1. Ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, mɛni ma nyɛ maa ba wa nɔ?

DAA ligbi ɔ, waa kɛ nyagbahi kpeɔ, nɛ wa bɔɔ mɔde kaa wa maa da nyagba nɛ ɔmɛ a nya. Se anɛ o yɔse kaa e he waa ha wɔ kaa wa maa da nyagbahi nɛ wa kɛ kpeɔ ɔ a nya ke wa kɔni mi jɔ̃ lo? Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa na kɔni mi jɔmi kaa julɔ nɛ ma nyɛ maa ju hɛ kɛ nɔ fɔmi, kã kɛ bua jɔmi nɛ wa ngɛ ɔ. Abɛ 24:10 de ke: “Ke haomi ba o nɔ, nɛ o pee gbedee ɔ, e tsɔɔ kaa o he wami pi saasaa.” Niinɛ, ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, wa ma nyɛ ma gbɔjɔ, nɛ e he maa wa ha wɔ kaa wa maa da nyagbahi nɛ wa kɛ kpeɔ ngɛ si himi mi ɔ a nya.

2. Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, nɛ mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

² Níhi fuu ma nyɛ ma jɔ̃ wa kɔni mi. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ je wɔ nitsɛmɛ, nɛ ekomɛ hu je ní kpahi. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji, mluku nɛ wa yi, wa gbɔjɔmihi kɛ hiɔ. Eko hu ma nyɛ maa je sɔmɔmi he blɔhi nɛ wa ngɛ hlae ngɛ Yehowa asafo ɔ mi se wa nine sui nɔ, aloo fiɛɛmi nɛ wa fiɛɛɔ ngɛ zugba kpɔ nɛ nihi fuu bui wa sɛ gbi ɔ tue ɔ mi. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na ní komɛ nɛ maa ye bua wɔ ke e ba kaa wa kɔni mi jɔ̃.

3. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná juɛmi nɛ da ngɛ wa gbɔjɔmi ɔmɛ a he?

³ E yi kaa wa ma ná juɛmi nɛ dɛ ngɛ wa gbɔjɔmihi kɛ mluku nɛ wa yi ɔ a he. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma susu kaa akɛnɛ wa tɔ̃ɔ he je ɔ, Yehowa be hae nɛ waa hi e je ehe ɔ mi. Susumi nɛ ɔ ma nyɛ maa ye wɔ awi wawɛɛ. Kɛ e sa nɛ waa na tɔmihi nɛ wa tɔ̃ɔ ha kɛɛ? Baiblo ɔ ha nɛ wa na kaa adesahi tsuo “pee yayami,” jã Yesu Kristo pɛ. (Rom. 3:23) Se Baiblo ɔ Ngmalɔ ɔ ngɔɛ e juɛmi kɛ mɛ wa tɔmihi a nɔ, nɛ e hyɛ we blɔ hu kaa wa maa pee wa ní kaa nihi nɛ a ye mluku. E ji Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi, nɛ e suɔ nɛ e ye  bua wɔ. Jehanɛ hu ɔ, e toɔ e tsui si. E le kaa wa ngɛ wa hɛ mi miae konɛ waa pee nɔ́ nɛ da, nɛ́ wa ná juɛmi nɛ da ngɛ wa gbɔjɔmi ɔmɛ a he, nɛ e pee klaalo kaa e maa ye bua wɔ.​—Rom. 7:18, 19.

4-5. Mɛni munyu nɛ ngɛ 1 Yohane 3:19, 20 ɔ nɛ ye bua wa nyɛmimɛ yihi enyɔ nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ?

⁴ Mo susu nyɛmimɛ yihi komɛ nɛ a tsɛɛ mɛ ke Deborah kɛ Maria a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. * Benɛ Deborah ji jokuɛyo ɔ, e weku li ɔmɛ je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ lɛ, nɛ enɛ ɔ ha we nɛ e ná juɛmi nɛ da ngɛ lɛ nitsɛ e he. A pɔɛ e yi jemi, enɛ ɔ he ɔ, benɛ e ba wa a, e ná we juɛmi nɛ da ngɛ lɛ nitsɛ e he. Ke e tɔ̃ tɔmi nyafii ko ɔ, e nuɔ he kaa e nine nyɛ si. Maria hu kɛ nyagba ko kaa jã kpe. E weku li ɔmɛ pueɔ e hɛ mi si. Enɛ ɔ he ɔ, e nuɔ he kaa se nami be e he. Benɛ e ba na anɔkuale ɔ po ɔ, e nu he kaa e sɛ nɛ a kɛ Mawu biɛ nɛ tsɛ lɛ!

