1. Ngɛ Hebri Bi 12:1 ɔ nya a, mɛni e sa nɛ waa pee konɛ wa nyɛ nɛ waa tu wami he fo ɔ kɛ gbe nya?

 BAIBLO ɔ ngɔ Kristofohi a si himi kɛ to fo tumi he. Nihi nɛ a maa tu fo ɔ kɛ ya si nyagbe ɔ, a nine maa su neneene wami nɔ. (2 Tim. 4:7, 8) E sa nɛ waa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ nɛ waa ya nɔ nɛ waa tu fo ɔ, ejakaa e be kɛe nɛ a maa gbe fo tumi nɛ ɔ nya. Bɔfo Paulo nɛ́ e tu wami he fo ɔ kɛ gbe nya a, tsɔɔ nɔ́ nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa tu fo ɔ kɛ gbe nya. E tsɔɔ kaa e sa nɛ ‘wa sake nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ jiɔ kɛ fɔ he, nɛ waa kɛ hɛ mi miami nɛ tu fo ɔ nɛ e fɔɔ si ngɛ wa hɛ mi ɔ.’​—Kane Hebri Bi 12:1.

2. Ke a ke wa sake ‘nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e jiɔ kɛ fɔ he ɔ,’ mɛni e tsɔɔ?

² Anɛ munyu nɛ Paulo tu kaa wa sake “nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e jiɔ” kɛ fɔ he ɔ tsɔɔ kaa tlomi ko be Kristofohi a kuɛ nɔ nɛ e sa nɛ a tloo lo? Dɛbi, pi jã ji sane ɔ kulaa. Nɔ́ nɛ e ngɛ tsɔɔe ji kaa e sa nɛ wa sake nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e he hia we ɔ kɛ fɔ he. Ní nɛ ɔmɛ be hae nɛ wa sɔmɔ Yehowa saminya, nɛ e ma nyɛ ma ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃. Bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ wa fĩ si ɔ, e sa nɛ waa kɛ oya yemi nɛ yɔse níhi nɛ ma nyɛ maa gbla wɔ se ɔ, nɛ́ wa sake mɛ kɛ fɔ he. Se ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, ní komɛ ngɛ nɛ a he hia nɛ e sɛ nɛ wa sake mɛ ngɔ fɔ he, ke pi jã a, wa be nyɛe maa tu wami he fo ɔ kɛ gbe nya. (2 Tim. 2:5) Mɛni ji tlomi komɛ nɛ e sa nɛ waa tloo?

3. (a) Ngɛ Galatia Bi 6:5 ɔ nya a, mɛni nɛ e sa nɛ waa tloo? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi, nɛ mɛni he je?

³ Kane Galatia Bi 6:5. Paulo tsɔɔ nɔ́ ko nɛ e sa kaa waa tloo.  E ngma ke: “Nɔ fɛɛ nɔ maa tloo lɛ nitsɛ e tlomi.” (Gal. 6:5) Nɔ́ nɛ Paulo ngɛ tsɔɔe ngɛ hiɛ ɔ ji kaa, e sa nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ tsu blɔ nya ní tsumi nɛ Mawu kɛ wo e dɛ ɔ he ní, ejakaa nɔ kpa ko be nyɛe ma tsu he ní kɛ ha wɔ. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na nɔ́ nɛ ji ‘nɔ nitsɛ e tlomi,’ kɛ bɔ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma plɛ kɛ tloo e tlomi ha. Jehanɛ hu ɔ, wa maa hyɛ tlomi komɛ nɛ a he hia we nɛ eko ɔ, wa ngɛ tlooe kɛ bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ sake mɛ ngɔ fɔ he ha. Ke wa tloo wɔ nitsɛmɛ wa tlomi, nɛ wa sake tlomihi nɛ a he hia we ɔ kɛ fɔ he ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ waa tu wami he fo ɔ kɛ ya si nyagbe.

