1-2. Mɛni ma ha nɛ Mawu nɛ kplɛɛ wa jami nɔ?

 KE O nu munyungu nɛ ji “jami” ɔ, mɛni lɛ baa o yi mi? Eko ɔ, o maa po nyɛminyumu ko nɛ e baa e he si nɛ e kpla si ngɛ e sa he nɛ e ngɛ sɔlee ha Yehowa benɛ e yaa hwɔ si ɔ he foni ngɛ o juɛmi mi. Aloo eko ɔ, o ma susu weku ko nɛ a kɛ bua jɔmi ngɛ weku Mawu jami pee ɔ he.

² Ngɛ si fɔfɔɛ enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo a mi ɔ, nɔ́ nɛ ni ɔmɛ ngɛ pee ɔ ji jami. Anɛ Yehowa maa kplɛɛ a jami ɔ nɔ lo? Ke a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa pee e suɔmi nya ní, a suɔ lɛ, nɛ a buu lɛ ɔ, lɛɛ e maa kplɛɛ nɔ. Wa suɔ Yehowa wawɛɛ. Wa le kaa lɛ nɛ e sa kaa wa ja, nɛ wa suɔ nɛ wa ja lɛ ngɛ blɔ nɛ hi pe kulaa nɔ.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

³ Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu jami pɔtɛɛ nɛ Yehowa kplɛɛ nɔ ngɛ blema be ɔ mi ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, wa maa na blɔhi kpaanyɔ nɛ Yehowa suɔ kaa waa gu nɔ kɛ ja lɛ mwɔnɛ ɔ. Be mi nɛ wa ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he susue ɔ, wa ma nyɛ maa hyɛ blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ ya wa hɛ mi ngɛ jamɛ a ní ɔmɛ a peemi mi. Jehanɛ hu ɔ, wa maa na nɔ́ he je nɛ ke wa sɔmɔ Mawu ngɛ blɔ nɛ da nɔ ɔ, wa bua maa jɔ.

4. Mɛni nɛ nihi nɛ a sɔmɔ Yehowa loko Kristo ba zugba a nɔ ɔ pee kɛ tsɔɔ kaa a suɔ Yehowa nɛ a buu lɛ?

⁴ Anɔkualetsɛmɛ nɛ a hi si blema kaa Habel, Noa, Abraham, kɛ Hiob pee níhi nɛ tsɔɔ kaa a buɔ Yehowa, nɛ a suɔ  lɛ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? A bu Mawu tue, a ná e mi hemi kɛ yemi nɛ a sã afɔle ha lɛ. Baiblo ɔ de we blɔ nɔ nɛ e sa nɛ a ko gu kɛ ja Mawu ɔ he nɔ́ fɛɛ nɔ́. Se a pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ma nyɛ kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami, nɛ Yehowa kplɛɛ a jami ɔ nɔ. Pee se ɔ, Yehowa gu Mose nɔ kɛ ha Israel bi ɔmɛ mlaa. Mlaa nɛ ɔ tsɔɔ blɔhi pɔtɛɛ nɛ Yehowa suɔ nɛ e we bi nɛ a gu nɔ kɛ ja lɛ.

5. Benɛ Kristo gbo nɛ a tle lɛ si se ɔ, mɛni tsakemi lɛ ba ngɛ anɔkuale jami mi?

⁵ Kɛ je benɛ Yesu gbo nɛ a tle lɛ si ɔ, Yehowa hyɛ we blɔ kaa waa da mlaahi nɛ ngɛ Mose Mlaa mi ɔ nɔ kɛ ja lɛ. (Rom. 10:4) E he ba hia nɛ Kristofohi nɛ a kɛ mlaa ehe nɛ ji “Kristo mlaa” a nɛ tsu ní. (Gal. 6:2) “Mlaa” nɛ ɔ nɛ a maa ye nɔ ɔ tsɔɔ we kaa e sa nɛ a kase lɛ tsuo kɛ wo a yi mi nɛ a le níhi nɛ e sa nɛ a pee kɛ níhi nɛ e sɛ nɛ a pee. Mohu ɔ, e biɔ nɛ a kase Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ nɛ́ a kɛ níhi nɛ e tsɔɔ ɔ nɛ tsu ní. Mwɔnɛ ɔ, Kristofohi peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ma nyɛ konɛ a kase Kristo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, bɔ nɛ pee nɛ a sa Yehowa hɛ mi nɛ́ a ‘he mi nɛ jɔ mɛ.’​—Mat. 11:29.

