1, 2. (a) Kɛ wa plɛ kɛ le kaa adesahi kɛ Mawu ma nyɛ maa bɔ huɛ ha kɛɛ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

KƐ JE be nɛ a fɔ wɔ hluu kɛ ya si be nɛ wa ma gbo ɔ, wa suɔ wawɛɛ kaa nihi nɛ a je suɔmi kpo ha wɔ. Adesahi hia huɛ bɔmi gbagbanii nɛ suɔmi ngɛ mi, pi suɔmi nɛ hii nyumu kɛ yo a kpɛti ɔ kɛkɛ. Suɔmi ko ngɛ nɛ he hia wɔ pe kulaa. Lɔ ɔ ji suɔmi nɛ e sa kaa Yehowa nɛ ná kɛ ha wɔ. Nihi fuu susu kaa huɛ bɔmi gbagbanii be nyɛe maa hi adesahi kɛ Mawu a kpɛti, ejakaa e ji Mawu Ope, nɛ nɔ ko be nyɛe maa na lɛ kɛ e hɛngmɛ hulɔ. Se wɔɔ lɛɛ wa susuu we jã!

² Wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi kaa adesahi nyɛ nɛ a kɛ Mawu bɔ huɛ. E sa kaa waa kase a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ. Mɛni he je? Ejakaa oti nɛ he hia pe kulaa nɛ waa kɛ ma nyɛ maa ma wa hɛ mi ji kaa waa kɛ Mawu maa pee huɛ. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha wa susu Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ waa hyɛ. (Kane Yakobo 2:23.) Mɛni e pee loko e nyɛ nɛ e pee Mawu huɛ ɔ? Nɔ́  nɛ ha nɛ huɛ bɔmi gbagbanii hi Abraham kɛ Mawu a kpɛti ji kaa e ná hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi. Enɛ ɔ he ɔ, a le lɛ kaa ‘nihi tsuo nɛ heɔ Mawu yeɔ ɔ, a tsɛ.’ (Roma Bi 4:11) Be mi nɛ o ngɛ e nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he susue ɔ, mo bi o he ke, ‘Kɛ ma plɛ kɛ kase Abraham hemi kɛ yemi ɔ ha kɛɛ, konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ i kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi nɛ wa?’

3, 4. (a) Mɛni hemi kɛ yemi he ka nɛ eko ɔ, e mi wa pe kulaa nɛ Abraham kɛ kpe? (b) Mɛni he je nɛ Abraham suɔ kaa e maa ngɔ Isak kɛ sã afɔle ɔ?

³ Moo po Abraham he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ. E ye maa pee jeha 125, nɛ e ngɛ nyɛe blɛuu kɛ yaa yoku ko nɔ. ^[1] (Hyɛ nyagbe ningma.) E bi Isak nɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ye maa pee jeha 25 ɔ nyɛɛ e se kɛ yaa. Isak tloo lɛ, nɛ Abraham hɛɛ ha kɛ níhi nɛ a kɛ slɛɔ la. Blɔ ɔ nɛ Abraham hia a he wa ha lɛ pe blɔhi tsuo nɛ e hia ngɛ e si himi mi. Tsa pi bwɔmi nɛ e bwɔ ɔ he je. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami loloolo. Nɔ́ he je nɛ blɔ nɛ e hia a he wa ha lɛ ji kaa Yehowa de lɛ ke e ngɔ e bi ɔ kɛ sã afɔle!​—1 Mose 22:1-8.

⁴ Eko ɔ, enɛ ɔ ji Abraham hemi kɛ yemi ɔ he ka nɛ pe kulaa. Ni komɛ deɔ ke Mawu yi mi wa, ejakaa e de Abraham ke e ngɔ e bi ɔ kɛ sã afɔle. Ni komɛ hu deɔ ke Abraham sume e bi ɔ sane, enɛ ɔ he je nɛ e suɔ kaa e kɛ lɛ maa sã afɔle ɔ nɛ. Nihi deɔ níhi kaa jã, ejakaa a be hemi kɛ yemi, nɛ a li nɔ́ nɛ ji hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ, aloo bɔ nɛ hemi kɛ yemi tsuɔ ní ha. (1 Korinto Bi 2:14-16) Se nɔ́ ko he je nɛ Abraham bu Mawu tue ɔ nɛ. E bu lɛ tue ejakaa e ngɛ hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ. E le kaa Yehowa be hae nɛ e pee nɔ́ ko nɛ maa ye lɛ awi kɛ ya neneene. Abraham le kaa ke e bu Yehowa tue ɔ, e maa jɔɔ e kɛ e bi nɛ e suɔ ɔ tsuo. Mɛni ha Abraham ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa kaa jã a? Nile kɛ níhi a si kpami nɛ ye bua lɛ.

