1. Gin ango ma jo mogo gitamo i kom jo ma giworo Lubanga?

 DANO mapol i kareni giwaco ni dini ma gingene loyo pe gitye ka konyo lwak. Jo mogo giye ni kodi dul dini magi pe gitwero bedo ki cwak pa Lubanga pien pwonygi kacel ki kit me kwogi kelo lewic i kome. Ento, gin gitamo ni jo ma cwinygi atir gitye i dini weng dok ni Lubanga nenogi kun bene terogi macalo jo ma giwore. Gin gineno ni konye pe pi jo ma cwinygi atir me weko dini goba wek giwor Lubanga macalo dini ma ocung kene. Ento, tika Lubanga tamo kumeno? Me nongo lagamme, kong wanenu gin ma Baibul waco i kom tekwaro pa jo ma giworo Jehovah.

2. Angagi ma Jehovah oyero me bedo jone, dok gin ango ma oweko onongo gipat ki jo mukene? (Nen cal ma tye i pot karatac man.)

² Cokcok mwaki 4,000 angec, Jehovah oyero jo mogo ki i lobo wek gubed jone. Abraim ma kilwonge ni “kwaro  dano ducu ma giye” onongo tye lawi ot ma jone gitye miya mapol. (Rom. 4:11; Acak. 14:14) Luloc me Kanaan onongo gitere macalo “laker madit” dok giwore. (Acak. 21:22; 23:6.) Jehovah omoko gicikke ki Abraim ki likwayone. (Acak. 17:1, 2, 19) Lubanga owacci Abraim ni: “Man aye gicikkena, ma wubigwoko, i kin an ki in ki likwayi ma bilubi: Gibiliro litino awobe ducu ma i kinwu. . . . wek obed gin ma nyuto gicikkena i kin an ki wun.” (Acak. 17:10, 11) Pi meno, kiliro Abraim ki co ducu me ode. (Acak. 17:24-27) Lirre obedo lanyut ma cimo ka maleng ni likwayo pa Abraim keken aye gitye ki wat macok ki Jehovah.

3. Likwayo pa Abraim gunya gudoko rok nining?

³ Lakwar Abraim, Yakobo, nyo Icrael onongo tye ki lutino awobe12. (Acak. 35:10, 22b-26) Lacen, awobe magi gudoko luwi kaki 12 me Icrael. (Tic 7:8) Pi kec ma opoto, Yakobo ki jo me ode gucito i Ejipt, ka ma awobine acel ma nyinge Yucepu onongo tye macalo ngat ma loyo wi tic me poko cam i lobo meno. (Acak. 41:39-41; 42:6) Likwayo pa Yakobo gudoko “rok mapol” adada.​—Acak. 48:4; kwan Tic pa Lukwena 7:17.

4. I acakkine, wat ango ma onongo tye i kin Luejipt ki likwayo pa Yakobo?

⁴ Likwayo pa Yakobo gubedo i Ejipt pi mwaki makato 200 kulu i kabedo mo ma kikwongo ni Gocen. (Acak. 45:9, 10) Nen calo pi mwaki ma romo 100, gin onongo gibedo ki kuc ki Luejipt i taun mogo matino tino kun gikwayo leegi. Parao onongo ojologi ki cinge apar pien en onongo ngeyo dok woro Yucepu. (Acak. 47:1-6) Ento Luejipt onongo gicayo dok gidag jo ma gikwayo romi. (Acak. 46:31-34) Kadi bed kumeno, gin guye ni Luicrael gubedi pien Parao ojologi.

5, 6. (a) Jami olokke odoko marac nining pi jo pa Lubanga i Ejipt? (b) Kilaro kwo pa Moses nining, dok Lubanga otimo gin ango pi Jone ducu?

