1-2. Mɛni blɔ nɔ nɛ Kristofohi tsuo ngɛ kaa tsu gagaaga ko ɔ? (1 Korinto Bi 15:58)

 NGƐ jeha 1978 ɔ mi ɔ, a ma tsu gagaaga ko ngɛ Tokyo ngɛ Japan. Nihi babauu bi a he ke ji zugba mimiɛmi nɛ pɔɔ bami ngɛ jamɛ a ma a mi ɔ be tsu nɛ ɔ hulee kɛ pue si lo. Mɛni nɛ tsu mali ɔmɛ pee konɛ ke zugba mimiɛɛ ɔ, tsu ɔ nɛ ko hule? Bɔ nɛ tsu mali ɔmɛ ma tsu nɛ ɔ ha he je ɔ, e ngɛ he wami wawɛɛ. Se pi lɔ ɔ pɛ, a ma tsu ɔ ngɛ blɔ ko nɔ konɛ ke zugba mimiɛɛ po ɔ, eko hule. Kristofohi tsuo ngɛ kaa jamɛ a tsu gagaaga a. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

² E ngɛ mi kaa e he hia nɛ Kristofohi nɛ a da si kpɛii nɛ a fĩ si mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ a ná juɛmi nɛ da, nɛ a ko pee kpɛii. E sa nɛ a he nɛ wa ngɛ mumi, nɛ a fia a pɛɛ si kaa a maa bu Yehowa mlaa amɛ kɛ e blɔ tsɔɔmihi tue be fɛɛ be. (Kane 1 Korinto Bi 15:58.) E sa nɛ Kristofo no nɛ e “pee klaalo kaa e maa bu tue” mohu pe nɛ e maa kplɛɛ níhi nɛ a kɛ Yehowa suɔmi nya ní kɔ we ɔ a nɔ. Se be komɛ hu ɔ, ke si fɔfɔɛ ko ba nɛ e he hia nɛ e pee e he nɔ nɛ “nuɔ nɔ́ sisi” ɔ, e sa nɛ e pee jã. (Yak. 3:17) Ke Kristofo no ko bɔ mɔde nɛ e ná juɛmi nɛ da a, e maa ye bua lɛ konɛ e ko pee e he nɔ ko nɛ e sane he wa loo nɔ nɛ kplɛɛɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɔ kɛkɛ. Ní kasemi nɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa na nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee konɛ waa da si kpɛii. Jehanɛ hu ɔ, wa ma susu níhi enuɔ nɛ Satan peeɔ konɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa ya nɔ ma fĩ si ɔ he, kɛ nɔ́ nɛ wa maa pee konɛ e nine nɛ ko su wa nɔ.

3. Mɛni mlaahi nɛ Yehowa nɛ ji Mlaa Wolɔ Nɛ Nɔ Kuɔ Pe Kulaa a wo wɔ ngɛ Ní Tsumi 15:28, 29 ɔ?

³ Akɛnɛ Yehowa ji Mlaa Wolɔ Nɛ Nɔ Kuɔ Pe Kulaa he je ɔ, e woɔ wɔ mlaahi nɛ a sisi numi yi. (Yak. 4:12) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, blɔ tsɔɔmi ajla toli nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, tsɔɔ ní etɛ komɛ nɛ e sa nɛ Kristofohi nɛ a pee konɛ a ya nɔ nɛ a da si kpɛii. Lɔ ɔmɛ ji: (1) e sa kaa a kua amaga jami nɛ a ja  Yehowa pɛ, (2) e sa nɛ a na muɔ kaa nɔ́ ko nɛ ngɛ klɔuklɔu, kɛ (3) e sa nɛ a kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de kaa waa yu wa he ngɛ ajuama bɔmi he ɔ nɛ tsu ní. (Kane Ní Tsumi 15:28, 29.) Mɛni nɛ Kristofohi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ ma nyɛ maa pee konɛ a ya nɔ nɛ a bu Yehowa tue ngɛ ní etɛ nɛ ɔmɛ a mi?

