Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Anɛ O Na Kaa E He Hia Nɛ O Ya O Hɛ Mi Ngɛ Mawu Jami Mi Lo?

Anɛ O Na Kaa E He Hia Nɛ O Ya O Hɛ Mi Ngɛ Mawu Jami Mi Lo?

“Yaa nɔ nɛ o hi ngmami ɔ kanee ha asafo ɔ; hii munyu ɔ fiɛɛe, nɛ o hi mɛ ní nɛ ɔmɛ tsɔɔe.”​—1 TIM. 4:13.

LAHI: 45, 42

1, 2. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ Yesaya 60:22 ɔ ngɛ mi bae ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi? (b) Mɛni Yehowa asafo ɔ nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ hia?

“WƐTSO nyafii pe kulaa ma ba pee ma kpetekpleenyɛ.” (Yes. 60:22) Gbami nɛ ɔ ngɛ mi bae ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi. Ngɛ jeha 2015 sɔmɔmi jeha a mi ɔ, Matsɛ Yemi fiɛɛli 8,220,105 nɛ a tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ je kɛ wɛ! E sa nɛ jamɛ a gbami ɔ nyagbe munyu ɔ nɛ wo Kristofohi tsuo he wami. Wa hiɔwe Tsɛ ɔ de ke: “Ke be ɔ su ɔ, imi nitsɛ ma ha nɔ́ nɛ ɔ maa ba mi oya.” Kaa bɔ nɛ ke nihi hi lɔle mi nɛ lɔle ɔ ngɛ fo tue nɛ a naa a, jã kɛ̃ nɛ wɔ hu wa ngɛ nae kaa kaselɔ peemi ní tsumi ɔ ngɛ hɛ mi yae mlamlaamla. Kɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ e ní pee ngɛ ní tsumi ɔ nɛ ngɛ hɛ mi yae mlamlaamla a he ha kɛɛ? Anɛ waa kɛ kã ngɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane ɔ fiɛɛe lo? Nyɛmimɛ fuu ngɛ sɔmɔe kaa daa blɔ gbali aloo blɔ gbali a wali. Nɛ ke wa na nihi fuu nɛ a ya ngɛ sɔmɔe ngɛ he nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ, aloo a ngɛ teokrase ní tsumi kpa ko tsue ɔ, anɛ wa bua jɔɛ lo?

2 Se loloolo ɔ, wa na kaa ní tsuli fuu a he hia. Daa jeha a, a tsɔɔ asafo maa pee 2,000. Ke e he hia nɛ asafo mi nikɔtɔmahi 5 nɛ a sɔmɔ ngɛ asafo fɛɛ asafo mi ɔ, lɛɛ e he maa hia nɛ asafo mi sɔmɔli 10,000 nɛ a bɔ a he mɔde konɛ a hla mɛ kaa asafo mi nikɔtɔmahi daa jeha. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e he maa hia nɛ nyɛmimɛ nyumuhi akpehi abɔ nɛ a bɔ mɔde nɛ a su níhi nɛ e sa kaa nɔ ko nɛ su he loko e sɔmɔ kaa asafo mi sɔmɔlɔ ɔ he. Jehanɛ se hu ɔ, nyumu jio, yo jio, ‘ní tsumi fuu ngɛ nɛ e sa kaa wa tsu kɛ ha Nyɔmtsɛ ɔ.’​—1 Kor. 15:58.

NƆ́ NƐ WA HƐ MI NƐ WA MAA YA NGƐ MAWU JAMI MI Ɔ TSƆƆ

3, 4. Mɛni e biɔ nɛ o pee konɛ o nyɛ nɛ o ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi?

