1. Dano me lobo gineno bedo agonya nining?

 MWAKI makato 2,500 angec, laco mo ma coyo tuko goga dok tye anywali me lobo Grik ocoyo ni: “Pe tye ngat mo ma mito bedo opii.” Pol pa dano i kare-ni giye lok meno. Lok me opii-ni kelo i wi dano cal pa ngat ma ki unu ki dok tye ka deno can, ma ticce kelo adwogi maber bot laditte ento pe bote.

2, 3. (a) Mot ango ma opii nyo lutic ma gumine pa Kricito gitye kwede? (b) Lapeny mene ma wabinyamogi madok i kom opii?

² Kitungcel, Yecu owacci lupwonnyene gibibedo lutic nyo opii ma gimwol. Ma lubbe ki tic me opii ma Lukricitayo me ada gitimo, pe tye cac nyo dic mo iye. Ento, mot ma opii magi gitye kwede en aye ni kiketo deyo i komgi, kigenogi dok kiminigi woro. Me laporre, ma peya En oto, Yecu oloko i kom “opii” mo acel. Kricito otito ni ebimiyo tic bot “opii ma genne ki maryek.”​—Mat. 24:45-47, Baibol pa Katoli.

³ Buk pa Luka bene lwongo jo ma kiwirogi ma gilubo kor Yecu ni “opii.” (Kwan Luka 12:42-44, Baibol pa Katoli.) Pol pa Lukricitayo ma lugen i kare-ni pe gitye but opii meno ma genne-ni. Ento, Ginacoya nyuto ni jo ducu ma gitiyo pi Lubanga kiminigi tic me gwoko ot. Gwoko jami magi kwako timo gin ango? Dok omyero wanen nining? Me nongo lagamme, kong wanenu tic pa opii i kare macon.

4, 5. Tic ango ma opii onongo tye kwede i kare macon? Mi lapor.

⁴ I kare macon, opii obedo ngat ma gene ma kimiye twero me loyo jami me ot nyo biacara pa  laditte. I kom lok, opii onongo tye ki twero muromo dok en loyo jami ducu me ot, cente, ki dong luticce mukene. Watwero neno man ki i labol pa Eliejer, ma onongo kimiye tic me gwoko jami mapol i ot pa Abram. Oromo bedo ni Eliejer aye nen calo Abram ocwalo i Mecopotamia me yenyo dako bot Icaka. Man pud dong obedo tic mo ma pire tek dok onongo bikelo alokaloka madit adada!​—Acak. 13:2; 15:2; 24:2-4.

⁵ Yucepu, lakwaro Abram, obedo opii pa Potipar. (Acak. 39:1, 2) I nge kare mo, Yucepu bene onongo tye ki opiine, ma kicime me bedo “lakan jami me ot pa Yucepu.” Opii pa Yucepu-ni ojolo omege apar pa Yucepu. Dok Yucepu ocikke ni otuk diro i kom omegine ni “gukwalo” kikopone me ryal. Ada, opii onongo kiketo gen madit adada i kome.​—Acak. 43:19-25; 44:1-12.

6. Macalo lugwok jami, tic mapat pat ango ma luelda gitye kwede?

⁶ I nge mwaki miya mapol, lakwena Paulo ocoyo bot luneno me kacokke ni gitye ‘lugwok jami pa Lubanga.’ (Tito 1:7) Pien kicimogi me ‘kwayo romi pa Lubanga,’ luneno me kacokke gimiyo tira dok gitelo kacokke. (1 Pet. 5:1, 2) Tye ni, ticgi kono pe rom. Me lapore, pol pa luneno me kacokke i kare-ni gikemme ki kacokke acel keken. Luneno ma giwoto awota gineno kacokke mapol. Ki dong Komitti me Jang Gang Kal gineno kacokke ducu ma tye i lobo moni. Kadi bed kit meno, gin ducu myero guti ticgi ki gen, dok gin ducu Lubanga “bipenyogi pi ticgi.”​—Ibru 13:17.