6. Kɛ wa ma nyɛ ma na ní kasemi nɛ ɔ he se ha kɛɛ?

⁶ Ke wa ngɛ níhi nɛ wa peeɔ ngɛ wa jami mi ɔ eko fɛɛ eko he susue ɔ, mo bi o he ke, ‘Mɛni mɔde i bɔ ngɛ enɛ ɔ blɔ fa mi?’ O ma nyɛ ma bi hu ke, ‘Anɛ ma nyɛ ma ya ye hɛ mi ngɛ níhi nɛ i peeɔ ngɛ Mawu jami mi ɔ mi lo?’ O bua ma nyɛ maa jɔ nɔ́ nɛ o nyɛɔ peeɔ amlɔ nɛ ɔ he, se o ma nyɛ ma bi Yehowa nɛ e ye bua mo nɛ́ o na nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa bɔ he mɔde wawɛɛ.

7. Ke wa je wa tsui mi kɛ sɔle ɔ, kɛ Yehowa naa wa sɔlemi ɔ ha kɛɛ?

⁷ Ke wa sɔle ha Yehowa a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ lɛ jae. Ngmami ɔ ngɔ wa sɔlemi kɛ to tsopa kɛ he via nɛ a pee lɛ saminya nɛ́ a kɛ tsu ni ngɛ kpe he bo tsu ɔ mi, kɛ pee se ɔ ngɛ sɔlemi we ɔ he. (La 141:2) Jamɛ a tsopa kɛ he via a, jeɔ via nɛ́ Mawu bua jɔ he wawɛɛ. Jã kɛ̃ nɛ ke wa sɔle ha Mawu nɛ waa kɛ munyu nguahi tsu we ni po ɔ, “e naa he bua jɔmi.” (Abɛ 15:8; 5 Mose 33:10) Wa tsɔɔ bɔ nɛ wa suɔ Yehowa ha kɛ bɔ nɛ wa hɛ sa níhi nɛ e pee kɛ ha wɔ ɔ ha kɛ gu sɔlemi nɔ. Wa ngɛ yi mi tomi kpakpa he je nɛ wa ma nyɛ ma he ye kaa Yehowa bua jɔɔ wa sɔlemi he. E suɔ nɛ wa de lɛ wa nyagbahi, níhi nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe kɛ wa hiami níhi. Loko o maa sɔle ha Yehowa a, ke e maa hi ɔ, mo susu níhi nɛ o yaa de ɔ he saminya. Ke o pee jã a, o maa sa “tsopa kɛ he via” nɛ hi saminya kɛ ha o hiɔwe Tsɛ ɔ.

8. Mɛni si fɔfɔɛhi lɛ haa nɛ wa náa he blɔ kɛ jeɔ Mawu yi?

⁸ Ke wa je Yehowa yi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ lɛ jae. (La 34:1) Ke wa de nihi bɔ nɛ wa bua jɔ Yehowa su ɔmɛ a he ha a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ e yi jee. Ke wa hɛ sa níhi nɛ Yehowa pee ha wɔ ɔ, wa ma nyɛ maa na ní kpakpahi fuu nɛ wa ma de ngɛ e he. Ke wa susu ní kpakpahi tsuo nɛ Yehowa pee kɛ ha wɔ ɔ he ɔ, wa maa na níhi fuu nɛ wa maa da nɔ kɛ je e yi. Fiɛɛmi ní tsumi ɔ ji nɔ́ titli nɛ haa nɛ wa náa he blɔ kɛ ‘sãa yi jemi afɔle kɛ haa Mawu be fɛɛ be, lɔ ɔ ji yiblii nɛ wa nya woɔ.’ (Heb. 13:15) Kaa bɔ nɛ e sa nɛ wa susu nɔ́ nɛ wa ma de Yehowa ngɛ sɔlemi mi he loko waa sɔle ɔ, jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ wa susu nɔ́ nɛ wa ma de nihi nɛ waa kɛ mɛ kpeɔ ngɛ fiɛɛmi mi ɔ he saminya. Wa suɔ nɛ wa “yi jemi afɔle” ɔ nɛ pee nɔ́ nɛ waa kɛ wa nyɛmi tsuo lɛ ngɛ sãe. Lɔ ɔ he je nɛ waa kɛ bua jɔmi tuɔ munyu ke wa ngɛ fiɛɛe ɔ nɛ.

