1-2. Mɛni he nɛ wa susu ngɛ ní kasemi nɛ sɛ hlami ɔ mi, nɛ mɛni he nɛ wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

NGƐ ní kasemi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, wa susu ga womi komɛ nɛ ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi nɛ maa ye bua wɔ ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ kuku 3 ɔ mi ɔ, wa kase kaa Yehowa de Israel bi ɔmɛ kaa a bu a fɔli. Wa susu blɔ nɔ nɛ wa maa gu nɛ waa kɛ ga womi nɛ ɔ ma nyɛ ma tsu ní ha mwɔnɛ ɔ he. Wa na kaa e he hia nɛ wa ha wa fɔli a hiami ní, waa wo a bua, nɛ waa ye bua mɛ konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti daa. Ngɛ jamɛ a kuku ɔ mi nɔuu ɔ, Mawu de Israel bi ɔmɛ kaa e he hia nɛ a ye He Jɔɔmi Ligbi ɔ. E ngɛ mi kaa wa yi He Jɔɔmi Ligbi mwɔnɛ ɔ mohu lɛɛ, se sisi tomi mlaa nɛ kɔɔ He Jɔɔmi Ligbi yemi he ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa to be kɛ tsu Mawu jami mi níhi a he ní daa ligbi. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa pee wa he klɔuklɔu kaa bɔ nɛ 3 Mose 19:2 kɛ 1 Petro 1:15 ɔ tsɔɔ kaa waa pee ɔ.

² Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu kuku kpahi fuu a he ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ yi nɛ ɔ mi kɛ kɔ bɔ nɛ wa ma susu nihi nɛ a je kpá, bɔ nɛ wa maa ye anɔkuale ngɛ wa ní tsumihi a mi ha, kɛ bɔ nɛ wa ma je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi ha a he? Wa suɔ nɛ waa pee klɔuklɔu  kaa bɔ nɛ Mawu ngɛ klɔuklɔu ɔ, lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase.

3-4. Ngɛ 3 Mose 19:14 ɔ nya a, kɛ e sa nɛ Israel bi ɔmɛ kɛ tue kpokutsɛmɛ kɛ hɛ yuyuili nɛ hi si ha kɛɛ?

³ Kane 3 Mose 19:14. Yehowa suɔ nɛ wa je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a je kpá. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa de Israel bi ɔmɛ kaa a ko gbiɛ nɔ nɛ e tue nui nɔ. Ke a ngɛ nɔ ko gbiɛe ɔ, e tsɔɔ kaa a ngɛ dee ke nɔ́ yayami ko nɛ ba e nɔ aloo a ngɛ nɔ ɔ he gbeye woe kaa nɔ́ yayami ko maa ba e nɔ. Ke o pee nɔ́ nɛ ɔ kɛ si nɔ ko nɛ e tue nui nɔ́ ɔ, e hí kulaa! E be nyɛe maa nu nɔ́ nɛ o de kɛ si lɛ ɔ, lɔ ɔ he ɔ, e be nyɛe ma fã e he.

⁴ Jehanɛ hu ɔ, ngɛ kuku 14 ɔ mi nɔuu ɔ, Mawu de e sɔmɔli kaa a ko “fɔ hɛ yuyuilɔ blɔ mi tso.” Womi ko de kɛ kɔ nihi nɛ a je kpá a he ke: “Ngɛ blema Israel kpɔ ɔ mi ɔ, a waa nihi nɛ a je kpá a yi mi nɛ a kɛ mɛ hí si nɛ hi.” Eko ɔ, nɔ ko nɛ e yi mi wa a maa ngɔ tso kɛ fɔ hɛ yuyuilɔ ko blɔ mi konɛ e plaa lɛ loo konɛ nihi nɛ a muɔ lɛ. Enɛ ɔ tsɔɔ we mi mi jɔmi kulaa! Mlaa nɛ ngɛ kuku 14 ɔ ye bua Yehowa we bi nɛ a na kaa e sa nɛ a mi mi nɛ sã mɛ ngɛ nihi nɛ a je kpá a he.

5. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa mi mi sãa wɔ ngɛ nihi nɛ a je kpá a he?

⁵ Yesu mi mi sã lɛ ngɛ nihi nɛ a je kpá a he. Mo kai sɛ gbi nɛ Yesu kɛ mane Yohane nɔ Baptisilɔ ɔ. E de ke: “Hɛ yuyuili ngɛ nɔ́ hyɛe, nɛ glɔtsɛmɛ ngɛ nyɛɛe, kpititsɛmɛ a he ngɛ tsɔe, nɛ nihi nɛ a tue nui nɔ́ ɔ ngɛ nɔ́ nue, [nɛ] a ngɛ gbogboehi a si tlee.” Benɛ ni ɔmɛ na nyakpɛ níhi nɛ Yesu pee ɔ, mɛ tsuo “a je Mawu yi.” (Luka 7:20-22; 18:43) Kristofohi suɔ kaa a maa kase Yesu nɛ a mi mi nɛ sã mɛ ngɛ nihi nɛ a je kpá a he. Enɛ ɔ he ɔ, wa toɔ wa tsui si nɛ wa jeɔ mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi kaa jã. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa ha we wɔ he wami nɛ wa kɛ pee nyakpɛ níhi kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. Se wa ná he blɔ kaa wa maa fiɛɛ kɛ ha nihi nɛ a hɛngmɛ yu loo nihi nɛ a li Mawu he nɔ́ ko ɔ nɛ wa de mɛ kaa hwɔɔ se ɔ, a ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa ngɛ paradeiso ɔ mi, nɛ huɛ bɔmi kpakpa maa hi a kɛ Mawu a kpɛti. (Luka 4:18) Sane kpakpa nɛ ɔ nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ ngɛ nihi fuu ye buae nɛ a ngɛ Mawu yi jee.

6. Mɛni blɔ nɔ nɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa nuɔ Kita Nyɔngma amɛ a sisi saminya?

⁶ A tu níhi nɛ ngɛ Kita Nyɔngma a mi ɔ ekomɛ a he munyu ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, kita kpaanyɔne ɔ de ke: “Koo ju.” (2 Mose 20:15) Eko ɔ, nɔ ko ma susu kaa be abɔ nɛ ke nɔ ko nɔ́ fɔɔ si nɛ e ya wo we ɔ, lɛɛ e ngɛ mlaa nɛ ɔ nɔ yee. Se e ma nyɛ maa ba kaa e ngɛ jue ngɛ blɔ kpahi a nɔ.

7. Mɛni nɛ ke jua yelɔ ko pee ɔ, e ma nyɛ maa tsɔɔ kaa e yi kita kpaanyɔne ɔ nɛ kɔɔ jumi he ɔ nɔ?

⁷ Eko ɔ, jua yelɔ ko ma susu kaa e ju we akɛnɛ e wo we nɔ́ ko nɛ pi e nɔ́ ɔ he je. Se anɛ e yeɔ anɔkuale ngɛ e ní tsumi ɔ mi be fɛɛ be lo? Yehowa de ngɛ 3 Mose 19:35, 36 ke: “Nyɛ ko sisi nɔ ngɛ nɔ́ ko kami, e jiimi, loo e hiɛmi kalemi mi. Nyɛɛ ngɔ sɛnihi, sɛni tɛhi, kɛ susumi níhi nɛ da kɛ tsu ní.” Ke jua yelɔ ko kɛ sɛnihi loo susumi níhi nɛ a dɛ juaa ní ɔ, e ngɛ jue. Kuku kpa komɛ nɛ ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi ɔ haa nɛ wa nuɔ munyu nɛ ɔ sisi saminya.

