1-2. Tit kong gin mutimme ma Yecu peya oloko lokke me agikki.

I NINO dwe 14 me Nican, i mwaka 33 K.M., kimiyo adot gobagoba i kom Yecu dok kingolo kop oloye pi bal ma en pe otimo. I nge meno, kibedo ka yeto Yecu, kigoye dok kigure i kom yat. Kiguro cinge ki tyene i kom yat kun kitiyo ki cumar. Yweyo ki lok obedo ka kelle arem malit adada. Kadi bed kit meno, onongo mitte ni en oloki pien en onongo tye ki jami ma pigi tego ma myero owaci.

² Kong dong wanyamu lok ma Yecu owaco i kare ma en tye ka to i kom yat kacel ki pwony ma watwero nongone ki i lokke meno. Timo meno bikonyowa me ‘winye.’​—Mat. 17:5.

3. Angagi ma onongo Yecu tye ka lok i komgi i kare ma olego ni: “Aba, wayi tim kica botgi”?

³ Ngo ma Yecu owaco? I kare ma kigure woko i kom yat, Yecu olego ni: “Aba, wayi tim kica botgi.” Angagi ma onongo Yecu mito ni Wonne otimgi kica? Lokke ma lubo konyowa me niang jo ma Yecu onongo tye ka lega pigi-ni. En owaco ni: “Pe gingeyo gin ma gitye ka tiyone.” (Luka 23:33, 34) Yecu onongo nen calo tye ka lok i kom lumony me Roma ma guguro cinge ki tyene i kom yat. Onongo pe gingeyo anga ma en obedo. En bene nen calo obedo ka tam i kom jo mogo i kin lwak ma guwaco ni omyero kinekke woko ento lacen gubedo ki niye i kome. (Tic 2:36-38) Yecu onongo pe otimo gin mo marac ma onongo twero  weko kineke pire. Kadi bed kit meno, en pe omako lok i cwinye i kom jo ma gubedo ka une-ni. (1 Pet. 2:23) Me ka meno, en olego Jehovah ni otim kica ki jo ma gitye ka neke-ni.

4. Ngo ma wapwonyo ki i kit ma Yecu onongo tye atera me timo kica ki jo ma gubedo ka une?

⁴ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Calo Yecu, wan bene omyero wabed atera me timo kica ki jo mukene. (Kol. 3:13) Jo mogo, kadiwa wadiwa, gitwero unowa pi niyewa kacel ki kit ma wakwo kwede. Gitwero waco lok goba i komwa, timo jami ma weko lewic makowa i nyim jo mukene, balo jami akwanawa woko, nyo bene gitwero miniwa bwura ni gibiwanowa. Me ka mako lok i kom jo ma giunowa, watwero lego Jehovah ni oyab wang jo magi wek nino mo acel guniang ada. (Mat. 5:44, 45) I kare mogo watwero nongo ni tek me timo kica ki jo magi ka guterowa i yo marac adada. Ento ka wakwero timo kica dok wabedo ki kiniga i cwinywa ci wan aye wanongo adwogi marac. Laminwa acel mo owaco ni: “Aniang ni timo kica ki jo mukene pe tyen lokke ni atamo ni gin ma gutimo-ni opore nyo ni aye ni gubed ka tera marac. Ento tyen lokke ni ayero me weko kiniga.” (Jab. 37:8) Ka wamoko tamwa me timo kica ki jo mukene, ci nongo wayero pe me weko jami maraco mutimme owek wabed ki kiniga i cwinywa.​—Ep. 4:31, 32.

5. Yecu ocikke nining bot latim bal mo ma onongo kiguru kangete, dok pingo en ocikke kit meno?

⁵ Ngo ma Yecu owaco? Kiguru lutim bal aryo i ka nget Yecu. I acakkine, co aryo-ni gubedo ka caye. (Mat. 27:44) Ento lacen ngat acel cwinye olokke. En oniang ni Yecu “pe otimo gin mo marac wacel.” (Luka 23:40, 41) Ma dong pire tek loyo, en otito pi niyene ni kibicero Yecu ki i kin jo muto dok nino mo biloc macalo kabaka. En owaco bot Yecu ni: “Yecu, po pira ka ibidonyo i kerri.” (Luka 23:42) Laco meno pud dong onyuto niye matek ya! Yecu ogamme kit man ni: “Ada, awaco boti tin ni, in ibibedo kweda [pe i Kerra ento] i Paradic.” (Luka 23:43, NWT) Lok pa Yecu meno nyuto ni en onongo tye ka lok bot latim bal-li kikome, pien en obedo ka tic ki nyig lok calo “boti” ki “kweda.” Kit macalo Yecu onongo ngeyo ni Wonne lakica, en owaco lok ma miyo gen ki latim bal man ma tye ka to-ni.​—Jab. 103:8.

