A fɔ mi ngɛ May 19, 1940 ɔ mi ngɛ Amioûn ngɛ Lebanon. Jeha bɔɔ komɛ a se ɔ, wa weku ɔ hia kɛ ho Tripoli ma a mi ya. Wa suɔ wa he ngɛ weku ɔ mi, wa ngɛ bua jɔmi, wa le Yehowa Mawu, nɛ wa suɔ lɛ hulɔ. A fɔ wɔ ni enuɔ ngɛ weku ɔ mi, yihi etɛ kɛ nyumuhi enyɔ, nɛ imi ji nakutso. Ye fɔli kɛ sika hlami pee we oti ngɛ a si himi mi. Níhi nɛ a he hia ye weku ɔ wawɛɛ ji Baiblo ɔ nɛ wa maa kase, Kristofohi a kpehi nɛ wa maa ya, kɛ ni kpahi nɛ wa maa ye bua mɛ nɛ a ba le Mawu.

Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu fuu ngɛ wa asafo ɔ mi. A kpɛti nɔ kake ji Michel Aboud, lɛ ji nɔ nɛ hyɛɛ asafo Baiblo mi ní kasemi ɔ nɔ. E kase anɔkuale ɔ ngɛ New York, nɛ lɛ ji kekleekle nɔ nɛ e bɔni anɔkuale ɔ fiɛɛmi ngɛ Lebanon ngɛ jeha 1920 jeha amɛ a mi. I kai kaa e ye bua Anne kɛ Gwen Beavor nɛ a gbe Gilead sukuu nya a wawɛɛ, nɛ e je bumi kpo kɛ tsɔɔ mɛ. A ba pee wa huɛmɛ kpakpahi. Jeha komɛ a se ɔ, i kɛ Anne ya kpe ngɛ United States, nɛ ye bua jɔ wawɛɛ. Be komɛ a se ɔ, i na Gwen hulɔ. E kɛ Wilfred Gooch sɛ gba si himi mi, nɛ a ngɛ sɔmɔe ngɛ London Betel ngɛ England.

Benɛ i ji niheyo ɔ, Odasefohi bɔɔ pɛ nɛ a ngɛ Lebanon. Se waa kɛ kã tsɔɔ nihi níhi nɛ  wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. E ngɛ mi kaa jami hɛ mi nyɛɛli komɛ te si kɛ wo wɔ mohu lɛɛ, se wa ya nɔ nɛ wa fiɛɛ. Loloolo ɔ, i kaiɔ ní pɔtɛɛ komɛ nɛ ya nɔ.

Ligbi ko ɔ, i kɛ ye nyɛmiyo Sana ngɛ fiɛɛe ngɛ we ko mi. Benɛ wa maa hyɛ ɔ, osɔfo ko ba mɔ ɔ nɔ he nɛ waa kɛ nihi ngɛ ní sɛɛe ngɛ ɔ. E peeɔ mi kaa nɔ ko nɛ tsɛ lɛ. Osɔfo ɔ bɔni ye nyɛmiyo ɔ jɛ mi. E bɔni basabasa peemi, nɛ e tsitsɛɛ ye nyɛmiyo ɔ kɛ fia si ngɛ atlakpe ɔ nɔ nɛ e ba nɔ zugba nɛ e plaa. Nɔ ko tsɛ polisi ɔmɛ kɛ ba, nɛ polisi ɔmɛ ha nɛ nɔ ko ye bua Sana. A nu osɔfo ɔ kɛ ho polisi tesia ya, nɛ lejɛ ɔ nɛ a na kaa mamoo e hɛɛ tu. Polisi nɔkɔtɔma a bi osɔfo ɔ ke: “Mo kulaa, mɛnɔ ji mo? Anɛ o tsɔɔ nihi Mawu Munyu ɔ, aloo o tsɔɔ nihi kaa a pee basabasa?”

