1. Mɛni ji “Mawu tue mi jɔmi ɔ,” nɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa náa he se? (Filipi Bi 4:6, 7)

 TUE MI JƆMI ko ngɛ nɛ nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ li he nɔ́ ko. Lɔ ɔ ji “Mawu tue mi jɔmi ɔ,” nɛ ji wa tsui nɛ nɔɔ wa mi ke huɛ bɔmi kpakpa ngɛ waa kɛ wa hiɔwe Tsɛ ɔ wa kpɛti ɔ. Ke wa ngɛ Mawu tue mi jɔmi ɔ, wa ngɛ slɔkee. (Kane Filipi Bi 4:6, 7.) E haa nɛ huɛ bɔmi kpakpa hii waa kɛ nihi nɛ suɔ Yehowa a wa kpɛti. E haa nɛ huɛ bɔmi gbagbanii hii waa kɛ Mawu, nɛ ji “tue mi jɔmi Mawu ɔ” wa kpɛti hulɔ. (1 Tɛs. 5:23) Ke wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ wa Tsɛ ɔ mi, nɛ wa le lɛ, nɛ wa buɔ lɛ tue ɔ, Mawu tue mi jɔmi ɔ ma ha nɛ wa tsui maa nɔ wa mi ke waa kɛ haomi ko ngɛ kpee.

2. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ ma ná Mawu tue mi jɔmi ɔ?

² Ke wa nu hiɔ, aloo oslaa ba wa nɔ, aloo a ngɛ wɔ yi mi wae loo nihi ngɛ basabasa pee ɔ, anɛ wa ma nyɛ ma ná Mawu tue mi jɔmi ɔ lo? Haomi nɛ ɔmɛ eko fɛɛ eko ma nyɛ ma ha nɛ waa ye gbeye. Se Yesu wo e se nyɛɛli ɔmɛ he wami ke: “Nyɛ ko ye tsui, nɛ nyɛ ko ha gbeye nɛ ha nɛ nyɛ tsui nɛ po hulɔ.” (Yoh. 14:27) Bua jɔmi sane ji kaa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi ngɔ Yesu ga womi ɔ kɛ tsu ní. Yehowa ye bua mɛ nɛ a ná tue mi jɔmi be mi nɛ a kɛ haomihi nɛ a mi wa kpe.

3. Mɛni blɔ nɔ nɛ ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa a, e ma nyɛ ma puɛ wa tue mi jɔmi ɔ?

³ Ke hiɔ ko nɛ sãa nɔ ɔ gbɛ fĩa a, e tsakeɔ nihi a si himi. Mo susu bɔ nɛ COVID-19 hiɔ ɔ sa nihi a he ha a he nɛ o hyɛ. Ngɛ níhi a mi hlami ko nɛ a pee ɔ mi ɔ, nihi nɛ a bi mɛ munyu ɔ hiɛhiɛɛ tsɔɔ kaa COVID-19 hiɔ ɔ he je ɔ, a nyɛ we mahe hwɔmi. Hiɔ nɛ ɔ ha nɛ nihi hao wawɛɛ, a pee basaa, nɛ a nu dã wawɛɛ pe be ko nɛ be ɔ. Jehanɛ hu ɔ, nihi kɛ tsopa yayahi tsu ní, nihi  hu kongo a weku mi bimɛ, nɛ nihi fuu ka kaa a maa gbe a he. Ke hiɔ ko gbɛ fĩa he nɛ o ngɛ ɔ nɛ o hao ɔ, mɛni o maa pee kɛ da nya konɛ o ná Mawu tue mi jɔmi ɔ?

4. Mɛni he je nɛ Yesu gbami nɛ kɔɔ nyagbe ligbi ɔmɛ a he nɛ wa le ɔ haa nɛ wa náa tue mi jɔmi ɔ?

⁴ Yesu gba kɛ fɔ si kaa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, gbenɔ hiɔhi nɛ sãa nɔ maa ba “ngɛ he slɔɔtohi.” (Luka 21:11) Mɛni blɔ nɔ nɛ enɛ ɔ nɛ wa le ɔ ha nɛ wa ngɛ tue mi jɔmi? E pee we wɔ nyakpɛ kaa hiɔhi nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa. Wa na kaa níhi ngɛ nɔ yae kaa bɔ nɛ Yesu de ɔ pɛpɛɛpɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kɛ ga womi nɛ Yesu kɛ ha nihi nɛ a ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi ɔ nɛ tsu ní. E de ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ tsui ko po.”​—Mat. 24:6.

5. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ munyu nɛ ngɛ Filipi Bi 4:8, 9 ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa le nɔ́ nɛ e sa nɛ waa sɔle ngɛ he ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa? (b) Kɛ nyɛmiyo ko ná Baiblo recording nɛ e bu tue ɔ he se ha kɛɛ, nɛ mɛni wɔ hu wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

⁵ Ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa a, wa ma nyɛ maa hao wawɛɛ, nɛ wa tsui maa po? Jã ji bɔ nɛ e ba ngɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Desi ɔ blɔ fa mi. b COVID-19 hiɔ ɔ gbe e tsɛwayo, e tsɛngua binyumu kɛ dɔkita nɛ e hyɛɔ lɛ ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ e ye gbeye kaa hiɔ ɔ ma sã lɛ, nɛ lɛ hu e kɛ ma sã e mami nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ. Hiɔ ɔ ha nɛ e hao hu kaa e ní tsumi maa je e dɛ, nɛ e be sika náe kɛ he niye ní, nɛ́ e wo tsu nɛ e hai ɔ he hiɔ. Enɛ ɔ ha nɛ ke e hwɔ si ɔ, e nyɛ nɛ e hwɔ mahe. Se nyɛmiyo Desi kpale ná bua jɔmi ekohu. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? E sɔle ha Yehowa nɛ e de lɛ kaa e ye bua lɛ nɛ e jɔɔ haomi, nɛ́ e susu níhi nɛ maa fia lɛ kɛ ma si ɔ he. (Kane Filipi Bi 4:8, 9.) Ke e ngɛ Baiblo recording tue bue ɔ, e nuɔ he kaa Yehowa kɛ lɛ ngɛ “munyu tue.” E de ke: “Bɔ nɛ ní kaneli ɔmɛ kane Baiblo ɔ ha a ha nɛ ye tsui nɔ ye mi, nɛ i na kaa Yehowa susuɔ ye he.”​—La 94:19.

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ dɛ he ní kasemi kɛ asafo mi kpe nɛ o maa ya a maa ye bua mo?

⁶ Ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa a, tsa pi be fɛɛ be nɛ wa nyɛɔ peeɔ níhi nɛ wa pɔɔ peemi ɔ, se ko ha nɛ lɔ ɔ nɛ e tsi o nya nɛ o kpa dɛ he ní kasemi peemi kɛ asafo mi kpe yami. Nyɛmimɛ a níhi si kpamihi nɛ ngɛ wa womi ɔmɛ kɛ video ɔmɛ a mi ɔ ha nɛ wa na kaa wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ kɛ nyagbahi kaa jã ngɛ kpee, se a kɛ anɔkuale yemi ngɛ Yehowa sɔmɔe. (1 Pet. 5:9) Asafo mi kpe nɛ o maa ya a maa ye bua mo konɛ o susu níhi nɛ woɔ nɔ he wami nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e ma ha nɛ o ná he blɔ kɛ wo ni kpahi he wami, nɛ mɛ hu a maa wo mo he wami. (Rom. 1:11, 12) Ke o susu bɔ nɛ Yehowa ye bua e sɔmɔli benɛ a nu hiɔ, aloo a ye gbeye, loo a nu he kaa e piɛ mɛ pɛ ɔ he ɔ, o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ, nɛ mo hu o ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa ye bua mo.

7. Mɛni o ma nyɛ maa kase kɛ je bɔfo Yohane sane ɔ mi?

 ⁷ Moo bɔ mɔde kaa o kɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi maa sɛɛ ní. Ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa, nɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ bua wa he nya a, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi nɛ wa ko su a he tsɔ. Ngɛ behi kaa jã a mi ɔ, eko ɔ, wa maa nu he kaa bɔ nɛ bɔfo Yohane nu he ɔ. Jinɛ e suɔ nɛ e na e huɛ Gayo hɛ mi kɛ hɛ mi. (3 Yoh. 13, 14) Se Yohane na kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, e be nyɛe maa na lɛ. Enɛ ɔ he ɔ, Yohane pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ; e ngma Gayo sɛ womi. Ke o na kaa tsa pi be fɛɛ be nɛ o ma nyɛ ma ya slaa o nyɛmimɛ ɔmɛ ɔ, bɔɔ mɔde kaa o kɛ mɛ maa sɛɛ ní ngɛ tɛlifoo nɔ, nyɛɛ pee video call, aloo o maa mane mɛ sɛ gbi. Ke o kɛ nyɛmimɛ ɔmɛ pɔɔ ní sɛɛmi ɔ, o maa nu he kaa o ngɛ slɔkee, nɛ o ngɛ tue mi jɔmi. Ke o hao wawɛɛ ɔ, o kɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ sɛɛ he ní. A maa je suɔmi mi kɛ wo mo he wami, nɛ a maa wo mo ga. Moo kplɛɛ a ga womi ɔ nɔ.​—Yes. 32:1, 2.

8. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ oslaahi ma nyɛ ma puɛ tue mi jɔmi nɛ o ngɛ ɔ?

⁸ Ke nyu je mo hyɛ, zugba mimiɛɛ, aloo la puɛ ní ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ, enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o hao be kɛkɛɛ. Ke oslaa nɛ ɔ ha nɛ o suɔlɔ ko gbo, loo o nɔ́ ko puɛ ɔ, eko ɔ, enɛ ɔ ma ha nɛ o ye aywilɛho wawɛɛ, nɛ o maa nu he kaa o hɛ nɔ kami ta, nɛ o mi mi ma nyɛ ma fu. Enɛ ɔ tsɔɔ we kaa o diɔ he lo nya níhi a se aloo o be hemi kɛ yemi. Ka nɛ o gblee mi ɔ nya wa wawɛɛ, nɛ ni komɛ po maa hyɛ blɔ kaa o maa pee níhi nɛ sɛ. (Hiob 1:11) Se ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa nɛ ɔmɛ tsuo se ɔ, o ma nyɛ ma ná tue mi jɔmi. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

9. Mɛni Yesu de konɛ e kɛ dla wɔ kɛ ha oslaahi nɛ maa ba?

⁹ Mo kai nɔ́ nɛ Yesu gba kɛ fɔ si ɔ. Ni komɛ susuu we he hyɛ kaa ligbi ko maa ba nɛ a kɛ oslaa maa kpe. Se wɔɔ lɛɛ, wa le kaa oslaahi maa ba ngɛ wa be nɛ ɔ mi wawɛɛ, nɛ ekomɛ ma nyɛ maa sa wa he. Yesu de e se nyɛɛli ɔmɛ kaa loko nyagbe ɔ maa ba a, “zugba mimiɛɛmihi nɛ a nya wa” kɛ oslaa kpahi hu maa ba. (Luka 21:11) Jehanɛ se hu ɔ, Yesu gba kɛ fɔ si kaa “nihi fuu be mlaa nɔ yee,” nɛ jã nɛ e ngɛ mi bae mwɔnɛ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa naa kaa yi wu tso ní peepee kɛ basabasa peemi ngɛ nɔ yae, nɛ nimli yayahi hu tuaa nihi. (Mat. 24:12) Yesu de we ke haomihi kaa jã maa ba nihi nɛ a sɔmɔ we Yehowa a pɛ a nɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, oslaahi baa Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ fuu a nɔ. (Yes. 57:1; 2 Kor. 11:25) Eko ɔ, Yehowa be nyakpɛ blɔ nɔ gue kɛ po wa he piɛ kɛ je oslaahi a he mohu lɛɛ, se e ma ha wɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa hia konɛ wa tsui nɛ nɔ wa mi, nɛ wa ná tue mi jɔmi.

10. Mɛni he je nɛ ke wa dla wa he amlɔ nɛ ɔ kɛ ha oslaahi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi? (Abɛ 22:3)

¹⁰ Ke wa dla wa he kɛ fɔ si loko oslaa ko ba a, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa tsui be poe. Se ke wa pee jã a, anɛ lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa be hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi lo? Dɛbi kulaa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa dla wa he kɛ ha oslaa ko ɔ, lɔ ɔ mohu tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi kaa Yehowa ma nyɛ maa hyɛ wa nɔ. Mɛni he je nɛ wa de jã a? Mawu Munyu ɔ woɔ wɔ ga kaa wa dla wa he kɛ ha oslaahi nɛ ma nyɛ maa ba. (Kane Abɛ 22:3.) Yehowa asafo ɔ guɔ munyu komɛ nɛ ngɛ wa womi tɛtlɛɛ ɔmɛ a mi, asafo mi kpehi nɛ wa yaa, kɛ adafi fiamihi nɛ wa nine suɔ nɔ ngɛ be nya a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ konɛ wa dla wa he kɛ ha níhi nɛ maa ba tlukaa. c Anɛ wa he Yehowa ye lo? Ke wa he lɛ ye ɔ, waa kɛ ga womi nɛ ɔ ma tsu ní amlɔ nɛ ɔ loko oslaa ko nɛ ba.

