1. Mɛni Yesu de ngɛ juetlihi nɛ ngɛ hiɔwe ɔ a he?

PI JUETLIHI tsuo nɛ wa ma nyɛ maa na. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, juetlihi nɛ wa nɛ ɔ ji juetlihi nɛ a he jua wa pe kulaa. Ngɛ Yesu Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ mi ɔ, e tu hiɔwe juetlihi nɛ a he jua wa kulaa pe he lo nya níhi ɔ a he munyu. Lɔ ɔ se ɔ, e de ke: “He nɛ o juetli ngɛ ɔ, lejɛ ɔ nɛ o tsui hu maa hi.” (Mat. 6:19-21) Ke wa naa nɔ́ ko kaa e he jua wa a, lɔ ɔ haa nɛ wa diɔ jamɛ a nɔ́ ɔ se. Ke wa ná biɛ kpakpa loo si dami kpakpa ngɛ Mawu hɛ mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa to “juetli si . . . ngɛ hiɔwe.” Yesu tsɔɔ kaa juetli nɛ ɔ be nyɛe ma puɛ, nɛ nɔ ko hu be nyɛe maa ju.

2. (a) Ngɛ 2 Korinto Bi 4:17, 18 ɔ nya a, mɛni Paulo wo wɔ he wami kaa waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma nɔ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

² Bɔfo Paulo wo wɔ he wami kaa ‘wa hɛ ngmɛ nɛ hi níhi nɛ a nɛ ɔ nɔ.’ (Kane 2 Korinto Bi 4:17, 18.) Juetlihi nɛ a nɛ ɔ eko ji jɔɔmihi nɛ wa ma ná ngɛ Mawu je ehe ɔ mi. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu juetlihi eywiɛ nɛ wa nɛ ɔ a he kɛ se nami nɛ wa ma nyɛ ma ná ngɛ he amlɔ nɛ ɔ. Juetli nɛ ɔmɛ ji huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti, sɔlemi, Mawu mumi klɔuklɔu ɔ kɛ yemi kɛ buami nɛ Yehowa, Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ kɛ haa wɔ ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, wa ma susu ní komɛ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa juetlihi nɛ a nɛ nɛ ɔmɛ.

3. Mɛni ji juetli nɛ pe kulaa nɛ a nɛ ɔ, nɛ ngɛ mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ ma ná juetli nɛ ɔ?

³ Juetli nɛ pe kulaa nɛ wa nɛ ji huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa Mawu wa kpɛti. (La 25:14) Anɛ Mawu kɛ wɔ adesahi nɛ wa ji yayami peeli ɔ ma nyɛ maa pee huɛ nɛ e ya nɔ  nɛ e hi klɔuklɔu lo? Ngɛ mɛni blɔ nɔ? E ma nyɛ maa pee jã, ejakaa Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ “ngɔɔ [adesahi a] he yayami ɔ kɛ yaa.” (Yoh. 1:29) Loko Yesu ma gbo po ɔ, Yehowa le kaa Yesu ma nyɛ maa ye anɔkuale kɛ ya su gbenɔ mi nɛ e kɛ kpɔ̃ adesahi. Enɛ ɔ he je nɛ Mawu kɛ nihi nɛ a hi si loko Kristo ba gbo ɔ nyɛ nɛ a pee huɛ ɔ nɛ.​—Rom. 3:25.