Si fɔfɔɛ ko hu nɛ i kaiɔ wawɛɛ ji benɛ wa asafo ɔ hai lɔle nɛ wa ya fiɛɛ ngɛ zugba kpɔ ko nɛ e kɛ he nɛ wa ngɛ ɔ kɛ wawɛɛ ɔ. Benɛ wa ya su ɔ, níhi ngɛ nɔ yae saminya kɛ ya si be nɛ osɔfo ko nɛ ngɛ kpɔ ɔ mi nu kaa wa ba ngɛ fiɛɛe ngɛ lejɛ ɔ. E bua nihi fuu a nya nɛ a ba tua wɔ. A fiaa wɔ tɛ, nɛ a plaa ye papaa po. I kai kaa ye papaa hɛ mi tsuo pee kɛ muɔ. E kɛ ye yayo kpale kɛ ho lɔle ɔ he ya, nɛ wɔ tsuo wa nyɛɛ a se. Se ye hɛ be nɔ́ nɛ ye yayo de benɛ e ngɛ ye papaa he tsue ha lɛ ɔ nɔ jee kɔkɔɔkɔ. E de ke: “Yehowa, i kpa mo pɛɛ nɛ o kɛ ke mɛ. A li nɔ́ nɛ a ngɛ pee ɔ.”

Ligbi ko hu ɔ, wa ya konɛ wa ya slaa wa weku li ngɛ wa ma mi. Benɛ wa ya su ɔ, wa na jami hɛ mi nyɛɛlɔ ko nɛ e he biɛ wawɛɛ ɔ ngɛ ye nɛnɛ we ɔ mi. Jami hɛ mi nyɛɛlɔ ɔ le kaa ye fɔli ɔmɛ ji Yehowa Odasefohi. E ngɛ mi kaa i ye jeha ekpa pɛ mohu lɛɛ, se e bɔ mɔde kaa e ma pue ye hɛ mi si. Lɔ ɔ he ɔ, e bi mi ke, “mɛni he je nɛ o baptisi we lolo ɔ?” I ha nɛ e le kaa loloolo ɔ, jokuɛ ji mi, nɛ loko ma ha nɛ a baptisi mi ɔ, ja i le níhi fuu ngɛ Baiblo ɔ mi, nɛ i na hemi kɛ yemi nɛ mi wa. E bua jɔɛ heto nɛ i ha lɛ ɔ he, lɔ ɔ he ɔ, e de ye nɛnɛ ke i bui nɔ.

Ngɛ kahi kaa kikɛ nɛ ɔmɛ a se ɔ, ke ma de ɔ, Lebanon bi ɔmɛ suɔ nɔmlɔ nɛ a peeɔ nihi nibwɔ. Enɛ ɔ he ɔ, wa nyɛ nɛ waa kɛ a kpɛti nihi fuu sɛɛ Baiblo ɔ he ní, nɛ waa kɛ a kpɛti nihi fuu kase ní.

Benɛ i ngɛ sukuu kɛ mwɔ ɔ, nyɛminyumu ko je Venezuela kɛ ba Lebanon. E baa asafo mi kpe ngɛ wa asafo ɔ mi, nɛ e kɛ ye nyɛmiyo Wafa bɔni a he lemi. Kɛ yaa kɛ yaa a, a sɛ gba si himi mi, nɛ a ya hi Venezuela ma a mi. Wafa ngma sɛ womi kɛ ya ha ye papaa nɛ e de lɛ ke e suɔ nɛ ye weku ɔ nɛ hia kɛ ba je Venezuela ma a mi. E pee jã, ejakaa e hɛ ngɛ jae ngɛ wa he wawɛɛ. Nyagbenyagbe ɔ, wa bu lɛ tue nɛ wa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa maa hia kɛ ya Venezuela!

Wa ba Venezuela ngɛ jeha 1953 ɔ mi, nɛ wa ba hi Caracas ngɛ ma nɔ yelɔ ɔ we ɔ kasa nya. Akɛnɛ loloolo ɔ jokuɛ ji mi he je ɔ, be fɛɛ be nɛ ma na nɛ ma nɔ yelɔ bee ngɛ e lɔle kpakpa ko mi ɔ, ye bua jɔɔ wawɛɛ. Se e he wa ha  ye fɔli ɔmɛ kaa a hɛ maa mwɔ si ngɛ ma ehe nɛ ɔ mi. E he wa ha mɛ kaa a maa kase Venezuela bi a gbi ɔ kɛ a kusumi ɔ. A niye ní ɔ kɛ bɔ nɛ ma a mi ngɛ ha a hu je ekpa ha mɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, benɛ a hɛ bɔni si mwɔmi ɔ kɛkɛ nɛ nɔ́ ko gbeyegbeye ya nɔ.