3 Kane 1 Timoteo 3:1. Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke “suɔ kaa” a sisi tutuutu ji kaa nɔ ko maa kpã e nine mi wawɛɛ konɛ e su nɔ́ ko he. Jamɛ a munyu ɔ nɛ bɔfo Paulo kɛ tsu ní ɔ maa nɔ mi kaa e biɔ mɔde bɔmi loko nɔ ko ma nyɛ maa ya e hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ngɔɔ lɛ kaa nyɛminyumu ko ngɛ nɔ́ nɛ e maa pee ngɛ asafo ɔ mi hwɔɔ se ɔ he susue. Eko ɔ, amlɔ nɛ ɔ, tsa pi asafo mi sɔmɔlɔ ji lɛ, se e yɔse kaa e he hia nɛ e ná su kpakpahi. Kekleekle ɔ, e maa bɔ mɔde konɛ e he nɛ su konɛ a hla lɛ kaa asafo mi sɔmɔlɔ. Lɔ ɔ se ɔ, e maa bɔ mɔde konɛ e he nɛ su nɛ a hla lɛ kaa asafo mi nɔkɔtɔma. E biɔ nɛ e bɔ mɔde wawɛɛ konɛ e su níhi nɛ a hlaa ngɛ nihi a he loko a kɛ blɔ nya ní tsumi kpahi woɔ a dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ a he.

4 Jã kɛ̃ nɛ e sa kaa nyɛmimɛ nɛ a suɔ kaa a ma sɔmɔ kaa blɔ gbali, a ma ya sɔmɔ ngɛ Betel, aloo a maa piɛɛ nihi nɛ a maa Matsɛ Yemi Asahi a he ɔ hu nɛ a bɔ mɔde nɛ a su oti nɛ a kɛ ma a hɛ mi ɔ he. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ Mawu Munyu ɔ woɔ wɔ tsuo he wami kaa waa ya wa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi ha a he nɛ waa hyɛ.

BƆƆ MƆDE NƐ O YA O HƐ MI WAWƐƐ NGƐ MAWU JAMI MI

5. Mɛni nihewi kɛ yihewi ma nyɛ maa ngɔ he wami nɛ a ngɛ ɔ kɛ tsu ngɛ Matsɛ Yemi sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi?

5 Nihewi kɛ yihewi ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami nɛ a kɛ ma nyɛ ma tsu babauu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. (Kane Abɛ 20:29.) Nihewi nɛ a sɔmɔɔ ngɛ Betel ɔ, a ti ni komɛ yeɔ bua kɛ peeɔ Baiblo kɛ Baiblo kasemi womihi. Nyɛmimɛ nihewi kɛ yihewi fuu yeɔ bua kɛ maa Matsɛ Yemi Asahi nɛ a dlaa mɛ. Ke adebɔ mi oslaa ko ba nyɛmimɛ a nɔ ngɛ he ko ɔ, nyɛmimɛ nihewi kɛ yihewi ya piɛɛɔ Odasefohi nɛ a le ga ní tsumi wawɛɛ ɔ a he kɛ ya yeɔ bua mɛ. Nihewi kɛ yihewi fuu nɛ a ji blɔ gbali ɔ kaseɔ gbi kpahi aloo a hiaa blɔ kɛ yaa he kpahi konɛ a nyɛ nɛ a fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha nihi.

6-8. (a) Mɛni niheyo ko pee kɛ tsake e susumi ngɛ Mawu jami he, nɛ mɛni je mi kɛ ba? (b) Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ ‘ka Yehowa nɛ waa hyɛ, konɛ waa na kaa e hi’?

6 E ngɛ heii kaa o le kaa e sa nɛ wa sɔmɔ Mawu kɛ wa tsui tsuo. Se ke e peeɔ mo kaa bɔ nɛ e pee nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Aaron ɔ hu nɛɛ? E ngɛ mi kaa a tsɔse lɛ ngɛ Kristofohi a weku mi mohu lɛɛ, se e de ke, “Ye bua jɔɛ asafo mi kpehi kɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he.” E suɔ kaa e kɛ bua jɔmi ma sɔmɔ Mawu, se e li nɔ́ he je nɛ e be bua jɔmi ɔ. Mɛni e pee?

7 Aaron bɔɔ mɔde kaa e maa kane Baiblo ɔ, e ma dla e he kɛ ha asafo mi kpehi, nɛ e ma ha sanehi a heto. E je sisi kaa e maa sɔle daa ligbi. Suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Yehowa a hu mi ba wa, enɛ ɔ he ɔ, e ya e hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Lɔ ɔ se ɔ, Aaron tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ, e piɛɛ nyɛmimɛ kpahi a he kɛ ye bua nihi nɛ a kɛ oslaahi kpe ɔ, nɛ e ya fiɛɛ ngɛ ma se. Amlɔ nɛ ɔ, Aaron ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e ngɛ ní tsue ngɛ Betel. Anɛ yi mi kpɔ nɛ e mwɔ ɔ haa nɛ e bua jɔɔ ngɛ si himi mi lo? Aaron de ke: “‘I ka Yehowa nɛ i hyɛ, nɛ i na kaa e hi.’ Akɛnɛ e jɔɔ mi he je ɔ, i naa kaa i ye lɛ hiɔ, nɛ lɔ ɔ woɔ mi he wami konɛ ma pee fuu ngɛ e sɔmɔmi mi. Enɛ ɔ haa nɛ i náa jɔɔmihi babauu.”