9. Ke Yehowa we bi ya asafo mi kpe ɔ, kɛ a náa he se ha kɛɛ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

 ⁹ Asafo mi kpe yami ji wa jami ɔ fã. A de blema Israel bi ɔmɛ ke: ‘Nyumu ɔmɛ tsuo kulaa nɛ a bua a he nya si etɛ ngɛ jeha mi ngɛ he kake ɔ nɛ Yehowa, nyɛ Mawu ɔ to nɛ a ja lɛ ngɛ ɔ.’ (5 Mose 16:16) E he ba hia nɛ a je a wehi kɛ a ngmɔ ɔmɛ a he be mi nɛ nɔ ko be nɛ maa bu he. Se Yehowa wo mɛ si ke: ‘Ke o ba Yehowa o Mawu ɔ hɛ mi ɔ, nɔ ko hɛ be o zugba a nɔ kɔe.’ (2 Mose 34:24) Akɛnɛ Israel bi ɔmɛ he Yehowa ye he je ɔ, a yaa gbijlɔ nɛ́ a yeɔ lɛ daa jeha a, nɛ a náa he se ngɛ blɔ slɔɔtohi fuu a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a kaseɔ Mawu mlaa a he ní fuu, a tsɔɔ mɛ bɔ nɛ Yehowa pee mɛ kpakpa ha, nɛ a bua jɔɔ huɛ bɔmi nɛ a kɛ nihi nɛ a suɔ Yehowa náa a he. (5 Mose 16:15) Wɔ hu ke wa bɔ mɔde nɛ wa ya Kristofohi a kpehi ɔ, wa náa he se. Nɛ hyɛ bɔ nɛ Yehowa bua jɔɔ ha ke wa dla wa he kɛ ha ní kasemi ɔ loko wa ba asafo mi kpe nɛ wa ha heto kpiti nɛ nu tso.

10. Mɛni he je nɛ lami ji wa jami ɔ fã ko nɛ he hia?

¹⁰ Ke waa kɛ wa nyɛmimɛ bla kɛ la a, lɔ ɔ tsɔɔ ka wa ngɛ Yehowa jae. (La 28:7) Israel bi ɔmɛ na lami kaa a jami ɔ fã ko nɛ he hia. Matsɛ David hla Levi bi 288 kaa a la ngɛ sɔlemi we ɔ. (1 Kron. 25:1, 6-8) Mwɔnɛ ɔ, wa ma nyɛ maa tsɔɔ kaa wa suɔ Mawu kɛ gu yi jemi lahi nɛ wa ma la a nɔ. E he hia we nɛ waa pee nihi nɛ a le lami saminya loko wa ma nyɛ ma la. Mo susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Ke wa ngɛ munyu tue ɔ, “wɔ tsuo wa tɛɔ si si abɔ,” se lɔ ɔ ha we nɛ wa ma wa nya ngɛ asafo mi kpe sisi kɛ fiɛɛmi mi. (Yak. 3:2) Jã kɛ̃ nɛ wa ma nyɛ ma la yi jemi la ha Yehowa ke wa susu kaa wa gbi ngɔɛ po.

11. Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ La 48:13 ɔ, mɛni he je nɛ e sa kaa waa to be nɛ́ waa kase Baiblo ɔ kaa weku ɔ?