Ye papaa bɔni hiɔ numi. Enɛ ɔ wo wa he gbeye wawɛɛ, ejakaa wa le lɛ kaa nɔ ko nɛ e ngɛ nɔmlɔ tso mi he wami. Wa kai we kaa e nu hiɔ po gblee. Pee se ɔ, dɔkita amɛ na kaa e ná kansa nɛ a pee lɛ operation. Aywilɛho sane ji kaa otsi kake pɛ se ɔ, e gbo.

I be nyɛe ma kale bɔ nɛ wa ye aywilɛho ha a. Jamɛ a be ɔ, i ye jeha 13 pɛ. Wa hyɛ we blɔ kaa ye papaa ma gbo, nɛ wa nu he hu kaa wa be nyɛe ma ná bua jɔmi hu gblegbleegble. Sisije ɔ, e he wa ha ye yayo kaa e maa kplɛɛ nɔ kaa e huno ɔ gbo. Se kɛ̃ ɔ, wa ba na kaa e sa nɛ waa tsa níhi nɛ wa peeɔ ngɛ si himi mi daa a nɔ, nɛ ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa nyɛ nɛ wa fĩ si. Benɛ i ye jeha 16, i gbe nɔ tsami sukuu nya ngɛ Caracas, nɛ i suɔ nɛ ma tsu ní kɛ ye bua ye weku ɔ.

Be komɛ a se ɔ, ye nyɛmiyo Sana kɛ Rubén Araujo sɛ gba si himi mi. Rubén gbe Gilead sukuu nya, nɛ e kpale e se kɛ ba Venezuela. A mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa hia kɛ ya New York. Ye weku ɔ mwɔ a yi mi kpɔ kaa a ma ha nɛ ma ya Yunivɛsiti, lɔ ɔ he ɔ, i ya New York nɛ i ya hi ye nyɛmiyo ɔ kɛ e huno ɔ a ngɔ kɛ ya sukuu ɔ. Ye nyɛmiyo ɔ kɛ e huno ɔ ye bua mi nɛ i hɛ kɛ su Yehowa he wawɛɛ. Jehanɛ hu ɔ, nyɛmimɛ nyumuhi fuu ngɛ Spanish asafo ɔ mi ngɛ Brooklyn nɛ a nane pi si. Ye bua jɔ wawɛɛ kaa i le a kpɛti nihi enyɔ, mɛ ji Milton Henschel kɛ Frederick Franz. Mɛ tsuo a sɔmɔ ngɛ Brooklyn Betel.

Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ jeha kake maa ba nyagbe ngɛ yunivɛsiti ɔ, ye yi mi bɔni mi enyɔɔnyɔ peemi ngɛ nɔ́ nɛ i suɔ nɛ ma pee ngɛ si himi mi ɔ he. I kane Kristofohi nɛ a kɛ Mawu jami mi otihi ma a hɛ mi ɔ a he sane ngɛ wa Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi, nɛ i susu he wawɛɛ. I na bɔ nɛ blɔ gbali kɛ Betel bi nɛ a ngɛ wa we asafo ɔ mi ɔ a bua jɔɔ wawɛɛ ha, nɛ i ná nɛ i pee kaa mɛ. Se kɛ̃ ɔ, a baptisii we mi lolo. E kɛ we nɛ i ba na kaa e he hia nɛ ma jɔɔ ye wami nɔ ha Yehowa. Lɔ ɔ he ɔ, i jɔɔ ye wami nɔ ha Yehowa nɛ i ha nɛ a baptisi mi ngɛ March 30, 1957 ɔ mi.

Ngɛ ye baptisimi se ɔ, i ba bɔni daa blɔ gbami ní tsumi ɔ he susumi. E ngɛ ye tsui nɔ kaa ma pee daa blɔ gbalɔ, se i ba yɔse kaa jã peemi he maa wa. I li blɔ nɔ nɛ ma gu kɛ tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ be mi nɛ i ngɛ yunivɛsiti yae ɔ. Ye weku ɔ ngmaa mi sɛ womi, nɛ imi hu i ngmaa mɛ sɛ womi nɛ waa kɛ susuɔ yunivɛsiti ɔ nɛ i suɔ nɛ ma kpa a he. I ha nɛ ye yayo kɛ ye nyɛmimɛ ɔmɛ le kaa i suɔ nɛ ma kpale kɛ ba Venezuela nɛ ma ba tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ.