8 La polɔ ɔ la ke: ‘Nihi nɛ hlaa Yehowa se blɔ ɔ, nɔ́ ko nɔ́ ko hia we mɛ.’ (Kane La 34:8-10.) Niinɛ, Yehowa kua we e sɔmɔli nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ kɔkɔɔkɔ. Ke wa tsu nɔ́ nɛ wa ma nyɛ tsuo ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ, ejakaa wa le kaa wa ngɛ e suɔmi nya ni pee. Yehowa hu maa ye e si womi ɔ nɔ, nɛ e maa hyɛ wa nɔ.

MO FĨ SI, O KƆNI MI NƐ KO JƆ̃

9, 10. Mɛni he je nɛ e he hia kaa ‘o kɛ o hɛ nɛ fɔ Mawu nɔ’ ɔ?

9 Ke o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa su oti nɛ o kɛ ma o hɛ mi ɔ he ɔ, ‘o kɛ o hɛ nɛ fɔ Mawu nɔ.’ (Mika 7:7) E ngɛ mi kaa be komɛ ɔ, Yehowa haa nɛ be pueɔ mi loko e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a nine suɔ he blɔ ko nɔ, aloo a si fɔfɔɛ tsakeɔ mohu lɛɛ, se e yeɔ bua mɛ be tsuaa be. E wo Abraham si kaa e ma ha lɛ binyumu, se e sa nɛ blematsɛ Abraham nɛ ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi, nɛ e to e tsui si. (Heb. 6:12-15) E ngɛ mi kaa Abraham mlɛ jehahi fuu loko e fɔ Isak mohu lɛɛ, se e kɔni mi wui nyu, nɛ Yehowa hu ye e si womi ɔ nɔ.​—1 Mose 15:3, 4; 21:5.

10 E be gbɔjɔɔ kaa nɔ ko maa to e tsui si kɛ hyɛ nɔ́ ko blɔ. (Abɛ 13:12) Ke wa yaa nɔ nɛ wa susuɔ níhi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe se a bɛ mi ɔ he ɔ, e ma nyɛ ma ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃. Mohu ɔ, e sa nɛ waa ngɔ wa be ɔ kɛ tsu ní saminya, konɛ waa ya wa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Nyɛ ha nɛ wa susu blɔ etɛ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee jã a he.

11. Mɛni su kpakpahi nɛ e sa kaa wa ná, nɛ mɛni he je nɛ a he hia?

11 Mo ná su kpakpahi. Ke wa kaneɔ Mawu Munyu ɔ, nɛ wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ, wa ma nyɛ ma ná juɛmi, wa ma kɔ nɔ́ se, wa hɛ ma ka si, wa maa le ní, wa ma susu níhi a he saminya, nɛ wa juɛmi mi ma tsɔ. E sa nɛ nihi nɛ a nyɛɛ hɛ mi ngɛ anɔkuale jami mi ɔ nɛ a ná su nɛ a he hia nɛ ɔmɛ. (Abɛ 1:1-4; Tito 1:7-9) Ke wa kaneɔ Baiblo kasemi womihi ɔ, wa maa le Mawu susumi ngɛ níhi a he. Daa ligbi ɔ, e he ba hia nɛ waa pee juɛmi ngɛ níhi nɛ waa kɛ ma je wa hɛja, tade nɛ wa maa wo, wa he dlami, bɔ nɛ wa maa to wa sika he blɔ nya ha, kɛ bɔ nɛ waa kɛ nihi maa hi si ha a he. Ke waa kɛ níhi nɛ wa kaseɔ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsu ɔ ní ɔ, wa ma nyɛ maa pee juɛmi nɛ maa sa Yehowa hɛ mi.