4. Mɛni wa peeɔ kɛ tsɔɔ kaa wa jaa Yehowa pɛ? (Kpo Jemi 4:11)

⁴ Wa kuaa amaga jami, nɛ wa jaa Yehowa pɛ. Yehowa de Israel bi ɔmɛ kaa a sɔmɔ lɛ pɛ. (5 Mose 5:6-10) Nɛ benɛ Abosiami ka Yesu ɔ, Yesu ha nɛ e pee heii kaa e sa nɛ wa ja Yehowa pɛ. (Mat. 4:8-10) Enɛ ɔ he ɔ, wa ja we amaga, nɛ wa ja we adesahi hulɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa nɛ jami hɛ mi nyɛɛli, nihi nɛ a nyɛɛɔ hɛ mi ngɛ ma kudɔmi sanehi a mi loo nihi nɛ a he biɛ ngɛ bɔɔlu fiami, fo tumi, sini kɛ la fiami mi ɔ kaa a ji mawuhi. Wa fĩɔ Yehowa se nɛ wa jaa lɛ pɛ, ejakaa ‘lɛ nɛ e bɔ níhi tsuo.’—Kane Kpo Jemi 4:11.

5. Mɛni he je nɛ wa buɔ Yehowa mlaa nɛ tsɔɔ kaa wami kɛ muɔ ngɛ klɔuklɔu ɔ tue ɔ?

⁵ Wa buɔ Yehowa mlaa nɛ tsɔɔ kaa wami kɛ muɔ ngɛ klɔuklɔu ɔ. Mɛni he je? Ejakaa Yehowa tsɔɔ kaa muɔ daa si kɛ ha wami, nɛ e ji nike ní nɛ he jua wa nɛ je e ngɔ. (3 Mose 17:14) Kekleekle be nɛ Yehowa de adesahi kaa a ma nyɛ maa ye lo ɔ, e fã mɛ kaa a ko ye muɔ nɛ ngɛ mi ɔ. (1 Mose 9:4) Yehowa ti mlaa nɛ ɔ nɔuu mi kɛ ha Israel bi ɔmɛ ngɛ Mose Mlaa a mi. (3 Mose 17:10) Jehanɛ hu ɔ, Yehowa gu blɔ tsɔɔmi ajla toli nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a nɔ kɛ fã Kristofohi tsuo kaa ‘a ya nɔ nɛ a yu a he ngɛ muɔ he.’ (Níts. 15:28, 29) Ke wa ngɛ yi mi kpɔ mwɔe ngɛ hiɔ tsami he ɔ, waa kɛ mlaa nɛ ɔ tsuɔ ní pɛpɛɛpɛ. b

6. Mɛni wa peeɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa kɛ Yehowa mlaa nɛ kɔɔ ajuama bɔmi he ɔ nɛ tsu ní?

⁶ Waa kɛ Yehowa mlaahi nɛ kɔɔ ajuama bɔmi he ɔ tsuɔ ní sisiisi. (Heb. 13:4) Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa waa “gbe” wa nɔmlɔ tso ɔ he ní ɔmɛ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa kaa waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi. Lɔ ɔ he ɔ, wa pee we níhi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ waa kɛ wa he nɛ wo ajuama bɔmi mi. (Kol. 3:5; Hiob 31:1) Ke waa kɛ ka ko kpe ɔ, e sa nɛ waa kɛ oya yemi nɛ kua susumi nɛ dɛ loo ní peepeehi nɛ ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ.

7. Mɛni nɛ e sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee, nɛ mɛni he je?

⁷ Yehowa hyɛɛ blɔ kaa waa ‘je wa tsui mi kɛ bu lɛ tue.’ (Rom. 6:17) Blɔ tsɔɔmihi nɛ e kɛ haa wɔ ɔ yeɔ bua wɔ be fɛɛ be, nɛ wa be nyɛe ma tsake e mlaa amɛ. (Yes. 48:17, 18; 1 Kor. 6:9, 10) Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa sa Yehowa hɛ mi nɛ waa pee wa ní kaa bɔ nɛ la polɔ ɔ pee ɔ. La polɔ ɔ de ke: “I to ye yi mi kaa ma ye o mlaa amɛ a nɔ daa; ma ye a nɔ kɛ yaa si ye gbenɔ ligbi.” (La 119:112) Se kɛ̃ ɔ, Satan bɔɔ mɔde kaa e ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa pee Yehowa suɔmi nya ní. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

8. Mɛni blɔ nɔ nɛ Satan guɔ yi mi wami nɔ konɛ e kɛ ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa pee Yehowa suɔmi nya ní?

