1. Ngɛ 1 Tɛsalonika Bi 5:11 ɔ nya a, mɛni ní tsumi nɛ wɔ tsuo waa kɛ wa he woɔ mi?

 ANƐ a ma Matsɛ Yemi Asa ha nyɛ, aloo a ba dla nyɛ Matsɛ Yemi Asa a ha nyɛ lo? Ke jã a, lɛɛ atsinyɛ jemi ko be he kaa o kai kekleekle be nɛ nyɛ pee asafo mi kpe ngɛ Matsɛ Yemi Asa nɛ ɔ nɔ benɛ a gbe nya a. E ngɛ heii kaa o na Yehowa si wawɛɛ. Eko ɔ, o bua jɔ hluu kaa benɛ nyɛ ngɛ lae kɛ je asafo mi kpe ɔ sisi ɔ, e piɛ bɔɔ nɛ o ko fo ya. Wa Matsɛ Yemi Asahi nɛ a maa mɛ saminya a woɔ Yehowa hɛ mi nyami. Se tsu mami ní tsumi kpa ko ngɛ nɛ ke waa kɛ wa he womi ɔ, e woɔ Yehowa hɛ mi nyami pe enɛ ɔ po. Ní tsumi nɛ ɔ he hia wawɛɛ pe tsu nitsɛ mami. Lɔ ɔ ji nɛ wa maa fia nihi nɛ a baa Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ kɛ ma si. Enɛ ɔ ji nɔ́ nɛ bɔfo Paulo ngɛ he susue benɛ e ngma munyu nɛ ngɛ 1 Tɛsalonika Bi 5:11 ɔ nɛ. (Kane.) A ngɔ ní kasemi nɛ ɔ kɛ da ngmami nɛ ɔ nɔ.

2. Mɛni he nɛ wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

² Bɔfo Paulo pee nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ sa kadimi kɛ ha wɔ. E ji nɔ ko nɛ e nyɛɔ woɔ e nyɛmimɛ Kristofohi he wami wawɛɛ. E mi mi sãa lɛ ngɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ a he. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu bɔ nɛ Paulo ye bua e nyɛmimɛ ɔmɛ ha a he. Wa maa na bɔ nɛ e ye bua mɛ ha nɛ (1) a fĩ si ngɛ kahi a mi, (2) a kɛ a sibi hi si ngɛ tue mi jɔmi mi, kɛ (3) bɔ nɛ a hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi wa ha. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ kase lɛ, nɛ waa fia wa nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ma si mwɔnɛ ɔ.​—1 Kor. 11:1.

3. Mɛni juɛmi nɛ da nɛ Paulo ná?

³ Paulo suɔ e nyɛmimɛ ɔmɛ wawɛɛ nitsɛ. E kɛ si himi nɛ mi wa kpe, enɛ ɔ he ɔ, ke e nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ kahi ngɛ kpee ɔ, e nuɔ  he kɛ haa mɛ, nɛ e mi mi sãa lɛ ngɛ a he. Be ko ɔ, Paulo sika ta, nɛ e sa nɛ e hla ní tsumi konɛ e na nɔ́ ko nɛ e kɛ hyɛ e kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ. (Níts. 20:34) Ní tsumi nɛ e kase ji bo tsu peemi. Benɛ e ya su Korinto ɔ, nihi nɛ e kɛ mɛ tsu ní kekleekle ji Akuila kɛ Priskila. Mɛ hu a ji bo tsu peeli. Se “he jɔɔmi ligbi fɛɛ he jɔɔmi ligbi ɔ” e fiɛɛ kɛ tsɔɔ Yuda bi kɛ Hela bi. Benɛ Silas kɛ Timoteo ba su ɔ, “munyu ɔ bɔni Paulo be tsuo ngɔmi wawɛɛ.” (Níts. 18:2-5) Paulo hɛ ji nɔ́ nɛ he hia lɛ wawɛɛ ngɛ e si himi mi ɔ nɔ, nɛ lɔ ɔ ji kaa, e ma sɔmɔ Yehowa. Se Paulo pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa, nɛ e tsu ní wawɛɛ ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ lɛ nitsɛ e ní tsumi ɔ mi. E nɛ ɔ he je ɔ, e nyɛ wo e nyɛmimɛ ɔmɛ he wami. E kai mɛ kaa e sɛ nɛ a ha nɛ bɔ nɛ si himi ɔ mi wa ha a, kɛ bɔ nɛ e sa nɛ a tsu ní kɛ hyɛ a weku ɔ nɔ ɔ nɛ je a juɛmi kɛ je “níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ” nɔ. Ní nɛ ɔmɛ ji níhi tsuo nɛ wa peeɔ ngɛ Yehowa jami mi.​—Filip. 1:10.

