Jack kɛ Marie-Line kɛ a he wo be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi kɛ je jeha 1988 ɔ mi. Akɛnɛ a nyɛɔ tsakeɔ a he kɛ woɔ si fɔfɔɛ slɔɔtohi a mi he je ɔ, a kplɛɛ ní tsumi babauu nɛ a kɛ wo a dɛ ngɛ Guadeloupe kɛ French Guiana a nɔ. Amlɔ nɛ ɔ, asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ France ɔ lɛ hyɛɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ ngɛ ma enyɔ nɛ ɔmɛ a mi. Ha nɛ wa bi Jack kɛ Marie-Line sane bɔɔ.

Mɛni lɛ wo nyɛ he wami nɛ nyɛɛ kɛ nyɛ he wo be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi?

Marie-Line: Benɛ i ji jokuɛyo ngɛ Guadeloupe ɔ, i kɛ ye yayo yaa fiɛɛmi be fɛɛ be. Jamɛ a be ɔ, e ji fiɛɛlɔ nɛ e ngɛ kã wawɛɛ. I suɔ nimli, lɔ ɔ he ɔ, benɛ i gbe sukuu nya ngɛ jeha 1985 ɔ mi ɔ, i je blɔ gbami ní tsumi ɔ sisi.

Jack: Benɛ i ji niheyo wayoo ɔ, i kɛ nyɛmimɛ nɛ a ji be tsuo sɔmɔli nɛ a bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he ɔ bɔ. I kɛ ye he woɔ blɔ gbali a wami ní tsumi ɔ mi ke a ha sukuu blɔ. Ke e su Hɔ kɛ Hɔgba a, wa sɛɛ lɔle mi nɛ wa ya piɛɛɔ blɔ gbali ɔmɛ a he ngɛ a zugba kpɔ ɔ mi. Wa fiɛɛɔ ligbi ɔ tsuo, kɛkɛ lɔ ɔ se ɔ, wa ya je wa hɛ ja ngɛ wo ɔ nya. Wa bua jɔɔ wawɛɛ jamɛ a be ɔ!

I kɛ Marie-Line sɛ gba si himi mi ngɛ 1988 ɔ mi. Be bɔɔ se ɔ, i de ye he ke, ‘Wa ngɛ be babauu, lɔ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma bli wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi.’ I ya piɛɛ Marie-Line he kɛ tsu blɔ gbami ní tsumi ɔ. Jeha kake se ɔ, wa ya blɔ gbali a sukuu. Lɔ ɔ se ɔ, a hla wɔ kaa blɔ gbali klɛdɛɛ. Loko a fɔ wɔ nine kaa waa hia kɛ ho French Guiana ya a, waa kɛ bua jɔmi tsu ní tsumi slɔɔtohi nɛ a kɛ wo wa dɛ ngɛ Guadeloupe ɔ.

Nyɛ nine su ní tsumi slɔɔtohi a nɔ ngɛ jehahi nɛ be ɔ a mi. Mɛni lɛ ye bua nyɛ nɛ nyɛ nyɛ ngɔ nyɛ he kɛ wo si fɔfɔɛ slɔɔtohi a mi?

Marie-Line: Nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ ngɛ French Guiana a le kaa ngmami nɛ wa bua jɔ he wawɛɛ ji Yesaya 6:8. Lɔ ɔ he ɔ, ke a tsɛ wɔ ngɛ fon nɔ ɔ, nɔ́ nɛ a deɔ kekleekle ji, “Anɛ nyɛ kai ngmami nɛ nyɛ bua jɔ he wawɛɛ ɔ lo?” Ke a bi wɔ jã pɛ, kɛkɛ wa le kaa a ma wa ní tsumi ɔ tsakemi ha wɔ. Lɔ ɔ he ɔ, wa deɔ ke, “Wa ngɛ hiɛ ɔ! Moo tsɔ wɔ!”

Waa kɛ wa ní tsumi ehe ɔ tui ní tsumi nɛ wa tsu kɛ be ɔ he, ejakaa ke wa pee jã a, wa bua be  ní tsumi ehe ɔ he jɔe. Jehanɛ hu ɔ, waa kɛ he blɔ nɛ ɔ leɔ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi ngɛ wa zugba kpɔ ehe ɔ mi.

