1, 2. Mɛni haomi nɛ Yefta kɛ e biyo ɔ kɛ kpe?

ZANGMAYO ko hɛɛ fo kɛ ya kpee e tsɛ. E bua jɔ wawɛɛ kaa e tsɛ ɔ je ta nga nɔ kɛ ba we fiafiaafia. Akɛnɛ e tsɛ ɔ ya ye kunimi he je ɔ, e biyo ɔ la nɛ e do kɛ bua jɔmi. Se eko ɔ, munyu nɛ e tsɛ ɔ tu kɛ bɔ nɛ e tsɛ ɔ pee e ní ha a pee lɛ nyakpɛ. E tsɛ ɔ hía e tade ɔ ɔmɛ, nɛ e kpa ngmlaa ke: “Akuanyɛ! Ye biyo, o tsɔ ye tsui kpa!” Lɔ ɔ se ɔ, e de e biyo ɔ kaa e wo Yehowa si, nɛ si nɛ e wo Yehowa a ma tsake e biyo ɔ si himi e wami be tsuo. Si nɛ e wo Yehowa a tsɔɔ kaa e biyo ɔ be gbae nɛ e be fɔe hulɔ. Se amlɔ nɔuu ɔ, e biyo ɔ wo lɛ he wami kaa e ye si nɛ e wo Yehowa a nɔ. Nɔ́ nɛ e biyo ɔ de ɔ tsɔɔ kaa e he Yehowa ye wawɛɛ, nɛ e le kaa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa ma de lɛ ke e pee ɔ maa pee nɔ́ kpakpa. (Manyadali 11:34-37) Benɛ tsɛ ɔ na hemi kɛ yemi nɛ e biyo ɔ je kpo ɔ, e bua jɔ e biyo ɔ he wawɛɛ, ejakaa e le kaa nɔ́ nɛ e biyo ɔ je e tsui mi kaa e maa pee ɔ ma ha Yehowa bua maa jɔ.

 ² Yefta kɛ e biyo ɔ ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi. A he ye kaa blɔ nɔ nɛ Yehowa guu kɛ peeɔ e ní ɔ da. A ye Yehowa anɔkuale be mi nɛ níhi a mi wa ha mɛ po. A suɔ kaa Yehowa bua nɛ jɔ a he ke lɔ ɔ ma bi nɛ a kɛ ní komɛ nɛ sã afɔle po.

3. Mwɔnɛ ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yefta kɛ e biyo ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

³ Tsa pi be fɛɛ be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale. E he hia nɛ waa ‘hɛɛ hemi kɛ yemi ɔ mi wawɛɛ.’ (Yuda 3) Bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa pee jã a, nyɛ ha nɛ waa hyɛ blɔ nɔ nɛ Yefta kɛ e biyo ɔ gu kɛ da haomihi nɛ a kɛ kpe ngɛ a si himi mi ɔ nya. Mɛni blɔ nɔ a gu kɛ ye Yehowa anɔkuale?

4, 5. (a) Benɛ Israel bi ɔmɛ ya su Si Womi Zugba a nɔ ɔ, mɛni Yehowa fã mɛ ke a pee? (b) Ngɛ La 106 nya a, mɛni ba Israel bi ɔmɛ a nɔ ngɛ tue nɛ a gbo ɔ he je?

⁴ Daa ligbi ɔ, eko ɔ, Yefta kɛ e biyo ɔ kaiɔ nɔ́ nɛ ba Israel bi ɔmɛ a nɔ akɛnɛ a gbo Yehowa tue ɔ he je. Maa pee jeha 300 nɛ sɛ hlami ɔ, Yehowa fã Israel bi ɔmɛ ke a gbe lakpa jali tsuo nɛ a ngɛ Si Womi Zugba a nɔ ɔ, se a pee we jã. (5 Mose 7:1-4) Israel bi ɔmɛ a kpɛti nihi fuu kase Kanaan bi ɔmɛ. A ja lakpa mawuhi, nɛ a bɛ a je mi saminya hulɔ.​—Kane La 106:34-39.