12. Mɛni e sa kaa nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ nɛ a pee konɛ nihi nɛ a nyɛ nɛ a fĩa kɛ fɔ a nɔ?

12 Ha nihi nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ o mi. Ke nyumuhi ji wɔ jio, yihi ji wɔ jio, e he hia nɛ waa kɛ wa he wami tsuo nɛ tsu ní tsumi nɛ a kɛ maa wo wa dɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ. Nehemia ji ma nɔ hyɛlɔ nɔkɔtɔma, nɛ e sa kaa e hla Mawu we bi komɛ nɛ e kɛ ní tsumi nɛ wo a dɛ. Mɛnɔmɛ nɛ Nehemia hla? E hla nihi nɛ a yeɔ Mawu gbeye, a yeɔ anɔkuale, nɛ a ma nyɛ maa fĩa kɛ fɔ a nɔ. (Neh. 7:2; 13:12, 13) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ‘nɔ́ nɛ a ngɛ hlae ngɛ tsɔli a dɛ ji kaa a maa ye anɔkuale.’ (1 Kor. 4:2) Ke wa tsuɔ ní kpakpa a, e jeɔ kpo paa nɛ nihi naa.​—Kane 1 Timoteo 5:25.

13. Ke nihi pee mo nɔdɔ nɔ́ ko ɔ, mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu kɛ kase Yosef?

13 Mo ha Yehowa nɛ dla mo. Ke nihi pee mo nɔdɔ nɔ́ ko ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee? Eko ɔ, o ma nyɛ ma tsu sane ɔ he ní amlɔ nɔuu. Se be komɛ ɔ, ke o pee kpɛii nɛ o tsɔɔ kaa o nɔ́ da a, lɔ ɔ ma ha nɛ sane ɔ ma puɛ kulaa. Yosef nyɛmimɛ ɔmɛ pee lɛ nɔdɔ nɔ́, se e kɛ a he abofu wui e mi. Pee se ɔ, a po munyu kɛ fɔ Yosef nɔ, nɛ a wo lɛ tsu ngɛ nɔ́ ko nɛ e pee we he. Se kɛ̃ ɔ, Yosef kɛ e hɛ fɔ Yehowa nɔ konɛ e ye bua lɛ ngɛ haomi be nɛ ɔmɛ a mi. Mɛni je mi kɛ ba? ‘Yehowa munyu ɔ dla lɛ.’ (La 105:19) Yosef nyɛ nɛ e da ka nɛ ɔmɛ tsuo a nya, nɛ lɔ ɔ dla lɛ kɛ ha ní tsumi klɛdɛɛ ko nɛ a kɛ maa wo e dɛ ɔ. (1 Mose 41:37-44; 45:4-8) Ke nihi pee mo nɔdɔ nɔ́ ko ɔ, moo sɔle ha Yehowa konɛ e ha mo juɛmi. E ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o to o tsui si nɛ o kɛ nɔ ɔ nɛ sɛɛ ní nɛ nyɛ dla nyɛ kpɛti.​—Kane 1 Petro 5:10.

YAA O HƐ MI NGƐ FIƐƐMI NÍ TSUMI Ɔ MI

14, 15. (a) Mɛni he je nɛ e sa kaa waa “hyɛ” blɔ nɛ wa guɔ nɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ saminya a? (b) Kɛ o ma plɛ kɛ tsake blɔ nɔ nɛ o guɔ kɛ fiɛɛɔ konɛ e kɔ nihi a si himi he ha kɛɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ, kɛ daka nɛ ji, “ Anɛ O Maa Suɔ Nɛ O Gu Blɔ Kpa Nɔ Kɛ Fiɛɛ Lo?”)

14 Paulo wo Timoteo he wami ke: ‘Yaa nɔ nɛ o hi ngmami ɔ kanee ha asafo ɔ; hii munyu ɔ fiɛɛe, nɛ o hi mɛ ní nɛ ɔmɛ tsɔɔe. Hyɛ mo nitsɛ o he nɔ saminya; nɔ́ nɛ o ngɛ tsɔɔe ɔ hu hyɛ nɔ bɔ nɛ sa.’ (1 Tim. 4:13, 16) Timoteo ji Matsɛ Yemi fiɛɛlɔ nɛ e he be momo. Se kɛ̃ ɔ, ke e fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa nu tso ɔ, e sa kaa e “hyɛ” e ní tsɔɔmi ɔ saminya. Timoteo le kaa ni komɛ ma tsake, nɛ a bua maa jɔ e munyu ɔ he. Ke nihi a bua maa jɔ e munyu ɔ he ɔ, e sa kaa e tsake blɔ nɔ nɛ e guɔ kɛ fiɛɛɔ ɔ konɛ e munyu ɔ nɛ kɔ a si himi he. Akɛnɛ wa ji Matsɛ Yemi fiɛɛli he je ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa ngɔ ga womi nɛ ɔ kɛ tsu ní.