8. Mɛni blɔ nɔ nɛ munyu nɛ ngɛ 3 Mose 19:11-13 ɔ ye bua Yuda bi ɔmɛ nɛ a kɛ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ kita kpaanyɔne ɔ mi ɔ tsu ní, nɛ kɛ e maa ye bua wɔ hu ha kɛɛ?

⁸ Kane 3 Mose 19:11-13. Munyu nɛ ngɛ 3 Mose 19:11 ɔ sisije ɔ de ke: “Nyɛ ko ju.” Kuku 13 ɔ de ke: “Koo fia o nyɛmi ojo.” Lɔ ɔ ke nɔ ko yi anɔkuale ngɛ e ní tsumi mi ɔ, e ngɛ jue. Kita kpaanyɔne ɔ tsɔɔ kaa jumi hí. Se ní kpahi nɛ ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ ɔ mi ɔ ye bua Yuda bi ɔmɛ nɛ a na bɔ nɛ a kɛ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ mlaa nɛ ɔ mi ɔ ma tsu ní ha, nɛ ji bɔ nɛ a maa ye anɔkuale ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a peeɔ ɔ mi ha. E hi kaa wa ma susu bɔ nɛ Yehowa naa jumi ha kɛ bɔ nɛ e naa anɔkuale nɛ a yí ɔ ha a he. Wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Ke i susu 3 Mose 19:11-13 ɔ he ɔ, anɛ i naa kaa e sa nɛ ma pee tsakemi ngɛ ye si himi mi, titli ɔ, ngɛ ye ní tsumi mi lo?’

9. Mɛni blɔ nɔ nɛ mlaa nɛ ngɛ 3 Mose 19:13 ɔ poɔ ní tsuli a he piɛ?

⁹ E sa nɛ Kristofo no nɛ e ngɔ nihi nɛ a ngɛ ní tsue ha lɛ ɔ nɛ susu anɔkuale yemi he ngɛ blɔ kpa ko hu nɔ. Baiblo ɔ de ngɛ 3 Mose 19:13 ɔ ke: “Ke o ya bɔ nɔ ko apaa ke e ba tsu ní ha mo ɔ, wo lɛ hiɔ loko je nɛ na nɔ.” Ngɛ blema Israel ɔ, nihi hiɛhiɛɛ ji ngmɔ huli, nɛ e sa nɛ a wo apaatsɛmɛ hiɔ daa ligbi ke a tsu ní ta. Ke a wui ní tsulɔ ko hiɔ jamɛ a ligbi ɔ nɔuu ɔ, eko ɔ, e be sika nae nɛ e kɛ maa hyɛ e weku ɔ nɔ. Yehowa tsɔɔ nya ke: “Sika a he ngɛ lɛ hiae, nɛ e ngɔ e hɛ ngɔ fɔ nɔ.”—5 Mose 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ 3 Mose 19:13 ɔ mi?

¹⁰ Mwɔnɛ ɔ, a wui ní tsuli fuu hiɔ daa ligbi. A woɔ mɛ hiɔ si kake loo si enyɔ ngɛ nyɔhiɔ ɔ mi. Se sisi tomi mlaa nɛ ngɛ 3 Mose 19:13 ɔ he hia loloolo. Nitsumitsɛmɛ komɛ wui nihi nɛ a ngɛ ní tsue ha mɛ ɔ hiɔ saminya, nɛ a haa mɛ hiɔwo nɛ ba si pe bɔ nɛ e sa nɛ a ha mɛ. Eko ɔ, a le kaa e fĩ ní tsuli ɔmɛ, lɔ ɔ ke a ha mɛ sika bɔɔ ko po ɔ, a maa ya nɔ ma tsu ní tsumi ɔ. Ke nitsumitsɛ ko pee jã a, lɛɛ ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, e ha nɛ ‘je na e we apaatsɛ ɔ hiɔwo ɔ nɔ.’ Ke Kristofo no ko ngɔ nihi nɛ a ngɛ ní tsue ha lɛ ɔ, e sa nɛ e bɔ mɔde nɛ e wo mɛ hiɔ saminya. Amlɔ nɛ ɔ, nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ kpa ko nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi.