11. Mɛni o kase ngɛ Margaret níhi a si kpami ɔ mi?

 ¹¹ Mo susu nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Margaret níhi a si kpami ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ la ko ngɛ sãe ngɛ e kpɔ ɔ mi ɔ, ma nikɔtɔma amɛ de lɛ ke e je e we ɔ mi. Akɛnɛ nihi fuu ngɛ fo tue he je ɔ, lɔlehi hiɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ fuu, nɛ lɔ ɔ he ɔ, lɔle ɔmɛ nyɛ we nɛ a ya a hɛ mi. Kɔɔhiɔ ɔ mi tsuo hyi kɛ lasuku, nɛ enɛ ɔ ha nɛ Margaret nyɛ we nɛ e je kpo ngɛ e lɔle ɔ mi. Se akɛnɛ e dla e he kɛ fɔ si he je ɔ, e yi ná wami. E sɛ hlami ngɔ zugba he foni kɛ wo e baagi ɔ mi konɛ lɔ ɔ nɛ ye bua lɛ nɛ e le blɔ kpa nɛ e maa gu nɔ ke je e kpɔ ɔ mi ke oslaa ko ba. E bɔ mɔde nɛ e kɛ e lɔle ɔ nyɛɛ jamɛ a blɔ ɔ nɔ konɛ e na bɔ nɛ blɔ ɔ nɔ ngɛ ha, nɛ́ e pee gbɔjɔɔ ha lɛ kaa e maa gu lejɛ ɔ ke oslaa ko ba. Akɛnɛ Margaret dla e he kɛ fɔ si he je ɔ, e yi ná wami.

12. Mɛni he je nɛ ke oslaa ko ba a, e sa nɛ waa kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ a kɛ ma ha wɔ konɛ waa pee slɔkee ɔ nɛ tsu ní ɔ?

¹² Ke oslaa ko ba a, loko amlaalo ɔ ma nyɛ maa ye bua waa kɛ ni kpahi nɛ waa pee slɔkee ɔ, eko ɔ, a maa tsi wa nya ke wa ko je kpo, aloo waa je he nɛ wa ngɛ ɔ, loo a maa ngɔ blɔ tsɔɔmi kpa ko kɛ ha wɔ. Ke e ba jã a, ni komɛ kɛ blɔ tsɔɔmi nɛ ɔ tsu we ní oya nɔuu, ejakaa a sume nɛ a je níhi nɛ a ngɛ ɔ he. Se kɛ e sa nɛ Kristofohi nɛ a pee a ní ha kɛɛ? Baiblo ɔ de wɔ ke: ‘Nyɔmtsɛ ɔ he je ɔ, nyɛɛ ngɔ nyɛ he kɛ wo adesa blɔ nya tomi fɛɛ adesa blɔ nya tomi sisi, matsɛ nɛ e nɔ kuɔ jio, amlaalohi nɛ e tsɔ mɛ jio.’ (1 Pet. 2:13, 14) Yehowa asafo ɔ hu ngɔɔ blɔ tsɔɔmi kɛ haa wɔ konɛ e po wa he piɛ. Be fɛɛ be ɔ, a kaiɔ wɔ kaa waa ngɔ wa fon nɔma nɛ ngɛ ní tsue ɔ kɛ ha asafo mi nikɔtɔma amɛ konɛ ke oslaa ko ba a, a nine nɛ su wa nɔ. Anɛ o pee jã momo lo? Eko ɔ, a kɛ blɔ tsɔɔmi ma ha wɔ kaa wa ko je kpo, loo waa je he nɛ wa ngɛ ɔ, nɛ a maa tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ wa maa pee konɛ wa nine nɛ su níhi nɛ maa hia wɔ ɔ nɔ. Jehanɛ hu ɔ, a ma nyɛ maa tsɔɔ wɔ blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ ye bua ni kpahi, kɛ be nɛ wa ma nyɛ maa pee jã. Ke wa bui mɛ tue ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ngɔ wa wami kɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ a wami kɛ wo oslaa mi. Mo kai kaa nyumuhi anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ buɔ wa he. (Heb. 13:17) Margaret de ke: “I he ye wawɛɛ kaa blɔ tsɔɔmi nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ kɛ asafo ɔ kɛ ha nɛ i kɛ tsu ní ɔ lɛ he ye yi wami ɔ nɛ.”