4. Moo tsɔɔ nihi nɛ a hi si blema nɛ a kɛ Mawu pee huɛ ɔ a kpɛti ni komɛ.

⁴ Mo susu nyumuhi komɛ nɛ a hi si blema nɛ a kɛ Mawu pee huɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Abraham ji nɔ ko nɛ e ngɛ hemi kɛ yemi wawɛɛ nitsɛ. Abraham gbo jeha akpe kɛ se, se Yehowa tsɛ lɛ ke “ye huɛ.” (Yes. 41:8) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke nihi gbo po ɔ, Yehowa naa mɛ kaa e huɛmɛ loloolo. Ngɛ Yehowa juɛmi mi ɔ, Abraham ngɛ wami mi. (Luka 20:37, 38) Nɔ kpa ko hu nɛ e kɛ Mawu pee huɛ ji Hiob. Be ko benɛ bɔfo ɔmɛ bua a he nya ngɛ hiɔwe ɔ, Yehowa kɛ nɔ mi mami tu Hiob he munyu. Yehowa de ngɛ Hiob he kaa e ji nɔ ko “nɛ da, nɛ yeɔ anɔkuale, . . . e jaa mi, nɛ e pee we nɔ́ nɛ dɛ blɔ kɔkɔɔkɔ.” (Hiob 1:6-8) Kɛ Yehowa na Daniel nɛ e kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ lɛ maa pee jeha 80 ngɛ ma nɛ a jaa amagahi ngɛ mi ɔ ha kɛɛ? Bɔfohi wo Daniel he wami si etɛ sɔuu nɛ a ma nɔ mi kɛ ha lɛ kaa Mawu “suɔ [e] sane saminya.” (Dan. 9:23; 10:11, 19) Wa ma nyɛ ma de kɛ nɔ mi mami kaa Yehowa pee klaalo kaa e ma tle e huɛmɛ nɛ e suɔ mɛ nɛ a gbo ɔ si kɛ ba wami mi ekohu.​—Hiob 14:15.

5. Mɛni e sa nɛ o pee konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti?

⁵ Adesahi nɛ a yi mluku ɔ a kpɛti nihi enyɛmɛ nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ a kɛ Mawu a kpɛti? Nihi ayɔhi abɔ. Wa le enɛ ɔ ejakaa nyumuhi, yihi kɛ jokuɛwi fuu nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ kɛ a ní peepee ngɛ tsɔɔe kaa a suɔ nɛ a pee Mawu huɛmɛ. Yehowa kɛ “nihi nɛ peeɔ nɔ́ nɛ da lɛ . . . bɔɔ.” (Abɛ 3:32) A nyɛ nɛ a kɛ Mawu pee huɛ kɛ gu hemi kɛ yemi nɛ a ná ngɛ Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ mi ɔ nɔ. Kɛ gu kpɔmi afɔle sami ɔ nɔ ɔ, wa ma nyɛ maa pee Yehowa huɛmɛ, nɛ́ waa jɔɔ wa he nɔ kɛ ha lɛ nɛ wa ha nɛ a baptisi wɔ. Ke wa pee jã a, wa ma ba piɛɛ nihi ayɔhi abɔ nɛ a jɔɔ a he nɔ nɛ a ha nɛ a baptisi mɛ kaa Kristofohi nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ a kɛ Nɔ nɛ pe kulaa ngɛ je ɔ mi ɔ a kpɛti ɔ he!

6. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ?

⁶ Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ he? Kaa bɔ nɛ Abraham kɛ Hiob ya nɔ nɛ a ye Mawu anɔkuale jeha lafa kɛ se ɔ, wa ngɛ Yehowa sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, lingmi nɛ ɔ pɛ nɛ wa bɔni lɛ sɔmɔe jio, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wɔ hu waa ye lɛ anɔkuale ngɛ Satan je yaya nɛ ɔ mi. Kaa bɔ nɛ Daniel hu pee ɔ, e sa nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ he nɛ hia wɔ wawɛɛ pe wa wami po. (Dan. 6:7, 10, 16, 22) Ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa ma nyɛ ma fĩ si ngɛ kahi tsuo nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ mi konɛ waa ya nɔ nɛ wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ lɛ wa kpɛti.​—Filip. 4:13.

7. (a) Ngɛ Abɛ 15:8 ɔ nya a, kɛ Yehowa peeɔ e ní ngɛ wa sɔlemi ɔmɛ a he ha kɛɛ? (b) Mɛni blɔ nɔ e guɔ kɛ haa wa sɔlemi ɔmɛ a heto?