4. Mɛni blɔ nɔ nɛ Paulo kɛ Timoteo wo nyɛmimɛ ɔmɛ he wami konɛ a nyɛ nɛ a da si temi kɛ womi nya?

⁴ Benɛ a to asafo nɛ ngɛ Tɛsalonika a sisi ɔ, e kɛ we nɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ nɛ a ba na anɔkuale ɔ kɛ we ɔ kɛ temi kɛ womi nɛ nya wa bɔni kpemi. Benɛ si temi kɛ woli nɛ a peeɔ a ní basabasa a nine sui Paulo kɛ Silas nɔ ɔ, a ya nu “nyɛmimɛ ɔmɛ a ti ni komɛ kɛ ya ma nɔ yeli ɔmɛ a ngɔ,” nɛ a ngɛ ngmlaa kpae ke: “Nyumu nɛ ɔmɛ tsuo teɔ si kɛ woɔ Kaisare mlaa amɛ.” (Níts. 17:6, 7) Moo po he foni nɛ o hyɛ bɔ nɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ nɛ a ba na anɔkuale ɔ kɛ we ɔ maa ye gbeye ha benɛ a ba na kaa ma a mi bi ɔmɛ te si kɛ wo mɛ ɔ. A kɔni mi ko nyɛ ko jɔ̃ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi, se Paulo sume nɛ e ba lɛ jã. E ngɛ mi kaa e he ba hia nɛ Paulo kɛ Silas nɛ a je, se a to blɔ nya konɛ a hyɛ asafo ehe ɔ nɔ saminya. Paulo de Tɛsalonika bi ɔmɛ ke: “Wa tsɔ Timoteo, wa nyɛminyumu . . .  ɔ, konɛ e ba ha nɛ nyɛ he nɛ wa nɛ e wo nyɛ bua ngɛ nyɛ hemi kɛ yemi ɔ he.” (1 Tɛs. 3:2, 3) Eko ɔ, Timoteo nitsɛ kɛ yi mi wami kpe ngɛ lɛ nitsɛ e ma Listra a mi. E na bɔ nɛ Paulo wo nyɛmimɛ ɔmɛ he wami ha ngɛ lejɛ ɔ. Akɛnɛ Timoteo na bɔ nɛ Yehowa ye bua mɛ ha he je ɔ, e ma nyɛ ma ha nɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Tɛsalonika a nɛ a ná nɔ́ mi mami kaa níhi ma tsake.​—Níts. 14:8, 19-22; Heb. 12:2.