Jack: Nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ sume kaa waa hia kɛ ya ma kpa ko nɔ, lɔ ɔ he ɔ, a bɔ mɔde kaa a ma tsake wa juɛmi. Se benɛ wa je Guadeloupe ɔ, nyɛminyumu ko kai wɔ munyu ko nɛ Yesu tu ngɛ Mateo 13:38 ɔ. E de ke: “Ngmɔ ɔ ji je ɔ.” Lɔ ɔ he ɔ, ke ji kaa wa ní tsumi ɔ tsake ɔ, wa kaiɔ wa he kaa he fɛɛ he ko nɛ wa ngɛ sɔmɔe ngɛ ɔ, ngmɔ ɔ mi nɔuu nɛ wa ngɛ ɔ nɛ. Ejakaa zugba kpɔ ɔ kɛ nihi nɛ a ngɛ mi ɔ ji nɔ́ nɛ he hia titli!

Ke wa su zugba kpɔ ehe ko mi ɔ, wa naa kaa nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ ngɛ bua jɔmi bɔ nɛ sa. Lɔ ɔ he ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa maa kase mɛ. E ngɛ mi kaa niye ní ɔ je ekpa mohu lɛɛ, se wa yeɔ, nɛ wa nuɔ a nyu ɔ hulɔ, nɛ wa peeɔ níhi nɛ ma ha nɛ wa ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa hulɔ. Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa tu ní tsumi fɛɛ ní tsumi nɛ a kɛ maa wo wa dɛ ɔ he munyu kpakpa.

Marie-Line: Jehanɛ hu ɔ, wa kaseɔ níhi fuu kɛ jeɔ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ lejɛ ɔ a ngɔ. I kai nɔ́ ko nɛ ya nɔ benɛ wa ya su French Guiana pɛ ɔ. Hiɔmi ngɛ nɛe wawɛɛ, lɔ ɔ he ɔ, wa susu kaa wa maa mlɛ kɛ ya si be nɛ hiɔmi ɔ ma kpa loko wa maa je kpo ya fiɛɛ. Se nyɛmiyo ko bi mi ke, “Wa ma nyɛ maa je lo?” E pee mi nyakpɛ, nɛ i bi lɛ ke, “Kɛ wa maa pee kɛɛ?” E he nɔ ke, “Mo wo o ajovia a. Waa kɛ wa baisikle ɔmɛ maa ya.” Enɛ ɔ ha nɛ i kase bɔ nɛ a hɛɛɔ ajovia ngɛ baisikle nɔ ha. Kaa i kase we ɔ, jinɛ i ko yɛ fiɛɛmi ngɛ hiɔmi nɛmi be mi!

Nyɛ hia maa pee si 15 sɔuu. Ke nɔ ko suɔ nɛ e hia kɛ ya he kpa a, mɛni nyɛ ma nyɛ ma de lɛ?

Marie-Line: E be gbɔjɔɔ kaa nɔ ko maa hia kɛ ya he ko. Se e he hia kaa o ma ná he ko nɛ o he maa jɔ mo ngɛ ke ji o je fiɛɛmi kɛ ba.

Jack: Behi fuu ɔ, i tsakeɔ tsu ɔ mi kɔla a. Ke nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ɔ na kaa wa se be kɛe ngɛ he ko ɔ, a deɔ wɔ ke, “Jack, ko gba o he nya kaa o ma tsake tsu ɔ mi kɔla a!”

Marie-Line ba le bɔ nɛ a boɔ tlomi ha saminya! E toɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ kɛ woɔ dakahi a mi, nɛ e kadiɔ mɛ kaa “hedu he níhi,” “tsu mi níhi,” “kpata mi níhi” kɛ ekpahi. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ya su wa we ehe ɔ mi ɔ, e yi ha wɔ kaa waa kɛ daka amɛ maa ya hehi nɛ sa. E ngmaa níhi tsuo nɛ ngɛ daka fɛɛ daka mi ɔ a biɛ ngɛ womi nɔ, nɛ enɛ ɔ haa nɛ ní ɔmɛ a hlami yi.

 Marie-Line: Akɛnɛ wa toɔ wa níhi a he blɔ nya saminya he je ɔ, wa jeɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ sisi nɔuu.

Kɛ nyɛ toɔ nyɛ be he blɔ nya ha kɛɛ konɛ nyɛ nyɛ nɛ nyɛ tsu nyɛ “sɔmɔmi ní tsumi ɔ kɛ pi si”?​—2 Tim. 4:5.

