe bitito ki jo mukene mungwa! Dano ma timo meno nongo obedo “ngat ma larem [me ada].”—Kwan Carolok 17:17.

11. (a) Luelda ki mongi gitwero nyuto nining ni kiromo genogi? (b) Ngo ma watwero pwonyo ki bot laelda-ni ma oa ki i tyeko lok mo me mung me kacokke ci lacen tye kacel ki jo gange? (Nen cal ma tye.)

¹¹ I kacokke. Luelda ma gingene pi gwoko mung gitye calo “ka-gwok ka yamo tye, dok macalo ka-gwok ka kot ocorre piny” pi utmegigi. (Ic. 32:2) Wabedo agonya me lok kwedgi i kom lok mo keken pien wageno ni gin mo keken ma wawaccigi bibedo mung. Pe wadiyogi me tittiwa jami mogo ma omyero gugwok macalo mung. Medo i kom meno, waworo mon pa lueldawa pien pe gidido coggi me ngeyo lok mogo me mung ki botgi. Ki lok ada, tye mic madit adada ni luelda pe gitito ki mongi mung pa omege  ki lumege. Dako pa laelda mo oloko kit man: “Atye ki pwoc madit adada ni cwara pe tucca mung pa jo ma en cito i lim me kwat botgi nyo jo ma gimito kony i yo me cwiny, en bene pe wacca kadi wa nyinggi. Atye ki pwoc madit ni en pe wacca lok me mung pien man weko pe abedo ka paro tutwal pekki mogo ma pe atwero cobone. Man weko abedo agonya me boko lok ki jo ducu ma i kacokke. Man bene weko ageno ni atwero tite pekona ki kit ma awinyo kwede kun bene angeyo ni man bibedo mung i kinwa.” Ngene kene ni wan ducu wamito ni kinenwa calo jo ma gigenne. Kit mene ma ka wadongo ci twero konyowa me bedo jo ma genne? Kong wanyamu kit abic mapatpat.

12. Tit kong pingo mar obedo te guti me gen? Mi labol.

¹² Mar obedo te guti me gen. Yecu owaco ni cik aryo ma pigi tek loyo obedo maro Jehovah ki maro luwotwa. (Mat. 22:37-39) Marwa pi Jehovah tugo cwinywa me lubo lanenne ma roc mo pe iye me bedo jo ma genne. Me labolle, mar pi omegiwa ki lumegiwa tugo cwinywa me gwoko munggi. Pe omyero watuc mung mo keken ma twero kelo peko, alano, nyo arem i kom jo mukene.—Jon 15:12.

13. I yo ma nining ma mwolo twero konyowa me bedo jo ma gigenne?

¹³ Mwolo bikonyowa me bedo jo ma genne. Lakricitayo mamwol pe wakke ni ebedo ngat mukwongo me waco ki jo mukene lok mo manyen. (Pil. 2:3) En pe nyatte bot jo mukene ni engeyo lok mogo me mung ma pe etwero waccigi. Mwolo bene konyowa weko pe wabedo ka waco ki jo mukene tamwa i kom lok mogo ma Baibul nyo bukkewa pe onyamo.

14. Niango twero konyowa nining me bedo jo ma gigenne?

¹⁴ Niango konyo Lakricitayo me ngeyo “kare me ling alinga, ki kare me lok.” (Latit. 3:7) Carolok mo acel waco ni “Ngat ma doge bedo reberebe calo nyim mamwoc i keno tingo lok.” Meno tyen lokke ni, i kare mogo ber me ling alinga me ka lok. Man oweko Carolok 11:12 owaco ni: “Dano ma tye ki niang matut ling mere alinga mot.” Nen kong labol man. Tye laelda mo ma kimaro lwongone me cito ka konyo kacokke mukene ki cobo pekkigi. Laelda lawote mo acel oloko kit man i kom omego-ni, “En gwokke dok pe waco lok mogo me mung me kacokke mukene.” Niango ma laelda-ni tye kwede oweko luelda luwote ma i kacokkene giwore adada. Gin gingeyo ni en pe bituco mung me kacokkegi woko bot jo mukene.

15. Mi labol ma nyuto ni bedo ngat ma loko lok ada twero weko jo mukene gigenowa.

¹⁵ Loko lok ada obedo gin ma myero watim ka wamito ni jo mukene gugenwa. Wageno ngat ma loko lok ada pien wangeyo ni kare ducu en pe bibwolowa. (Ep. 4:25; Ibru 13:18) Me labolle, ket kong ni imito dongo dironi me pwony. Pi meno, ipenyo laremi mo me winyo pwonyi wek omini tira i kom ka ma mito ayuba. Anga ma itamo ni itwero geno me mini tira ma gene? Tika itamo ni obedo ngat ma wacci gin ma imito winyone kece ngat ma wacci lok ada i yo me kica? Lagamme nen ka maleng. Baibul waco ni: “Juko dano atyer ka maleng ber kato mar ma gikano woko. Kadi bed laremi ogoyi pud itwero geno en.” (Car. 27:5, 6) Kadi bed tek me winyone i acakkine, tira ma larem ma  genne ominiwa aye bikonyowa i kare me anyim.

16. Carolok 10:19 nyuto nining ni pire tek me bedo ngat ma jukke kene?

¹⁶ Jukke ken pire tek adada ka wamito ni jo mukene gugenwa. Jukke ken konyowa weko waling mot ka wakemme ki atematema me tuco lok me mung. (Kwan Carolok 10:19.) Watwero nongo ni kitye ka temo cwiny me jukke kenwa ka watye ka tic ki kabedo me nywako lok i Intanet. Ka pe wagwokke, watwero tuco mung mogo woko bot lwak mapol kun nongo pe watimo akaka. Dok ka dong wacwalo lok meno woko i Intanet, nongo dong pe watwero doro kit ma ngat mukene twero tic kwede nyo pekki ma man twero kelone. Mitte bene ni waling mot ka lumonewa gitye ka bitowa me tittigi jami mogo ma twero keto kwo pa omege ki lumege ka mading. Man twero timme ka wabedo i lobo ma kiketo kigeng i kom ticwa mogo nyo ducu dok polic tye ka penyowa lapeny mapol. Ka wakemme ki gin ma kit man nyo mukene, watwero keto i tic cik ma iye lac ma waco ni “abiling ma pe angamo doga ka waco lok mo.” (Jab. 39:1) Mitte ni wabed jo ma genne bot jo me gangiwa, omegiwa ki lumegiwa, ki dong dano ducu. Dok me bedo ngat ma genne, omyero wadong kit me jukke ken.

17. Watwero dongo gen i kacokkewa nining?

¹⁷ Pud dong watye ki pwoc madit ya ni Jehovah onyikowa bot utmege ma gimarowa dok gigenne! Wan ducu watye ki tic ma pire tek me neno ni watimo jami ducu ma mitte wek omege ki lumege gugenwa. Ka wan ducu ki acel acel watute me loko lok ada, nyuto mar, mwolo, niango, kacel ki jukke ken, ci wabidongo genne i kacokkewa. Omyero wati matek kare ducu me nyuto ni jo mukene gitwero genowa. Walego ni walubu lanen pa Lubangawa Jehovah, kun wanyuto ni wabedo jo ma gigenne.