4. Mɛni he je nɛ si nɛ wa wo kaa wa ma sɔmɔ Yehowa kɛ ya neneene ɔ pi tlomi ɔ? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

⁴ Si nɛ wa wo Yehowa kaa wa ma sɔmɔ lɛ kɛ ya neneene. Benɛ wa jɔɔ wa he nɔ kɛ ha Yehowa a, wa wo lɛ si kaa wa ma sɔmɔ lɛ nɛ wa maa pee e suɔmi nya ní. E sa nɛ waa ye jamɛ a si womi ɔ nɔ. E ngɛ mi kaa si womi nɛ ɔ nɛ wa maa ye nɔ ɔ ji blɔ nya ní tsumi ngua mohu lɛɛ, se e pi tlomi. Wa ma nyɛ maa ye si womi nɛ ɔ nɔ, ejakaa Yehowa bɔ wɔ konɛ waa pee e suɔmi nya ní. (Kpoj. 4:11) E bɔ wɔ konɛ wa ná suɔmi ɔ kaa wa maa kase e he ní nɛ wa sɔmɔ  lɛ. Jehanɛ hu ɔ, e bɔ wɔ ngɛ e subai nɔ, enɛ ɔ he ɔ, wa nyɛɔ nɛ wa hɛɔ kɛ suɔ e he, nɛ wa suɔ kaa wa maa pee e suɔmi nya ní. (La 40:8) Nɔ́ nɛ pe kulaa a, ke wa pee Mawu suɔmi nya ní nɛ wa kase e Bi ɔ, ‘wa he mi maa jɔ wɔ.’​—Mat. 11:28-30.

5. Mɛni maa ye bua mo konɛ o ye si nɛ o wo Yehowa kaa o ma sɔmɔ lɛ kɛ ya neneene ɔ nɔ? (1 Yohane 5:3)

⁵ Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa nyɛ nɛ waa tloo tlomi ɔ? Níhi enyɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ. Kekleekle ɔ, yaa nɔ nɛ o ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ ha Yehowa a mi nɛ wa. Nɔ́ nɛ maa ye bua mo nɛ o pee enɛ ɔ ji kaa o ma pue o yi mi tɛ ngɛ ní kpakpahi tsuo nɛ Yehowa pee ha mo kɛ jɔɔmihi nɛ o ma ná hwɔɔ se ɔ a he. Ke suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Yehowa a mi ngɛ wae ɔ, e he be wae kaa o maa ya nɔ maa bu lɛ tue. (Kane 1 Yohane 5:3.) Enyɔne, moo kase Yesu. Yesu nyɛ nɛ e pee Mawu suɔmi nya ní, ejakaa e sɔle ha Yehowa konɛ e ye bua lɛ, nɛ e ya nɔ nɛ e ngɔ e juɛmi kɛ ma jɔɔmihi nɛ e ma ná a nɔ. (Heb. 5:7; 12:2) Kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, mo hu o ma nyɛ maa sɔle kɛ ha Yehowa konɛ e wo mo he wami nɛ o hɛ nɛ hi neneene wami nɛ o ma ná a nɔ. Ke o ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Mawu ɔ mi wa be fɛɛ be nɛ o kase e Bi ɔ, o ma nyɛ maa ye si nɛ o wo lɛ kaa o ma sɔmɔ lɛ kɛ ya neneene ɔ nɔ.

6. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa tsu wa blɔ nya ní tsumi ngɛ weku ɔ mi ɔ? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

⁶ Wa weku blɔ nya ní tsumi. Ngɛ wami he fo ɔ nɛ wa ngɛ tue ɔ mi ɔ, e sa nɛ waa suɔ Yehowa kɛ Yesu pe bɔ nɛ wa suɔ wa weku li po. (Mat. 10:37) Se enɛ ɔ tsɔɔ we kaa waa ngmɛɛ wa weku blɔ nya ní tsumihi a he kɛ fɔ si. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, loko wa ma nyɛ maa sa Mawu kɛ Kristo hɛ mi ɔ, ja wa tsu wa blɔ nya ní tsumi ngɛ wa weku ɔ mi. (1 Tim. 5:4, 8) Ke wa pee jã a, wa bua maa jɔ wawɛɛ. Yehowa le kaa ke nyumu kɛ yo je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ a sibi, nɛ fɔli hu je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ a bimɛ nɛ a tsɔse mɛ, nɛ bimɛ ɔmɛ hu je bumi kpo kɛ tsɔɔ a fɔli ɔ, bua jɔmi maa hi weku ɔ mi wawɛɛ.​—Efe. 5:33; 6:1, 4.