5. Kɛ Bryant ná yemi kɛ buami nɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko kɛ ha lɛ ɔ he se ha kɛɛ?

⁵ Mɛni blɔ kpa nɔ nɛ Paulo gu kɛ wo nyɛmimɛ ɔmɛ he wami? Benɛ a kpale a se kɛ ya Listra, Ikoniom, kɛ Antiokia a, Paulo kɛ Banaba “hla nikɔtɔmahi kɛ ha mɛ ngɛ asafo fɛɛ asafo mi.” (Níts. 14:21-23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nikɔtɔma nɛ ɔmɛ bɔ mɔde nɛ a wo nyɛmimɛ ɔmɛ he wami kaa bɔ nɛ mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu peeɔ ɔ. Mo kadi nɔ́ ko nɛ nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Bryant ɔ de. E de ke: “Benɛ i ye jeha 15 ɔ, ye papaa je wa he, nɛ a fiee ye mami hu ngɛ asafo ɔ mi. I nu he kaa a kua mi, nɛ ye kɔni mi jɔ̃.” Mɛni ye bua Bryant nɛ e fĩ si ngɛ behi nɛ a mi wa nɛ ɔ mi? E de ke: “Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Tony kɛ mi sɛɛɔ ní ke wa ya asafo mi kpe, nɛ e kɛ mi sɛɛɔ ní ngɛ be kpahi hu a mi. E kɛ mi sɛɛ nihi nɛ mɛ hu a kɛ kahi kpe se kɛ̃ ɔ, a ngɛ bua jɔmi ɔ a he ní. E kɛ mi kane La 27:10, nɛ e kɛ mi pɔɔ Hezekia hu he susumi. E ngɛ mi kaa e papaa pee ni yayahi fuu mohu lɛɛ, se Hezekia kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ Yehowa.” Kɛ ní sɛɛmi nɛ ɔ ye bua Bryant ha kɛɛ? Bryant de ke: “Tony ye bua mi nɛ i je ní tsumi nɛ ngɛ bua jɔmi wawɛɛ nɛ ji be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ sisi.” Asafo mi nikɔtɔmahi, nyɛɛ pee klaalo kaa nyɛ maa ye bua nihi nɛ a ngɛ kaa Bryant, nɛ a maa hia “munyu kpakpa” nɛ maa wo mɛ he wami ɔ.​—Abɛ 12:25.

6. Mɛni blɔ nɔ nɛ Paulo ngɔ nihi a he sane nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kɛ ye bua e nyɛmimɛ Kristofohi?

 ⁶ Paulo kai e nyɛmimɛ Kristofohi kaa Yehowa ye bua “odasefohi babauu nitsɛnitsɛ,” nɛ a nyɛ nɛ a da nyagbahi nɛ a kɛ kpe ɔ nya. (Heb. 12:1) Nihi nɛ a kɛ anɔkuale yemi da nyagba slɔɔtohi nɛ a kɛ kpe ɔ nya a, a he sane ngɛ Baiblo ɔ mi. Paulo ngɛ nɔ́ mi mami kaa enɛ ɔ maa ye bua e nyɛmimɛ Kristofohi konɛ a nyɛ nɛ a hyɛ ‘Mawu hɛ kalɔ ɔ ma’ a blɔ. (Heb. 12:22) Jã pɛpɛɛpɛ nɛ e ji mwɔnɛ ɔ. Ke o kane bɔ nɛ Yehowa ye bua Gideon, Barak, David, Samuel kɛ ni kpahi ha a he sane ɔ, anɛ e wui mo he wami lo? (Heb. 11:32-35) Nɛ ke o kane Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa ngɛ wa benɛ ɔ mi ɔ a he sane hu nɛɛ? Behi fuu ɔ, nyɛmimɛ komɛ ngmaa sɛ womi kɛ ya haa asafo ɔ ní tsumi yi ɔ, nɛ a tsɔɔ bɔ nɛ nyɛmimɛ kpahi a he sane nɛ a kane ngɛ wa womi ɔmɛ a mi ɔ wo a hemi kɛ yemi ɔ mi he wami ha.