⁵ Akɛnɛ Israel bi ɔmɛ gbo Yehowa tue he je ɔ, e pui a he piɛ kɛ ji a he nyɛli ɔmɛ a he. (Manyadali 2:1-3, 11-15; La 106:40-43) Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e maa ye ha wekuhi nɛ a suɔ Yehowa wawɛɛ ɔ kaa a maa ye Yehowa anɔkuale. Se Baiblo ɔ tsɔɔ kaa anɔkualetsɛmɛ komɛ hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi. A kpɛti ni komɛ ji Yefta kɛ e biyo ɔ, Elkana, Hana, kɛ Samuel. Nimli nɛ ɔmɛ fia a pɛɛ si kaa a ma ha Yehowa bua nɛ jɔ.​—1 Samuel 1:20-28; 2:26.

6. Mwɔnɛ ɔ, mɛni ji ní komɛ nɛ yaa nɔ ngɛ je ɔ mi nɛ ma nyɛ ma he wa juɛmi, nɛ kɛ e sa kaa waa pee wa ní ha kɛɛ?

⁶ Mwɔnɛ ɔ, nihi susuɔ níhi a he kaa Kanaan bi ɔmɛ, nɛ a peeɔ a ní hu kaa mɛ. Bɔmi nami, yi wu tso ní peepeehi kɛ sika he a juɛmi. Se Yehowa bɔ wɔ kɔkɔ ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he. E suɔ kaa e maa po wa he piɛ kaa bɔ nɛ e po Israel bi ɔmɛ a he piɛ ɔ, konɛ níhi kaa jã a nɛ ko he wa juɛmi. Anɛ wa maa kase nɔ́ ko kɛ je nɔ́ nɛ ba Israel bi ɔmɛ a nɔ ɔ mi lo? (1 Korinto Bi 10:6-11) E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa yu wa he ngɛ je ɔ susumi kɛ e ní peepeehi a he. (Roma Bi 12:2) Anɛ wa maa bɔ mɔde kaa wa maa pee jã lo?

7. (a) Mɛni Yefta nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ma nimeli ɔmɛ pee kɛ si lɛ? (b) Kɛ Yefta pee e ní ha kɛɛ?

⁷ Ngɛ Yefta be ɔ mi ɔ, Filisti bi ɔmɛ kɛ Amon bi ɔmɛ wa Israel bi ɔmɛ yi mi, ejakaa Israel bi ɔmɛ gbo Yehowa tue. (Manyadali 10:7, 8) Jehanɛ se hu ɔ, ngɛ he nyɛli nɛ ɔmɛ a se ɔ, Yefta nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ Israel ma nimeli ɔmɛ hu wa lɛ yi mi. Akɛnɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ ná e he ninyɛ he je ɔ, a fie lɛ kɛ je we ɔ mi konɛ e nine nɛ ko su gbosi ní nɛ e sa kaa a ha  lɛ ɔ nɔ. (Manyadali 11:1-3) Yefta ha we nɛ a yi wu tso ní peepee ɔ nɛ tsake e je mi bami. Mɛni he je nɛ wa de jã a? Ejakaa benɛ ma nimeli ɔmɛ ya kpa lɛ pɛɛ kaa e ba ye bua mɛ ɔ, e pee jã amlɔ nɔuu. (Manyadali 11:4-11) Eko ɔ, mɛni wo Yefta he wami nɛ e pee e ní jã a?

8, 9. (a) Mɛni sisi tomi mlaahi ngɛ Mose Mlaa a mi nɛ eko ɔ, e ye bua Yefta? (b) Mɛni ji nɔ́ nɛ he hia Yefta wawɛɛ?

⁸ Yefta ji tatsɛ ngua, nɛ e le Israel bi ɔmɛ a yi nɔ sane kɛ Mose Mlaa a hu saminya. Blɔ nɔ nɛ Yehowa gu nɛ e kɛ e ma a hi si ɔ, ha nɛ Yefta le Mawu mlaahi ngɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ he. (Manyadali 11:12-27) Yefta da nile nɛ ɔ nɛ e ná a nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ níhi a he. E le bɔ nɛ Yehowa peeɔ e ní ngɛ abofu kɛ lue yemi he ha, nɛ e le kaa Mawu suɔ kaa e we bi nɛ a suɔ a he. Jehanɛ hu ɔ, Mlaa a ha nɛ e le bɔ nɛ e sa kaa e kɛ nihi nɛ a hi si ha. E le bɔ nɛ e kɛ e he nyɛli po maa hi si ha.​—Kane 2 Mose 23:5; 3 Mose 19:17, 18.