7. Mɛni maa ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o tsu o blɔ nya ní tsumi ngɛ weku ɔ mi?

⁷ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o tloo tlomi ɔ? Ke o ji huno, loo yogbayo loo bi ɔ, yaa nɔ nɛ o kɛ Baiblo mi ga womi nɛ tsu ní. Koo pee nɔ́ nɛ moo o susu kaa e da, loo nɔ́ nɛ nihi nɛ a ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ peeɔ, loo nɔ́ nɛ ní leli tsɔɔ kaa e sa nɛ o pee. (Abɛ 24:3, 4) Mohu ɔ, moo kase wa womi ɔmɛ saminya. Ke o pee jã a, o maa na bɔ nɛ o kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi ma tsu ní ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, womiyo nɛ ji, Bua Jɔmi Ma Nyɛ Maa Hi O Weku ɔ Mi, kɛ womi nɛ ji, O Ma Nyɛ Ma Ná Bua Jɔmi Kɛ Ya Neneene! ɔ ní kasemi 49 kɛ 50 ɔ tsɔɔ ní komɛ nɛ maa ye bua hunomɛ, yigbayihi, fɔli kɛ nihewi kɛ yihewi konɛ a nyɛ a da nyagbahi nɛ a kɛ ngɛ kpee mwɔnɛ ɔ a nya. b Ke o weku mi bimɛ ɔmɛ kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ tsu we ní po ɔ, moo fia o pɛɛ si kaa o kɛ ma tsu ní. Ke o pee jã a, o weku ɔ ma ná he se, nɛ Yehowa maa jɔɔ mo wawɛɛ.​—1 Pet. 3:1, 2.

8. Kɛ yi mi kpɔhi nɛ wa mwɔɔ ɔ ma nyɛ maa sa wa he ha kɛɛ?

⁸ Blɔ nya ní tsumi nɛ ba fɔɔ si ngɛ wa nɔ ke wa mwɔ yi mi kpɔ ko. Yehowa ngmɛ wɔ blɔ konɛ waa hla nɔ́ nɛ wa suɔ, nɛ e suɔ nɛ waa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da konɛ wa bua nɛ jɔ. Se ke wa mwɔ yi mi kpɔ nɛ dɛ ɔ, e maa ngmɛ blɔ nɛ waa na e mi nɔ́. (Gal. 6:7, 8) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ dɛ, nɛ wa ngɛ e mi nɔ́ nae ɔ,  e sa nɛ waa kplɛɛ nɔ ejakaa wɔ nitsɛmɛ nɛ wa mwɔ jamɛ a yi mi kpɔ ɔ. Akɛnɛ wa pee nɔ́ nɛ dɛ he je ɔ, wa he nile ma nyɛ maa hao wɔ. Se kɛ̃ ɔ, akɛnɛ wa le kaa e sa nɛ waa kplɛɛ nɔ́ nɛ maa je yi mi kpɔ nɛ wa maa mwɔ ɔ mi kɛ ba he je ɔ, ke wa pee nɔ́ ko nɛ dɛ ɔ, e sa nɛ waa jaje wa yayami ɔmɛ, nɛ waa pee tsakemi nɛ wa ko pee jamɛ a nɔ́ ɔ hu. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ waa tu wami he fo ɔ.

9. Mɛni o ma nyɛ maa pee ke o mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ dɛ? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

⁹ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o tloo tlomi ɔ? Ke o mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ dɛ ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee? Mo kadi kaa o be nyɛe ma tsake nɔ́ nɛ o pee kɛ be ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ko puɛ o be kɛ o he wami kɛ hi o he fãe loo o hi ni kpahi piae ngɛ yi mi kpɔ nɛ dɛ nɛ o mwɔ ɔ he. Mohu ɔ, moo kplɛɛ o tɔmi ɔ nɔ, nɛ o pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ amlɔ nɛ ɔ konɛ o yu o he ngɛ jamɛ a tɔmi ɔ he. Ke o he nile ngɛ mo haoe ngɛ nɔ́ nɛ o pee ɔ he ɔ, moo je he si bami mi nɛ o sɔle kɛ ha Yehowa, nɛ o kplɛɛ o tɔmi ɔ nɔ, nɛ o bi lɛ nɛ e kɛ ke mo. (La 25:11; 51:3, 4) Ke o tɔ̃ ni kpahi hu a nɔ ɔ, mo kpa mɛ pɛɛ, nɛ ke e he maa hia a, mo ya bi yemi kɛ buami kɛ je asafo mi nikɔtɔma amɛ a ngɔ. (Yak. 5:14, 15) Moo kase ní kɛ je o tɔmi ɔmɛ a mi, nɛ o bɔ mɔde kaa o be jã pee hu. Ke o pee jã a, o ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa na mo mɔbɔ, nɛ e maa ye bua mo wawɛɛ.​—La 103:8-13.