7. Watwero ngeyone nining ni Lukricitayo ducu gitye lugwok ot?

⁷ Lukricitayo mapol ma gin lugen ma pe gitye luneno me kacokke-ni kono? Lakwena Petero ocoyo waraga bot Lukricitayo ducu kun waco ni: “Kit macalo ngat acel acel tye ki motte ma gimiye, wuti kwede pi konnye kekenwu, macalo lagwok-jami mabeco, ma tiyo ki mot me kica pa Lubanga omiyo ma kite patpat.” (1 Pet. 1:1; 4:10) Pien en lakica, Lubanga omiyo bot wan ducu mot, jami, kero ki dong diro ma waromo tic kwedgi me konyo luye luwotwa. Pi meno, jo ducu ma gitiyo pi Lubanga gitye lugwok ot, dok ticgi man me gwoko ot-ti keto deyo i komgi, weko kigenogi, dok gibedo ki twero.

8. Gin ango ma pire tek ma myero wiwa opo iye?

⁸ Wabineno tyen lok adek ma pigi tego ma wan macalo opii omyero watam iye. Me acel: Wan ducu watye pi Lubanga dok en bipenyowa pi gin ma watimo. Paulo ocoyo ni: “Wun pe wutye piwu kenwu; dong giwilowu awila ki wel,” remo pa Kricito ma gityero. (1 Kor. 6:19, 20) Kit ma watye jo pa Jehovah-ni, mitte ni omyero walub cikke ma pe nurowa-ni. (Rom. 14:8; 1 Jon 5:3) Man weko wadoko opii pa Kricito. Calo jo ma gigwoko ot i kare macon, wan bene watye agonya ento bedo angonyawa-ni ka ma gik iye tye. Omyero wacob ticwa kit ma mitte kwede. Wan ducu watye lutic pa Lubanga ki Kricito labongo paro pi mot me tic mo keken ma watye kwede.

9. Yecu onyuto wat ma tye i kin ladit ki opii nining?

⁹ Yecu okonyowa me niang wat ma tye i kin opii gin ki laditte. Inino mo, en otito bot lupwonnyene lok i kom opii mo acel ma odwogo paco i nge pur dyeceng lung. Laditte tika biwacce ni: “Bin oyotoyot ibed piny ka cam”? Pe. Ento  en wacci: “Yubba cam me otyeno, itwe pyeri ikela cam, nio ka an acamo amato, lacen in ibicamo, ibimato.” Pwony ango ma onongo Yecu tye ka miyone i tic ki lapor man? “Wun bene kit meno, ka wutyeko tiyo gin ducu ma gicikowu, myero wuwac ni, ‘Wan lutic ma pe konyo gin mo; watiyo gin ma myero keken.’”​—Luka 17:7-10.

10. Ngo ma nyuto ni Jehovah pwoyo kero ma waketo i tiyo ticce?

¹⁰ Tye kono ni, Jehovah pwoyo kero ma waketo i tiyo ticce. Baibul cuko cwinywa ni: “Lubanga gire pe ye gin ma pe tye kakare, wiye pe biwil i kom tic ma yam wutiyo.” (Ibru 6:10) Jehovah pe penyowa me timo gin ma kerowa pe twero. Medo i kom meno, gin mo keken ma en penyo nongo tye pi ber bedowa dok bene pe diyowa. Ki bene, ma lubbe ki lapor pa Yecu-ni, opii pe yomo cwinye kekene kun keto mitine bedo mukwongo. Pen lokki tye ni, ka wadyero kwowa bot Lubanga, waketo mitine bedo mukwongo ento pe megwa. Tika iye lok man nyo pe?

11, 12. Macalo opii, kit mene ma myero wabed kwede dok ngo ma myero wagwokke ki iye?

¹¹ Tyen lok me aryo ma pire tek aye ni: Macalo lugwok ot, wan ducu walubo cik ma pigi tego. Obedo lok ada ni mot mukene me tic i kacokke kimiyo bot jo mogo. Ento, pol pa tic dano ducu gitimo. Me lapore, kicikowa ni omyero wamarre i kinwa kekenwa macalo lupwonnye pa Kricito ki dong Lucaden pa Jehovah. Yecu owacci mar aye gin ma nyuto Lukricitayo me ada. (Jon 13:35) Ento, omyero pe wamar omegiwa ki lumegiwa keken. Omyero bene wamar jo ma pe gubedo Lucaden pa Jehovah. Man tye gin ma wan ducu watwero timone dok omyero wanen ni watimo.