I kpale kɛ ya Caracas ngɛ June 1957 ɔ mi. Se i ba na kaa si fɔfɔɛ nɛ ye weku ɔ ngɛ mi ɔ hí. E he ba hia nɛ a ná nɔ kpa ko hu nɛ  e ma tsu ní kɛ ye bua weku ɔ ngɛ sika blɔ fa mi. Mɛni ma nyɛ ma pee kɛ ye bua? I ná he blɔ kaa ma tsu ní ngɛ sika to he ko, se kɛ̃ ɔ, i suɔ nɛ ma tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ hulɔ, ejakaa lɔ ɔ he titli nɛ i kpale kɛ ba a nɛ. I fia ye pɛɛ si kaa ma tsu enyɔ ɔ tsuo. I kɛ jeha babauu tsu ní ngɛ sika to he ɔ, nɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, i ngɛ blɔ gbami ní tsumi ɔ tsue. I be deka kulaa, se ye bua jɔɔ hulɔ!

I kɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Sylvia nɛ e he ngɛ fɛu, nɛ e je Germany nɛ e suɔ Yehowa a kpe nɛ wa sɛ gba si himi mi. Enɛ ɔ hu ha nɛ ye bua jɔ wawɛɛ. Sylvia kɛ e fɔli hia kɛ ba Venezuela. Benɛ wa sɛ gba si himi mi se ɔ, wa fɔ bimɛ enyɔ. A tsɛɛ nyumuyo ɔ ke Michel (Mike), nɛ a tsɛɛ yoyo ɔ ke Samira. E he ba hia nɛ ma hyɛ ye yayo nɔ hulɔ, lɔ ɔ he ɔ, e ba je wa ngɔ. I ngmɛɛ blɔ gbami ní tsumi ɔ he konɛ ma nyɛ nɛ ma hyɛ ye weku ɔ nɔ, se kɛ̃ ɔ, i kɛ kã fiɛɛɔ wawɛɛ. Be fɛɛ be nɛ i kɛ Sylvia maa ba he jɔɔmi ɔ, wa tsuɔ blɔ gbali a wami ní tsumi ɔ.

I ná níhi a si kpami nɛ i tu he munyu ngɛ munyu nɛ ɔ sisije ɔ benɛ ye bimɛ ɔmɛ ngɛ sukuu yae ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ye si himi ɔ ngɛ gbɔjɔɔ, nɛ nihi nɛ a tsuɔ ní ngɛ sika to hehi ɔ buɔ mi. Se i suɔ nɛ nihi nɛ a na mi kaa Yehowa sɔmɔlɔ. Loloolo ɔ, i yaa nɔ nɛ i susuɔ nɔ́ nɛ ma nyɛ ma pee konɛ nihi nɛ a na mi jã a he. Enɛ ɔ he ɔ, i kɛ ye yo ɔ hi si nɛ wa susu wa sika blɔ nya tomi ɔ he. Ke i kpa ní tsumi ngɛ sika to he ɔ, a ma ha mi sika ngua ko kɛ wo mi blɔ. Akɛnɛ wa yi hiɔ he je ɔ, wa na kaa ke wa pee wa si himi kpokploo ɔ, wa ma ná sika fuu kɛ hyɛ wa he be kɛkɛɛ.

E be gbɔjɔɔ kaa wa maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ ɔ, se ye yo nɛ i suɔ lɛ ɔ kɛ ye yayo fĩ ye se. Enɛ ɔ he ɔ, i mwɔ ye yi mi kpɔ kaa ma tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ ekohu. Ye bua jɔ wawɛɛ! Jehanɛ ɔ lɛɛ blɔ ɔ mi tɛ̃ kɛ ha mi. I pee klaalo kaa ma je blɔ gbami ní tsumi ɔ sisi, se kɛkɛ nɛ wa nu sane ko nɛ wa hyɛ we blɔ.

Ligbi ko ɔ, wa dɔkita a ha nɛ wa le kaa Sylvia ngɔ hɔ. Wɔ tsuo wa hyɛ we nɔ́ ko kaa jã blɔ! Wa bua jɔ wawɛɛ, se kɛ̃ ɔ, i ngɛ yi mi kpɔ nɛ i mwɔ kaa maa pee blɔ gbalɔ ɔ he susue. Loloolo ɔ, ma nyɛ ma tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ lo? Se kɛ̃ ɔ, e kɛ we nɛ wa dla wa juɛmi ngɛ si fɔfɔɛ ɔ he, nɛ wa bɔni bimwɔyo nɛ e ma ba piɛɛ wa weku ɔ he ɔ blɔ hyɛmi. Se loloolo ɔ, i ngɛ blɔ gbami ní tsumi ɔ he susue.