10. Mɛni he je nɛ níhi nɛ a be nyɛe maa ba mi nɛ wa maa hyɛ blɔ ɔ ji tlomi ko nɛ e jiɔ ɔ? (Galatia Bi 6:4)

¹⁰ Níhi nɛ a be nyɛe maa ba mi nɛ wa maa hyɛ blɔ. Ke wa ngɔɔ wa he kɛ toɔ ni kpahi a he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa kɔni mi ma jɔ̃, nɛ e maa pee tlomi ngɛ wa kuɛ nɔ. (Kane Galatia Bi 6:4.) Ke waa kɛ wa he toɔ ni kpahi a he be fɛɛ be ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa hɛ maa kɔ̃ a nɔ, nɛ waa kɛ mɛ ma si koli. (Gal. 5:26) Ke wa bɔ mɔde kaa wa maa pee níhi nɛ ni kpahi ngɛ pee be mi nɛ wa be nyɛe maa pee ɔ, wa ma nyɛ maa ye wɔ nitsɛmɛ wa he awi. Jehanɛ hu ɔ, mo susu he nɛ o hyɛ. Baiblo ɔ de ke: “Ke o ngɛ nɔ́ ko blɔ hyɛe, nɛ nɔ́ ɔ se kɛ ɔ, o yeɔ tsui.” (Abɛ 13:12) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ngɛ nɔ́ ko nɛ wa nine be nyɛe maa su nɔ gblegbleegble ɔ blɔ hyɛe ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa maa ye tsui wawɛɛ. Ke wa pee jã a, pɔ maa tɔ wa he wawɛɛ, nɛ wa be nyɛe maa ya nɔ maa tu wami he fo ɔ.​—Abɛ 24:10.

11. Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o ko hyɛ níhi nɛ a be nyɛe maa ba mi ɔ blɔ?

¹¹ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o sake jamɛ a tlomi ɔ kɛ fɔ he? Koo hyɛ blɔ kaa e sa nɛ o pee babauu pe bɔ nɛ Yehowa ngɛ hlae nɛ o pee ɔ. Yehowa hyɛ we blɔ kɔkɔɔkɔ kaa o ha lɛ nɔ́ ko nɛ o be eko. (2 Kor. 8:12) Mo ná nɔ mi mami kaa Yehowa ngɔɛ nɔ́ nɛ o peeɔ ɔ kɛ to nɔ́ nɛ ni kpahi peeɔ ɔ he. (Mat. 25:20-23) E bua jɔ kaa o je o tsui mi tsuo kɛ ngɛ lɛ sɔmɔe, nɛ e bua jɔ o we anɔkuale yemi kɛ si nɛ o ngɛ fĩe ɔ he. Moo je he si bami mi nɛ o kplɛɛ nɔ kaa o jeha, o nɔmlɔ tso mi he wami nami kɛ o si fɔfɔɛ he je ɔ, tsa pi nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee. Kaa bɔ nɛ Barzilai pee ɔ, moo je o tsui mi nɛ o ma o juɛmi nya si kaa o be ní tsumi komɛ a nɔ kplɛɛe ke o be nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa. (2 Sam. 19:35, 36) Kaa bɔ nɛ Mose pee ɔ, moo kplɛɛ yemi kɛ buami nɔ nɛ o ngɔ ní tsumihi kɛ wo ni kpahi a dɛ ke e he hia kaa o pee jã. (2 Mose 18:21, 22) Ke o je he si bami mi nɛ o pee jã a, e be hae nɛ pɔ nɛ tɔ o he ngɛ wami he fo nɛ o ngɛ tue ɔ mi.