15 Behi fuu ɔ, ke wa ya fiɛɛ ngɛ wehi a mi ɔ, wa pɔɛ nihi nami ngɛ we mi. Ngɛ he komɛ ɔ, wa nyɛ we we ɔmɛ a mi sɛmi akɛnɛ a fia gbogbohi kɛ wo a he ɔ he je. Ke jã nɛ si fɔfɔɛ ɔ ji ngɛ o kpɔ ɔ mi ɔ, anɛ o ma nyɛ maa gu blɔ kpa nɔ kɛ fiɛɛ sane kpakpa a lo?

16. Mɛni blɔ nɔ nɛ ma nɔ odase yemi ma nyɛ maa wo yiblii kpakpa ngɛ?

16 Blɔhi nɛ a nuɔ tso nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ fiɛɛ sane kpakpa a kake ji ma nɔ odase yemi. Odasefohi fuu guɔ blɔ nɛ e nuɔ tso nɛ ɔ nɔ kɛ fiɛɛɔ nɛ e woɔ yiblii kpakpa. A toɔ be nɛ a ya fiɛɛɔ ha nihi ngɛ tlee tesiahi, lɔle si dami hehi, juahi a nɔ, pakihi a nɔ, kɛ magbɛhi a nɔ. Ke wa kɔ nɔ́ se ɔ, wa ma nyɛ maa da níhi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ a nɔ nɛ waa kɛ nihi maa sɛɛ ní. Aloo loko waa kɛ mɛ maa sɛɛ ní ɔ, wa ma de nɔ́ kpakpa ko kɛ kɔ a bimɛ ɔmɛ a he, aloo wa ma bi mɛ ní nɛ a ngɛ tsue ɔ he sane. Ke wetsɛ ɔ bua jɔ ní sɛɛmi ɔ he ɔ, fiɛɛlɔ ɔ ma nyɛ maa tu Ngmami ko he munyu konɛ e ha wetsɛ ɔ nɛ tsɔɔ e juɛmi ngɛ he. Nɔ́ nɛ wetsɛ ɔ ma de ɔ ma nyɛ ma bli blɔ konɛ o kɛ lɛ nɛ kase níhi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi.

17, 18. (a) Mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ o ná kã kɛ ye odase ngɛ ma nɔ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ bua jɔmi nɛ David kɛ je Yehowa yi ɔ woɔ mo he wami konɛ o kɛ o he nɛ wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi?

17 Ke e yeɔ ha mo kaa o maa ye odase ngɛ ma nɔ ɔ, o kɔni mi ko jɔ̃. Nyɛminyumu Eddie ji blɔ gbalɔ nɛ ngɛ New York City. E yeɔ ha lɛ kaa e kɛ nihi maa sɛɛ ní ngɛ magbɛ nɔ. Se pee se ɔ, e ná kã. Mɛni ye bua lɛ? E de ke: “Ke i kɛ ye yo ɔ ngɛ weku Mawu jami pee ɔ, wa hlaa níhi a mi konɛ waa le sanehi nɛ nihi pɔɔ bimi ɔ a heto. Wa hlaa ga womi ngɛ wa nyɛmimɛ kpahi nɛ a ji Odasefohi ɔ a ngɔ.” Amlɔ nɛ ɔ, Eddie bua jɔ ma nɔ odase yemi he wawɛɛ.