¹¹ Ke wa kase Mawu Munyu ɔ nɛ wa tsɔɔ wa bimɛ Mawu he ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa jae. Israel bi ɔmɛ tsu we ní ngɛ He Jɔɔmi Ligbi ɔ nɔ. A kɛ jamɛ a ligbi ɔ peeɔ níhi nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ mi nɛ wa. (2 Mose 31:16, 17) A kpɛti nihi nɛ yeɔ anɔkuale ɔ tsɔɔ a bimɛ Yehowa he ní, nɛ a tsɔɔ mɛ kaa e peeɔ nihi kpakpa. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, e sa nɛ wa he be kɛ kane Mawu Munyu ɔ, nɛ́ waa kase. E ji wa jami ɔ fã, nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ wa hɛɛ kɛ suu Yehowa he. (La 73:28) Ke wa kase Baiblo ɔ kaa weku ɔ, wa ma nyɛ maa ye bua wa bimɛ nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ a kpɛti.​—Kane La 48:13.

12. Mɛni wa kaseɔ ngɛ bɔ nɛ Yehowa na nihi nɛ a pee kpe he bo tsu ɔ mi ní ɔmɛ ɔ ha a mi?

¹² Ke wa ye bua kɛ ma Matsɛ Yemi Asahi kɛ kpe peemi asahi, nɛ wa ye bua kɛ dla níhi nɛ a puɛ ngɛ a nɔ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa jae. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa kpe he bo tsu ɔ mami kɛ níhi nɛ ngɛ mi ɔ tsuo a peemi ɔ ji ‘ní tsumi klɔuklɔu.’ (2 Mose 36:1, 4) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, Yehowa naa Matsɛ Yemi Asahi nɛ a maa kɛ asafo ɔ tsu kpahi nɛ a maa a kaa wa jami ɔ fã. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi komɛ ngɔɔ be fuu kɛ tsuɔ ní tsumi nɛ ɔ. Wa hɛ sa ní tsumi nɛ he hia nɛ ɔ nɛ a tsuɔ kɛ fĩɔ Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ se ɔ he wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a tsuɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ hulɔ. Eko ɔ, a kpɛti ni komɛ suɔ nɛ a sɔmɔ kaa daa blɔ gbali. Ke nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a he su kaa a ma sɔmɔ kaa daa blɔ gbali ɔ, e sɛ nɛ asafo nikɔtɔmahi nɛ a to tsle kaa a maa hla mɛ kaa a sɔmɔ kaa daa blɔ gbali. Ke wa ngɛ nyɛmi nɛ waa kɛ maa ye bua  kɛ ma asafo ɔ tsuhi jio, wa be jamɛ a nyɛmi ɔ jio, wɔ tsuo wa ma nyɛ maa ye bua kɛ dla Matsɛ Yemi Asa a nɔ konɛ e he nɛ tsɔ aloo kɛ dla níhi nɛ a puɛ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ.

13. Kɛ e sa nɛ waa na yemi kɛ buami nɛ wa haa kɛ fĩɔ Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ se ɔ ha kɛɛ?

¹³ Ke wa ha yemi kɛ buami kɛ fĩ Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ se ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa jae. Ke Israel bi ɔmɛ yaa Yehowa hɛ mi ɔ, e sɛ nɛ a ya kɛ a dɛ gu. (5 Mose 16:16) E sa nɛ a ngɔ nike ní kɛ ha ngɛ nɔ fɛɛ nɔ nyɛmi nya. Ke a pee jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a hɛ sa nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yehowa pee kɛ ha mɛ ɔ. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ Yehowa nɛ wa hɛ sa mumi mi níhi nɛ e kɛ dloo wɔ ɔ? Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa pee ji kaa wa ma ha yemi kɛ buami ngɛ sika blɔ fa mi kɛ ye bua wa we asafo ɔ kɛ je kɛ wɛ ní tsumi ɔ bɔ nɛ wa ma nyɛ. Bɔfo Paulo de ngɛ enɛ ɔ he ke: “Kekleekle ɔ, ke nɔ ko suɔ wawɛɛ nɛ e je nɔ́ nɛ e ngɛ ɔ mi kɛ ha se pi nɔ́ nɛ e be ɔ mi ɔ, lɔ ɔ lɛ saa nɔ hɛ mi saminya.” (2 Kor. 8:4, 12) Yehowa bua jɔ yemi kɛ buami fɛɛ yemi kɛ buami nɛ wa maa je wa tsui mi kɛ ha a he wawɛɛ ke e ji nɔ́ nyafii po.​—Maak. 12:42- 44; 2 Kor. 9:7.