11-12. Yesu tsɛ 3 Mose 19:17, 18 ɔ se kɛ ma mɛni nɔ mi?

¹¹ Mawu suɔ nɛ waa kɛ nihi nɛ hi si saminya, se enɛ ɔ biɔ babauu pe nɛ wa be nihi awi yee kɛkɛ. Wa naa enɛ ɔ ngɛ munyu nɛ ngɛ 3 Mose 19:17, 18 ɔ. (Kane.) Mo kadi fami nɛ ngɛ heii nɛ Yehowa kɛ ha ngɛ lejɛ ɔ. E de ke: “Moo suɔ o nyɛmi nɔmlɔ kaa bɔ nɛ o suɔ mo nitsɛ o he ɔ.” Ke Kristofo no ko suɔ nɛ e sa Mawu hɛ mi ɔ, e sa nɛ e ye fami nɛ ɔ nɔ.

 ¹² Yesu tsɔɔ kaa fami nɛ ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ he hia wawɛɛ nitsɛ. Be ko ɔ, Farasi no ko bi Yesu ke: “Mɛni ji kita nɛ pe kulaa ngɛ Mlaa a mi?” Yesu ha lɛ heto ke, “kita nɛ pe kulaa kɛ kekleekle nɔ́” ji nɛ wa maa suɔ Yehowa wa Mawu ɔ kɛ wa tsui tsuo, wa susuma tsuo kɛ wa juɛmi tsuo. Kɛkɛ nɛ Yesu tsɛ munyu nɛ ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ se nɛ e de ke: “Enyɔne ɔ hu ngɛ kaa jã kɛ̃. Lɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ: ‘E sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.’” (Mat. 22:35-40) Blɔhi fuu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ ni kpahi, se wa ma nyɛ maa kase babauu ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi.

13. Ke wa susu Yosef sane ɔ he ɔ, mɛni blɔ nɔ nɛ lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa nu 3 Mose 19:18 ɔ sisi saminya?

¹³ Blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ wa nyɛmimɛ ji nɛ waa kɛ ga womi ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ ma tsu ní. Lejɛ ɔ de ke: “Koo ye mo nitsɛ o he lue, nɛ koo nyɛ . . . nɔ ko.” Wa kpɛti nihi fuu le nihi nɛ a mi mi fu nihi nɛ a kɛ mɛ tsuɔ ní, nihi nɛ a kɛ mɛ yaa sukuu loo a weku li be babauu loo jehahi po! Mo kai kaa Yosef nyɛminyumu ɔmɛ a mi mi fu lɛ, nɛ nyagbenyagbe ɔ, nɔ́ nɛ a pee lɛ ɔ tsɔɔ kaa a nyɛ lɛ wawɛɛ. (1 Mose 37:2-8, 25-28) Se Yosef pee we mɛ nɔ́ ko kɛ to mɛ nane mi! Benɛ e ba ná he blɔ ngua nɛ e ko nyɛ ko pee mɛ nɔ́ ko kɛ to nane mi po ɔ, e na mɛ mɔbɔ. Yosef kɛ sane ɔ wui e mi, mohu ɔ, e pee kaa bɔ nɛ 3 Mose 19:18 ɔ wo wɔ ga kaa waa pee ɔ.—1 Mose 50:19-21.

14. Mɛni tsɔɔ kaa e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa ngɔ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ kɛ tsu ní?