Wa susu otihi nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ɔ he ekohu, nɛ wa mwɔ yi mi kpɔ kaa ma tsu blɔ  gbami ní tsumi ɔ. Wa fɔ wa bi Gabriel ngɛ April 1985 ɔ mi. Lɔ ɔ se ɔ, i kpa ní tsumi ngɛ sika to he ɔ, nɛ i je blɔ gbami ní tsumi ɔ sisi ngɛ June 1985 ɔ mi. Pee se ɔ, i ná he blɔ kɛ sɔmɔ kaa Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake. Se Asafo ɔ Ní Tsumi Kɔni ɔ be Caracas, enɛ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ ma hia blɔ si tomi 50 si enyɔ loo etɛ daa otsi kɛ ya lejɛ ɔ.

Asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ ngɛ La Victoria ma a mi, enɛ ɔ he ɔ, i kɛ ye weku ɔ mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa maa hia kɛ ya La Victoria konɛ waa kɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ he ko kɛ. Enɛ ɔ ji tsakemi ngua kɛ ha wɔ tsuo. Ye bua jɔ ye weku ɔ he wawɛɛ, nɛ i naa mɛ si wawɛɛ. Bɔ nɛ a pee a ní ha a ye bua mi wawɛɛ. Ye nyɛmiyo Baha pee klaalo kaa e maa hyɛ wa yayo nɔ. Mike sɛ gba si himi mi, se loloolo ɔ, Samira kɛ Gabriel ngɛ we mi. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa maa hia kɛ ya je La Victoria a, lɛɛ e ma bi nɛ a si a huɛmɛ ngɛ Caracas. E he ba hia nɛ ye yo Sylvia hu nɛ kase ma nyafii mi himi, ejakaa ma ngua mi nɛ wa hi hluu. Nɛ e he ba hia nɛ wɔ tsuo waa kase bɔ nɛ a hiɔ we nyafii mi ha. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa pee tsakemihi fuu loko wa nyɛ nɛ wa hia kɛ je Caracas kɛ ya La Victoria ma a mi.

Se níhi tsake ekohu. Gabriel sɛ gba si himi mi, nɛ Samira hu je we mi kɛ ya hi he ko ngɛ e dɛ he. Lɔ ɔ se ɔ, a fɔ i kɛ Sylvia nine kɛ ya Betel ngɛ 2007 ɔ mi, nɛ waa kɛ bua jɔmi ngɛ sɔmɔe ngɛ lejɛ ɔ kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ. Mike nɛ ji wa bi nɔkɔtɔma a ngɛ sɔmɔe kaa asafo mi nɔkɔtɔma, nɛ e kɛ e yo Monica ngɛ blɔ gbami ní tsumi ɔ tsue. Gabriel hu ji asafo mi nɔkɔtɔma, nɛ e kɛ e yo Ambra ngɛ Italy. Samira hu ji daa blɔ gbalɔ, nɛ e yeɔ bua Betel be komɛ.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i pee tsakemi nguanguahi ngɛ ye si himi mi, se i pia we ye he. Ke e he ba hia nɛ ma kpale je si himi ɔ sisi ekohu ɔ, yi mi kpɔ nɛ ɔmɛ nɔuu nɛ ma mwɔ. Ye bua jɔ ní tsumihi nɛ i tsu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi, kɛ he blɔhi nɛ i ná ngɛ Yehowa asafo ɔ mi ɔ he wawɛɛ. Ngɛ jehahi nɛ be ɔ tsuo a mi ɔ, i ba na kaa e he hia wawɛɛ nɛ wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ke e he ba hia nɛ waa mwɔ yi mi kpɔ ngɛ ní tsɔwitsɔwi a he jio, ní nguanguahi a he jio. Yehowa ma nyɛ ma ha wɔ tue mi jɔmi ɔ nɛ “pã níhi a sisi numi tsuo ɔ” konɛ wa kɛ pee jã. (Filip. 4:6, 7) I kɛ Sylvia wa bua jɔɔ sɔmɔmi klɔuu nɛ waa kɛ ngɛ Yehowa hae ngɛ Betel ɔ he, nɛ wa nuɔ he kaa Yehowa jɔɔ yi mi kpɔhi nɛ wa mwɔ ngɛ si himi mi ɔ nɔ, ejakaa waa kɛ lɛ ye kekle blɔ he.