7. Mɛni o kase ngɛ Paulo ga womi nɛ ngɛ Roma Bi 14:19-21 ɔ mi?

⁷ Ke wa peeɔ níhi nɛ haa nɛ tue mi jɔmi hii asafo ɔ mi ɔ, wa fiaa wa nyɛmimɛ kɛ maa si. E ngɛ mi kaa e slo nɔ fɛɛ nɔ kɛ e susumi mohu lɛɛ, se wa ha we nɛ lɔ ɔ nɛ gba wa mi. Nɛ ke nɔ ko susumi loo e ní peepee ti si kɛ wui Baiblo sisi tomi mlaa ko ɔ, wa pee we kpɛii ngɛ he. Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Kristofohi nɛ a ngɛ Roma asafo ɔ mi ɔ a kpɛti ni komɛ ji Yuda bi, nɛ a kpɛti ni komɛ hu ji Ma Jeli. Benɛ a po Mose Mlaa a mi ɔ, e he hia we nɛ Yehowa we bi nɛ a ye mlaa nɛ a wo kɛ kɔ niye ní komɛ a yemi he ɔ nɔ hu. (Maak. 7:19) Kɛ je jamɛ a be ɔ mi kɛ ma a, Yuda bi nɛ a ba pee Kristofohi ɔ a ti ni komɛ nyɛɔ nɛ a yeɔ niye ní fɛɛ ko faa. Se a ti ni komɛ lɛɛ a nuɔ he kaa e sɛ kaa a yeɔ niye ní pɔtɛɛ komɛ. Sane nɛ ɔ ha nɛ mi gbami ba asafo ɔ mi. Paulo ha nɛ e pee heii kaa e he hia nɛ a di tue mi jɔmi se, nɛ e de ke: “Nɔ́ nɛ hi pe kulaa ji kaa o be muɔ lo yee aloo o be wai nue aloo o be nɔ́ kpa ko nɛ maa tɔ̃tɔ̃ o nyɛmi nane ɔ pee.” (Kane Roma Bi 14:19-21.) Paulo ye bua e nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a na bɔ nɛ jamɛ a sane ɔ ma nyɛ ha nɛ mi gbami nɛ ba nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti kɛ asafo ɔ mi ha. Lɛ nitsɛ hu e suɔ nɛ e kpa ní komɛ peemi konɛ e ko tɔ̃tɔ̃ ni kpahi a nane. (1 Kor. 9:19-22) Ke waa kɛ wa susumi fi we nihi a nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha tue mi jɔmi maa hi wa kpɛti, nɛ wa maa fia ni kpahi kɛ ma si.

8. Benɛ sane ko nɛ he hia wawɛɛ ka tue mi jɔmi nɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ puɛmi ɔ, kɛ Paulo pee e ní ha kɛɛ?

⁸ Paulo pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa benɛ ni komɛ kɛ lɛ kpa we gbi ngɛ ní komɛ nɛ a he hia a he, nɛ enɛ ɔ ha nɛ tue mi jɔmi hi e kɛ mɛ a kpɛti. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, ni komɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a po Ma Jeli nɛ a ba pee Kristofohi ɔ, bɔ nɛ pee nɛ Yuda bi ɔmɛ nɛ a ko tu a he munyu yaya. (Gal. 6:12) E ngɛ mi kaa Bɔfo Paulo bua jɔɛ a susumi ɔ he mohu lɛɛ, se e de we ke a ngɔ e blɔ tsɔɔmi kɛ tsu ní. Mohu ɔ, e ba e he si, nɛ e ngɔ sane ɔ kɛ ya fɔ bɔfo ɔmɛ kɛ nikɔtɔma amɛ nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ a hɛ mi. (Níts. 15:1, 2) Bɔ nɛ Paulo plɛ kɛ tsu sane ɔ he ní ha a ye bua nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ lɔ ɔ ha nɛ tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi hi asafo ɔ mi.​—Níts. 15:30, 31.

9. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ha kɛɛ?

⁹ Ke pɛ ko te si ɔ, e sa nɛ wa bi ga womi kɛ je nihi nɛ Yehowa hla mɛ kaa a hyɛ asafo ɔ nɔ ɔ a ngɔ. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi. Wa náa blɔ tsɔɔmi nɛ je Baiblo ɔ mi ngɛ asafo ɔ womi ɔmɛ a mi. Ke waa kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ɔmɛ tsu ní mohu pe nɛ waa kɛ wa susumi ma tsu ní ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi.

10. Mɛni nɔ́ kpa ko hu nɛ Paulo pee nɛ lɔ ɔ ha nɛ tue mi jɔmi hi asafo ɔ mi?

 ¹⁰ Paulo tuɔ nyɛmimɛ ɔmɛ a su kpakpahi nɛ a ngɛ ɔ he munyu se pi a gbɔjɔmihi, nɛ enɛ ɔ ha nɛ tue mi jɔmi hi asafo ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Paulo ngɛ sɛ womi nɛ e ngma kɛ ha Roma bi ɔmɛ ɔ nya mwɔe ɔ, e tsɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti nihi fuu a biɛ, e tu a he munyu kpakpa, nɛ e tsɔɔ nɔ́ nɛ e le ngɛ a he. Ke wa pɔɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a su kpakpahi nɛ a ngɛ ɔ he munyu tumi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Paulo kasee. Lɔ ɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi gbagbanii maa hi waa kɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ wa kpɛti, nɛ suɔmi maa hi asafo ɔ hu mi.