⁵ Ento lacen, jamine olokke odoko marac pi jo pa Lubanga. Baibul waco ni: “Ka Kabaka manyen oloyo Ejipt, ma yam pe ngeyo Yucepu, ci ocako waco ki lwakke ni, ‘Nenu, jo Icrael dong gidwong twatwal, dok gitek giloyowa woko.’ . . . Pienno girido jo Icrael ki tic magwa, ma omiyo kwogi obedo ki peko pi tic matego me nyono lobo ki goyo matafali, ki kit tic ducu me poto; i dog ticgi ducu giridogi ki tic magwa.”​—Nia 1:8, 9, 13, 14.

⁶ Parao bene omiyo rukca ni kinek lutino awobe ducu ma Luibru ka kitye ka nywalogi. (Nia 1:15, 16) Kinywalo Moses i kare meno. I kare ma en tye dwe adek keken, mamane okane i dye aluga i dog kulu Nail, ka ma nya pa Parao ononge iye. Lacen en ogwoke macalo latinne. Ki gum maber, Moses odongo i cing mamane Yokobedi pi kare mo, pi meno en odoko latic pa Jehovah ma lagen. (Nia 2:1-10; Ibru 11:23-25) Jehovah “oneno” can ma jone gubedo ka denone ci en omoko tamme me larogi kun tiyo ki Moses. (Nia 2:24, 25; 3:9, 10) Gin onongo gibidoko jo ma Jehovah aye ‘okokogi.’​—Nia 15:13; kwan Nwoyo Cik 15:15.

7, 8. Jo pa Jehovah gudoko rok maleng nining?

⁷ Kadi bed ni Jehovah onongo peya oyubo jo Icrael macalo rok, en onongo  terogi macalo jone. Pi meno, Lubanga ociko Moses ki Aron me waco bot Parao ni: “Rwot [Jehovah] Lubanga pa Icrael owaco kit man ni, ‘Wek jona guciti, wek gukwer nino madit bota i tim.’”​—Nia 5:1.

⁸ Me laro jo Icrael ki i opii i lobo Ejipt, Lubanga ocwalo pwod apar dok otyeko Parao kacel ki dul monye i Nam Makwar. (Nia 15:1-4) Ma peya okato dwe adek, Jehovah omoko gicikke ki jo Icrael i got Cinai kun cikke botgi ni: “ka wubiworo doga, kun wumako gicikkena, ci wubibedo jona kikome i kin rok ducu; . . . rok maleng.”​—Nia 19:5, 6.

9, 10. (a) Ma lubbe ki Nwoyo Cik 4:5-8, Cik ma kimiyo bot Moses opoko Luicrael ki jo mukene nining? (b) Jo Icrael onongo myero gutim gin ango wek gudok “rok maleng pi Rwot [Jehovah]”?

⁹ I kare ma Luibru onongo pud gitye i Ejipt ma peya gudoko opii, gin onongo guyubbe macalo kaka, dok luwi odi aye onongo loyogi. Calo lutic pa Jehovah ma gukwo con, luwi odi magi onongo bene gitiyo macalo luloc, lungolkop, ki dong lulamdog pa jo me odigi. (Acak. 8:20; 18:19; Yubu 1:4, 5) Ento, Jehovah otiyo ki Moses me miyo bot jo Icrael Cik ma onongo bipoko kingi ki rok mukene-ni ducu. (Kwan Nwoyo Cik 4:5-8; Jab 147:19, 20.) Cik pa Moses oketo yub pi jo mogo me tic macalo lulamdog, dok “ludongo” aye onongo gingolo kop pienni yamo okuto wigi. (Nwo. 25:7, 8) Cik ma kimiyo bot Moses bene otito kore ki kore kit ma jo Icrael myero guwor kwede Jehovah ki kit ma myero gukwo kwede.

¹⁰ Ma peya Luicrael guleyo Lobo ma Kiciko Pire, Jehovah dok otittigi cikke, ci Moses owaccigi ni: “Rwot dang tin dong otuco kop i komwu ni wun dong idoko wunu rok ame obedo mere en ikome, kite a rik ocikowu kede, dok dang ni wun myero imak cikkere lung, dok dang ni en ebino miyowu ibedo wunu rok amalo akato rok ocele lung ame eketo; jo bino pake pirwu, dok dang ni wun ibino bedo wunu jo acil ame obedo jo a Rwot Obangawu ikokome kite a rik ekobo kede”​—Lodo 26:18, 19, Baibul me leb Lango.

11-13. (a) Angagi ma guribbe ki jo pa Lubanga? (b) Gin ango ma larok onongo myero otim ka en mito woro Jehovah?

¹¹ Kadi bed ni Jehovah onongo dong tye ki rok ma en oyero, ento en pe okwero ni lurok pe myero gubed i kin jone. En oye “lwak kwa rok murubbe,” ma i kine tye iye Luejipt, ni guwot kacel ki jone i kare ma en olarogi ki i Ejipt. (Nia 12:38) I kare ma kitye ka pwodo Luejipt ki pwod me abirone, jo mogo “i kin lutic pa Parao” gulworo lok pa Jehovah ci nen calo gubedo i kin lwak rok murubbe ma gua woko ki i Ejipt kacel ki jo Icrael.​—Nia 9:20.

¹² Ma peya jo Icrael gungolo kulu Jordan wek gile lobo Kanaan, Moses owaco botgi ni ‘myero gumar lubedo’ ma i kingi. (Nwo. 10:17-19) Jo pa Lubanga onongo myero gujol larok mo keken ma mito lubo cik ma kimiyo bot Moses. (Levi 24:22) Lurok mogo bene gucako woro Jehovah. Me labolle, Ruth ma onongo tye nya jo Moab-ni obedo ki miti me tic pi Jehovah. En owaco bot Naomi ma Laicrael-li ni:  “Jo tuwu gibibedo jo tuwa bene, dok Lubangani bibedo Lubangana.” (Ruth 1:16) Lurok magi gudoko Lujudaya, ci kiliro co ma i kingi. (Nia 12:48, 49) Jehovah ojologi me bedo i kin jone ma en oyero.​—Wel 15:14, 15.

¹³ I kare ma Solomon tye ka dyero ot pa Lubanga, en olego lega ma nyuto ni Lubanga tero Lurok calo jo ma pigi tego. En olego ni: “Obed kit meno bene ka ce larok mo, ma pe jone jo Icrael, obino kany ma oa ki i lobo mo mabor, ma obino pi nyingi madit-ti, ki badi matek-ki ki cingi ma iryeyo, ka ce larok obino ce ocako lega ma okemo ot man, ci in Lubanga iwiny ki i polo ka ma ibedo iye-ni, itim kit gin ducu ma larok-ki okok kwede i nyimi, wek rok ma i wi lobo ducu gunge nyingi, gucak lwori, kit ma lwakki jo Icrael gilwori-ni, dok wek gunge maber ni, ot man ma agero-ni, gilwongo ki nyingi keken.” (2 Tekwaro 6:32, 33) Kadi wa i kare pa Yecu,larok mo keken ma mito woro Jehovah onongo myero oribbe ki Jone ma en oyero.​—Jon 12:20; Tic 8:27.

14-16. (a) I yo mene ma jo Icrael onongo gibibedo kwede lucaden pa Jehovah? (b) Jo pa Lubanga i kareni myero gutim gin ango?

¹⁴ Jo Icrael onongo giworo Lubangagi, Jehovah, ento rok mukene-ni onongo bene giworo lubangegi. Pi meno, onongo myero kigam lapeny ma pire tek: Anga ma obedo Lubanga me ada? I kare pa Icaya, Jehovah otito ni lapeny man myero kigam calo lok ma kitye ka pido iye i nyim kot. En owaco bot lubange pa lurok ni gucwal lucaden ma gitwero mokone ni gin lubange me ada, kun waco ni: “Wek rok ducu gucokke kacel, mi dano ducu gucokke kunnu i ka ngolo kop. Anga i kingi [lubangegi] ma twero tito lok man, ma twero nyuto botwa gin ma yam dong otimme wa con? Myero gukel cadengi pi tito lok i komgi wek gulo lok, gumok kacel ni lokke kakare dok ada.”​—Ic. 43:9.