⁹ Eko ɔ, Yosef nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ye bua Yefta. E le kaa ngɛ nyɛmi nɛ Yosef nyɛmimɛ nyɛ lɛ ɔ tsuo se ɔ, Yosef na mɛ mɔbɔ. (1 Mose 37:4; 45:4, 5) Eko ɔ, Yosef sane ɔ nɛ Yefta susu he ɔ nɛ ye bua lɛ nɛ e pee níhi nɛ sa Yehowa hɛ mi ɔ nɛ. Nɔ́ nɛ Yefta nyɛmimɛ ɔmɛ pee lɛ ɔ gba e nya wawɛɛ. Se Yefta suɔ kaa e ma fã Mawu biɛ ɔ kɛ Mawu we bi a he. Enɛ ɔ he hia lɛ wawɛɛ pe nɔdɔ nɔ́ nɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ pee lɛ ɔ. (Manyadali 11:9) E fia e pɛɛ si kaa e maa ye Yehowa anɔkuale. Jã nɛ e pee ɔ ha nɛ Yehowa jɔɔ lɛ kɛ Israel bi ɔmɛ tsuo.​—Hebri Bi 11:32, 33.

10. Mwɔnɛ ɔ, kɛ Mawu sisi tomi mlaahi ma plɛ kɛ ye bua wɔ konɛ waa pee wa ní kaa Kristofohi ha kɛɛ?

¹⁰ Anɛ wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko ngɛ Yefta nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi lo? Ke wa nyɛmimɛ Kristofohi pee nɔ́ ko kɛ si wɔ, aloo wa susu kaa a kɛ wɔ hí si saminya a, mɛni wa maa pee? E sɛ nɛ wa ha nɛ nɔ́ nɛ a pee kɛ si wɔ ɔ nɛ ha nɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Ko kpa Kristofohi a kpehi yami, nɛ ko je o he ngɛ asafo ɔ he kɔkɔɔkɔ. Nyɛ ha nɛ waa kase Yefta nɛ waa bu Yehowa tue. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma nyɛ maa da si himihi nɛ a mi wa a nya, konɛ wɔ hu wa nyɛ nɛ waa pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha nihi.​—Roma Bi 12:20, 21; Kolose Bi 3:13.

11, 12. Mɛni si Yefta wo, nɛ mɛni lɔ ɔ biɔ kaa e pee?

¹¹ Yefta le kaa e he hia nɛ Mawu nɛ ye bua lɛ kɛ kpɔ Israel bi ɔmɛ kɛ je Amon bi ɔmɛ a dɛ mi. E wo Yehowa si kaa ke Yehowa ha nɛ e ya ye kunimi ngɛ ta a mi nɛ e kpale kɛ ba a, kekleekle nɔ nɛ maa je kpo kɛ je e we ɔ mi ba kpee lɛ ɔ, e maa ngɔ lɛ kɛ sã “sami bɔ” ha  Yehowa. (Manyadali 11:30, 31) Mɛni lɔ ɔ tsɔɔ?

¹² Yehowa sume nɛ a ngɔ adesa kɛ sã afɔle ha lɛ, enɛ ɔ ha nɛ wa na kaa tsa pi afɔle nitsɛnitsɛ nɛ Yefta maa ngɔ nɔ nɛ ma ba kpee lɛ ɔ kɛ sã. (5 Mose 18:9, 10) Ngɛ Mose Mlaa a nya a, sami bɔ ji nike ní klɛdɛɛ ko nɛ nɔ ko kɛ haa Yehowa kulaa. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ ngɛ Yefta juɛmi mi ji kaa e maa ngɔ nɔ ɔ kɛ ha Yehowa konɛ nɔ ɔ nɛ sɔmɔ Yehowa ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi e wami be tsuo. Yehowa bu Yefta tue, nɛ e ye bua lɛ nɛ e ye kunimi. (Manyadali 11:32, 33) Se mɛnɔ Yefta maa ngɔ kɛ ha Yehowa?

13, 14. Mɛni munyu nɛ Yefta tu nɛ a ngma ngɛ Manyadali 11:35 ɔ deɔ wɔ ngɛ hemi kɛ yemi nɛ e ngɛ ɔ he?

¹³ Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ nɛ wa wo ta ngɛ munyu nɛ ɔ sisije ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ Yefta kpale kɛ je ta nga a nɔ kɛ ba a, kekleekle nɔ nɛ ba kpee lɛ ɔ ji e biyo nɛ e suɔ e sane wawɛɛ ɔ. Lɛ pɛ ji e bi! Anɛ Yefta maa ye e si womi ɔ nɔ lo? Anɛ e maa ngɔ lɛ nitsɛ e biyo ɔ kɛ ha Yehowa konɛ e ya sɔmɔ ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi e wami be tsuo lo?