¹⁴ Yosef yi lɛ nitsɛ e he lue, mohu ɔ, e ngɔ e nyɛmimɛ ɔmɛ a tɔmi kɛ ke mɛ. E sa nɛ Kristofohi nɛ a suɔ nɛ a sa Mawu hɛ mi ɔ nɛ a kase lɛ. Yesu hu tsɔɔ ngɛ sɔlemi nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi kaa waa ngɔ wa nyɛmimɛ a tɔmi kɛ ke mɛ. (Mat. 6:9, 12) Bɔfo Paulo hu wo e nyɛmimɛ Kristofo ɔmɛ ga nɛ e de ke: “Nihi nɛ i suɔ, nyɛ ko ye nyɛ nitsɛmɛ nyɛ he lue.” (Rom. 12:19) Jehanɛ hu ɔ, e wo mɛ he wami ke: “Ke nɔ ko ngɛ nɔ́ ko nɛ e maa da nɔ kɛ tu munyu kɛ si nɔ kpa ko po ɔ, nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛ ná nyɛ sibi a he tsui nɛ nyɛɛ ngɔ kɛ pa nyɛ sibi faa.” (Kol. 3:13) Yehowa sisi tomi mlaa amɛ tsakee we. E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ nɛ tsu ní.

15. Mɛni nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ e maa ye bua wɔ nɛ waa na nɔ́ he je nɛ e sa nɛ waa kɛ tɔmi nɛ ke nɛ waa ngmɛɛ sane he?

 ¹⁵ Mo susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Wa ma nyɛ maa ngɔ bɔ nɛ nɔ́ dɔɔ nɔ ha a kɛ to bɔ nɛ pa yeɔ nɔ ha a he. Pa komɛ ngɛ nɛ a kle, nɛ ekomɛ hu klee we. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o ngɛ ní hooe ɔ, ha ma nyɛ maa po o nine nguɛ. E ma nyɛ maa ye mo wawɛɛ, se e se be kɛe, nɛ pa a hu ma gbo. Ligbi kake loo enyɔ se ɔ, eko ɔ, o be kaie kaa o he ko plaa. Jã kɛ̃ nɛ nihi peeɔ ní tsɔwitsɔwi komɛ kɛ siɔ wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa huɛ ko ma nyɛ ma de wɔ nɔ́ ko loo e maa pee nɔ́ ko nɛ e maa dɔ wɔ. Se wa ma nyɛ maa ngɔ kɛ ke lɛ loo waa ngmɛɛ he. Ke wa plaa wawɛɛ ɔ, lɛɛ e he maa hia nɛ a kpɛ pa a nɛ a fi nɔ. Ke wa ya nɔ nɛ wa ngɛ pa a he tae kpamisa a, wa maa hɔle mi, nɛ e maa ye wɔ nɛ e be gboe. Aywilɛho sane ji kaa nɔ ko ma nyɛ maa pee nɔ́ ko kaa jã ke nɔ ko pee lɛ nɔ́ ko nɛ e dɔ lɛ wawɛɛ. Eko ɔ, e maa ya nɔ maa hi dɔdɔɛ ɔ kɛ abofu ɔ he susue. Se nihi nɛ a kɛ abofu woɔ a mi ɔ yeɔ mɛ nitsɛmɛ a he awi. E maa hi kaa waa kɛ ga womi nɛ ngɛ 3 Mose 19:18 ɔ ma tsu ní!

16. Ngɛ 3 Mose 19:33, 34 ɔ nya a, kɛ Yehowa suɔ nɛ Israel bi ɔmɛ kɛ nibwɔhi nɛ a hi si ha kɛɛ, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