5. Eko ɔ, mɛni blɔ nɔ Abraham gu kɛ le Yehowa, nɛ kɛ nile nɛ e ná a ha nɛ e pee e ní ha kɛɛ?

⁵ Nile. Abraham wa ngɛ ma ko nɛ a tsɛɛ ke Ur mi. Ma a mi bi ɔmɛ jaa lakpa  mawuhi, nɛ e tsɛ hu pee jã. (Yoshua 24:2) Ke jã a, lɛɛ mɛni blɔ nɔ Abraham gu kɛ le Yehowa mɔ? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Abraham weku no ji Noa binyumu Shem. Nɛ benɛ Shem gbo ɔ, Abraham ye maa pee jeha 150. Shem ngɛ hemi kɛ yemi wawɛɛ, nɛ eko ɔ, e kɛ e weku li ɔmɛ sɛɛ Yehowa he ní. Wa be nyɛe maa ma nɔ mi mohu, se eko ɔ, enɛ ɔ lɛ ha nɛ Abraham ba le Yehowa a nɛ. Nile nɛ ɔ nɛ Abraham ná a ha nɛ e suɔ Yehowa, nɛ lɔ ɔ ye bua lɛ nɛ e ná hemi kɛ yemi.

6, 7. Ngɛ mɛni blɔ nɔ níhi a si kpami nɛ Abraham ná a ha nɛ e hemi kɛ yemi ɔ mi wa?

⁶ Níhi a si kpami. Mɛni blɔ nɔ Abraham gu kɛ ná níhi a si kpami nɛ lɔ ɔ ha nɛ e hemi kɛ yemi ɔ mi wa? Ni komɛ tsɔɔ kaa ke o susu nɔ́ ko he hluu ɔ, o náa jamɛ a nɔ́ ɔ he akɔnɔ, nɛ o peeɔ jamɛ a nɔ́ ɔ. Nɔ́ nɛ Abraham kase ngɛ Mawu he ɔ ta e tsui he, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e ná bumi nɛ mi kuɔ ha “Mawu Hiɔwe No ɔ, nɔ nɛ pee hiɔwe kɛ zugba a.” (1 Mose 14:22) Baiblo ɔ tsɛɛ bumi nɛ mi kuɔ kaa jã a ke ‘Mawu gbeye yemi.’ (Hebri Bi 5:7) Ja wa yeɔ Mawu gbeye loko huɛ bɔmi gbagbanii maa hi waa kɛ lɛ wa kpɛti. (La 25:14) Su nɛ ɔ lɛ wo Abraham he wami nɛ e bu Yehowa tue ɔ nɛ.

⁷ Mawu de Abraham kɛ Sara ke a hia kɛ je a ma Ur mi kɛ ho ma kpa nɔ ya. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a wa ngɛ jeha mi, nɛ e sa kaa a ya hi bo tsuhi a mi a wami be tsuo. E ngɛ mi kaa Abraham le kaa a kɛ haomihi fuu maa kpe mohu lɛɛ, se e fia e pɛɛ si kaa e maa bu Yehowa tue. Akɛnɛ e bu pee jã he je ɔ, Mawu jɔɔ lɛ, nɛ e bu e he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Abraham ye gbeye kaa a ma kpɔ e yo Sara nɛ e he ngɛ fɛu ɔ ngɛ e dɛ, nɛ a maa gbe lɛ Abraham ɔ. Se Yehowa gu nyakpɛ blɔ nɔ nɛ e bu Abraham kɛ Sara tsuo a he si abɔ. (1 Mose 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) Níhi a si kpami nɛ ɔmɛ ha nɛ Abraham hemi kɛ yemi ɔ mi wa wawɛɛ.

8. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ ná nile kɛ níhi a si kpami nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa?

⁸ Anɛ waa kɛ Yehowa ma nyɛ maa bɔ huɛ gbagbanii lo? Ee, wa ma nyɛ! E sa nɛ wɔ hu waa kase Yehowa he ní kaa bɔ nɛ Abraham pee ɔ. Wɔ hu wa ma nyɛ ma ná nile kɛ níhi a si kpami nɛ wa hia a. Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ níhi fuu nɛ Abraham ná we. (Daniel 12:4; Roma Bi 11:33) Níhi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ ma ha waa le “Nɔ nɛ pee hiɔwe kɛ zugba a” he ní wawɛɛ. Níhi nɛ wa kaseɔ ɔ ha nɛ wa suɔ Yehowa, nɛ wa buɔ lɛ wawɛɛ. Suɔmi kɛ  bumi nɛ ɔ nɛ wa ngɛ ha Mawu ɔ woɔ wɔ he wami nɛ wa buɔ lɛ tue. Jã nɛ wa peeɔ ɔ haa nɛ wa naa kaa e buɔ wa he nɛ e jɔɔ wɔ. Enɛ ɔ haa nɛ wa náa níhi a si kpami nɛ haa wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. Ke wa sɔmɔ Yehowa kɛ wa tsui tsuo ɔ, wa tsui maa nɔ wa mi, nɛ wa ma ná tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi. (La 34:8; Abɛ 10:22) Ke wa ná nile kɛ níhi a si kpami fuu ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa.

9, 10. (a) Mɛni lɛ e he hia kaa nihi nɛ a pee konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kpɛti ɔ mi nɛ wa? (b) Mɛni tsɔɔ kaa Abraham bu huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa, nɛ e ha nɛ e mi wa?

⁹ Wa ma nyɛ maa ngɔ huɛ bɔmi gbagbanii kɛ to june ko nɛ he jua wa he. Baiblo ɔ de ke: ‘Huɛmɛ suɔ a he be tsuaa be, haomi be mi tete po a si we a sibi.’ (Abɛ 17:17) Huɛ bɔmi gbagbanii be kaa zu buɛ nɛ he jua wa nɛ a kɛ dlaa we mi kɛkɛ. E ngɛ kaa mɔmɔ ko nɛ ngɛ fɛu nɛ e he hia nɛ a pue nɔ nyu nɛ a hyɛ nɔ konɛ e wa. Abraham bu huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa, nɛ e ha we nɛ nɔ́ ko nɛ puɛ e kɛ lɛ a kpɛti. Mɛni e pee kɛ tsɔɔ jã?

¹⁰ Abraham ya nɔ nɛ e ye Mawu gbeye wawɛɛ nɛ e bu lɛ tue. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e kɛ e weku ɔ kɛ e tsɔli ɔmɛ hia blɔ kɛ ho Kanaan ya a, e ya nɔ nɛ e ha nɛ Yehowa kudɔ lɛ ngɛ yi mi kpɔhi tsuo nɛ e mwɔ ɔ mi, ngua jio, nyafii jio. Benɛ Abraham ye jeha 99 nɛ e piɛ jeha kake loko a ma fɔ Isak ɔ, Yehowa de lɛ ke e po nyumuhi tsuo nɛ a ngɛ e we ɔ mi ɔ. Anɛ Abraham juɛmi pee lɛ enyɔɔnyɔ ngɛ Yehowa he, aloo e hla nɔ́ ko kɛ je e nya lo? Dɛbi, e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ e de lɛ ɔ “jamɛ a ligbi ɔ nɔuu.”​—1 Mose 17:10-14, 23.

11. Mɛni he je nɛ Abraham hao ngɛ Sodom kɛ Gomora he ɔ, nɛ kɛ Yehowa plɛ kɛ ye bua lɛ ha kɛɛ?

¹¹ Akɛnɛ Abraham buɔ Yehowa tue be fɛɛ be ngɛ ní nyafinyafihi po a mi he je ɔ, a huɛ bɔmi ɔ mi wa. E na kaa e kɛ Yehowa ma nyɛ maa sɛɛ nɔ́ tsuaa nɔ́, enɛ ɔ he ɔ, benɛ e nui ní komɛ a sisi ɔ, e bi Yehowa konɛ e ye bua lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Yehowa tsɔɔ kaa e ma kpata Sodom kɛ Gomora hɛ mi ɔ, Abraham hao. Mɛni he je? E ye gbeye kaa Mawu ma kpata nimli kpakpahi kɛ nimli yayamihi tsuo a hɛ mi. Eko ɔ, e hao ngɛ e nyɛminyumu bi Lot kɛ e weku ɔ nɛ a ngɛ Sodom ɔ a he. Abraham ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɛ ji “je ɔ tsuo kojolɔ ɔ” nɔ, enɛ ɔ he ɔ, e ba e he si nɛ e de Yehowa níhi nɛ ngɛ e nya gbae. Yehowa to e tsui si kɛ ha e huɛ Abraham, nɛ e ha nɛ e na kaa lɛ Yehowa a naa nɔ mɔbɔ. Yehowa tsɔɔ kaa loko e ma kpata nihi a hɛ mi ɔ, e hlaa nimli kpakpahi nɛ ngɛ a kpɛti ɔ, nɛ e baa a yi.​—1 Mose 18:22-33.

12, 13. (a) Pee se ɔ, mɛni blɔ nɔ nile kɛ níhi a si kpami nɛ Abraham ná a, ye bua lɛ ngɛ? (b) Mɛni tsɔɔ kaa Abraham ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi?

 ¹² E ngɛ heii kaa nile kɛ níhi a si kpami tsuo nɛ Abraham ná a ye bua lɛ nɛ e kɛ Yehowa a huɛ bɔmi ɔ mi wa. Enɛ ɔ he ɔ, pee se ɔ, benɛ Yehowa de Abraham kaa e ngɔ e bi ɔ kɛ sã afɔle ɔ, e le kaa Yehowa toɔ e tsui si daa, e naa nɔ mɔbɔ, nɛ e buɔ nɔ he. Abraham ngɛ nɔ mi mami wawɛɛ kaa Yehowa be tsakee si kake too nɛ e maa pee e he nɔ ko nɛ e yi mi wa nɛ e sane hu he wa! Mɛni he je nɛ wa de jã a?

¹³ Loko Abraham maa je e tsɔli ɔmɛ a he ɔ, e de mɛ ke: ‘Nyɛɛ kɛ teji ɔ nɛ mlɛ ngɛ hiɛ ɔ. I kɛ jokuɛ ɔ yaa lejɛ ɔ nɛ wa ya ja Mawu, lɔ ɔ se ɔ, wa maa kpale ba ná nyɛ ngɛ hiɛ ɔ ekohu.’ (1 Mose 22:5) Mɛni Abraham ngɛ tsɔɔe ɔ? Anɛ e ngɛ lakpa yee kaa e kɛ Isak maa kpale kɛ ba, be mi nɛ e le kaa e ngɔ lɛ kɛ yaa sã afɔle ɔ lo? Ohoo. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Abraham le kaa Yehowa ma nyɛ ma tle Isak si kɛ je gbeje. (Kane Hebri Bi 11:19.) Abraham le kaa Yehowa ye bua lɛ nɛ e ná binyumu, e ngɛ mi kaa e kɛ Sara tsuo a bwɔ mohu. (Hebri Bi 11:11, 12, 18) Enɛ ɔ he ɔ, e yɔse kaa nɔ́ ko nɔ́ be nɛ Yehowa be nyɛe maa pee. Abraham li nɔ́ nɛ maa ba jamɛ a ligbi ɔ. Se e ngɛ hemi kɛ yemi kaa ke e he maa hia a, Yehowa ma tle e bi ɔ si, konɛ sihi tsuo nɛ Yehowa wo ɔ nɛ ba mi. Enɛ ɔ he je nɛ a tsɛɛ Abraham ke “nihi tsuo nɛ heɔ Mawu yeɔ ɔ a tsɛ” ɔ nɛ.

14. Mɛni haomihi o kɛ kpeɔ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi, nɛ kɛ Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ maa ye bua mo ha kɛɛ?

¹⁴ Mwɔnɛ ɔ, Yehowa de we wɔ kaa waa ngɔ wa bimɛ kɛ sã afɔle ha lɛ, se e deɔ wɔ kaa waa ye e mlaa amɛ a nɔ. Be komɛ ɔ, eko ɔ, wa be lee nɔ́ he je nɛ e wo wɔ mlaahi kaa jã, aloo eko ɔ, e he maa wa ha wɔ kaa wa maa ye mlaa nɛ ɔmɛ a nɔ. Anɛ e pee mo jã hyɛ lo? Ngɛ ni komɛ a blɔ fa mi ɔ, e yee ha mɛ kaa a maa fiɛɛ kɛ tsɔɔ nihi. Eko ɔ, a gboɔ zo, nɛ e yee ha mɛ kaa a maa fiɛɛ ha nihi nɛ a li mɛ. Ni komɛ hu yeɔ gbeye kaa a be nihi nɛ a kɛ mɛ tsuɔ ní loo nihi nɛ a kɛ mɛ yaa sukuu ɔ a he piɛe kɛ pee ní komɛ. (2 Mose 23:2; 1 Tesalonika Bi 2:2) Ke a de mo kaa o pee nɔ́ ko nɛ he wa a, mo susu hemi kɛ yemi kɛ kã nɛ se be nɛ Abraham je kpo ɔ he. Ke wa susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ nyumuhi kɛ yihi anɔkualetsɛmɛ pee ɔ he ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami konɛ waa kase mɛ, konɛ wa nyɛ nɛ waa hɛ wɔ kɛ su wa Huɛ Yehowa he haa.​—Hebri Bi 12:1, 2.

15. Mɛni he je wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Abraham pia we e he hyɛ kaa e ye Yehowa anɔkuale ɔ?

¹⁵ Anɛ Abraham pia e he hyɛ kaa e ye Yehowa mlaa amɛ a nɔ lo? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa Abraham “bwɔ kotokoto loko  e gbo.” (1 Mose 25:8) Benɛ Abraham ye jeha 175 ɔ, e kai níhi nɛ ya nɔ ngɛ e si himi mi jehahi babauu nɛ be ɔ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e tsui nɔ e mi. Mɛni ha nɛ e tsui nɔ e mi ɔ? Ejakaa huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ ji nɔ́ nɛ he hia lɛ pe kulaa be tsuaa be. Se ke Baiblo ɔ de ke Abraham “bwɔ kotokoto” nɛ e tsui hu nɔ e mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sume nɛ e hi je mi.

16. Mɛni ji ní komɛ nɛ ma ha Abraham bua jɔmi ngɛ Paradeiso ɔ mi?

¹⁶ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “ma nɛ Abraham ngɛ blɔ hyɛe ji ma nɛ Mawu nitsɛ to sisi, nɛ lɛ nɔuu e fia” a. (Hebri Bi 11:10) Abraham he ye kaa ligbi ko ɔ, e maa na jamɛ a ma a. Ma nɛ ɔ ji Mawu Matsɛ Yemi nɛ maa ye zugba a tsuo nɔ ɔ nɛ. Nɛ e maa na hulɔ! Ke a tle Abraham si kɛ ba paradeiso mi ngɛ zugba a nɔ, nɛ e ya nɔ nɛ e ha huɛ bɔmi gbagbanii hi e kɛ Mawu a kpɛti ɔ, hyɛ bɔ nɛ e bua maa jɔ ha. Ke e ba ná le kaa nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ e pee ngɛ e hemi kɛ yemi ɔ he ɔ ye bua Mawu sɔmɔli jeha akpehi abɔ ɔ, e bua maa jɔ! Ngɛ Paradeiso ɔ mi ɔ, e maa na kaa afɔle nɛ e sã ngɛ Moria Yoku ɔ nɔ ɔ daa si kɛ ha nɔ́ ngua ko. (Hebri Bi 11:19) Benɛ e ngɛ e he dlae konɛ e kɛ e bi ɔ nɛ sã afɔle ɔ, e tsui ye lɛ wawɛɛ. E ma ba le kaa lɔ ɔ ye bua anɔkualetsɛmɛ ayɔhi abɔ nɛ a na bɔ nɛ e ye Yehowa ha benɛ e ngɔ e Bi Yesu Kristo kɛ ha adesahi kaa kpɔmi nɔ́ ɔ. (Yohane 3:16) Abraham nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ye bua wɔ tsuo nɛ wa bua jɔ kpɔmi nɔ́ ɔ he wawɛɛ. Lɔ ɔ ji suɔmi nɛ pe kulaa nɛ Yehowa je kpo kɛ ha wɔ!

17. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee, nɛ mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

¹⁷ E ba kaa wa ti nɔ fɛɛ nɔ maa fia e pɛɛ si kaa e maa kase Abraham hemi kɛ yemi ɔ. Wɔ hu wa hia nile kɛ níhi a si kpami kaa lɛ. Ke wa yaa nɔ nɛ wa kaseɔ Yehowa he ní nɛ wa buɔ lɛ tue ɔ, wa maa na bɔ nɛ e ma plɛ kɛ jɔɔ wɔ nɛ e maa bu wa he ha. (Kane Hebri Bi 6:10-12.) Nyɛ ha waa kɛ Yehowa nɛ pee wa Huɛ kɛ ya neneene! Ngɛ munyu nɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi ɔ, wa ma susu anɔkualetsɛmɛ etɛ nɛ a kɛ Mawu bɔ huɛ gbagbanii ɔ a nɔ hyɛmi níhi nɛ a pee ɔ he.