¹⁴ Ngɛ sane nɛ ɔ hu mi ɔ, eko ɔ, sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ Mawu Mlaa a mi ɔ ye bua Yefta nɛ e pee nɔ́ nɛ da. Eko ɔ, e kai munyu nɛ ngɛ 2 Mose 23:19 ɔ. A tsɔɔ ngɛ lejɛ ɔ kaa Mawu we bi nɛ a je a tsui mi nɛ a ha Yehowa níhi nɛ hi pe kulaa. Mlaa a tsɔɔ hu kaa ke nɔ ko kã Yehowa kita a, “e ko kpale e nya se; nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e kɛ e nya de ɔ, e pee.” (4 Mose 30:2) Yefta pee e ní kaa anɔkualetsɛ Hana nɛ eko ɔ, e hi si ngɛ e be ɔ mi ɔ. Yefta ye si nɛ e wo ɔ nɔ, e ngɛ mi kaa e le si himi mi nɛ e kɛ e biyo ɔ tsuo ma ya je. Akɛnɛ e biyo ɔ ma ya sɔmɔ ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi he je ɔ, e be fɔe gblegbleegble. Enɛ ɔ tsɔɔ  kaa Yefta be nɔ ko nae nɛ maa baa e biɛ ɔ yi. (Manyadali 11:34) Ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, Yefta kɛ anɔkuale yemi de ke: ‘I wo Yehowa si, nɛ i be nyɛe ma kpale ye nya se.’ (Manyadali 11:35) Yehowa kplɛɛ afɔle ngua nɛ Yefta sã a nɔ, nɛ e jɔɔ lɛ. Ke mo ɔ, jinɛ o ko ye anɔkuale kaa bɔ nɛ Yefta pee ɔ lo?

15. Mɛni kita lɛ wa ti nihi fuu kã, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ye nɔ ha kɛɛ?

¹⁵ Ke wa jɔɔ wa he nɔ ha Yehowa a, wa kaa lɛ kita kaa wa maa pee e suɔmi nya ni ngɛ si himi saisaa nɛ wa ma ya je mi ɔ mi. Wa le kaa pi be fɛɛ be nɛ e maa pee gbɔjɔɔ ha wɔ kaa wa maa ye wa si womi ɔ nɔ. Se ke a de wɔ ke waa pee nɔ́ ko nɛ wa bua jɔɛ he ɔ, kɛ wa peeɔ wa ní ha kɛɛ? Ke wa bɔɔ mɔde nɛ wa jeɔ wa tsui mi kɛ buɔ Mawu tue ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ si nɛ wa wo lɛ ɔ nɔ yee. Eko ɔ, e he maa wa ha wɔ kaa waa kɛ níhi maa sã afɔle, se be fɛɛ be ɔ, jɔɔmi nɛ wa náa kɛ jeɔ Yehowa ngɔ ɔ kleɔ kulaa pe níhi nɛ waa kɛ sãa afɔle ɔ. (Malaki 3:10) Nɛ Yefta biyo ɔ hu nɛɛ? Kɛ e pee e ní ngɛ si nɛ e tsɛ ɔ wo ɔ he ha kɛɛ?

16. Kɛ Yefta biyo ɔ pee e ní ngɛ si nɛ e tsɛ ɔ wo ɔ he ha kɛɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

¹⁶ E slo kita nɛ Yefta kã a ngɛ kita nɛ Hana kã a he. Hana kã kita kaa e maa ngɔ e bi Samuel kɛ ha konɛ e ya sɔmɔ ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi kaa Nazir no. (1 Samuel 1:11) Nazir no ma nyɛ maa sɛ gba si himi mi nɛ e fɔ. Se Yefta ngɔ e biyo ɔ kɛ ha kulaa kaa “sami bɔ.” Enɛ ɔ he ɔ, e biyo ɔ be nyɛe maa gba nɛ e be nyɛe ma fɔ hulɔ. (Manyadali 11:37-40) Mo susu he nɛ o hyɛ! Yefta ji Israel ma a hɛ mi nyɛɛlɔ. Enɛ ɔ he ɔ jinɛ e biyo ɔ ko na nyumu kpakpa ko ngɛ ma a mi nɛ e ko gba. Se amlɔ nɛ ɔ, e ma ya sɔmɔ ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi. Kɛ yiheyo nɛ ɔ pee e ní ha kɛɛ? E tsɔɔ kaa Yehowa sɔmɔmi ji nɔ́ titli nɛ he hia lɛ ngɛ e si himi mi. E de e tsɛ ɔ ke: ‘Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ o wo si kaa o maa pee mi ɔ, pee.’ (Manyadali 11:36) E ngɔ gbami nɛ e maa gba kɛ bi nɛ e ma fɔ ɔ kɛ sã afɔle konɛ e nyɛ nɛ e sɔmɔ Yehowa. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yefta biyo ɔ konɛ wɔ hu waa ngɔ wa he kɛ sã afɔle?