⁵ Se nyɛmimɛ yi enyɔ nɛ ɔmɛ kpa we Yehowa sɔmɔmi. Mɛni he je? A ngɔ a haomi ɔmɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kɛ gu a tsui mi nɛ a je kɛ sɔle ɔ nɔ. (La 55:22) A ba na kaa wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ le kaa si fɔfɔɛhi nɛ wa gblee mi be ko nɛ be ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná juɛmi nɛ dɛ ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he. Ke wa nɛ su kpakpahi nɛ wa ngɛ ɔ po ɔ, Yehowa lɛɛ e naa.​—Kane 1 Yohane 3:19, 20.

6. Ke nɔ ko kpale pee yayami ko nɛ e ngɛ mɔde bɔe kaa e ma kpa a, mɛni e ma nyɛ maa pee?

⁶ Eko ɔ, nyɛmi ko ngɛ e he mɔde bɔe konɛ e kpa nɔ́ yayami ko peemi. Se e ma nyɛ maa pee jamɛ a yayami ɔ nɔuu ekohu, nɛ enɛ ɔ ma nyɛ ma jɔ̃ e kɔni mi. Behi fuu ɔ, wa haoɔ ke wa pee yayami ko. (2 Kor. 7:10) Se e sɛ nɛ waa hao wawɛɛ tsɔ nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ wa ná susumi nɛ dɛ ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa he nɛ wa de ke: ‘Se nami ko be ye he. Yehowa be nyɛe maa ngɔ ye yayami ɔ kɛ ke mi.’ Susumi nɛ ɔ dɛ, nɛ e ma nyɛ ma ha nɛ wa kpa Yehowa sɔmɔmi. Mo kai munyu nɛ wa kane ngɛ Abɛ 24:10. Lejɛ ɔ tsɔɔ kaa ke wa pee gbedee ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa he wami pi saasaa. Enɛ ɔ he ɔ, moo sɔle ha Yehowa, nɛ o bi lɛ nɛ e na mo mɔbɔ. Ke Yehowa na kaa o pia o he niinɛ, nɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa pee tsakemi ɔ, e maa ngɔ o yayami ɔ kɛ ke mo. Jehanɛ hu ɔ, mo ya na asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ye bua mo. A maa to a tsui si, nɛ a maa ye bua mo konɛ o he nɛ wa ngɛ mumi mi ekohu.​—Yak. 5:14, 15.

7. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃ ke e he wa ha wɔ kaa wa maa pee nɔ́ nɛ da a?

⁷ Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jean-Luc nɛ e ngɛ France ɔ deɔ nihi nɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa ye a gbɔjɔmi ko nɔ ɔ ke: “Tsa pi nɔ ko nɛ e tɔ̃ we gblee nɛ Yehowa buɔ lɛ kaa dalɔ, se mohu nɔ nɛ ke e tɔ̃ ɔ, e piaa e he nɛ e tsakeɔ e tsui.” (Rom. 7:21-25) Enɛ ɔ he ɔ,  ke e he wa ha mo kaa o maa ye gbɔjɔmi ko nɔ ɔ, ko ha nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ o susu kaa se nami be o he. Mo kai kaa wa ti nɔ ko be nɛ e ji dalɔ ngɛ Mawu hɛ mi. Wɔ tsuo wa hia Mawu dloomi ɔ nɛ e kɛ haa kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ.​—Efe. 1:7; 1 Yoh. 4:10.

8. Ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, mɛnɔmɛ a ngɔ wa ma nyɛ maa ya kɛ ha yemi kɛ buami?