Marie-Line: Daa Hɔɛgbi ɔ, wa jɔɔ wa he, nɛ wa dlaa wa he kɛ haa asafo mi kpehi. Kɛ je Pɛplɛgbi kɛ yaa a, wa yaa fiɛɛmi.

Jack: E ngɛ mi kaa e sa nɛ waa kɛ ngmlɛfia pɔtɛɛ ko nɛ tsu ní mohu lɛɛ, se waa kɛ wa juɛmi mɛ lɔ ɔ nɔ. Fiɛɛmi ní tsumi ɔ he hia wɔ wawɛɛ ngɛ wa si himi mi. Ke wa je we mi pɛ, waa kɛ nihi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ sɛɛɔ ní, nɛ ke wa kpale kɛ ma hu ɔ, wa peeɔ jã nɔuu.

Marie-Line: Ke wa yaa je wa hɛ ja ngɛ he ko ɔ, i hɛɛɔ wa dɛ womi ɔmɛ ekomɛ. E ngɛ mi kaa wa de we nihi kaa wa ji Yehowa Odasefohi mohu lɛɛ, se ni komɛ hɛɛ kɛ suɔ wa he, nɛ a deɔ wɔ kaa wa ha mɛ wa womi ɔmɛ eko. Enɛ ɔ he ɔ, wa hyɛɛ wa he dlami kɛ wa ní peepee saminya. Nihi kadiɔ lɔ ɔmɛ.

Jack: Jehanɛ hu ɔ, wa jeɔ mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ wa kpɔ mi bi ɔmɛ. I hlaa womihi kɛ hlɔbahi ngɛ zugba, i woɔ dwɔmi ɔ kɛ ya fɔɔ he, nɛ i buaa bahi nɛ a kplɔ pue si ngɛ wa we ɔ he ɔ hu a nya. Wa kpɔ mi bi ɔmɛ kadiɔ ní nɛ ɔmɛ, nɛ be komɛ ɔ, a biɔ mi ke, “Ye nine ma nyɛ maa su Baiblo ɔ eko nɔ lo?”

Nyɛ pɔɔ fiɛɛmi ngɛ zugba kpɔhi nɛ a tsɔ a he banee ɔ a mi. Anɛ nyɛ kai nɔ́ ko nɛ sa kadimi ngɛ nyɛ blɔ hiami ɔ eko mi lo?

Jack: Ngɛ Guiana a, zugba kpɔ komɛ ngɛ nɛ e he wa kaa o maa ya lejɛ ɔ. Be suu nɛ wa poɔ blɔ si tomi 370 ngɛ otsi ɔ mi, nɛ blɔ ɔmɛ hu hí. Blɔ nɛ wa hia kɛ ya St. Élie ngɛ Amazon hue tso ɔ mi ɔ ji blɔ hiami ko nɛ wa hɛ be nɔ jee. Wa ngɔ lɛ kɛ lɔle nɛ ngɛ he wami nɛ́ e sisi ya hiɔwe kɛ hia blɔ ɔ. Nɛ wa ye ngmlɛfiahi fuu ngɛ blɔ ɔ nɔ. Nihi nɛ a ngɛ kɔpe nɛ ɔ mi ɔ a ti nihi fuu ji nihi nɛ a tsuaa sika tsu. Nihi nɛ a bua jɔ wa womi ɔmɛ a he ɔ haa wɔ sika tsu kpɔ nyafinyafi kɛ fĩɔ wa ní tsumi ɔ se! Ke e su gbɔkuɛ ɔ, wa jeɔ asafo ɔ video ɔ eko kɛ haa kɔpe ɔ mi bi ɔmɛ, nɛ a ti nihi fuu ba hyɛɛ.

Marie-Line: Lingmi nɛ ɔ, a fɔ Jack nine kaa e ya tu Kaimi ɔ he munyu ɔ ngɛ kɔpe ko nɛ a tsɛɛ ke Camopi ɔ mi. Waa kɛ lɛ hia blɔ ngmlɛfia eywiɛ kɛ gu Oyapock Pa a nɔ. Wa bua jɔ wawɛɛ.