11. Ke pɛ te si ɔ, mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ dla?

¹¹ Be komɛ ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa Kristofohi nɛ a wa ngɛ mumi mi po a juɛmi be kɔe ngɛ nɔ́ ko he loo a maa sã nya. Jã ji bɔ nɛ e ba ngɛ Paulo kɛ e huɛ Banaba nɛ nyu bi ngɛ a kpɛti ɔ, a blɔ fa mi. Banaba suɔ nɛ Marko nɛ piɛɛ a he kɛ ya fiɛɛ sane kpakpa a ngɛ blɔ kpa nɛ a maa hia a mi, se Paulo kplɛɛ we nɔ kulaa. Enɛ ɔ ngɔ pɛ nɛ nya wa kɛ ba a kpɛti. Pɛ nɛ ɔ “ngɔ abofu kɛ ba nɛ a sã nya wawɛɛ,” lɔ ɔ he ɔ, a mi gba. (Níts. 15:37-39) Se Paulo, Banaba kɛ Marko dla pɛ nɛ te si ngɛ a kpɛti ɔ, nɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa tue mi jɔmi kɛ kake peemi nɛ maa hi asafo ɔ mi ɔ he hia mɛ wawɛɛ. Pee se ɔ, Paulo tu Banaba kɛ Marko a he munyu kpakpa. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10) Ke pɛ ko ngɛ wɔ hu waa kɛ nihi a kpɛti ngɛ asafo ɔ mi ɔ, e sa nɛ wa dla, nɛ waa ya nɔ nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma a su kpakpa amɛ a nɔ. Ke wa pee jã a, tue mi jɔmi kɛ kake peemi maa hi wa kpɛti.​—Efe. 4:3.

12. Mɛni ji nyagba komɛ nɛ wa nyɛmimɛ Kristofohi kɛ kpeɔ mwɔnɛ ɔ?

¹² Ke wa wo wa nyɛmimɛ ɔmɛ a hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi he wami ɔ, lɔ ɔ fiaa mɛ kɛ maa si. Wa nyɛmimɛ ɔmɛ a ti ni komɛ a weku li nɛ a pi Yehowa Odasefohi, nihi nɛ a kɛ mɛ tsuɔ ní, aloo nihi nɛ a kɛ mɛ yaa sukuu yeɔ a he fɛu. Ni komɛ hu ɔ, hiɔ nɛ nya wa ngɛ mɛ haoe, aloo a pee mɛ nɔ́ dɔdɔɛ ko nɛ e ngɛ mɛ haoe. Wa nyɛmimɛ komɛ hu ngɛ nɛ a baptisi mɛ jeha babauu ji nɛ ɔ, nɛ a ngɛ blɔ hyɛe kaa nyagbe ɔ maa ba se e bɛ lolo. Si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa ka Kristofohi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ a hemi kɛ yemi. Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi hu kɛ haomihi kaa jã kpe. Mɛni Paulo pee kɛ wo e nyɛmimɛ ɔmɛ he wami?