6. Ngo ma wapwonyo ki i lok pa Yecu bot latim bal?

⁶ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Yecu lubo kit pa Wonne kikome. (Ibru 1:3) Jehovah tye atera me timiwa kica ento en bitimo meno keken ka wangut i kom bal ma watimo i kare mukato dok wanyuto niye i kom ginkok pa Yecu Kricito. (1 Jon 1:7) Jo mogo gitwero nongo ni tek adada me ye ni Jehovah twero timmigi kica pi bal ma gutimo i kare mukato angec. Ka in iwinyo kit meno i kare mogo, ci tam i kom lok man: Ma peya Yecu oto, en otimo kica ki latim bal man ma pud onongo ocako nyuto niye acaka. Pi meno, Jehovah dong bitimo kica lakwene pi laticce ma lagen ma wore, dok tye ka tute ki kerone ducu me lubo cikke!​—Jab. 51:1; 1 Jon 2:1, 2.

7. Ngo ma Yecu owaco bot Maliam ki Jon kit ma kicoyo kwede i Jon 19:26, 27, dok pingo en owaco lok meno?

⁷ Ngo ma Yecu owaco? (Kwan Jon 19: 26, 27.) Yecu onongo tye ka paro pi minne, ma nen calo onongo dong tye dato. Omegine nen calo onongo gitwero miyo ki mingi jami me kom ma mitte me kwo. Ento anga ma onongo bikonye gwoko watte ki Jehovah? Pe tye gin mo keken ma nyuto ni omegine onongo dong gudoko lupwonnyene. Ento Jon onongo obedo lakwena ma lagen dok larem Yecu macok adada. Yecu onongo neno jo ma giribbe kacel kwede i woro Jehovah macalo lupacone kikome. (Mat. 12:46-50) Yecu onongo maro minne Maliam dok onongo mito ni eket yub wek kigwoke maber. Pi meno en olego Jon ni ogwok minne pien en onongo ngeyo ni Jon bikonyo  minne me tic pi Jehovah. Yecu owaco ki minne ni: “Nen, Wodi!” Dok owaco ki Jon ni: “Nen, meni!” Cakke i nino meno, Jon odoko calo wod pa Maliam dok ogwoke macalo minne. Yecu pud dong oyuto mar madit adada bot mine ma ogwoke i kare ma onywale dok ocung ka ngete i cawa me tone!

8. Ngo ma waromo pwonyo ki i lok ma Yecu owaco bot Maliam ki Jon?

⁸ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Wat i kinwa ki omege ki lumege twero bedo tek loyo wat i kinwa ki wadiwa. Wadiwa gitwero unowa, nyo bene gikwerowa woko, ento kit ma Yecu ociko kwede, ka wabedo cok ki Jehovah kacel ki Dulle, ci wabinongo ‘lwak jami makato ma wajalo tyen miya’. Jo mapol gibidoko calo awobewa, anyirawa, megiwa, nyo wegiwa ma gimarowa. (Mar. 10:29, 30) Iwinyo nining me ribbe ki omege ki lumege ma gunote pien gimaro Jehovah kacel ki luwotgi?​—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Ngo ma wapwonyo ki i lok pa Yecu ma kicoyo i Matayo 27:46?