14. Ngɛ Abɛ 19:17 ɔ nya a, ke wa ye bua wa nyɛmimɛ nɛ e fi mɛ ɔ, kɛ Yehowa naa lɛ ha kɛɛ?

¹⁴ Ke wa ye bua wa nyɛmimɛ Kristofohi nɛ e fi mɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa jae. Yehowa wo si kaa Israel bi nɛ a jeɔ a tsui mi kɛ yeɔ bua ohiatsɛmɛ ɔ, e maa to mɛ nane mi. (5 Mose 15:7, 10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be fɛɛ be nɛ wa maa ye bua wa nyɛmi ko nɛ e fi lɛ ɔ, Yehowa naa lɛ kaa e ji nike ní nɛ waa kɛ ngɛ lɛ hae. (Kane Abɛ 19:17.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Kristofohi nɛ a ngɛ Filipi ɔ mane nike ní kɛ ya ha Paulo benɛ a wo lɛ tsu ɔ, e de ke e ji, “afɔle nɛ sa, nɛ́ Mawu bua jɔ he wawɛɛ.” (Filip. 4:18) Mo susu nihi nɛ a ngɛ o we asafo ɔ mi ɔ a he, nɛ́ o bi o he ke, ‘Anɛ nɔ ko ngɛ nɛ ma nyɛ ma ye bua lɛ lo?’ Yehowa bua jɔɔ ke e na kaa wa ngɔ wa be, wa he wami, wa nyɛmi, kɛ níhi nɛ wa ngɛ kɛ ye bua nihi nɛ e fi mɛ ɔ. E naa lɛ kaa wa jami ɔ fã.​—Yak. 1:27.

15. E ngɛ mi kaa anɔkuale jami heɔ be kɛ mɔde bɔmi, se mɛni he je nɛ e pi tlomi?

¹⁵ Anɔkuale jami heɔ be kɛ mɔde bɔmi. Se tsa pi tlomi. (1 Yoh. 5:3) Mɛni he je? Ejakaa wa jeɔ wa suɔmi mi kɛ sɔmɔɔ Yehowa. Moo po jokuɛ ko nɛ e suɔ nɛ e ke e papaa nɔ́ ko ɔ he foni nɛ o hyɛ. E ma nyɛ maa ngɔ be babauu kɛ tɛni foni ko kɛ ha e papaa. Jokuɛ ɔ pia we e he ngɛ be abɔ nɛ e kɛ tɛni foni ɔ he kɔkɔɔkɔ. E suɔ e tsɛ ɔ, nɛ e bua jɔ kaa e ke e tsɛ ɔ jamɛ a nɔ́ ɔ. Jã kɛ̃ nɛ wɔ hu akɛnɛ wa suɔ Yehowa he je ɔ, wa bua jɔɔ ke waa kɛ wa be kɛ wa he wami sɔmɔ lɛ.

16. Ngɛ Hebri Bi 6:10 nya a, kɛ Yehowa naa nɔ́ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ peeɔ kɛ haa lɛ ɔ ha kɛɛ?