13. Mɛni blɔ nɔ nɛ Paulo gu kɛ ye bua nihi nɛ a ye a he fɛu ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he ɔ?

¹³ Paulo ngɔ Ngmami ɔ kɛ wo e nyɛmimɛ ɔmɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi he wami. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, Yuda bi nɛ a ba pee Kristofohi ɔ li nɔ́ nɛ a ma de a weku li nɛ a pi Kristofohi nɛ a deɔ ke Yuda jami ɔ hi pe Kristofohi a jami ɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa sɛ womi nɛ Paulo ngma kɛ ha Hebri Kristofo ɔmɛ wo mɛ he wami wawɛɛ. (Heb. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Bɔ nɛ Paulo kɛ mɛ susu níhi a he ha a ye bua mɛ nɛ a le nɔ́ nɛ a ma de a weku li nɛ a pi Kristofohi ɔ. Mwɔnɛ ɔ, wa ma nyɛ maa ye bua wa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ nihi yeɔ a he fɛu ɔ konɛ a da níhi nɛ ngɛ asafo ɔ womi ɔmɛ a mi ɔ nɔ kɛ tsɔɔ mɛ níhi nɛ a heɔ yeɔ, kɛ nɔ́ he je nɛ a he ye. Be komɛ ɔ, nihi nɛ a kɛ wa bimɛ ɔmɛ ngɛ sukuu yae ɔ yeɔ a he fɛu ejakaa wa bimɛ ɔmɛ he ye kaa Mawu lɛ bɔ níhi. Ke e ba jã a, waa kɛ womiyohi nɛ ji Was Life Created? kɛ The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking ɔ ma nyɛ maa ye bua wa bimɛ ɔmɛ konɛ a tsɔɔ sukuu bi ɔmɛ nɔ́ he je nɛ a he ye kaa Mawu lɛ bɔ níhi.

14. E ngɛ mi kaa Paulo be deka kulaa mohu lɛɛ, se mɛni e pee?

¹⁴ Paulo wo e nyɛmimɛ Kristofo ɔmɛ he wami konɛ a je suɔmi kpo kɛ gu “ní tsumi kpakpahi” a nɔ. (Heb. 10:24) Tsa pi e munyu tumi nɔ pɛ  nɛ e gu kɛ ye bua mɛ, e gu e ní peepee hu nɔ kɛ pee jã. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ hwɔ ba Yudea nɛ e sa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ a he ɔ, Paulo ngɔ níhi nɛ a hia a kɛ ya ha mɛ. (Níts. 11:27-30) Akɛnɛ Paulo kɛ e be tsuo fiɛɛ nɛ e tsɔɔ nihi ní he je ɔ, e be deka kulaa, se e hla blɔhi a nɔ nɛ e maa gu konɛ e ye bua nyɛmimɛ nɛ he lo nya níhi a he hia mɛ ɔ. (Gal. 2:10) Jã nɛ e pee ɔ ha nɛ e nyɛmimɛ Kristofo ɔmɛ ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa hyɛ mɛ. Mwɔnɛ ɔ, ke adebɔ mi oslaa ba wa nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ nɛ wa ngɔ wa be, wa he wami kɛ níhi nɛ wa le peemi ɔ kɛ ye bua mɛ ɔ, lɔ ɔ maa fia a hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si. Wa ma nyɛ maa pee jã hu kɛ gu sika nɛ waa kɛ maa ye bua je kɛ wɛ ní tsumi ɔ be fɛɛ be ɔ nɔ. Wa ma nyɛ maa gu blɔ nɛ ɔ kɛ blɔ kpahi a nɔ kɛ ye bua wa nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ná nɔ mi mami kaa Yehowa be mɛ sie kɔkɔɔkɔ.

15-16. Kɛ e sa kaa waa kɛ nihi nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi gbɔjɔ ɔ nɛ hi si ha kɛɛ?

¹⁵ Paulo ya nɔ e wo nihi nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi gbɔjɔ ɔ he wami. E mi mi sã lɛ ngɛ a he, nɛ e je mi mi jɔmi mi nɛ e kɛ mɛ tu munyu. (Heb. 6:9; 10:39) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ sɛ womi nɛ e ngma kɛ ha Hebri bi ɔmɛ ɔ mi ɔ, e ngɔ munyunguhi nɛ ji “wa,” kɛ “wɔ” kɛ tsu ni. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e na kaa e sa nɛ lɛ nitsɛ hu e ngɔ ga womi ɔ kɛ tsu ní. (Heb. 2:1, 3) Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, e sɛ nɛ wɔ hu wa kɔni mi nɛ jɔ̃ ngɛ nihi nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi gbɔjɔ ɔ a he. Mohu ɔ, nyɛ ha nɛ waa fia mɛ kɛ ma si kɛ tsɔɔ kaa wa susuɔ a he wawɛɛ. Enɛ ɔ nɛ wa maa pee ɔ maa tsɔɔ kaa wa suɔ mɛ. Ke wa je mi mi jɔmi mi nɛ waa kɛ mɛ tu munyu kɛ gbi blɛuu ɔ, e ma nyɛ maa wo mɛ he wami.