 ¹⁵ Lubange pa lurok onongo pe gitwero miyo caden ma moko ni gin lubange me ada. Onongo gitye cal apaya ma pe gitwero lok ma myero kitinggi atinga. (Ic. 46:5-7) Kitungcel, Jehovah owaco bot jo Icrael ni: “‘Wun cadenna, . . . wun wubedo luticca ma an aye yam ayero, wek wungeya dok bene wuye an, wuniang atir ni an aye Lubanga kena. Cakke yam con lubanga mo pe obedo tye, dok bene pe dong mo bibedo tye ma biluba. An kena aye a Rwot [Jehovah], pe dok tye ngat mo mukene ma twero larowu. . . . wubedo cadenna. . . . An Lubanga.’”​—Ic. 43:10-13.

¹⁶ Calo Lucaden ma gitye i nyim kot, jo pa Lubanga onongo myero gumi caden ma moko ka maleng ni Jehovah aye Lubanga acel me ada. En owaco ni: “Gin rok ma an aye acweyogi pira kena, wek guwer wer me paka.” (Ic. 43:21) Gin onongo gitye jo ma gilwonge ki nyinge. Kit macalo Jehovah aye olarogi ki i Ejipt-ni, gin onongo myero gucwak twero me locce i nyim rok mukene ma i lobo. Lanebi Mika otito ni gibibedo ki cwiny ma rom aroma ki pa jo pa Lubanga i kareni kun waco ni: “Rok ducu giwoto kun ngat acel acel woto i nying lubangane, ento wan wabiworo Rwot Lubangawa nakanaka.”​—Mika 4:5.

17. Pingo Jehovah oneno jo Icrael calo olok ma konye pe?

¹⁷ Tye me cwercwiny ni Luicrael pe gubedo lugen bot Jehovah. Gin guye bwola pa rok ma pe giworo Jehovah mumiyo gin bene gucako woro cal apaya. Cokcok mwaki 2,800 mukato angec, lanebi Kocea ocoyo ni: “Icrael . . . cano keno tyer mapol . . . Cwinygi opong ki lok me mingo; kombeddi myero dong gunen can pi balgi.” (Koc 10:1, 2) I nge mwaki ma romo 150, Jeremia ocoyo lok ma Jehovah owaco bot Jone ma pe gubedo lugen ni: “Apitowu kun wua ki i kom olok mamit, akwanyowu ki i kom olok ma nyige beco adada. Wun dok wucako lokke nining ci wudoko olok me tim-mi? . . . Lwak lubangawu-gu, ma wutiyo piwu kenwu gitye kwene? Wek gua malo ka ce gitwero larowu, i kare ma nongo wutye i can . . . Jona wigi owil woko i koma.”​—Jer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Jehovah otito nining ni ebicako rok manyen pi nyinge? (b) Ngo ma wabinyamo i pwony ma lubo man?

¹⁸ Ma ka nyako nyig mabeco kun giworo Jehovah i yo matir dok gibedo lucadenne, jo Icrael gunyako nyig maraco kun giworo lubange me goba. Pi meno, Yecu owaco bot lutela dini pa Lujudaya ni: “Gibikwanyo Ker pa Lubanga woko ki botwu, ci gimiyo bot rok ma binyako nyig ma mitte iye kikome.” (Mat. 21:43) Jo ma gitye i “gicikke manyen” ma Jehovah otito pire kun tiyo ki lanebi Jeremia aye onongo gibibedo i kin rok meno manyen-ni, nyo Icrael me cwiny. Jehovah onongo ocikke bot Luicrael me cwiny ma gibibedo i kin rok meno manyen-ni ni: “An abibedo Lubangagi, ki gin gibibedo jona.”​—Jer. 31:31-33.

¹⁹ I kare ma jo Icrael pe gubedo lugen, Jehovah omiyo Icrael me cwiny gudoko jone i cencwari me acel. Ento, angagi ma gitye jone i kareni? Jo ma gitye ki cwiny matir giromo ngeyo luworo me ada nining? Man aye gin ma wabinyamone i pwony ma lubo man.