Tute Pa Dano Pi Giko Can

LULONYO dong gugiko can woko—tutwalle pigi. Ento tute me laro dano ki i can kare ducu pe nyako nyige. Pingo? Pien lulonyo pol kare pe gimito ni ngat mo keken obal lonyogi nyo rwom ma gitye kwede. Kabaka Solomon ma okwo wacon-ni ocoyo ni: “Nen, jo ma giunogi gikok akoka ki pig wanggi, pien pe gitye ki ngat mo ma myero okwe cwinygi! Pe gitye ki ngat mo ma konyogi, pien jo ma unogi onongo gitye ki twero.”​—Latitlok 4:1.

Tika jo ma gitye ki twero giromo loko kwo pa dano wek oryem can ma tye i lobo-ni? Solomon ocoyo ni: “Aneno gin ducu konygi pe, dok gibedo calo ryemo kor yamo ma kodo. Gin mugom pe dong gitwero twenyone bedo atir, dok jami ma komgi pe nen, pe gitwero kwanogi.” (Latitlok 1:14, 15) Man nen ka maleng ka wangiyo tute pa dano pi giko can i kare-ni.

Tam ma Lubbe ki Lonyo pi Dano Ducu

I cencwari me 19, i kare ma lobbe manok gunongo lonyo ma lapore pe i yo me cato wil ki gedo cuma, jo mogo ma pigi tego gubedo ka tam matut adada lok i kom can. Lonyo me lobo-ni tika kibipokone marom?

Jo mogo gutamo ni gamente ma tye ki loc i kom lim ki pokone marom, twero miyo apokapoka bedo pe i kin lucan ki lulonyo i lobo. Kitungcel, lulonyo pe gumaro kodi tam man. Ento dano mapol gujolo mwoc pa jo-ni ma tye ni “Kony kabedoni ma lubbe ki keroni, tii ki jami ma tye iye me nongo jami ma mitte piri.” Dano mapol gubedo ki gen ni lobbe ducu bilubo tam pa jo-ni wek lobo lung odok ka mo mamwonya me kwo. Lobbe mogo manok ma gulony gujolo tam meno dok guketo kabedo matino tino ma gineno kit me ber bedo kun gucikke me gwoko dano me rokgi “cakke i acakki nio i agikki.” Giwaco ni dong gityeko jwayo can ma tye ka buro kwo pa danogi-ni woko.

Ento, gamente ma tye ki loc i kom lim ki pokone marom-mi, mitine pe ocobbe pien dano pud giwany. Gen ma onongo tye ni danogi bitic  wek lwak gunong adwogi maber ma ka gin keken-ni pe olare. Jo mukene gukwero miyo jami bot lucan, pien giwacci mic ma kimiyo bot lucan-ni omiyo lucan mogo gudoko luwac kom. Lok ma kicoyo i Baibul-li ocobbe kakare: ‘Pe tye dano mo ma kite atir i lobo man, ma timo gin maber keken ma pe balo. . . . Lubanga me ada gire onongo oketo dano ma cwinygi tye atir, ento dano guyenyo tam mapol mapatpat.’​—Latitlok 7:20, 29.

Gen mukene obedo gin ma kilwongo ni Lek pa Lobo Amerika​—lek pi kabedo mo ma dano mo keken ma tye atera me tic matek romo lony. I twok lobo lung, lobbe mapol guye pulan me loc alwak, timo biacara labongo dic, ki dong cat labongo kigeng​—meno aye nen calo oweko lobo Amerika olony. Ento pe lobbe ducu onongo gitwero lubo Lek pa Lobo Amerika-ni, pien lonyo pa Kumalo me Amerika pe obino pi lok me wibye keken. Lonyone madit ma Lubanga ocweyogi kacel ki kit ma yot kwede bote me timo biacara ki lobbe mukene gitye i kin jami ma pigi tego. Medo i kom meno, i lobo man ma dano gipyem me bedo lulonyo-ni, adwogine pe twero bedo jo mulony keken ento wa jo ma gitur ci gideno can. Tika kiromo cuko cwiny lobbe mulony wek gukony lobbe ma pud gitye lucan?

Pulan pa Marshall ​—Mono Obedo Yo me Giko Can?

Inge lweny me Wi Lobo me II, lobo Ulaya oballe matek adada dok lworo me kec omiyo dano mapol cwinygi ongabe angaba. Gamente me Amerika bene onongo tye ka tamo i kom kit ma gamente ma tye ki loc i kom lim ki pokone marom-mi tye ka medde kwede i Ulaya. Pi mwaki angwen kulu, Amerika obedo ka miyo cente madongo wek kiroc cuma muballe kacel ki ilo malo rwom me pwur i lobbe mogo ma gibiye pulanne. Yub man ma kilwongo ni Purogram me Roco Lobo Ulaya, ma ngene ni Pulan pa Marshall-li, onongo kitamo ni bitic maber adada. I Kupoto Ceng me Ulaya, tic pa Amerika omedde kunnu, dok can ma onongo tye ka buro kwo pa dano-ni onongo pe winye atata. Man mono aye onongo obedo yo me giko can i lobo?