⁸ Yi mi wami. Abosiami guɔ yi mi wami kɛ nɔ nyɛmi nɔ konɛ e kɛ ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa pee Yehowa suɔmi nya ní. Oti nɛ e kɛ ma e hɛ mi ji kaa “e maa mi” wɔ, nɛ tsɔɔ kaa e ma puɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ. (1 Pet. 5:8) A wo Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a he gbeye, a kongo mɛ, nɛ a gbe mɛ akɛnɛ a suɔ nɛ a  pee Yehowa suɔmi nya ní ɔ he je. (Níts. 5:27, 28, 40; 7:54-60) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, Satan yaa nɔ nɛ e waa Kristofohi yi mi. Wa naa enɛ ɔ heii ngɛ bɔ nɛ a ngɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ yi mi wae wawɛɛ ngɛ Russia kɛ ma kpahi a nɔ ha, kɛ bɔ nɛ a teɔ si kɛ woɔ wa nyɛmimɛ kpahi ngɛ blɔ slɔɔtohi a nɔ ɔ.

9. Moo tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e he hia nɛ waa hyɛ saminya ngɛ nɔ nyɛmihi nɛ a yɔse mi yee ɔ he ɔ.

⁹ Nɔ nyɛmihi nɛ a yɔsemi yee. Ngɛ yi mi wami nɛ Satan kɛ baa Kristofohi a nɔ tsuo se ɔ, e ngɔɔ e “ga ní tsumi ɔmɛ” hu kɛ tsuɔ ní. (Efe. 6:11) Mo susu nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Bob ɔ nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. A tsi e nya ngɛ hiɔ tsami he konɛ a pee lɛ operation ngua ko. E de dɔkita amɛ nɛ a maa pee lɛ operation ɔ kaa e be muɔ ngɔe, nɛ a kplɛɛ nɔ. Se gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena nɛ a maa pee lɛ operation ɔ, dɔkita kpa ko ba Bob ngɔ benɛ e weku li ɔmɛ ho we mi ya a, nɛ e ba de lɛ kaa e he we yi kaa a ma ha lɛ muɔ, se a maa ngɔ muɔ ɔ eko kɛ fɔ si konɛ ke e he ba hia a, a kɛ ha lɛ. Eko ɔ, e susu kaa Bob ma tsake e juɛmi akɛnɛ e weku li ɔmɛ be e kasa nya a he je. Bob ya nɔ nɛ e hɛɛ e we anɔkuale yemi ɔ mi, nɛ e ha nɛ dɔkita amɛ le kaa nɔ́ ko nɔ́ ko be nɛ ma tsake e juɛmi nɛ́ e ngɔ muɔ.

10. Mɛni he je nɛ adesahi a susumi ma nyɛ maa pee oslaa kɛ ha wɔ ɔ? (1 Korinto Bi 3:19, 20)

¹⁰ Adesahi a susumi. Ke wa susuɔ níhi a he kaa bɔ nɛ nihi nɛ a kɛ Yehowa mlaa amɛ tsu we ní ɔ peeɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma kua Yehowa kɛ e mlaa amɛ. (Kane 1 Korinto Bi 3:19, 20.) “Je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ” haa nɛ nihi fuu diɔ a we akɔnɔhi se. Kristofohi nɛ a ngɛ Pergamo kɛ Tiatira a, a kpɛti ni komɛ ha nɛ nihi nɛ a bɔle mɛ nɛ́ a kɛ a he woɔ ajuama bɔmi kɛ wɔ jami mi ɔ a ní peepee ná a nɔ he wami. Akɛnɛ asafo nɛ ɔmɛ kplɛɛ ajuama bɔmi nɔ he je ɔ, Yesu kɛ kɔkɔ bɔmi nɛ hɛdɔ ngɛ he ha mɛ. (Kpoj. 2:14, 20) Mwɔnɛ ɔ, nihi nɛ a bɔle wɔ ɔ ma nyɛ maa bɔ mɔde kaa a ma ná wa nɔ he wami konɛ waa kplɛɛ susumi nɛ dɛ nɛ a hɛɛ ɔ nɔ. Eko ɔ, wa weku li kɛ wa huɛmɛ ma nyɛ ma de wɔ kaa wa ngɛ kpɛii tsɔ, nɛ a maa suɔ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ Yehowa sume. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ma nyɛ ma de ke e he hia we nɛ nɔ ko je mi bami he nɛ tsɔ daa, nɛ Baiblo mlaahi nɛ kɔɔ je mi bami he ɔ hu be be.

11. Bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ waa da si kpɛii ɔ, mɛni nɛ e sa nɛ wa kua?

¹¹ Be komɛ ɔ, wa ma nyɛ ma susu kaa sisi numi be blɔ tsɔɔmihi nɛ Yehowa kɛ haa wɔ ɔ he. Eko ɔ, wa ma nyɛ maa nu he kaa waa “be níhi nɛ a ngma a he.” (1 Kor. 4:6) Jami hɛ mi nyɛɛli nɛ a hi si ngɛ Yesu be ɔ mi ɔ pee nɔ́ ko kaa jã nɔuu. A ngɔ mɛ nitsɛmɛ a mlaahi kɛ piɛɛ Mawu Mlaa a he, enɛ ɔ ha nɛ a ngɔ tloomi nɛ jiɔ kɛ tloo nimli gu ɔmɛ. (Mat. 23:4) Yehowa haa wɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ heii kɛ guɔ e Munyu ɔ kɛ e we asafo ɔ nɔ. E sɛ nɛ waa ngɔ nɔ́ ko kɛ piɛɛ blɔ tsɔɔmi nɛ e kɛ haa wɔ ɔ he. (Abɛ 3:5-7) Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ kaa waa be níhi nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he loo waa wo mlaa ngɛ níhi nɛ e sa kaa wa nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ ngɛ he ɔ he.

12. Mɛni blɔ nɔ nɛ Satan kɛ “yaka sisimi” tsuɔ ní?

¹² Nɔ sisimi munyuhi. Satan guɔ “yaka sisimi” kɛ “je ɔ mi sisije níhi” a nɔ konɛ e kɛ puɛ kake peemi nɛ ngɛ nihi a kpɛti ɔ. (Kol. 2:8) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, Satan ngɔ je mi nile, Yuda bi a tsɔɔmihi nɛ dɛ Ngmami ɔ nɔ, kɛ tsɔɔmi nɛ ji kaa e sa nɛ Kristofohi nɛ a ye Mose Mlaa a nɔ ɔ kɛ tsu ní. Ní nɛ ɔmɛ nɛ Satan kɛ tsu ní ɔ sisi nihi nɛ e je a juɛmi kɛ je Yehowa, nɛ ji nɔ nɛ haa nɔ nile nitsɛnitsɛ ɔ nɔ. Mwɔnɛ ɔ, Satan guɔ tiivi, radio, kɛ Intanɛti ɔ nɔ kɛ gbɛɛ lakpa munyuhi kɛ fĩaa. Jehanɛ hu ɔ, e guɔ ma hɛ mi nyɛɛli a nɔ kɛ gbɛɛ amaniɛ bɔmihi nɛ a pi anɔkuale ɔ kɛ fĩaa. Wa nu lakpa munyuhi kaa jã fuu benɛ COVID-19 hiɔ ɔ je  sisi ɔ. c Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, nihi babauu nɛ a bu munyu nɛ ɔmɛ tue ɔ hao wawɛɛ nɛ a ye tsui, se Yehowa Odasefohi nɛ a bu blɔ tsɔɔmihi nɛ asafo ɔ kɛ ha a tue ɔ hɛwi kulaa.—Mat. 24:45.

13. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa hyɛ saminya konɛ nɔ́ ko nɛ ko gbla wa juɛmi ɔ?

¹³ Níhi nɛ gblaa nɔ juɛmi. E sɛ nɛ wa je wa juɛmi ngɛ “níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ” a nɔ. (Filip. 1:9, 10) Ke wa haa nɛ níhi gblaa wa juɛmi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa ma puɛ wa be kɛ wa he wami. Níhi nɛ wa peeɔ daa ligbi kaa ní yemi, ní numi, hɛja jemi, kɛ wa he lo nya ní tsumi ma nyɛ ma je wa juɛmi ngɛ níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ a nɔ, ke wa ha nɛ ní nɛ ɔmɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. (Luka 21:34, 35) Jehanɛ hu ɔ, daa ligbi ɔ, wa nuɔ loo wa kaneɔ amaniɛ bɔmihi nɛ kɔɔ atuã tsɔmi kɛ ma kudɔmi sanehi a he. E sɛ nɛ waa ngmɛ blɔ nɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ gbla wa juɛmi, ke pi jã a, wa ma fĩ ma kudɔmi kuu ko se ngɛ wa juɛmi mi loo ngɛ wa tsui mi. Satan guɔ blɔhi nɛ wa tu a he munyu ɔ nɔ konɛ e kɛ ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa pee nɔ́ nɛ da. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ hwu kɛ si e ga tsɔmi ɔmɛ konɛ waa ya nɔ nɛ waa da si kpɛii.