Jack: Ke wa su he nɛ tɛhi ngɛ ɔ, nyu ɔ beɔ kɛ fo, nɛ enɛ ɔ ngɛ gbeye wawɛɛ. Ke o ngɛ lɛ ɔ mi nɛ o na nyu ɔ nɛ ngɛ bee ngɛ tɛ ɔmɛ a nɔ ɔ, e ngɛ fɛu pe. E he hia nɛ lɛ kudɔlɔ ɔ nɛ le lɛ kudɔmi saminya loko e ma nyɛ maa gu tɛ nɛ ɔmɛ a kpɛ. Se wa blɔ hiami nɛ ɔ ngɛ bua jɔmi wawɛɛ. E ngɛ mi kaa Odasefohi ekpa nɛ a ya Kaimi ɔ sisi mohu lɛɛ, se nihi maa pee 50 nɛ́ Amerindia bi piɛɛ he ɔ lɛ ba Kaimi ɔ!

Marie-Line: Nihewi kɛ yihewi ma nyɛ ma ná kikɛmɛ a bua jɔmi nɛ ɔ ke a pee babauu ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. E sa nɛ o ngɔ o hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ ngɛ behi kaa kikɛ mi, nɛ e ma ha nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa. Wa naa bɔ nɛ Yehowa yeɔ bua wɔ ha.

Nyɛ kase gbi kpahi fuu. Anɛ nyɛ ná lɛ gbɔjɔɔ lo?

Jack: E be gbɔjɔɔ. I kase gbi nɛ ɔmɛ konɛ ma nyɛ ma fiɛɛ nɛ ma ye bua ngɛ asafo ɔ mi. E ba biɔ nɛ ma hyɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ní kasemi ɔ nɔ ngɛ Sranantongo * mi be mi nɛ a ha we mi Baiblo kanemi po lolo! I bi nyɛminyumu ko bɔ nɛ níhi ya nɔ ha. Nɛ e de mi ke, “Wa nui ní komɛ a sisi, se o bɔ mɔde.” Jokuɛwi ɔmɛ ye bua mi wawɛɛ. Ke i de nɔ́ ko nɛ dɛ ɔ, a deɔ mi, se nikɔtɔma amɛ lɛɛ a de we mi. I kase níhi fuu ngɛ jokuɛ ɔmɛ a ngɔ.

Marie-Line: Ngɛ zugba kpɔ ko mi ɔ, i kɛ nihi nɛ a tuɔ French, Portuguese, kɛ Sranantongo lɛ kaseɔ Baiblo ɔ. Nyɛmiyo ko wo mi ga kaa ma je sisi kɛ gbi nɛ he wa a, nɛ ma gbe nya kɛ gbi nɛ e tumi yi ha mi ɔ. Pee se ɔ, i ba na nile nɛ ngɛ jamɛ a ga womi ɔ mi.

Ligbi ko ɔ, i kɛ ni komɛ kase Baiblo ɔ ngɛ gbi enyɔ mi, kekleekle ɔ, wa kase ngɛ Sranantongo mi, nɛ lɔ ɔ se ɔ, ngɛ Portuguese mi. Benɛ i kɛ nɔ ɔ bɔni ní ɔ kasemi ngɛ Portuguese mi ɔ, kɛkɛ nɛ nyɛmiyo ɔ de mi ke, “Marie-Line, i susu kaa  nyagba ko ngɛ!” I yɔse kaa i kɛ yo ɔ nɛ je Brazil ɔ ngɛ ní sɛɛe ngɛ Sranantongo mi, be mi nɛ wa ko sɛɛ ní ngɛ Portuguese mi!

Nihi nɛ nyɛ ya sɔmɔ ɔ suɔ nyɛ sane wawɛɛ. Kɛ pee kɛɛ nɛ nyɛɛ kɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ bɔ huɛ ɔ?

Jack: Abɛ 11:25 ɔ de ke: “Nɔ nɛ haa nɔ nɔ́ ɔ, e bɔɔ.” E he wɛ ha wɔ kaa wa ma ná be kɛ ha nihi nɛ waa ye bua mɛ. Ke e su Matsɛ Yemi Asa a nɔ dlami ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ deɔ mi ke: “Mo ha nɛ fiɛɛli ɔmɛ nɛ a pee.” Se i deɔ ke: “Imi hu fiɛɛlɔ ji mi. Lɔ ɔ he ɔ, ke nyɛmimɛ ngɛ ní tsue ɔ, i suɔ nɛ imi hu ma tsu eko.” E ngɛ mi kaa wɔ tsuo wa hia be kɛ ha wɔ nitsɛmɛ wa he mohu lɛɛ, se wa kaiɔ wa he kaa wa sume nɛ lɔ ɔ nɛ tsi kpakpa nɛ wa maa pee nihi ɔ nya.