Pien pulan pa Marshall otiyo maber, man oweko gamente me Amerika ocako miyo kony bot lobbe ma lucan i twok lobo ducu, kun konyogi me dongo rwom me pwur, yoto kom, pwonye, ki dong giwot. Lobo Amerika owaco atir ni mitigi me miyo kony man bikelo botgi adwogi maber. Lobbe mukene bene gutemo medo ticgi kun gimiyo kony bot lobbe mukene. Inge mwaki pyera abicel, ma dong gubalo cente mapol makato ma gubalo i kom Pulan pa Marshall-li, adwogine pe oyomo cwinygi. Ada, lobbe mogo ma onongo gin lucan i kare mukato angec gulony matek, tutwalle Kunyango me Acia. Ento ka mukene, kadi bed kony ma kimiyo-ni odwoko piny wel lutino mato dok pol pa lutino gitye ka nongo pwonye, lobbe mapol onongo pud gin lucan matek.

Gin Mumiyo Kony ma a ki Woko pe Ogiko Can

Konyo lobbe ma lucan odoko tek loyo konyo lobbe mulony wek guroc jamigi ma lweny obalo. Lobo Ulaya onongo con tye ki cuma, jami me cato, ki dong giwot. Onongo mitte mere ni kiroc lonyo ma tye-ni keken. I lobbe ma lucan, kadi bed kony ma a ki woko kiyubo ki yo, cukul, kilinik, can pud bwoyo komgi woko pien gipe ki lutim biacara madongo, lonyo ma  Lubanga ocweyogi, ki dong yo ma yot me timo biacara.

Lawala me can tye ma onywene dok yubone tek adada. Me laporre, two kelo can, dok can bene kelo two. Lutino ma cam pe romogi komgi ki tamgi bedo goro, ma ka gudongo pe giromo gwoko lutinogi. Ki bene, ka lobbe mulony gicwalo cam mapol ma pe mitte i lobogi macalo “kony” bot lobbe ma lucan, lupwur ki jo ma cato jami matino tino gitur woko ma man kelo can. Miyo cente bot gamente me lobbe ma lucan romo cako lawala mukene: Kwalo kony ma kimiyo yot, man kelo camucana, ingeye camucana romo kelo can. Kony ma a ki woko pe nyako nyige pien pe kwanyo gin ma pire tek mumiyo can tye.

Gin Mumiyo Can Tye

Can mukato kare bino pien lobbe, gamente, ki ngat acel acel gitimo jami me ilo malo ki dok cobo mitigi keken. Me laporre, giko can me lobo-ni pe obedo gin ma pire tek bot gamente pa lobbe mulony pien kiyerogi ayera dok myero gucob miti pa lubol kwir. Pi meno, gigengo lupwur ma i lobbe ma lucan pe me cato camgi i lobbe mulony wek biacara pa lupwur ma i lobbe mulony pe otur woko. Ki bene, luloc ma i lobbe mulony gimiyo cente bot lupwurgi me konyogi wek gucat jami apura mapol loyo lupwur ma i lobbe ma lucan.

Ada, tyen lok mumiyo can tye​—aye cwiny ma dano ki gamente gitye kwede me cobo mitigi​—man dano aye okelo. Solomon ma bene ocoyo Baibul-li owacci: “Dano ma tye ki twero loyo jo mukene ki tek.”​—Latitlok 8:9.

Ci dong, gen ango ma tye me giko can? Gamente mo keken tika romo loko kit me kwo pa dano?

[Bok i pot karatac 6]

Cik ma Gikonyo me Lweny i Kom Can

Lubanga Jehovah omiyo bot rok me Icrael me kare macon dul cik mogo ma ka kilubugi onongo twero gengo can. Ma lubbe ki Cik pa Moses, dog gang acel acel, nikwanyo lulamdog ki jo me kaka pa Levi, onongo gimiyo botgi lobo calo ginaleya. Ginaleya man me dog gang ki acel acel-li onongo twerone pe twero dok bot ngat mukene pien lobo onongo pe kicato matwal. Inge mwaki pyerabic ducu, lobo onongo kidwoko woko cen bot rwodde nyo jo me doggola moni-ni. (Lulevi 25:10, 23) Ka onongo gwok pi two, peko mo, nyo wackom omiyo ngat mo ocato lobone woko, omyero kidwok bote lobone labongo cul mo i mwaka me jubili. Pe tye jo me doggola mo ma onongo gitwero doko lucan pi kare ma romo yalwak mapol.

Mic mukene me kica ma lubbe ki Cik pa Lubanga bene onongo ye dano mo ma tye ki can matek me cate woko kene ka tic calo opii . En onongo ki miye cente meno con wek okonye me culo dene. Ka ce mwaka me abirone onguke ma peya owille woko keken [dwoko cente], omyero kimi bote kodi ki lee me apita kun kigonyo en wek odok ka cako pwur. Medo i kom meno, ka lacan mo odeno cente, Cik onongo pe ye ni Laicrael lawote openy magoba i kare me dwoko cente. Cik bene onongo tye ni ka dano gikwanyo cam ki i potigi omyero guteny cam ma tye i nget poto wek jo ma lucan gubed ka bekone. Dong onongo pe tye Laicrael mo ma myero obed ka lego jami.​—Nwoyo Cik 15:1-14; Lulevi 23:22.

Coc mukato angec i tekwaro kono kitung cel nyutu ni, Luicrael mogo gubedo lucan. Meno kono otimme pi tyen lok ango? Jo Icrael gukwero lubu Cik pa Jehovah. Dong pi meno, kit macalo timme kwede i lobo mogo, jo Icrael mukene gudoko wegi lobo wa lulonyo kun mukene gudoko lucan ma lobogi bene pe. Can obedo bot jo Icrael pien jo mogo i kingi gukwero akaka lubu Cik pa Lubanga kun giketo mitigi kengi anyim mukwongo bot luwotgi mukene-ni.​—Matayo 22:37-40.