⁸ Wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami! Wa nyɛmimɛ ɔmɛ maa bu wɔ tue ke wa ngɛ mɛ wa nyagba dee, nɛ a maa tu he wami womi munyuhi kɛ wo wa bua. (Abɛ 12:25; 1 Tɛs. 5:14) Nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Nigeria nɛ a tsɛɛ lɛ ke Joy nɛ e kɔni mi jɔ̃ be ko nɛ be ɔ de ke: “Ke pi nyɛmimɛ ɔmɛ a he ɔ, jinɛ jije i ngɛ be nɛ ɔ mi? He wami nɛ ye nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi wo mi ɔ ha nɛ i na kaa Yehowa buɔ ye sɔlemi tue. Kɛ gu a nɔ ɔ, i ba le bɔ nɛ a woɔ nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ he wami ha.” Se e sa nɛ wa kai kaa tsa pi be fɛɛ be nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa le ke ji wa hia he wami womi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ waa ya wa nyɛmi Kristofo no ko nɛ e nane pi si ngɔ nɛ wa de lɛ kaa wa hia yemi kɛ buami.

9. Kɛ La 41:3 kɛ 94:19 ɔ woɔ wɔ he wami ha kɛɛ?

⁹ Moo ya Yehowa ngɔ kɛ ha yemi kɛ buami. Ke wa be he wami, titli ɔ, ke hiɔ ko nu wɔ be kɛkɛɛ ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa ma ná juɛmi nɛ da. Wa le kaa Yehowa gui nyakpɛ blɔ nɔ kɛ tsa wɔ mwɔnɛ ɔ, se wa le kaa e woɔ wa bua, nɛ e ma nyɛ ma ha wɔ he wami nɛ wa hia a konɛ wa kɛ da nya. (Kane La 41:3; 94:19.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ma nyɛ maa wo wa nyɛmimɛ Kristofohi he wami nɛ a ye bua wɔ kɛ tsu we mi ní tsumi komɛ, aloo a ya wo jua ba ha wɔ. E ma nyɛ ma ha nɛ wa nyɛmimɛ nɛ a piɛɛ wa he kɛ sɔle. Aloo eko ɔ, e ma ha nɛ wa kai bua womi munyu komɛ nɛ wa kane ngɛ e Munyu ɔ mi ɔ. Bua womi munyu nɛ ɔ eko ji kaa ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, wa maa ye mluku, wa be hiɔ nue, nɛ nɔ́ yeyee ko be wɔ pee hu.​—Rom. 15:4.

10. Mɛni he je nɛ Isang nyɛ nɛ e ye e kɔni mi nɛ jɔ̃ ɔ nɔ ɔ?

¹⁰ Nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ Nigeria nɛ a tsɛɛ lɛ ke Isang ɔ ya ná oslaa, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e hule (kplɔ). Isang dɔkita a de lɛ ke e be nyɛe maa nyɛɛ hu. Isang de ke: “Ye kɔni mi jɔ̃, nɛ i hao.” Se anɛ e ya nɔ nɛ e hao lo? Dɛbi! Mɛni lɛ ye bua lɛ? E de ke: “I kɛ ye yo ɔ sɔleɔ kɛ haa Yehowa be fɛɛ be, nɛ wa kaseɔ e Munyu ɔ hu be fɛɛ be. Wa bɔ mɔde hu kaa wa ma je hɛ sa kpo ngɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa ha wɔ nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ kaa wa maa hi je ehe ɔ mi hwɔɔ se ɔ hu piɛɛ he ɔ he.”