¹⁶ Paulo ha nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ ná nɔ mi mami kaa Yehowa le a ní tsumi kpakpahi nɛ a ngɛ tsue ɔ. (Heb. 10:32-34) Wɔ hu wa ma nyɛ maa pee nɔ́ ko kaa jã ke wa ngɛ nyɛmi ko nɛ e hemi  kɛ yemi ɔ mi gbɔjɔ ɔ ye buae. Wa ma nyɛ ma bi lɛ nɛ e de wɔ bɔ nɛ e plɛ kɛ ba na anɔkuale ɔ ha, loo wa ma nyɛ maa wo lɛ he wami nɛ e susu bɔ nɛ Yehowa ye bua lɛ ha be ko nɛ be ɔ he. Wa ma nyɛ maa ngɔ he blɔ nɛ wa ná a kɛ ye bua lɛ nɛ e ná nɔ mi mami kaa Yehowa hɛ ji suɔmi nɛ e je kpo be ko nɛ be ɔ nɔ, nɛ hwɔɔ se hu ɔ, e be lɛ sie kɔkɔɔkɔ. (Heb. 6:10; 13:5, 6) Eko ɔ, ní sɛɛmi nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa wo wa nyɛmimɛ nɛ a hemi kɛ yemi mi gbɔjɔ ɔ he wami konɛ a ya nɔ nɛ a sɔmɔ Yehowa.

17. Mɛni ji ní komɛ nɛ wa ma nyɛ maa ya nɔ maa pee kɛ fia wa nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ma si?

¹⁷ Kaa bɔ nɛ tsu malɔ náa níhi a si kpami ngɛ e ní tsumi ɔ mi ke be ngɛ mi puee ɔ, jã kɛ̃ nɛ ke wɔ hu wa fiaa wa nyɛmimɛ kɛ maa si ɔ, bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa he maa be ngɛ jã peemi mi. Wa ma nyɛ maa ye bua wa nyɛmimɛ nɛ́ a fĩ si ngɛ kahi nɛ a kɛ ngɛ kpee ɔ mi, ke waa kɛ mɛ susu ni kpahi nɛ mɛ hu a fĩ si ngɛ kahi a mi be ko nɛ be ɔ a nɔ hyɛmi ní ɔmɛ a he. Ke wa de nihi ní kpakpahi nɛ a peeɔ, waa kɛ nihi a kpɛti puɛ nɛ wa dla, nɛ wa diɔ tue mi jɔmi se ke nyagba ko ba a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa suɔ nɛ tue mi jɔmi nɛ hi wa kpɛti. Wa ma nyɛ maa fia wa nyɛmimɛ Kristofohi a hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si ke waa kɛ mɛ susu Baiblo mi anɔkualehi a he, wa pee níhi nɛ he hia kɛ ha mɛ, nɛ wa ye bua nihi nɛ a gbɔjɔ ngɛ mumi mi.

18. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

¹⁸ Nihi nɛ a yeɔ bua kɛ maa asafo ɔ tsuhi ɔ a bua jɔɔ wawɛɛ, nɛ a tsui nɔɔ a mi. Ke wɔ hu wa ye bua kɛ fia wa nyɛmimɛ kɛ ma si ngɛ asafo ɔ mi ɔ, wa bua maa jɔ wawɛɛ, nɛ wa tsui maa nɔ wa mi. Tsuhi nɛ a maa a nyɛɔ nɛ a puɛɔ, se ke wa fia wa nyɛmimɛ kɛ ma si ɔ, a ma ná he se daa! Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ waa fia wa pɛɛ si kaa ‘wa maa ya nɔ nɛ waa hi wa sibi he wami woe, nɛ waa hi wa sibi fiae kɛ hi si mae.’​—1 Tɛs. 5:11.