12. Anɛ wɔ lɛ wa haa nɛ ni kpahi mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ dɛ lo? Moo tsɔɔ nya.

¹² Ko susu kaa mo lɛ o ha nɛ ni kpahi mwɔ yi mi kpɔhi nɛ dɛ. Wa be nyɛe maa mwɔ yi mi kpɔ kɛ ha ni kpahi, nɛ jã kɛ̃ nɛ ke a mwɔ yi mi  kpɔhi nɛ dɛ hu ɔ, wa be nyɛe maa po a he piɛ kɛ je nyagbahi nɛ a kɛ maa kpe ɔ a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, binyumu loo biyo ko ma nyɛ maa mwɔ e yi mi kpɔ kaa e ma kpa Yehowa sɔmɔmi. Ke e ba jã a, e fɔli ma nyɛ maa hao wawɛɛ. Se fɔli nɛ a piaa a he ngɛ yi mi kpɔhi nɛ dɛ nɛ a bi ko mwɔ ɔ he ɔ, ngɔɔ tlomi ngua kɛ fɔɔ a kuɛ nɔ. Tsa pi tlomi nɛ Yehowa hyɛɔ blɔ kaa a tloo ji nɛ ɔ.​—Rom. 14:12.

13. Mɛni ma nyɛ maa ye bua fɔlɔ ko ke e bi ko mwɔ yi mi kpɔ nɛ dɛ?

¹³ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o sake jamɛ a tlomi ɔ kɛ fɔ he? Mo kadi kaa Yehowa ha wɔ he blɔ kaa waa hla nɔ́ nɛ wa suɔ. Yehowa ngmɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ blɔ kaa lɛ nitsɛ e mwɔ yi mi kpɔ ngɛ níhi a he. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa hla kaa e ma sɔmɔ lɛ aloo e be lɛ sɔmɔe. Yehowa le kaa o ji fɔlɔ nɛ yi mluku, lɔ ɔ he ɔ, e hyɛ we blɔ kaa o pee nɔ́ ko nɛ o be nyɛe maa pee. E ji o bi ɔ blɔ nya ní tsumi kaa e maa mwɔ yi mi kpɔ ngɛ níhi a he, pi mo nɛ o maa pee jã kɛ ha lɛ. (Abɛ 20:11) Se kaa fɔlɔ ɔ, eko ɔ, o tɔ̃ tɔmi ko hyɛ nɛ́ ha nɛ o ngɛ haoe. Ke jã a, mo ha nɛ Yehowa nɛ le bɔ nɛ o ngɛ he nue ha, nɛ o de lɛ nɛ e kɛ ke mo. Yehowa le kaa o be nyɛe ma tsake nɔ́ nɛ ba momo ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e hyɛ we blɔ kaa o maa po o bi ɔ he piɛ nɛ e ko kpa nɔ́ nɛ e du ɔ. Mo ha nɛ e hi o juɛmi mi kaa ke o bi ɔ pee klaalo kaa e maa kpale kɛ ba Yehowa ngɔ ɔ, e ma he lɛ atuu ekohu.​—Luka 15:18-20.

14. Mɛni he je nɛ wa he nile nɛ́ maa bu wɔ fɔ tsɔ ɔ ji tlomi nɛ e sa nɛ wa sake kɛ fɔ he ɔ?

¹⁴ Ke o he nile ngɛ mo fɔ bue tsɔ. Ke wa tɔ̃ ɔ, e hi kaa wa he nile maa bu wɔ fɔ. Se kɛ̃ ɔ, ke wa he nile ngɛ wɔ fɔ bue tsɔ ɔ, lɛɛ wa ngɛ tlomi ko tlooe nɛ e sɛ nɛ waa tloo. E sa nɛ wa sake kɛ fɔ he. Kɛ wa ma plɛ kɛ le kaa wa he nile ngɛ wɔ fɔ bue tsɔ ha kɛɛ? Ke wa jaje wa yayami ɔ nɛ wa tsake wa tsui, nɛ wa pee we jamɛ a yayami ɔ hu ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ngɔ wa tɔmi ɔ kɛ ke wɔ. (Níts. 3:19) Ke wa pee ní nɛ ɔmɛ ɔ, Yehowa be suɔe kaa wa he nile nɛ ya nɔ nɛ e hi wɔ fɔ bue. E le kaa ke wa he nile ya nɔ nɛ e bu wɔ fɔ ɔ, e ma nyɛ maa ye wɔ awi wawɛɛ.  (La 31:10) Ke wa bɔni aywilɛho yemi wawɛɛ ɔ, wa kɔni mi ma nyɛ ma jɔ̃, nɛ eko ɔ, wa ma kpa wami he fo ɔ tumi.​—2 Kor. 2:7.