11. Benɛ Cindy nu hiɔ ko nɛ nya wa a, mɛni nɛ ye bua lɛ nɛ e ná bua jɔmi?

¹¹ Dɔkita ko de nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Mexico nɛ a tsɛɛ lɛ ke Cindy ɔ kaa hiɔ ko nɛ ma nyɛ maa gbe lɛ ngɛ e he. Mɛni e pee konɛ e nyɛ nɛ e da si fɔfɔɛ nɛ ɔ nya? Ke a ngɛ lɛ hyɛe ngɛ hiɔ tsami he ɔ, e bɔɔ mɔde kaa be fɛɛ be ɔ, e maa ye nɔ ko odase. E ngma ke: “Jã nɛ i peeɔ ha nɛ i ngɔ ye juɛmi kɛ ma ni kpahi a nɔ mohu pe nɛ ma ngɔ ye juɛmi kɛ ma operation nɛ a maa pee mi ɔ nɔ, bɔ nɛ e maa ye mi ha, aloo bɔ nɛ ye hiɔ ɔ mi wa ha a nɔ. Kikɛ ji bɔ nɛ i peeɔ lɛ ha: Ke i kɛ dɔkita amɛ kɛ nɛɛsi ɔmɛ ngɛ ní sɛɛe ɔ, i biɔ mɛ bɔ nɛ a weku li ɔmɛ ngɛ ha. Lɔ ɔ se ɔ, i biɔ mɛ nɔ́ he je nɛ a hla kaa a ma tsu ní tsumi nɛ he wa nɛ ɔ. Ke i pee jã a, e yeɔ bua mi nɛ i naa sanehi nɛ ma nyɛ maa ta a tsui he. A kpɛti nihi fuu tsɔɔ kaa behi fuu ɔ, hiɔtsɛmɛ nɛ a ngɛ mɛ hyɛe ɔ bi we mɛ ke, ‘Kɛ o ngɛ kɛɛ?’ Lɔ ɔ he ɔ, a kpɛti nihi fuu naa mi si kaa i susuɔ a he. A kpɛti ni komɛ po ha mi a we adrɛs loo a fon nɔma. I le kaa Yehowa maa ye bua mi kɛ da si fɔfɔɛ nɛ nya wa nɛ ɔ nya, se e pee mi nyakpɛ kaa e ha mi bua jɔmi kikɛ nɛ ɔ!”​—Abɛ 15:15.

12-13. Mɛni blɔ nɔ nɛ nyɛmimɛ komɛ nɛ a be nɔmlɔ tso mi he wami ɔ kɛ a he wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi, nɛ mɛni je mi kɛ ba?

 ¹² Nihi nɛ a be nɔmlɔ tso mi he wami ɔ a kɔni mi jɔ̃ɔ, ejakaa a nyɛ we nɛ a peeɔ babauu ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi kaa bɔ nɛ a ngɛ hlae ɔ. Se a kpɛti nihi fuu guɔ blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ fiɛɛɔ. A kɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Laurel nɛ e ngɛ United States ɔ wo klama ko mi konɛ e nyɛ nɛ e wo mumi saminya. E hi klama a mi jeha 37 sɔuu! E ná kansa, a pee lɛ operation nguanguahi, nɛ e ngɛ he womi nɔ hiɔ slɔɔtohi hulɔ. Se nyagbahi nɛ a nya wa wawɛɛ nɛ ɔ ha we nɛ e kpa fiɛɛmi. E ye nɛɛsihi kɛ ni kpahi nɛ a ba slaa lɛ ngɛ e we mi ɔ odase. Mɛni nɛ je mi kɛ ba? E nyɛ nɛ e ye bua nihi maa pee 17 nɛ a ba ná anɔkuale nile nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ! *

¹³ Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Richard nɛ e ngɛ France ɔ ngɛ ga womi ko kɛ ha nihi nɛ a tlɔ we mi loo a ngɛ he ko nɛ a hyɛɛ hiɔtsɛmɛ a nɔ ngɛ ɔ. E de ke: “A ma nyɛ maa ngɔ wa womi ɔmɛ ekomɛ kɛ pue hehi nɛ nihi maa na. Ke nihi bee ɔ, a maa na womi ɔmɛ nɛ a ma bi sanehi. Enɛ ɔ ma nyɛ maa wo wa nyɛmimɛ nɛ a nyɛ we nɛ a ya wehi a mi fiɛɛmi ɔ he wami.” Nihi nɛ a tlɔ we mi ɔ hu kɛ a he ma nyɛ maa wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi kɛ gu sɛ womihi nɛ a maa ngma kɛ odase nɛ a maa ye ngɛ tɛlifoo nɔ ɔ nɔ.

14. Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Matsɛ David pee?

¹⁴ Eko ɔ, bwɔmi, hiɔ loo si fɔfɔɛ kpa komɛ be hae nɛ wa nine nɛ su sɔmɔmi he blɔ komɛ a nɔ. Ke wa ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ eko mi ɔ, lɛɛ wa ma nyɛ maa kase Matsɛ David nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ. E ngɛ mi kaa Matsɛ David suɔ nɛ e ma sɔlemi we ɔ mohu lɛɛ, se benɛ a de lɛ kaa pi lɛ nɛ e maa ma Mawu sɔlemi we ɔ, e kɛ e nyɛmi tsuo fĩ nɔ nɛ Mawu hla kaa e tsu ní tsumi nɛ ɔ se. David je e tsui mi nɛ e ha sika tsu kɛ sika hiɔ babauu, nɛ e kɛ fĩ ní tsumi ɔ se. Anɛ enɛ ɔ pi nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ e sa kaa waa kase lo?​—2 Sam. 7:12, 13; 1 Kron. 29:1, 3-5.