13. Mɛni ha nɛ Kristofohi babauu nɛ ta kɛ oslaahi ha nɛ a je a wehi a mi ɔ ná bua jɔmi kɛ tue mi jɔmi?

¹³ Oslaa, ta, aloo basabasa peemi ha nɛ nyɛmimɛ babauu je a wehi a mi, se a ngɛ mɔde  bɔe konɛ a da si fɔfɔɛ ehe nɛ a ya je mi ɔ nya, nɛ́ a pee babauu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. Wa nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ngɛ nɔ yae “nɛ a ngɛ munyu ɔ he sane kpakpa a jajee” kaa bɔ nɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi nɛ yi mi wami ha nɛ a gbɛ fĩa a pee ɔ. (Níts. 8:4) Fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha nɛ a ngɔ a juɛmi kɛ ma Matsɛ Yemi ɔ nɔ mohu pe nyagbahi nɛ a kɛ ngɛ kpee ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ a ya nɔ nɛ a ná bua jɔmi kɛ tue mi jɔmi.

14. Mɛni blɔ nɔ nɛ yi mi wami ma nyɛ ma puɛ tue mi jɔmi nɛ wa ngɛ ɔ?

¹⁴ Ke a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, e he maa wa kaa wa maa pee níhi fuu nɛ haa nɛ wa náa tue mi jɔmi ɔ. Ke wa nyɛɔ nɛ wa yaa asafo mi kpehi, wa yaa fiɛɛmi, nɛ wa nyɛɔ peeɔ níhi nɛ wa peeɔ daa ligbi ɔ faa nɛ́ wa yi gbeye kaa a maa wo wɔ tsu ɔ, wa bua jɔɔ. Se ke wa nyɛ we nɛ waa pee ní nɛ ɔmɛ tsuo ɔ, wa ma nyɛ maa hao wawɛɛ nɛ wa maa ye gbeye ngɛ nɔ́ nɛ maa ba pee se ɔ he. Tɔmi ko be he kaa wa maa nu he jã. Se loloolo ɔ, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi. Yesu tsɔɔ kaa yi mi wami ma nyɛ ma ha nɛ e se nyɛɛli ɔmɛ a nane nɛ tɔ̃tɔ̃. (Yoh. 16:1, 2) Ke jã a, lɛɛ ke a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ waa ya nɔ nɛ wa ná tue mi jɔmi?

15. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ waa ye gbeye kaa a maa wa wɔ yi mi ɔ? (Yohane 15:20; 16:33)

¹⁵ Mawu Munyu ɔ de ke: “Nihi tsuo nɛ a suɔ wawɛɛ kaa a maa hi si ngɛ Mawu gbeye yemi nya ngɛ Kristo Yesu mi ɔ, mɛ hu a maa wa mɛ yi mi.” (2 Tim. 3:12) Benɛ a tsi wa ní tsumi ɔ nya ngɛ ma nɛ nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Andrei ngɛ mi ɔ mi ɔ, e he wa ha lɛ kaa e ma he ye kaa a maa wa Mawu we bi tsuo yi mi. E de ke: ‘Akɛnɛ Odasefohi hiɛ babauu ngɛ ma a mi he je ɔ, ma nɔ yeli ɔmɛ be nyɛe maa wo wɔ tsuo tsu jã.’ Susumi nɛ ɔ ha we nɛ Andrei nɛ ná tue mi jɔmi, mohu ɔ, e hao wawɛɛ. Nyɛmimɛ kpa amɛ lɛɛ a ngmɛɛ sane ɔ he ha Yehowa, nɛ a susuu we kaa ma nɔ yeli ɔmɛ be nyɛe maa wo mɛ tsu. A le kaa a ma nyɛ maa wo mɛ tsu, se kɛ̃ ɔ, a hɛwi tsɔ kaa Andrei. E bɔ mɔde kaa e maa kase nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ, nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Be bɔɔ se ɔ, e ná tue mi jɔmi. E ngɛ mi kaa e kɛ nyagbahi ngɛ kpee mohu lɛɛ, se e ngɛ bua jɔmi. Wɔ hu wa ma nyɛ maa pee jã. Yesu de ke a maa wa wɔ  yi mi, se jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa wa ma nyɛ maa ya nɔ maa ye anɔkuale.​—Kane Yohane 15:20; 16:33.