¹² Mitte bene ni myero wabed jo ma kitgi beco. Omyero wanen ni wakwero kit mogo kacel ki kwo maraco ma Lok pa Lubanga okwero lajwac. Paulo ocoyo ni: “Kadi lutim tim kwele, nyo jo ma woro cal jogi, ki lutim abor, nyo jo ma buto ki co wadgi, nyo lukwo, nyo luworo me jami, nyo lumero, nyo luyet dano, nyo luyak, ker pa Lubanga pe bibedo megi.” (1 Kor. 6:9, 10) Tye gire lok ada ni pe yot me loko kwowa wek orwatte ki cik pa Lubanga. Ento, tute ma kit meno ber pien keliwa adwogi mabeco mapol calo yotkom, wat waber ki jo mukene, ki dong wanongo cwak pa Lubanga.​—Kwan Icaya 48:17, 18.

13, 14. Tic ango ma kimiyo bot Lukricitayo ducu, dok myero wanen nining?

¹³ Wi myero opo ni opii onongo tye ki tic ma myero en otim. I yo acel-lu bene, wan watye ki tic ma myero watim. Mot ma pire tek ma kiminiwa en aye ngec me Baibul. Lubanga mito ni myero wanywak ngec-ci ki jo mukene. (Mat. 28:19, 20) Paulo ocoyo ni: ‘Myero ginenwa macalo lutic pa Kricito, ki lugwok mung pa Lubanga.’ (1 Kor. 4:1) Paulo onongo ngeyo ni gwoko “mung” man mito diro ki dok nywakone ki jo mukene kit ma Laditwa, Yecu Kricito ociko kwede.​—1 Kor. 9:16.

¹⁴ Nywako lok me ada-ni ki jo mukene nyuto mar ma watye kwede. Ki lok ada, kit me kwo pa Lukricitayo ducu pe rom. Wan ducu pe waromo tero cawa ma rom aroma i ticwa me pwony. Jehovah ngeyo meno maber adada. Gin ma pire tek aye ni omyero watute me timo jami ducu ma kerowa twero. Man nyuto  ni watye ki mar me ada pi Lubanga ki pi luwotwa.

15-17. (a) Pingo pire tek ni opii myero obed ngat ma gene? (b) Yecu omiyo lapor ango me nyuto adwogi marac ma bino pi bedo ngat ma pe gene?

¹⁵ Tyen lok me adek-ke, ma bene rom aroma ki aryo mukato-ni aye ni: Omyero wabed jo ma gene. Opii romo bedo ki kit mabeco kacel ki kero, ento jami aryo magi konygi romo bedo pe ka ce en pe cobo ticce nyo winyo laditte. Wek opii moni ocob ticce, pire tek ni en myero obed lagen. Wi myero opo ni Paulo ocoyo ni: “Gin ma mitte ki bot lugwok jami, en aye ni myero gubed jo ma genne.”​—1 Kor. 4:2.

¹⁶ Ka wan lugen, ci wabinongo mot. Ento ka pe, ci wabikeng. Waromo niang man ki i lapor ma Yecu omiyo i kom ciling. Opii ma gubedo lugen i ‘cato wil’ kun gitiyo ki ciling ma laditgi ominigi gunongo pwoc kacel ki mot. Opii ma pe ocato wil ki ciling ma laditte omiye-ni kiwacci en “latic marac,” “lawackom,” ki dong ‘konye pe.’ Ciling ma kimiye-ni kikwanyo woko ki bote, ci kibole woko i piny macol.​—Kwan Matayo 25:14-18, 23, 26, 28-30.