Marie-Line: Wa bɔɔ mɔde kaa wa ma susu wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a he nɛ waa hɛ kɛ su a he. Jã nɛ wa peeɔ ɔ haa nɛ wa leɔ ke ji kaa a maa hia nɔ ko nɛ e hyɛ a bimɛ ɔmɛ a nɔ, loo e ya ngɔ mɛ kɛ je sukuu. Ke e ba lɛ jã a, wa toɔ wa níhi a he blɔ nya konɛ wa nyɛ nɛ waa ye bua mɛ. Enɛ ɔ haa nɛ huɛ bɔmi kpakpa hiɔ waa kɛ nyɛmimɛ a kpɛti, nɛ wa peeɔ klaalo kaa wa maa ye bua mɛ ke e hia nɛ waa pee jã.

Mɛni jɔɔmihi nyɛ ná ngɛ sɔmɔmi nɛ nyɛ ya sɔmɔ ngɛ hehi nɛ fiɛɛli a he hia ngɛ ɔ?

Jack: Be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ nɛ waa kɛ wa he wo mi ɔ ha nɛ wa ngɛ bua jɔmi nitsɛnitsɛ. Behi fuu ɔ, wa naa Yehowa adebɔ ní slɔɔtohi, nɛ lɔ ɔ haa nɛ wa bua jɔɔ. E ngɛ mi kaa waa kɛ nyagbahi kpe mohu lɛɛ, se wa ngɛ tue mi jɔmi, ejakaa wa le kaa Mawu we bi fĩ wa se ngɛ he fɛɛ he nɛ wa ngɛ.

Benɛ i ji niheyo ɔ, a wo mi tsu ngɛ French Guiana akɛnɛ i kɛ ye he wui ma kudɔmi sanehi a mi ɔ he je. I susuu we he hyɛ kaa ma kpale kɛ ya sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ kaa ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ, nɛ ma ya fiɛɛ ha nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa dloomi ɔ hiɛ babauu!

Marie-Line: Nɔ́ nɛ haa mi bua jɔmi pe kulaa ji kaa ma ye bua ni kpahi. Wa bua jɔ kaa wa ngɛ Yehowa sɔmɔe. Jehanɛ hu ɔ, e ha nɛ wa hɛ kɛ su wa sibi a he wawɛɛ kaa nɔ kɛ e yo. Be komɛ ɔ, Jack ma de mi kaa waa fɔ nɔ ko kɛ e yo nɛ a hia he wami womi ɔ nine kɛ ha ní yemi. Behi fuu ɔ, i heɔ nɔ ke, “Imi hu e ngɛ ye juɛmi mi jã!” Jã ji bɔ nɛ e pɔɔ bami.

Jack: Lingmi nɛ ɔ, dɔkitahi ha nɛ i le kaa i ná kansa. E ngɛ mi kaa Marie-Line sume nɛ e nuɔ munyu nɛ ɔ mohu lɛɛ, se i deɔ lɛ. I deɔ lɛ ke: “Ye suɔlɔ, i wɛ tsɔ mohu lɛɛ, se ke i gbo mwɔnɛ ɔ, i le kaa i kɛ ye wami tsu nɔ́ nɛ he hia pe kulaa. Nɛ lɔ ɔ ji kaa i kɛ sɔmɔ Yehowa, nɛ enɛ ɔ haa mi bua jɔmi.”​—1 Mose 25:8.

Marie-Line: Yehowa kɛ ní tsumihi nɛ wa hyɛ we blɔ wo wa dɛ, nɛ e ha nɛ wa pee níhi nɛ wa susuu we he hyɛ po. Wa ná ní kpakpahi fuu ngɛ wa si himi mi. Ke waa kɛ wa hɛ fɔ Mawu nɔ ɔ, he fɛɛ he nɛ e we asafo ɔ tsɔɔ kaa waa ya a, lejɛ ɔ nɛ wa maa ya!