16. Mɛni blɔ tsɔɔmi nɛ e sa nɛ wa kɛ tsu ní ke a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ?

¹⁶ Ke a tsi wa ní tsumi ɔ nya a, wa nine ma nyɛ maa su blɔ tsɔɔmi nɔ kɛ je asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ kɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ a ngɔ. Jamɛ a blɔ tsɔɔmi ɔ maa po wa he piɛ, nɛ e ma ha nɛ wa nine nɛ su mumi mi niye ní nɔ daa. Jehanɛ hu ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ wa nyɛmi tsuo bɔ nɛ si fɔfɔɛ ɔ maa ngmɛ blɔ. Ke o nui blɔ tsɔɔmi ko sisi, loo o li nɔ́ he je nɛ a ha mo jamɛ a blɔ tsɔɔmi ɔ po ɔ, bɔɔ mɔde nɛ o kɛ tsu ní. (Yak. 3:17) Jehanɛ se hu ɔ, e sɛ nɛ wa de mɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a he sane kɛ níhi nɛ kɔɔ asafo ɔ he nɛ e sɛ nɛ a le ɔ.​—Fiɛlɔ 3:7.

17. Kaa bɔ nɛ bɔfo ɔmɛ pee ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, mɛni nɛ e sa nɛ wɔ hu waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee?

¹⁷ Nɔ́ titli he je nɛ Satan teɔ si kɛ woɔ Mawu we bi ji kaa mɛ lɛ “a hɛɛ Yesu he odase yemi ní tsumi ɔ mi.” (Kpoj. 12:17) Ko ha nɛ Satan kɛ e je ɔ nɛ wo o he gbeye. Ke a ngɛ wɔ yi mi wae nɛ wa ya nɔ nɛ wa fiɛɛ, nɛ wa tsɔɔ nihi ní ɔ, e haa nɛ wa bua jɔɔ nɛ wa tue mi hu jɔɔ wɔ. Benɛ Yuda nikɔtɔma amɛ fã bɔfo ɔmɛ ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi kaa a kpa fiɛɛmi ɔ, nyumuhi anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ hla kaa a maa bu Mawu mohu tue. A ya nɔ nɛ a fiɛɛ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a bua jɔ. (Níts. 5:27-29, 41, 42) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke a tsi wa ní tsumi ɔ nya a, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi ke wa ngɛ fiɛɛe. (Mat. 10:16) Se ke wa bɔ mɔde nɛ wa pee níhi nɛ sa Yehowa hɛ mi, nɛ wa fiɛɛ yi wami hemi sɛ gbi ɔ, wa ma ná tue mi jɔmi.

18. Mɛnɔ ma nyɛ ma ha wɔ tue mi jɔmi nitsɛnitsɛ?

¹⁸ E sa nɛ wa ná nɔ mi mami kaa ke níhi a mi wa kaa mɛni po ɔ, wa ma nyɛ ma ná tue mi jɔmi. Ngɛ behi kaa jã mi ɔ, e sa nɛ wa kai kaa tue mi jɔmi nɛ wa hia ji Mawu tue mi jɔmi ɔ, nɛ lɔ ɔ ji tue mi jɔmi nɛ Yehowa pɛ lɛ ma nyɛ ma ha. Ke hiɔ nɛ sãa nɔ gbɛ fĩa, oslaa ko ba, aloo a ngɛ mo yi mi wae ɔ, ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. O kɛ e we asafo ɔ nɛ bɔ gbagbanii, nɛ o hi be kpakpa nɛ e be kɛe nɛ maa ba a blɔ hyɛe. Ke o pee jã a, ‘tue mi jɔmi Mawu ɔ kɛ mo maa hi si.’ (Filip. 4:9) Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu bɔ nɛ wa ma nyɛ maa ye bua wa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ a kɛ haomi ngɛ kpee ɔ konɛ a ná Mawu tue mi jɔmi ɔ he.