14. Mɛni maa ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa fĩ Yehowa se?

¹⁴ Mo pue o yi mi tɛ ngɛ o he nɔ jɔɔmi kɛ o baptisimi ɔ he. Akɛnɛ o suɔ nɛ o fĩ Yehowa se he je ɔ, o jɔɔ o he nɔ kɛ ha lɛ nɛ o ha nɛ a baptisi mo. Mo kai nɔ́ nɛ ye bua mo nɛ o ná nɔ mi mami kaa o na anɔkuale ɔ. O kase Yehowa he ní nɛ o ná bumi nɛ mi kuɔ kɛ ha lɛ, nɛ o ba suɔ lɛ kaa o hiɔwe Tsɛ. O ba ná hemi kɛ yemi, nɛ lɔ ɔ wo mo he wami nɛ o tsake o tsui. O kpa ní komɛ nɛ Yehowa sume ɔ peemi, nɛ o bɔni e suɔmi nya ní peemi. Benɛ o ba na kaa Mawu kɛ o tɔmihi ke mo ɔ, o bua jɔ saminya. (La 32:1, 2) O bɔni asafo mi kpehi yami, nɛ o kɛ nihi bɔni ní kpakpahi nɛ o kase ɔ he ní sɛɛmi. Nyagbenyagbe ɔ, o jɔɔ o he nɔ nɛ o ha nɛ a baptisi mo nɛ o ba pee Kristofo no. Amlɔ nɛ ɔ, o ngɛ nyɛɛe ngɛ wami blɔ ɔ nɔ, nɛ o fia o pɛɛ si kaa o be nɔ jee gblegbleegble.—Mat. 7:13, 14.

15. Mɛni he je nɛ ní kasemi kɛ yi mi tɛ puemi he hia wawɛɛ ɔ?

 ¹⁵ Moo kase Mawu Munyu ɔ nɛ o pue o yi mi tɛ ngɛ he. Loko tso ko ma nyɛ maa da si kpɛii ɔ, ja e si poku sɛ zu mi. Jã kɛ̃ nɛ ke wa ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa wawɛɛ ngɛ Yehowa mi ɔ, wa ma nyɛ maa da si kpɛii. Ke tso ko ngɛ wae ɔ, e si poku ɔ hu waa nɛ e sɛɛ zu mi kɛ yaa tsitsaa. Wɔ hu ke wa kase ní nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ, hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ɔ mi maa wa, nɛ wa ma ná nɔ mi mami kaa Mawu blɔ ɔmɛ hi saminya. (Kol. 2:6, 7) Mo pue o yi mi tɛ ngɛ bɔ nɛ Yehowa ga womihi kɛ e blɔ tsɔɔmihi ye bua e sɔmɔli blema, kɛ bɔ nɛ a ná e he piɛ pomi he se ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Ezekiel pee totooto benɛ e na nɛ bɔfo ko ngɛ sɔlemi we ko susue ngɛ nina mi ɔ. Nina nɛ ɔ wo Ezekiel he wami, nɛ e ha nɛ wa na níhi nɛ Yehowa suɔ kaa waa pee konɛ wa ja lɛ ngɛ anɔkuale mi. d (Ezek. 40:1-4; 43:10-12) Ke wa he be kɛ kase níhi nɛ a mi kuɔ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ, wa ma ná he se wawɛɛ.

16. Mɛni blɔ nɔ nɛ kã peemi ye bua Bob? (La 112:7)

¹⁶ Moo pee kã. Matsɛ David tsɔɔ kaa suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Yehowa a se be poe. E la ke: “Ye tsui fĩ si kpɛii, Oo Mawu.” (La 57:7, NW) Wɔ hu wa ma nyɛ maa pee kã nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa. (Kane La 112:7.) Mo susu bɔ nɛ enɛ ɔ ye bua Bob nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ha a he nɛ o hyɛ. Benɛ a de lɛ kaa a kɛ muɔ maa fɔ si konɛ ke e he ba hia a, a kɛ ha lɛ ɔ, oya nɔuu nɛ e de kaa ke e na kaa a ngɛ hlae nɛ a ha lɛ muɔ ɔ, e maa je hiɔ tsami he ɔ oya nɔuu. Pee se ɔ, Bob de ke: “Ye yi mi pee we mi enyɔɔnyɔ ngɛ nɔ́ nɛ e sa nɛ ma pee ɔ he, nɛ i hɛwi ngɛ nɔ́ nɛ maa je mi kɛ ba a he.”

17. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Bob níhi a si kpami ɔ mi? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

¹⁷ Bob nyɛ nɛ e pee kã nɛ e fĩ si ejakaa e mwɔ e yi mi kpɔ momo kaa e maa ya nɔ maa ye Yehowa anɔkuale loko ji e ya hiɔ tsami he ɔ. Kekleekle ɔ, e suɔ nɛ e ha nɛ Yehowa bua nɛ jɔ. Enyɔne ɔ, e kase nɔ́ nɛ Baiblo ɔ kɛ asafo ɔ womi ɔmɛ de ngɛ bɔ nɛ wami kɛ muɔ ngɛ klɔuklɔu ha a he. Etɛne ɔ, e ná nɔ mi mami kaa ke e kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi tsu ní ɔ, e ma ná jɔɔmi  fuu kɛ ya daa. Wɔ hu wa ma nyɛ maa da si kpɛii nɛ waa pee kã ngɛ ka fɛɛ ka nɛ waa kɛ maa kpe ɔ mi.

18. Mɛni blɔ nɔ nɛ Barak nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ha nɛ wa na kaa e sa nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

¹⁸ Ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Mo susu bɔ nɛ Barak ye manye ha akɛnɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, Israel bi ɔmɛ dla we a he kɛ ha ta, nɛ a be ta hwumi níhi po. Se Yehowa de Barak kaa e ya nɛ e kɛ Kanaan bi ɔmɛ a tatsɛ nɔkɔtɔma nɛ ji Sisera kɛ e ta buli ɔmɛ nɛ a hɛɛ ta hwumi níhi ɔ nɛ ya hu ta. (Many. 5:8) Gbalɔyo Debora de Barak kaa e kple kɛ ho zugba kplanaa a nɔ ya nɛ e kɛ Sisera kɛ e ta zugba lɛ 900 ɔ nɛ ya kpe. Akɛnɛ e pee zugba kplanaa nɔ he je ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha Israel bi ɔmɛ kaa a maa hwu kɛ si ta zugba lɛhi nɛ a he sɔɔ ɔ. E ngɛ mi kaa Barak le enɛ ɔ mohu lɛɛ, se e bu Yehowa tue. Benɛ Barak kɛ e tabo ɔ ngɛ Tabor Yoku ɔ kplee ɔ, Yehowa ha nɛ hiɔmi nɛ wawɛɛ. Sisera ta zugba lɛ ɔmɛ du mɔsɔ nɛ Yehowa ha nɛ Barak ye a nɔ kunimi. (Many. 4:1-7, 10, 13-16) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ Yehowa ma ha nɛ waa ye kunimi ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ e nɔ, nɛ waa kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ wa nine suɔ nɔ kɛ jeɔ e we asafo ɔ ngɔ ɔ tsuɔ ní.—5 Mose 31:6.

19. Mɛni he je nɛ o suɔ nɛ o ya nɔ nɛ o fĩ si ɔ?

¹⁹ Ngɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ mi ɔ, ja wa bɔ mɔde wawɛɛ loko wa ma nyɛ maa pee kã nɛ waa da si kpɛii. (1 Tim. 6:11, 12; 2 Pet. 3:17) Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa fia wa pɛɛ si kaa wa be hae nɛ yi mi wami, nɔ nyɛmihi nɛ a yɔse mi yee, adesahi a susumi, lakpa munyuhi kɛ níhi nɛ gblaa nɔ juɛmi ɔ nɛ ná wa nɔ he wami kɔkɔɔkɔ. (Efe. 4:14) Mohu ɔ, nyɛ ha nɛ wa fĩ si nɛ waa da si kpɛii, nɛ waa ya nɔ nɛ waa suɔ Yehowa nɛ waa bu e mlaa amɛ tue. Nɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi hu ɔ, e sa nɛ waa pee wa he nihi nɛ a nuɔ nɔ́ sisi. Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yehowa kɛ Yesu pee ngɛ enɛ ɔ blɔ fa mi ɔ he.