15. Mɛni Hugues pee kɛ da e kɔni mi nɛ jɔ̃ ɔ nya?

¹⁵ Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Hugues nɛ e ngɛ France ɔ kpa sɔmɔmi kaa asafo mi nɔkɔtɔma akɛnɛ hiɔhi ngɛ e nya gbae ɔ he je. E nyɛ we nɛ e tsuɔ we mi ní tsumi tsɔwitsɔwi po. E ngma ke: “Sisije ɔ, ye kɔni mi jɔ̃, nɛ i nu he kaa se nami be ye he. Se pee se ɔ, i ba na kaa e sa nɛ ma kpa aywilɛho yemi ngɛ níhi nɛ i nyɛ we nɛ ma pee ɔ a he. Jã nɛ i peeɔ ha nɛ ye bua jɔɔ níhi nɛ i nyɛɔ peeɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ a he. I fia ye pɛɛ si kaa i be hae nɛ ye kɔni mi nɛ jɔ̃. Kaa bɔ nɛ Gideon kɛ nyumuhi lafa  etɛ nɛ pɔ tɔ mɛ ɔ pee ɔ, imi hu ma ya nɔ nɛ ma hwu ta a!”​—Many. 8:4.

16. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ bɔfo ɔmɛ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

¹⁶ Bɔfohi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ hu peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ haa wɔ. Benɛ Matsɛ Ahab ngɛ nɔ yee ɔ, Yehowa bi bɔfo ɔmɛ kaa a tsɔɔ nɔ́ nɛ a maa pee kɛ sisi Matsɛ Ahab. Bɔfo ɔmɛ a kpɛti ni komɛ tsɔɔ a juɛmi. Se Mawu kplɛɛ bɔfo kake susumi nɔ, nɛ e de lɛ kaa juɛmi nɛ e tsɔɔ ɔ maa ye manye. (1 Ma. 22:19-22) Anɛ lɔ ɔ ha nɛ bɔfo anɔkualetsɛmɛ kpa amɛ a kɔni mi jɔ̃, nɛ a de a he ke, ‘Mɛni he je nɛ i puɛ ye be, nɛ i tsɔɔ ye juɛmi ɔ?’ A pee we jã kɔkɔɔkɔ. Bɔfo ɔmɛ baa a he si nitsɛnitsɛ, nɛ a suɔ nɛ hɛ mi nyami tsuo nɛ ya Yehowa ngɔ.​—Many. 13:16-18; Kpoj. 19:10.

17. Ke wa kɔni mi jɔ̃ ngɛ sɔmɔmi he blɔ komɛ nɛ wa nine sui nɔ ɔ he je ɔ, mɛni e sa nɛ waa pee?

¹⁷ O hɛ ko je nɔ kaa he blɔ nɛ pe kulaa nɛ wa ngɛ ji Mawu biɛ nɛ maa hi wa nɔ kɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ wa maa fiɛɛ. Wa nine ma nyɛ maa su sɔmɔmi he blɔhi a nɔ, nɛ a ma nyɛ maa ngmɛɛ wɔ hulɔ, se tsa pi lɔ ɔ nɛ peeɔ wɔ nihi nɛ a he jua wa ngɛ Mawu hɛ mi. Ke wa baa wa he si, nɛ wa peeɔ wa he humi ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa he jua waa kɛ haa Yehowa kɛ wa nyɛmimɛ. Enɛ ɔ he ɔ, moo sɔle ha Yehowa nɛ e ye bua mo nɛ o ba o he si, nɛ o pee o he humi. Mo susu nihi nɛ a ba a he si nɛ a pee a he humi nɛ a ngma a he sane ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ a nɔ hyɛmi ní ɔmɛ a he. Moo je o tsui mi nɛ o pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ o ma nyɛ kɛ sɔmɔ o nyɛmimɛ.​—La 138:6; 1 Pet. 5:5.