18 Ke wa bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he, nɛ wa kaseɔ blɔ kpahi a nɔ nɛ wa maa gu kɛ fiɛɛ sane kpakpa a, wa maa ya wa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi, nɛ nihi maa na wa mɔde bɔmi. (Kane 1 Timoteo 4:15.) Jehanɛ hu ɔ, wa ma je wa hiɔwe Tsɛ ɔ yi kaa bɔ nɛ David pee ɔ. David la ke: ‘Ma na Yehowa si daa; ma la kɛ je e yi be tsuaa be. Ma fĩa kɛ fɔ Yehowa nɔ; nɔ́ nali maa nu he, nɛ a ma nya.’ (La 34:1, 2) Ke wa yaa wa hɛ mi ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi nɛ a baa a he si ɔ kɛ bua jɔmi ma ba piɛɛ wa he ngɛ anɔkuale jami ɔ mi.

YAA O HƐ MI KONƐ O KƐ WO MAWU HƐ MI NYAMI

19. Mɛni he je nɛ e sa kaa Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a bua nɛ jɔ ke si himi ɔ mi wa ha mɛ po ɔ?

19 David la ke: ‘Yehowa, níhi nɛ o pee ɔ tsuo maa na mo si, nɛ o ni klɔuklɔu ɔmɛ ma je o yi! A maa sɛɛ o matsɛ yemi ɔ hɛ mi nyami ɔ he ní, nɛ a ma de ke o kle saminya. Kɛkɛ ɔ, nihi tsuo maa le ní nguanguahi nɛ o pee, kɛ o matsɛ yemi ɔ we agboje.’ (La 145:10-12) Nihi tsuo nɛ a suɔ Yehowa nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale ɔ suɔ kaa a maa tu e he munyu kɛ tsɔɔ nihi. Se ke hiɔ, loo bwɔmi ha we nɛ o nyɛ nɛ o pee fuu ngɛ sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi hu nɛɛ? Mo kai kaa be tsuaa be nɛ o maa fiɛɛ sane kpakpa a kɛ tsɔɔ dɔkitahi, nɛɛsihi, kɛ ni kpahi nɛ a ngɛ o nɔ hyɛe ɔ, Mawu bua jɔɔ jami nɛ o kɛ haa lɛ ɔ he. Ke a wo mo tsu ngɛ o hemi kɛ yemi ɔ he je ɔ, eko ɔ, o tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ ke o ná he blɔ ɔ, nɛ enɛ ɔ haa nɛ Yehowa bua jɔɔ wawɛɛ. (Abɛ. 27:11) Jã kɛ̃ nɛ Yehowa bua jɔɔ ke ji kaa o ya nɔ nɛ o sɔmɔ lɛ ke o weku mi bimɛ be asafo ɔ mi po. (1 Pet. 3:1-4) Ke si himi ɔ mi wa po ɔ, o ma nyɛ ma je Yehowa yi, nɛ o ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi.

20, 21. Ke a kɛ ní tsumihi fuu wo o dɛ ngɛ Yehowa asafo ɔ mi ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee konɛ nyɛmimɛ nɛ a ná o he se?

20 Niinɛ, Yehowa maa jɔɔ mo ke o ya nɔ nɛ o pee níhi nɛ ma ha nɛ o ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Eko ɔ, ke o pee tsakemihi ngɛ o si himi mi, nɛ o to o be he blɔ nya a, o ma nyɛ ma ná he blɔhi fuu kɛ tsɔɔ nihi Mawu he anɔkuale nɛ he jua wa a, konɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi. Jehanɛ hu ɔ, ke o ya o hɛ mi ngɛ Mawu jami mi, nɛ o ngɔɔ o he kɛ sã a afɔle ɔ, o nyɛmimɛ ɔmɛ ma ná he se wawɛɛ. Nɛ akɛnɛ o baa o he si nɛ o tsuɔ ní wawɛɛ kɛ yeɔ bua ngɛ asafo ɔ mi he je ɔ, o nyɛmimɛ nɛ a suɔ Yehowa a hu maa suɔ mo, nɛ a ma je hɛ sa kpo, nɛ a maa ye bua mo.

21 Ke wa ngɛ Yehowa sɔmɔe jehahi babauu ji nɛ ɔ jio, nyɔhiɔ bɔɔ komɛ jio ɔ, wɔ tsuo wa ma nyɛ maa ya wa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Se mɛni blɔ nɔ nɛ Kristofohi nɛ a nane pi si ɔ ma nyɛ maa gu kɛ ye bua nihi konɛ a ya a hɛ mi ngɛ Mawu jami mi? Wa ma susu sane nɛ ɔ he ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi.