1. Mɛni he je nɛ nihi fuu be hemi kɛ yemi ngɛ Baiblo ɔ mi mwɔnɛ ɔ?

 MWƆNƐ Ɔ, nihi fuu be hemi kɛ yemi ngɛ ni kpahi a mi. A li nihi tutuutu nɛ a ma nyɛ maa ngɔ a hɛ kɛ fɔ a nɔ. A he we yi kaa nihi nɛ a ngɛ bumi kɛ ha mɛ kaa nihi nɛ a nyɛɛɔ ma kudɔmi sanehi a hɛ mi, je mi si kpali kɛ jua yeli ɔmɛ susuɔ a he. Jehanɛ se hu ɔ, a be bumi ko kulaa kɛ ha jami hɛ mi nyɛɛli nɛ a tsɛɔ a he ke Kristofohi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e be nyakpɛ kaa nihi be hemi kɛ yemi ngɛ Baiblo ɔ, nɛ ji womi nɛ jami hɛ mi nyɛɛli nɛ ɔmɛ tsɔɔ kaa a yeɔ e mi munyu ɔmɛ a nɔ ɔ mi.

2. Ngɛ La 119:160 nya a, mɛni nɔ mi mami nɛ e sa nɛ wa ná?

² Yehowa we bi tsuo ngɛ nɔ mi mami kaa Yehowa ji “Mawu anɔkualetsɛ,” nɛ e suɔ nɛ e hi ha wɔ be fɛɛ be. (La 31:5; Yes. 48:17) Wa le kaa wa ma nyɛ ma he nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa kaneɔ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ maa ye, ejakaa ‘Mawu munyu ɔ tsuo ɔ, anɔkuale sisiisi.’ (Kane La 119:160.) Waa kɛ Baiblo he ní lelɔ ko kpaa gbi ngɛ munyu ko nɛ e ngma a he. E ngma ke: “Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Mawu de ɔ ji anɔkuale, nɛ níhi tsuo nɛ e de ɔ maa ba mi kokooko. Mawu we bi ma nyɛ ma he nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e de ɔ ye, ejakaa a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ a Mawu ɔ mi.”

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

³ Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ ye bua ni kpahi konɛ mɛ hu a ná hemi kɛ yemi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi kaa wɔ? Nyɛ ha nɛ waa hyɛ níhi etɛ komɛ a he je nɛ wa ma nyɛ ma he Baiblo ɔ maa ye. Wa ma susu bɔ nɛ sɛ gbi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ tsakee we, bɔ nɛ Baiblo gbamihi ba mi, kɛ  bɔ nɛ Baiblo ɔ nyɛɔ tsakeɔ nihi a si himi ha a he.

4. Mɛni he je nɛ ni komɛ susu kaa Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ tsake ɔ?

⁴ Yehowa Mawu gu nyumuhi anɔkualetsɛmɛ maa pee 40 a nɔ kɛ ngma Baiblo ɔ mi womi ɔmɛ. Se mwɔnɛ ɔ, blema ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma kekleekle ɔ ekoeko be. Ngmami ɔmɛ tsuo nɛ wa ngɛ amlɔ nɛ ɔ ji nɔ́ nɛ nihi hyɛ blema nɔ ɔ nɔ kɛ ngma. Enɛ ɔ haa nɛ ni komɛ susuɔ kaa munyu nɛ wa kaneɔ ngɛ Baiblo ɔ mi mwɔnɛ ɔ kɛ nɔ́ nɛ nyumuhi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ngma a kɔ we. Kɛ wa ma plɛ kɛ ná nɔ mi mami kaa Baiblo ɔ nɛ wa ngɛ mwɔnɛ ɔ kɛ blema ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma a kɔ ha kɛɛ?

5. Mɛni blɔ nɔ a gu kɛ ngma Hebri Ngmami ɔmɛ fuu? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

⁵ Bɔ nɛ pee nɛ a baa sɛ gbi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ yi ɔ, Yehowa fã kaa a ngma eko kɛ fɔ si. E fã Israel matsɛmɛ ɔmɛ kaa mɛ nitsɛmɛ a ngma Mlaa a eko kɛ ha a he, nɛ e hla Levi bi ɔmɛ konɛ a tsɔɔ ni ɔmɛ jamɛ a Mlaa a. (5 Mose 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Benɛ Yuda bi ɔmɛ je nyɔguɛ tso mi ngɛ Babilon kɛ ba a, womi ngmali nɛ a he be ɔ hyɛ Hebri Ngmami ɔmɛ a nɔ nɛ a ngma babauu. (Ezra 7:6, 7) Nyumu nɛ ɔmɛ pee totooto kɛ ngma Ngmami ɔmɛ. Jehanɛ hu ɔ, nyumu nɛ ɔmɛ ngɔ a juɛmi kɛ ma bɔ nɛ a ngma munyungu ɔmɛ tsuo kakaaka ha a nɔ, bɔ nɛ pee nɛ a hyɛ kaa a ngma nɔ́ fɛɛ nɔ́ pɛpɛɛpɛ lo. Ngɛ lɔ ɔ se po ɔ, akɛnɛ a ji adesahi nɛ a yi mluku he je ɔ, a pee tɔ̃tɔ̃mi bɔɔ komɛ ngɛ Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ a mi. Se akɛnɛ ni kpahi hu hyɛ jamɛ a Hebri Ngmami ɔmɛ a nɔ kɛ ngma fuu he je ɔ, a nyɛ nɛ a na tɔ̃tɔ̃mi nɛ ɔmɛ pee se. Ngɛ mɛni blɔ?

6. Mɛni blɔ nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ na tɔ̃tɔ̃mihi nɛ womi ngmali ɔmɛ pee ngɛ Ngmami ɔ mi ɔ?

⁶ Ní leli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ na blɔ nɛ hi nɛ a ma nyɛ maa gu nɔ kɛ na tɔ̃tɔ̃mihi nɛ nihi nɛ ngma Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ kɛ fɔ si ɔ pee ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɔɔ lɛ kaa a ha nyumuhi 100 womi ko nɛ a ngma ní ngɛ nɔ momo, nɛ a de mɛ kaa a hyɛ lɔ ɔ nɔ nɛ a ngma nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ nɔ ɔ. Benɛ a ngɛ jã pee ɔ, tɔ̃tɔ̃mi nyafii ko ba nyumu ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ní ngma a mi. Blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ na jamɛ a tɔ̃tɔ̃mi ɔmɛ ji kaa wa maa ngɔ nɔ́ nɛ e ngma a kɛ to ni kpa amɛ tsuo a nɔ́ ɔ he. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke ní leli ngɔ Ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma a kɛ to ekpahi a he ɔ, a nyɛɔ nɛ a naa tɔ̃tɔ̃mihi nɛ ngɛ mi loo ní komɛ nɛ eko ɔ, womi ngmali komɛ je ngɛ mi ɔ.

7. Mɛni ha nɛ wa na kaa nihi nɛ a hyɛ blema Baiblo ɔ nɔ kɛ ngma eko kɛ fɔ si ɔ hyɛ nɛ a ngma nɔ́ fɛɛ nɔ́ pɛpɛɛpɛ ɔ?

⁷ Nihi nɛ a hyɛ blema Ngmami ɔmɛ a nɔ nɛ a ngma kɛ fɔ si ɔ bɔ mɔde nɛ a ngma lɛ pɛpɛɛpɛ. Nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tsɔɔ jã. Blema Hebri Ngmami ɔmɛ nɛ womi ngmali ngma nɛ́ e se kɛ pe kulaa a ji Leningrad Codex. A gbe womihi tsuo nɛ ngɛ mi ɔ nya ngɛ jeha 1008 loo 1009 ɔ mi. Se lingmi nɛ ɔ, a na blema Baiblo womi kpahi loo e fã komɛ nɛ a kɛ nine ngma nɛ a se kɛ wawɛɛ pe Leningrad Codex ɔ maa pee jeha 1,000. A hyɛ blema Baiblo womi nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ngma eko si abɔ, nɛ a ngɔ jeha 1,000 kɛ se kɛ pee jã. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, ni komɛ ma susu kaa níhi nɛ ngɛ Leningrad Codex ɔ mi ɔ maa je ekpa kulaa ngɛ blema ní ɔmɛ a he. Se pi jã ji sane ɔ kulaa. Benɛ ní leli komɛ ngɔ blema Baiblo womihi nɛ a ngma a kɛ to ni nɛmɛ nɛ a ngma pee se ɔ a he ɔ, a na kaa tsakemi bɔɔ komɛ pɛ nɛ ngɛ munyuhi nɛ a kɛ tsu ní ɔ mi, se sisi numi ɔ lɛɛ e tsakee we.

8. Mɛni slɔɔto lɛ ngɛ Hela Ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma a kɛ blema womi kpahi a kpɛti?

 ⁸ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ nihi nɛ a hyɛ Hebri Ngmami ɔmɛ a nɔ kɛ ngma eko ɔ pee ɔ. A pee totooto kɛ ngma Baiblo womihi kakaaka 27 nɛ ji Hela Ngmami ɔmɛ, nɛ a kɛ tsu ní ngɛ a kpehi a sisi kɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. Benɛ ní lelɔ ko ngɔ Hela Ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma a kɛ to womi kpahi nɛ a pee ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu he ɔ, e de ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, [Hela Ngmami ɔmɛ nɛ a kɛ nine ngma a] nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ hyɛ kulaa pe jamɛ a womi kpa amɛ, . . . nɛ e mi munyu ɔmɛ hu da pɛpɛɛpɛ.” Womi nɛ ji Anatomy of the New Testament ɔ de ke: “Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa [Hela Ngmami ɔmɛ] nɛ a tsɔɔ sisi saminya ngɛ wa be nɛ ɔ mi nɛ wa kaneɔ ɔ kɛ nɔ́ nɛ a ngma blema a tsuo hɛɛ sɛ gbi loo sisi numi kake.”

9. Mɛni nɛ Yesaya 40:8 ɔ de ngɛ sɛ gbi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he?

⁹ Jeha lafahi abɔ nɛ be ɔ, womi ngmali fuu bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a hyɛ blema Baiblo mi womi ɔmɛ a nɔ kɛ ngma eko. Akɛnɛ a to a tsui si saminya kɛ pee jã he je ɔ, mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ Baiblo nɛ e mi munyu ɔmɛ da nɛ wa kaneɔ nɛ wa kaseɔ hulɔ. b Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa le kaa Yehowa lɛ ha nɛ a baa e Munyu ɔ yi saminya kɛ ha adesahi ɔ nɛ. (Kane Yesaya 40:8.) Eko ɔ, ni komɛ ma de ke, e ngɛ mi kaa a baa sɛ gbi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ yi saminya mohu lɛɛ, se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa Baiblo ɔ ji Mawu munyu. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu odase komɛ nɛ tsɔɔ kaa Baiblo ɔ je Mawu ngɔ niinɛ ɔ he.

10. Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ tsɔɔ bɔ nɛ Baiblo gbami ko ba mi ha, kɛ bɔ nɛ lɔ ɔ haa nɛ wa naa kaa munyu nɛ ngɛ 2 Petro 1:21 ɔ ji anɔkuale? (Hyɛ foni ɔmɛ.)

¹⁰ Gbamihi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ a ba mi momo. A ngma gbami nɛ ɔmɛ ekomɛ jeha lafahi abɔ kɛ se loko a ba mi. Yi nɔ sane haa nɛ wa naa kaa gbami nɛ ɔmɛ ba mi niinɛ. Enɛ ɔ pee we wɔ nyakpɛ, ejakaa wa le kaa Baiblo gbami ɔmɛ tsuo je Yehowa ngɔ. (Kane 2 Petro 1:21.) Mo susu gbamihi nɛ a gba kaa a ma kpata blema Babilon  ma a hɛ mi ɔ he nɛ o hyɛ. Ngɛ jeha 778 kɛ ya si jeha 732 loko a fɔ Kristo ɔ mi ɔ, gbalɔ Yesaya gba kaa a ma kpata Babilon ma nɛ ngɛ he wami wawɛɛ ɔ hɛ mi. E tsɔɔ kaa Sirus ji nɔ nɛ maa nyɛɛ hɛ mi kɛ kpata Babilon ma a hɛ mi, nɛ e tsɔɔ bɔ nɛ e ma plɛ kɛ pee jã ha a hulɔ. (Yes. 44:27–45:2) Jehanɛ se hu ɔ, Yesaya gba kɛ fɔ si kaa a ma kpata Babilon ma a hɛ mi pɛsɛpɛsɛ nɛ e ma plɛ pee ma doku. (Yes. 13:19, 20) Nɛ e ba mi jã pɛpɛɛpɛ. Ngɛ jeha 539 loko a fɔ Kristo ɔ, Media kɛ Persia bi ɔmɛ ba kpata Babilon ma a hɛ mi, nɛ ma nɛ he biɛ nɛ ɔ pee ma doku kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ.​—Hyɛ video nɛ ji, Baiblo ɔ Gba Babilon Hɛ Mi Kpatami ɔ Kɛ Fɔ Si nɛ ngɛ jw.org kɛ JW Library ɔ nɔ, ngɛ O Ma Nyɛ Ma Ná Bua Jɔmi Kɛ Ya Neneene! womi ɔ ní kasemi 03 oti 5 ɔ mi ɔ.

11. Moo tsɔɔ bɔ nɛ Daniel 2:41-43 ɔ ngɛ mi bae ha mwɔnɛ ɔ.

¹¹ Pi blema pɛ nɛ Baiblo gbamihi ba mi. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, wa naa kaa gbami komɛ ngɛ mi bae. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu bɔ nɛ Daniel gbami nɛ kɔɔ Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ he ɔ ngɛ mi bae ha a he nɛ o hyɛ. (Kane Daniel 2:41-43.) Gbami nɛ ɔ tsɔɔ kaa Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ ‘fã he maa wa’ kaa dade, nɛ “fã hu ma gbɔjɔ” kaa zu. Wa naa kaa gbami nɛ ɔ ngɛ mi bae pɛpɛɛpɛ. Britain kɛ Amerika tsɔɔ niinɛ kaa a he wawɛɛ kaa dade. A ye kunimi ngɛ je mi ta enyɔ ɔ tsuo mi, nɛ loloolo ɔ, a ngɛ ta buli babauu nɛ a he wa. Se kɛ̃ ɔ, ma bi ɔmɛ ha we nɛ a kɛ a he wami ɔ nɛ tsu ní saminya, ejakaa ma bi ɔmɛ teɔ si kɛ woɔ nɔ yemi ɔ kɛ jua yemi he blɔ nya tomihi. Lingmi nɛ ɔ, nyumu ko nɛ e kase je ɔ mi ma kudɔmi sanehi a he ní ɔ de ke: “Mwɔnɛ ɔ, ngɛ mahi nɛ a ngɛ modemade nɔ yemi sisi ɔ mi ɔ, Amerika ji ma ko nɛ ma kudɔmi sanehi ha nɛ mi gbami ngɛ a kpɛti pe kulaa.” Nɛ lingmi nɛ ɔ hu ɔ, Britain nɛ ji Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ fã a hu mi gba wawɛɛ, ejakaa ma mi bi ɔmɛ kplɛɛ we nɛ a kɛ mahi nɛ a ngɛ European Union ɔ sisi ɔ nɛ pee kake. Mi gbami nɛ ɔ ha nɛ e he wa kɛ ha Anglo-Amerika Nɔ Yemi ɔ kaa e ma tsu e yi mi tomihi a he ní kɛ pi si.

12. Mɛni nɔ mi mami nɛ Baiblo gbami ɔmɛ haa nɛ wa náa?

¹² Wa na kaa Baiblo gbamihi babauu ba mi momo. Enɛ ɔ haa nɛ wa náa nɔ mi mami nɛ mi wa kaa níhi nɛ Mawu wo si kaa e maa pee ha wɔ hwɔɔ se ɔ maa ba mi. Wɔ hu wa nuɔ he kaa bɔ nɛ la polɔ ɔ nu he ɔ. E sɔle ha Yehowa ke: ‘I hyɛ mo blɔ hluu kaa o ma ba kpɔ mi, ejakaa i ngɔ ye hɛ kɛ fɔ o siwo ɔ nɔ.’ (La 119:81) Baiblo ɔ ha nɛ wa ná hɛ nɔ kami kaa Yehowa ma ha wɔ ‘ní kpakpahi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ’ faa. (Yer. 29:11) Yehowa si womi ɔmɛ lɛ ma ha nɛ wa ná si himi kpakpa hwɔɔ se ɔ nɛ, se pi adesa mɔde bɔmi ko. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa kase Baiblo gbami ɔmɛ saminya konɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ mi nɛ wa.

13. Ngɛ La 119:66, 138 ɔ nya a, mɛni yi mi tomi kpa he je nɛ wa ma nyɛ maa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Baiblo ɔ nɔ ɔ?

¹³ Yi mi tomi kpa ko hu he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami ngɛ Baiblo ɔ mi ji kaa ke nihi kɛ e mi ga womi ɔmɛ tsu ní ɔ, e yeɔ bua mɛ. (Kane La 119:66, 138.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nihi nɛ a sɛ gba si himi mi nɛ jinɛ nɛ e piɛ nyafii nɛ a gba a puɛ ɔ ngɛ bua jɔmi amlɔ nɛ ɔ, ejakaa a kɛ Baiblo mi ga womihi tsu ní. Jehanɛ hu ɔ, a bimɛ ɔmɛ ngɛ bua jɔmi ejakaa a fɔli nɛ a ji Kristofohi ɔ susuɔ a he, nɛ a suɔ mɛ wawɛɛ.​—Efe. 5:22-29.

14. Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa ke nihi ngɔ Baiblo ga womihi kɛ tsu ní ɔ, a si himi peeɔ kpakpa.

 ¹⁴ Ga womi kpakpahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ye bua yiwutsotsɛmɛ komɛ po nɛ a pee tsakemi nguahi ngɛ a si himi mi. Mo susu bɔ nɛ Baiblo mi ga womihi ye bua Jack c nɛ a wo lɛ tsu ɔ he ha nɛ o hyɛ. E ji yiwutsotsɛ kpanaku, nɛ e piɛɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu nɛ a bu mɛ gbenɔ fɔ ɔ a he. Se ligbi ko benɛ nyɛmimɛ komɛ kɛ nɔ ko ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, Jack ya bu tue. Jack bua jɔ mi mi jɔmi nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ je kpo ɔ he wawɛɛ nɛ lɛ hu e bɔni Baiblo ɔ kasemi. Jack kɛ nɔ́ nɛ e kase ɔ bɔni ní tsumi. Enɛ ɔ ha nɛ e tsake e je mi bami kɛ e ní peepee kulaa. Pee se ɔ, Jack ba bɔni fiɛɛmi yami nɛ e ha nɛ a baptisi lɛ. E kɛ kã fiɛɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a kɛ tsɔɔ ni kpahi nɛ a wo mɛ tsu ɔ, nɛ e ye bua a kpɛti nihi eywiɛ nɛ a bɔni Baiblo ɔ kasemi. Benɛ be su nɛ a maa gbe lɛ ɔ, nihi na kaa Jack tsake kulaa. Kojoli nɛ a hyɛ e sane ɔ a kpɛti nɔ kake de ke: “Jack nɛ i le jeha 20 nɛ be ɔ, pi lɛ ji nɛ ɔ kulaa. Níhi nɛ Yehowa Odasefo ɔmɛ tsɔɔ lɛ ɔ ha nɛ e si himi tsake kulaa.” E ngɛ mi kaa a gbe Jack mohu lɛɛ, se e nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ha nɛ wa na kaa wa ma nyɛ maa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Mawu Munyu ɔ nɔ, ejakaa e ngɛ he wami nɛ e ma nyɛ ma tsake nihi konɛ a si himi nɛ pee kpakpa.​—Yes. 11:6-9.

15. Mɛni blɔ nɔ nɛ Baiblo mi anɔkualehi nɛ Yehowa we bi kɛ tsuɔ ní ɔ ha nɛ a je ekpa mwɔnɛ ɔ? (Hyɛ foni ɔ.)

¹⁵ Akɛnɛ Yehowa we bi kɛ Baiblo mi anɔkualehi tsuɔ ní he je ɔ, kake peemi ngɛ a kpɛti. (Yoh. 13:35; 1 Kor. 1:10) Tue mi jɔmi kɛ kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti ɔ sa kadimi wawɛɛ, ejakaa mwɔnɛ ɔ, ma kudɔmi sanehi, he nɛ nɔ ko je, loo blɔ nya nɛ nɔ ko ngɛ ɔ ha nɛ kake peemi be je ɔ mi. Benɛ nyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jean ɔ na kaa kake peemi ngɛ Yehowa we bi a kpɛti ɔ, e pee lɛ nyakpɛ wawɛɛ nitsɛ. A tsɔse lɛ ngɛ Afrika ma ko mi. Be ko nɛ a ngɛ ta hwue ngɛ ma a mi ɔ, e ya piɛɛ ta buli ɔmɛ a he, se pee se ɔ, e tu fo kɛ ho ma ko nɛ ngɛ a kasa nya a mi ya. Lejɛ ɔ nɛ e kɛ Yehowa  Odasefo ɔmɛ ya kpe ngɛ. Jean de ke: “I ba kase kaa anɔkuale jami mi bimɛ kɛ a he wui ma kudɔmi sanehi a mi nɛ kake peemi ngɛ a kpɛti. Jehanɛ se hu ɔ, a suɔ a sibi.” E de hu ke: “Be ko nɛ be ɔ, i ngɔ ye he kɛ ha konɛ ma fã ye ma a he. Se Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ nɛ i ba kase ɔ ha nɛ i jɔɔ ye wami nɔ kɛ ha Yehowa.” Jean tsake kulaa. Be ko nɛ be ɔ, e hwuɔ kɛ siɔ nihi nɛ a je wɛtso kpahi a mi ɔ, se amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, e fiɛɛɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ nɛ́ haa nɛ kake peemi baa nihi a kpɛti ɔ kɛ tsɔɔ nɔ fɛɛ nɔ. Akɛnɛ ga womi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ yeɔ bua nihi slɔɔtoslɔɔtohi he je ɔ, wa ma nyɛ ma he Mawu Munyu ɔ maa ye.

16. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ?

¹⁶ Akɛnɛ je ɔ si fɔfɔɛ ngɛ puɛe kulaa he je ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi. Nihi maa bɔ mɔde kaa a ma ha nɛ wa ná juɛmi enyɔɔnyɔ kaa Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ pi anɔkuale loo Yehowa hlɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ kaa e tsɔɔ e sɔmɔli blɔ mwɔnɛ ɔ. Se ke wa náa nɔ mi mami be fɛɛ be kaa Yehowa Munyu ɔ ji anɔkuale ɔ, wa ma nyɛ ma kua jamɛ a susumi ɔ. Wa maa ma wa ‘juɛmi nya si kaa wa maa ye Yehowa mlaa amɛ a nɔ daa; nɛ wa maa ye a nɔ kɛ yaa si wa gbenɔ ligbi.’ (La 119:112) E be ‘wɔ zo pee’ kaa wa maa tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ, nɛ waa wo mɛ he wami nɛ a kɛ nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ nɛ tsu ní. (La 119:46) Jehanɛ se hu ɔ, waa “kɛ tsui si tomi kɛ bua jɔmi” ma fĩ si ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa wawɛɛ, nɛ yi mi wami hu piɛɛ he ɔ mi.​—Kol. 1:11; La 119:143, 157.

17. Mɛni nɛ jeha 2023 wa jeha ngmami ɔ maa wo wɔ he wami nɛ waa pee?

¹⁷ Wa bua jɔ wawɛɛ kaa Yehowa ha nɛ wa le anɔkuale ɔ! Anɔkuale nɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa peeɔ kpoo nɛ wa náa hɛ kɛ nɔ fɔmi. Jehanɛ hu ɔ, e tsɔɔ wɔ bɔ nɛ e sa nɛ waa ba wa je mi ha ngɛ je yaya nɛ ɔ nɛ basabasa peemi pɔ he wawɛɛ ngɛ mi ɔ mi. E haa nɛ wa náa hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa hwɔɔ se ɔ, wa si himi maa pee kpakpa ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi. Nyɛ ha nɛ jeha 2023 wa jeha ngmami ɔ nɛ wo wɔ he wami nɛ waa ya nɔ nɛ wa ná nɔ mi mami kaa Mawu Munyu ɔ tsuo ji anɔkuale sisiisi!​—La 119:160.