¹⁷ I nino mukene doki, Yecu otito adwogi marac ma bino pi bedo ngat ma pe gene. En owacci: “Yam tye ngat mo ma lalonyo, ma tye ki lagwok-jamine. Gidoto dano-nu bote ni tye ka lanyo jamine. Olwonge, openye ni, ‘Lok ango mono ma awinyo i komi-ni? Kella wel jami ma ikano, pien pe dok itwero bedo lagwok-jami.’” (Luka 16:1, 2) Pien opii-ni  olanyo jami pa laditte, laditte oryeme woko. Man pud dong tye pwony ma telo itwa ya! Wamito ni wabed lugen i timo tic mo keken ma kimiyo ni watim.

18. Pingo omyero pe wapore ki luwotwa?

¹⁸ Wan ducu myero wapenye kekenwa ni, ‘An mono aneno ticca me bedo opii-ni nining?’ Peko romo bino ka wapore ki jo mukene. Baibul miniwa tira ni: “Dano acel acel kong ongi ticce kene ka ber, meno miyo tyen lok me wakkene bedo pi ticce kikome ma en otiyo, ma pe dok poro ki tic pa lawote.” (Gal. 6:4) Ma ka pore ki jo mukene, omyero waket cwinywa i gin ma waromo timone. Man bikonyowa weko pe wabedo ki cwiny me awaka dok cwinywa pe tur. Ka wangine kekenwa omyero wange ni kit me kwowa tye ka lokke. Pi peko me yotkom, tiyo, nyo tic mapol ma watye kwede, man weko pe dong watimo jami ducu kit ma yam watimo kwede con. Kitungcel bene, watwero timo tic makato kit ma watye ka timone i kare-ni. Ka tye kumeno, pingo pe wamed cawa wa i ticwa me pwony?

19. Ka pe kiminiwa mot me tic moni, pingo pe myero cwinywa otur?

¹⁹ Gin mukene ma myero watam iye aye mot me tic ma watye kwede ki dong ma wamito. Me lapore, omego mo romo bedo ki miti me tic macalo laelda nyo bedo ki tic i gure me adwol, gure me nino acel ki gure madit me distrik. Pore me tic matek wek ibed mupore pi mot me tic ma kit meno, ento omyero pe cwinywa otur ka pe wanongo mot ma kit meno. Pi tyen lok mogo ma pe waniang, mot mukene me tic twero galle. Wi myero opo ni Moses onongo tye atera me kwanyo Luicrael ki i lobo Ejipt, ento en okuro pi mwaki 40. Man omine kare muromo me dongo kit mabeco me telo lwak ma guding dok ma lujemo-ni.​—Tic. 7:22-25, 30-34.

20. Pwony ango ma wanongo ki i gin mutimme i kom Yonacan-ni?

²⁰ I kine mukene, mot me tic moni pe wabinongo matwal. Meno aye gin mutimme i kom Yonacan. En obedo wod pa Caulo dok onongo myero ole ka wonne macalo kabaka me Icrael. Ento, Lubanga oyero Daudi me bedo kabaka. Yonacan odok i lok man nining? En oye alokaloka man dok oteno kor Daudi kadi bed ni onongo keto kwone ka mading. En owaco bot Daudi ni: “Ibibedo kabaka ma loyo Icrael, an abibedo lalub kori.” (1 Cam. 23:17) Tika iniang lok man? Yonacan oye dok pe obedo lanyeko i kom Daudi kit ma wonne obedo kwede-ni. Ma ka bedo ki nyeko i kom luwota pi mot me tic ma gitye kwede, wan ducu myero waket cwinywa me tiyo tic ma watye kwede. Watwero bedo ki gen ni i lobo manyen ma tye ka bino-ni, Jehovah bineno ni miti pa luticce ocobbe.

21. Omyero wanen ticwa me bedo opii-ni nining?

²¹ Omyero wange ni macalo opii ma gene, wan pe wabedo opii ma kidiyogi adiya kun wakok pi aunauna. Pe tye kumeno. Wan kiminiwa twon deyo madit, kun kiketo gen i komwa me tiyo tic man ma pe kibinwoyone me tito kwena maber-ri i kare me agikki-ni. Ka watimo meno, wabedo agonya kun watiyo tic ma kiminiwa ni watim. Pi meno, wabedu opii ma gigene. Dok bene myero wateru motwa me tic pi Ngat madit loyo polo ki lobo-ni calo gin ma pire tek.