18-19. Ke nihi fuu bui sane kpakpa a tue ngɛ o zugba kpɔ ɔ mi po ɔ, mɛni maa ye bua mo konɛ o ná bua jɔmi?

¹⁸ Anɛ o kɔni mi jɔ̃ɔ be komɛ akɛnɛ nihi fuu bui sane kpakpa a tue ngɛ o zugba kpɔ ɔ mi, aloo nihi bɔɔ pɛ nɛ o ya náa ngɛ we mi ɔ he je lo? Ke e ba jã a, mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ waa ya nɔ nɛ wa ná bua jɔmi aloo wa bua jɔmi ɔ nɛ pue nɔ? A tsɔɔ ní komɛ nɛ maa ye bua mo ngɛ daka nɛ ji “ Níhi Nɛ Maa Ye Bua Mo Nɛ O Ná Bua Jɔmi Ngɛ Fiɛɛmi Ní Tsumi ɔ Mi” ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ o ná juɛmi nɛ da ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ?

¹⁹ Ngɔɔ o juɛmi kɛ ma Mawu biɛ ɔ kɛ e Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a nɛ o maa fiɛɛ ɔ nɔ. Yesu tsɔɔ kaa nihi bɔɔ pɛ nɛ a maa nyɛɛ blɔ nɛ  kɛ nɔ yaa wami mi ɔ nɔ. (Mat. 7:13, 14) Ke wa ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe ɔ, wa náa he blɔ nɛ waa kɛ Yehowa, Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ tsuɔ ní. (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 3:9; Kpoj. 14:6, 7) Yehowa gblaa nihi nɛ a ngɛ tsui kpakpa a. (Yoh. 6:44) Lɔ ɔ he ɔ, ke nɔ ko bui wa sɛ gbi ɔ tue mwɔnɛ ɔ, eko ɔ, e maa bu tue be kpa.

20. Ngɛ Yeremia 20:8, 9 ɔ nya a, ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ?

²⁰ Wa ma nyɛ maa kase níhi fuu ngɛ gbalɔ Yeremia he. Zugba kpɔ nɛ e fiɛɛ ngɛ mi ɔ wui yiblii kulaa. Ni ɔmɛ nɛ e fiɛɛ ha a jɛ lɛ, nɛ “daa ligbi ɔ,” muɔ kɛkɛ a muɔɔ lɛ. (Kane Yeremia 20:8, 9.) E kɔni mi jɔ̃ wawɛɛ, nɛ e ná po nɛ e kpa fiɛɛmi po. Se e kpa we. Mɛni he je? Yehowa “munyu ɔ” ngɛ kaa la ngɛ Yeremia mi, lɔ ɔ he ɔ, e nyɛ we nɛ e ma e nya ngɔ to nɔ! Wɔ hu wa ma nyɛ maa pee kaa Yeremia ke wa ha nɛ Mawu Munyu ɔ hyi wa juɛmi kɛ wa tsui mi tɔ. Enɛ ɔ he je nɛ e sa nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ daa ligbi nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ nɛ. Ke wa pee jã a, wa bua jɔmi ɔ ma pue nɔ, nɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa wo yiblii wawɛɛ.​—Yer. 15:16.

21. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa hwu kɛ si nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ haa nɛ wa kɔni mi jɔ̃ɔ?

²¹ Deborah nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ de ke, “Ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ Satan nɛ ná wa nɔ he wami.” Se Yehowa Mawu ngɛ he wami kulaa pe Satan kɛ e ta hwumi ní ɔmɛ. Enɛ ɔ he ɔ, be fɛɛ be nɛ o kɔni mi ma jɔ̃ ɔ, moo sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e ye bua mo. E maa ye bua mo nɛ o da mluku nɛ o yi kɛ o gbɔjɔmi ɔmɛ a nya. E maa piɛɛ o he ngɛ o hiɔ sa a nɔ. E maa ye bua mo nɛ o ná juɛmi nɛ da ngɛ sɔmɔmi he blɔhi a he. Nɛ e maa ye bua mo nɛ o ná juɛmi nɛ da ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, moo je o tsui mi nɛ o ngɔ o haomi ɔmɛ kɛ pue o hiɔwe Tsɛ ɔ hɛ mi. E maa ye bua mo nɛ o ye kɔni mi jɔmi nɔ.