¹⁶ Benɛ Yehowa de Israel bi ɔmɛ kaa a suɔ a nyɛmi nɔmlɔ ɔ, e de we ke a suɔ nihi nɛ a kɛ mɛ hɛɛ he womi nɔ su kake aloo a kɛ mɛ je ma kake mi ɔ pɛ. E de mɛ hu ke a suɔ nibwɔhi nɛ a ngɛ a kpɛti ɔ. Jamɛ a munyu ɔ je kpo heii ngɛ 3 Mose 19:33, 34. (Kane.) Yehowa suɔ nɛ a bu nubwɔ kaa a “ma a mi” no, nɛ a ‘suɔ lɛ’ kaa bɔ nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa de Isael bi ɔmɛ kaa a ha nɛ nibwɔhi kɛ ohiatsɛmɛ nɛ a kukuɔ ní ngɛ a ngmɔ ɔmɛ a mi. (3 Mose 19:9, 10) Mwɔnɛ ɔ, e sa nɛ Kristofohi nɛ a ngɔ sisi tomi mlaa nɛ kɔɔ nibwɔhi nɛ a maa suɔ mɛ ɔ he ɔ kɛ tsu ní. (Luka 10:30-37) Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Nihi ayɔhi abɔ hia kɛ je a ma mi kɛ ya ma kpahi a nɔ, nɛ eko ɔ, a ti ni komɛ ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ. E sa nɛ wa je bumi kpo kɛ tsɔɔ nyumuhi, yihi kɛ jokuɛwi nɛ a ngɛ si fɔfɔɛ kaa jã mi ɔ.

17-18. (a) Kɛ e sa kaa 3 Mose 19:2 kɛ 1 Petro 1:15 ɔ nɛ ná wa nɔ he wami ha kɛɛ? (b) Mɛni ní tsumi nɛ e he hia nɛ bɔfo Petro wo wɔ he wami kaa wa tsu?

¹⁷ Munyu nɛ ngɛ 3 Mose 19:2 kɛ 1 Petro 1:15 ɔ wo Mawu we bi he wami kaa a pee klɔuklɔu. Kuku kpahi fuu ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ mi nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa  pee níhi nɛ maa sa Yehowa hɛ mi. Wa sɛ hlami susu kuku komɛ nɛ tsɔɔ ní kpakpa komɛ nɛ e sa nɛ waa pee kɛ ní komɛ nɛ e sɛ nɛ waa pee ɔ a he. * Kristofohi a Hela Ngmami ɔ ha nɛ wa na kaa Yehowa suɔ nɛ loloolo ɔ waa kɛ sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ nɛ tsu ní ngɛ wa si himi mi. Se bɔfo Petro ngɔ nɔ́ ko kɛ piɛɛ he.

¹⁸ Eko ɔ, wa ngɛ Yehowa sɔmɔe nɛ wa peeɔ nihi kpakpa, se bɔfo Petro wo Kristofohi he wami kaa a pee nɔ́ kake ko nɛ e he hia wawɛɛ. Loko Petro maa wo wɔ he wami kaa waa pee klɔuklɔu ngɛ je mi bami tsuo mi ɔ, e de ke: “Nyɛɛ pee nyɛ juɛmi klaalo kɛ ha ní tsumi.” (1 Pet. 1:13, 15) Mɛni ji jamɛ a ní tsumi ɔ? Petro tsɔɔ kaa Kristo nyɛmimɛ nɛ a pɔ mɛ nu ɔ maa ‘jaje Nɔ nɛ e tsɛ nyɛ ɔ we agboje ɔ ngɛ he fɛɛ he.’ (1 Pet. 2:9) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Kristofohi tsuo nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ ná he blɔ kaa a ma tsu ní tsumi nɛ e he hia nɛ e ngɛ nihi ye buae wawɛɛ pe ní tsumihi tsuo ɔ eko. E ji he blɔ ngua nɛ Mawu ni klɔuklɔu ɔmɛ ná kaa a maa fiɛɛ nɛ a tsɔɔ nihi ní kɛ kã be fɛɛ be! (Maak. 13:10) Ke wa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa kɛ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Mose Womi Nɛ Ji Etɛ yi 19 ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa waa suɔ wa Mawu ɔ kɛ wa nyɛmimɛ. Nɛ e tsɔɔ hu kaa wa suɔ nɛ waa “pee klɔuklɔu” ngɛ je mi bami tsuo mi.