⁹ Ngo ma Yecu owaco? Ma Yecu cok to, en odange ni: “Lubangana, Lubangana, itenya woko pingo?” (Mat. 27:46) Baibul pe tittiwa tyen lok ma oweko Yecu owaco lok meno. Ento nen kong gin ma watwero pwonyo ki i lokke meno. Me acel, i kare ma Yecu owaco lok meno, en onongo tye ka cobo lok pa lanebi ma nonge i Jabuli 22:1. * Medo i kom meno, lokke onyuto ni Jehovah pe ‘oketo cel orumo ka nget’ Wode. (Yubu 1:10) Yecu oniang ni Wonne oye ni jo ma gidage gutem niyene nio wa i to. Pe tye dano mo ma naka yang kitemo kit ma kitemo kwede Yecu. Medo i kom meno, lokke nyuto ni en pe otimo bal mo keken ma onongo weko kineke.

10. Pwony ango ma watwero nongone ki i lok ma Yecu owaco bot Wonne?

¹⁰ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Pwony acel ma watwero nongo aye ni pe omyero watam ni Jehovah bigwokowa ki i peko ducu ma twero gudo niyewa. Kit macalo kitemo Yecu adada, wan bene omyero wabed ma watye atera me gwoko genewa wa i to ka mitte. (Mat. 16:24, 25) Kadi bed kit meno, watye ki gen ni Lubanga pe biweko kitemowa makato kerowa woko. (1 Kor. 10:13) Wapwonyo bene ni, calo Yecu, wan bene kitwero terowa marac kadi bed pe watimo bal mo. (1 Pet. 2:19, 20) Jo ma giunowa giterowa kit meno pe ni pien watimo gin mo marac, ento pien wan pe wabedo jo me lobo-ni dok wamiyo caden me lok ada. (Jon 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yecu oniang tyen lok ma omiyo Jehovah oweke ni eden can. Ento luwor Jehovah mukene ma gukato ki i atematema gubedo ka pennye pingo Jehovah oye ni gukat ki i pekki magi. (Ibru 1:3) Lubangawa ma lakica dok diyo cwinye-ni niang ni jo ma kit meno pe gurwenyo niyegi ento gimito cuko cwiny ma en keken aye twero miyone.​—2 Kor. 1:3, 4.

11. Pingo Yecu owaco lok ma tye i Jon 19:28?

¹¹ Ngo ma Yecu owaco? (Kwan Jon 19:28.) Pingo Yecu owaco ni: “Orwo neka”? En owaco meno “wek ginacoya ocobbe kakare”​—ma en aye lok pa lanebi ma tye i Jabuli 22:15, ma waco ni: “Tekka otwo woko calo tako mutwo, ki leba bene  omoko woko i cwaka.” Dok i nge can ducu ma Yecu okato ki iye, kadiwa kanyo arem malit i kom yat, nen calo orwo onongo tye ka nekke adada. En onongo mito pii mo me kweyo orwone.

12. Pwony ango ma watero nongone ki i lok ma Yecu owaco ni “orwo neka”?

¹² Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Yecu pe otamo ni ka etito kit ma ewinyo kwede ci meno nyuto goro, dok wan bene omyero pe watam kit meno. Twero bedo ni, pol kare i kwowa pe watito ki jo mukene jami ma wamito. Ento ka kare oo ma wamito kony, ci omyero pe wagalle me penyo pi kony. Me labolle, ka watii woko nyo watye ki goro me kom, ci omyero wapeny lawotwa mo me terowa i dukan ka wil nyo i ot yat ka neno daktar. Ka cwinywa otur, twero mitte ni wapeny laelda mo nyo laremwa ma otegi i yo me cwiny wek owiny lokwa nyo owacciwa “lok maber me kica” ma romo cuko cwinywa. (Car. 12:25) Wiwa myero opo ni omegiwa ki lumegiwa gimarowa matek, dok gimito konyowa “i kare me can.” (Car. 17:17, NWT) Ento pe gitwero ngeyo gin ma tye i cwinywa. Pe gitwero ngeyo gin ma wamito ka pe wan aye wakwanyo kare me wacone botgi.