17. (a) Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Yefta kɛ e biyo ɔ a hemi kɛ yemi ɔ ha kɛɛ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ Hebri Bi 6:10-12 ɔ woɔ mo he wami konɛ o ngɔ o he kɛ sã afɔle?

 ¹⁷ Nihewi kɛ Yihewi akpehi abɔ nɛ a ji Kristofohi je a tsui mi nɛ a pee a juɛmi kaa a be gba si himi mi sɛe lolo aloo a be fɔe lolo. Mɛni he je? Ejakaa a suɔ nɛ a kɛ a juɛmi nɛ ma Yehowa sɔmɔmi nɔ wawɛɛ. Jehanɛ se hu ɔ, wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ jeɔ a bimɛ kɛ a bibimɛ a he nɛ a kɛ a be kɛ a he wami sɔmɔɔ Yehowa wawɛɛ. A ti ni komɛ ya yeɔ bua kɛ maa asafo ɔ tsuhi, aloo a yaa Sukuu Kɛ Ha Matsɛ Yemi Sane Kpakpa Fiɛɛli ɔ eko, nɛ a hiaa kɛ yaa hehi nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ nɛ a ya sɔmɔɔ ngɛ lejɛ ɔ. Ni komɛ hu toɔ blɔ nya nɛ a bliɔ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi ngɛ Kaimi be ɔ mi. Yehowa hɛ be suɔmi mi nɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ jeɔ nɛ a kɛ níhi sãa afɔle ɔ nɔ jee kɔkɔɔkɔ. (Kane Hebri Bi 6:10-12.) Mo hu nɛɛ? Anɛ o ma nyɛ maa ngɔ níhi kɛ sã afɔle konɛ o nyɛ nɛ o sɔmɔ Yehowa kɛ o he wami tsuo lo?

18, 19. Mɛni wa kase ngɛ Yefta kɛ e biyo ɔ a he sane nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ kase mɛ ha kɛɛ?

¹⁸ Mɛni ye bua Yefta nɛ e nyɛ da haomihi fuu nɛ e kɛ kpe ɔ a nya? E ha nɛ Yehowa tsɔɔ lɛ níhi nɛ e sa kaa e pee ngɛ e si himi mi. E ha we nɛ nihi nɛ a bɔle lɛ ɔ a ní peepee nɛ je e juɛmi ngɛ Yehowa nɔ. Ngɛ níhi nɛ nihi pee kɛ si Yefta a tsuo se ɔ, e ya nɔ nɛ e ye anɔkuale. Yehowa jɔɔ Yefta kɛ e biyo ɔ ngɛ a tsui mi nɛ a je nɛ a kɛ níhi sã afɔle ɔ he je. Yehowa gu Yefta kɛ e biyo ɔ a nɔ kɛ ha nɛ nihi ja Mawu ngɛ anɔkuale mi. Be mi nɛ nihi kpa nɔ́ nɛ da peemi ɔ, Yefta kɛ e biyo ɔ lɛɛ a ya nɔ nɛ a ye Yehowa anɔkuale.

¹⁹ Baiblo ɔ de ke: “Nihi nɛ he Mawu ye, nɛ a to a tsui si, nɛ lɔ ɔ he a nine su nɔ́ nɛ Mawu wo si ɔ nɔ ɔ, nyɛɛ kase mɛ.” (Hebri Bi 6:12) Nyɛ ha nɛ waa kase Yefta kɛ e biyo ɔ nɛ waa ye Yehowa anɔkuale, ejakaa wa le kaa ke wa pee jã a, Yehowa maa jɔɔ wɔ.