15. Ke o he nile ngɛ mo fɔ bue tsɔ ɔ, mɛni ma nyɛ maa ye bua mo? (1 Yohane 3:19, 20) (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

¹⁵ Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o sake jamɛ a tlomi ɔ kɛ fɔ he? Ke o he nile ngɛ mo fɔ bue tsɔ ɔ, mo kai kaa Mawu ‘ngɔɔ yayami kɛ paa nitsɛnitsɛ.’ (La 130:4) Ke Yehowa ngɔ nihi nɛ a pia a he ɔ a tɔmi kɛ ke mɛ ɔ, e deɔ mɛ ke: “[Nyɛ] ní yayami ɔmɛ hu i be kaie hu.” (Yer. 31:34) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke o tɔ̃ nɛ Yehowa kɛ ke mo ɔ, e be o tue gblae ngɛ o yayami ɔmɛ a he hu. Lɔ ɔ he ɔ, ke o ngɛ yayami nɛ o pee ɔ mi nɔ́ nae ɔ, ko susu kaa Yehowa kɛ o tɔmi ɔ ki mo. Ke he blɔ komɛ je o dɛ ngɛ asafo ɔ mi po ɔ, o mi mi nɛ ko fu. Yehowa susuu we o yayami ɔmɛ a he hu, lɔ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ mo hu o susu he.​—Kane 1 Yohane 3:19, 20.

16. Akɛnɛ wa ngɛ wami he fo ɔ tue he je ɔ, mɛni nɛ e sa nɛ waa le?

¹⁶ Be mi nɛ wa ngɛ wami he fo ɔ tue ɔ, e sa nɛ ‘waa tu fo ɔ bɔ nɛ wa nine maa su kunimi yemi jlasi ɔ nɔ.’ (1 Kor. 9:24) Se loko wa ma nyɛ maa pee jã a, e sa nɛ waa le tlomi nɛ sa kaa waa tloo, kɛ tlomi nɛ e sa nɛ wa sake kɛ fɔ he. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa susu tlomihi nɛ e sa nɛ waa tloo kɛ tlomihi nɛ e sa nɛ wa sake kɛ fɔ he ɔ a kpɛti bɔɔ ko he. Se ekpahi fuu ngɛ. Yesu po tsɔɔ kaa ‘ní nɛ a yeɔ kɛ beɔ nɔ, kɛ ní babauu numi, kɛ si himi ɔ mi yeyeeye peemi ma nyɛ ma he wa tsui.’ (Luka 21:34) Ní nɛ ɔmɛ kɛ ngmami kpahi ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o le tsakemihi nɛ e sa nɛ o pee bɔ nɛ pee nɛ o nyɛ nɛ o ya nɔ nɛ o tu wami he fo ɔ.

17. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa tu wami he fo ɔ kɛ ya si nyagbe ɔ?

¹⁷ Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa tu wami he fo ɔ kɛ ya si nyagbe, ejakaa Yehowa ma ha wɔ he wami nɛ wa hia a. (Yes. 40:29-31) Enɛ ɔ he ɔ, yaa nɔ nɛ o tu fo ɔ wawɛɛ! Moo kase bɔfo Paulo. E pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ konɛ e nine nɛ su hiɔwo ɔ nɔ. (Filip. 3:13, 14) Nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa tu fo nɛ ɔ kɛ ha mo. Se Yehowa ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o ye manye. E ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o tloo tlomihi nɛ e sa kaa o tloo ɔ, nɛ o sake tlomihi nɛ a he hia we ɔ kɛ fɔ he. (La 68:19) Yehowa ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o mia o hɛ mi nɛ o tu fo ɔ kɛ ya si nyagbe.