¹⁶ Fɔli nɛ a ngɛ suɔmi hyɛ we blɔ kaa a bimɛ tsuo maa ke mɛ nike ní kake. A le kaa jokuɛ fɛɛ jokuɛ je ekpa nɛ e slo e si fɔfɔɛ. Jã kɛ̃ nɛ wa hiɔwe Tsɛ ɔ le nɔ́ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa pee. Eko ɔ, o ma nyɛ maa pee babauu pe nihi fuu nɛ o le mɛ nɛ́ o suɔ mɛ ɔ. Aloo eko ɔ, akɛnɛ o wa ngɛ jeha mi, o be nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa, aloo weku blɔ nya ní tsumi hyɛ ngɛ o kuɛ nɔ he je ɔ, o be nyɛe maa pee babauu kaa bɔ nɛ ni kpahi peeɔ ɔ. O kɔni mi nɛ ko jɔ̃. (Gal. 6:4) Yehowa hɛ be o ní tsumi ɔ nɔ jee. Ke o kɛ o nyɛmi tsuo lɛ ngɛ tsue, nɛ o hɛɛ juɛmi nɛ da ngɛ nɔ́ nɛ  o ngɛ tsue ɔ he ɔ, e bua maa jɔ o ní tsumi ɔ he. (Kane Hebri Bi 6:10.) Yehowa le o tsui mi susumihi po. E suɔ nɛ o bua nɛ jɔ nɔ́ nɛ o nyɛɔ peeɔ kɛ haa lɛ ɔ he.

17. (a)Ke wa jami ɔ fã ko he ní tsumi he wa ha wɔ ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee? (b) Mɛni blɔ nɔ nɛ níhi nɛ ngɛ daka nɛ ji “ Yaa Nɔ Nɛ O Ná Bua Jɔmi” ɔ ye bua mo ngɛ?

¹⁷ Ke e he wa ha wɔ kaa wa maa pee níhi nɛ wa susu a he ɔ eko, kaa Baiblo kasemi aloo fiɛɛmi ní tsumi ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee? Wa maa na kaa ke waa kɛ wa he pɔɔ jamɛ a nɔ́ ɔ mi womi ɔ, wa bua maa jɔ he wawɛɛ nɛ wa ma ná he se hulɔ. Wa ma nyɛ maa ngɔ wa jami ɔ kɛ to ní komɛ nɛ wa peeɔ kaa kpɔ mi gbɔlemi pɔtɛɛ ko aloo la fiami klama ko kɛ ní tsumi he. Ke wa pɔɛ ní nɛ ɔmɛ peemi ɔ, wa be nyɛe maa ya wa hɛ mi ngɛ a peemi mi. Se ke wa to kaa wa maa pee ní nɛ ɔmɛ daa ligbi ɔ, mɛni maa je mi kɛ ba? Sisije ɔ, eko ɔ, waa kɛ be kpiti pɛ nɛ maa pee, se kɛ yaa kɛ yaa a, waa kɛ be gagaa ma nyɛ maa pee. Ke wa na yiblii kpakpa nɛ wa mɔde bɔmi ɔ ngɛ woe ɔ, eko ɔ, waa kɛ bua jɔmi maa hyɛ be nɛ waa kɛ peeɔ ní nɛ ɔmɛ blɔ wawɛɛ. Jã nɛ e ji ngɛ wa jami ɔ hu blɔ fa mi.

18. Mɛni ji nɔ́ nɛ he hia pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa pee, nɛ mɛni maa je mi kɛ ba?

¹⁸ Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa pee ji kaa, waa kɛ wa nyɛmi tsuo ma sɔmɔ Yehowa. Ke wa pee jã a, wa bua maa jɔ ngɛ si himi mi, nɛ wa ma nyɛ ma sɔmɔ Yehowa kɛ ya neneene. (Abɛ 10:22) Wa le kaa Yehowa yeɔ bua e sɔmɔli ke a kɛ nyagbahi ngɛ kpee, enɛ ɔ nɛ wa le ɔ haa nɛ wa tue mi jɔɔ wɔ. (Yes. 41:9, 10) Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa ngɛ yi mi tomi kpakpahi fuu a he je nɛ́ e sa nɛ wa bua nɛ jɔ kaa wa ngɛ wa Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi, nɛ́ e bɔ níhi tsuo ɔ jae. Lɛ nɛ e sa nɛ a “ngɔ hɛ mi nyami kɛ bumi” kɛ ha!​—Kpoj. 4:11.