13. Ngo ma Yecu ocobo ki gwoko niyene wa i to?

¹³ Ngo ma Yecu owaco? I kine ka cawa abongwen me otyeno i nino dwe 14 me Nican, Yecu odange ni: “Dong otum!” (Jon 19:30) Lokke meno nyuto ni Yecu onongo ngeyo ni dong etyeko cobo jami ducu ma Jehovah onongo mito. Yecu ocobo jami mapol ki gwoko niyene wa i tone. Mukwongo, en onyuto ka maleng ni Catan lagoba. Yecu onyuto ni twere ki dano ma pe ki roc me gwoko genene kadi bed Catan otimo gin ango i kome. Me aryo, Yecu omiyo kwone macalo ginkok. Pien en omiyo kwone macalo ginkok, oweko twer ki dano ma tye ki roc me bedo ki wat macok ki Lubanga kacel ki gen me kwo pi naka. Me adek, Yecu onyuto ni Jehovah aye opore me loyo polo ki lobo, dok en olonyo nying Wonne.

14. Omyero wamok tamwa me kwo nining nino ducu? Tit kong.

¹⁴ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Omyero wamok tamwa me gwoko genewa nino ducu. Nen kong lok pa Omego Maxwell Friend, ma onongo yam tye lapwony i cukul me Gilead. I gure mo ma kwako lobe mapol, Omego Friend omiyo pwony ma loko i kom gwoko gene ci owaco ni: “Ka itwero timo nyo waco gin moni tin ci pe idir wa diki. Tika itamo ni ibibedo kwo diki? Ter nino acel acel calo obedo ninoni me agikki me nyuto ni ipore me kwo pi naka.” Ada, omyero wakwo nino ducu calo obedo nino me agikki me gwoko genewa! Pi meno, kadi bed wato i nino meno kikome, wabibedo ki kero me waco ni, “Jehovah, atute ki kerona ducu me gwoko genena, me nyuto ni Catan lagoba, ki me lonyo nyingi kacel ki nyuto in aye ipore me loyo polo ki lobo!”

15. Ma lubbe ki Luka 23:46, gen ango ma Yecu onyuto i lokke?

¹⁵ Ngo ma Yecu owaco? (Kwan Luka 23:46.) Ki gen madwong Yecu owaco ni: “Aba, amiyo cwinya i cingi!” Yecu onongo ngeyo ni kwone me anyim jenge i kom Jehovah dok en onongo ngeyo ni Wonne wiye bipo i kome.

16. Pwony ango ma inongo ki i gin mutimme i kwo pa Joshua?

 ¹⁶ Ngo ma watwero pwonyo ki i lok pa Yecu? Bed atera me miyo kwoni i cing Jehovah. Me timo meno, omyero ‘igen Jehovah ki cwinyi ducu.’ (Car. 3:5) Nen kong labol pa Joshua, lacaden mo ma onongo tye ki mwaka 15 dok tye ki two kanca. En okwero yo me cango ma turo cik pa Lubanga. Ma peya en oto, en waco ki mine ni: “Mama, an atye i cing Jehovah. . . . Atwero wacci kit man ma cwinya tek: Angeyo labongo akalakala mo keken ni Jehovah bicera i kare me nicer. En oneno cwinya, dok ngeyo ni amare matek.” * Wan ducu omyero wapennye kekenwa ni, ‘Ka ni akemme ki gin mo keken ma keto kwona ka mading dok gudo niyena, ci tika abiketo kwona i cing Jehovah, kun agene ni wiye bipo i koma?’

17-18. Pwony ango ma wanongo? (Nen bene bok ma wiye tye ni “ Gin ma Wapwonyo ki i Lok pa Yecu me Agikki.”)

¹⁷ Pud dong wanongo pwony madit ya ki i lok me agikki ma Yecu owaco! Opoyo wiwa ni omyero watim kica ki jo mukene dok wagen ni Jehovah bitimiwa kica. Watye ki mot madit adada me bedo ki omege ki lumege ma gitye atera me konyowa. Kadi bed kit meno, ka wamito kony, ci omyero wan aye wakwany kare me penyo pire. Wangeyo ni Jehovah bikonyowa me kanyo peko mo keken ma wakato ki iye. Dok wapwonyo ni pire tek adada ni wakwo nino ducu calo obedo nino me agikki me nyuto genewa, kun wageno ni Jehovah bicerowa ka wato.

¹⁸ Labongo akalakala mo, lok ma Yecu owaco i kare ma tye ka to i kom yat tye ki pwony mapol adada! Ka waketo i tic pwony ma wanongo, ci nongo watye ka lubo lok ma Jehovah owaco madok i kom Wode ni: “Wuwinye.”​—Mat. 17:5.