⁷ Juetli kpa ko hu nɛ wa nɛ ji sɔlemi. Huɛmɛ nɛ nyu bi ngɛ a kpɛti ɔ sɛɛɔ ní nɛ a jeɔ a susumi kpo kɛ tsɔɔ a sibi. Jã nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ hu ngɛ lo? Ee! Yehowa kɛ wɔ sɛɛɔ ní kɛ guɔ e Munyu ɔ nɔ. E je e susumi kɛ  bɔ nɛ e nuɔ he ha a kpo kɛ tsɔɔ wɔ ngɛ e Munyu ɔ mi. Waa kɛ Yehowa tuɔ munyu kɛ guɔ sɔlemi nɔ, nɛ wa ma nyɛ ma de lɛ wa susumihi, kɛ bɔ nɛ wa nuɔ he ha tsuo. Yehowa suɔ nɛ e bu wa sɔlemi tue. (Kane Abɛ 15:8.) Pi wa sɔlemihi pɛ nɛ Yehowa nɛ ji wa Tsɛ ɔ buɔ tue, se mohu ɔ, e haa wɔ heto hulɔ. Be komɛ ɔ, e haa wɔ heto amlɔ nɔuu. Be komɛ hu ɔ, e ma bi nɛ waa ya nɔ nɛ waa sɔle si abɔ ngɛ sane ko he. Se wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e ma ha wɔ heto nɛ sa ngɛ be nɛ sa mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, heto nɛ Mawu ma ha wɔ ɔ maa je ekpa ngɛ nɔ́ nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, Yehowa be wa nyagba amɛ jee kɛ je, mohu ɔ, e ma ha wɔ nile kɛ he wami nɛ wa kɛ “da nya.”​—1 Kor. 10:13.

8. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ ji sɔlemi?

⁸ Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ he jua wa nɛ ji sɔlemi ɔ? Blɔ kake nɛ wa maa gu nɔ kɛ pee jã ji kaa waa kɛ ga womi nɛ ji nyɛɛ “sɔle be fɛɛ be” ɔ ma tsu ní. (1 Tɛs. 5:17) Yehowa nyɛ we wa nɔ kaa waa sɔle. E ha wɔ he blɔ nɛ waa hla nɔ́ nɛ wa suɔ mohu lɛɛ, se e woɔ wɔ he wami hulɔ kaa waa “hɛɛ sɔlemi mi.” (Rom. 12:12) Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma je hɛsa kpo kɛ gu sɔlemi nɛ wa maa pɔ sɔlemi daa ligbi ɔ nɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa ngɛ sɔlee ɔ, e sa nɛ waa na Yehowa si, nɛ wa je e yi.​—La 145:2, 3.

9. Kɛ nyɛminyumu ko naa sɔlemi ha kɛɛ, nɛ kɛ mo hu o naa sɔlemi ha kɛɛ?

⁹ Ke waa kɛ jeha babauu ngɛ Yehowa sɔmɔe nɛ wa na bɔ nɛ e haa wa sɔlemihi a heto ha a, e sa nɛ lɔ ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ wa je hɛsa kpo ngɛ sɔlemi he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Chris nɛ e kɛ jeha 47 tsu be tsuo sɔmɔmi ní tsumi ɔ de ke: “Ye bua jɔɔ ke i te si makɛ nɛ i sɔle kɛ ha Yehowa. E ngɛ bua jɔmi kaa o kɛ Yehowa maa tu munyu kekle ngɛ ligbi ɔ mi loko pu ɔ nɛ te si nɛ e ha nɛ je ɔ mi nɛ pee fɛu! Enɛ ɔ wo ɔ mi he wami nɛ i naa lɛ si ngɛ nike níhi tsuo nɛ e kɛ ha nɛ sɔlemi hu piɛɛ he ɔ he. Nɛ ke i yaa  hwɔ si nɛ i sɔle ɔ, i nyɛɔ hwɔɔ si kɛ he nile kpakpa.”

10. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa je hɛ sa kpo ngɛ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ he ɔ?

¹⁰ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ji nike ní kpa ko nɛ e sa nɛ wa je hɛ sa kpo ngɛ he. Yesu wo wɔ he wami kaa waa ya nɔ nɛ waa sɔle kɛ bi mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami. (Luka 11:9, 13) Yehowa guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ haa wɔ “he wami nɛ pe adesahi a nɔ́.” (2 Kor. 4:7; Níts. 1:8) Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa fĩ si ngɛ kahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ a mi.

11. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ?

¹¹ Mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa tsu ní tsumihi nɛ a kɛ wo wa dɛ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ. Mawu mumi ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ nyɛmihi nɛ wa ngɛ ɔ nɛ tsu ní saminya. Wa le hu kaa mumi klɔuklɔu ɔ pɛ lɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ tsuɔ níhi a he ní ngɛ Mawu sɔmɔmi mi.

12. Ngɛ La 139:23, 24 ɔ nya a, mɛni wa ma nyɛ maa sɔle konɛ mumi klɔuklɔu ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ waa pee?

¹² Blɔ kpa ko hu nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ji kaa wa maa sɔle kɛ bi konɛ e ye bua wɔ nɛ wa yɔse susumi loo akɔnɔ yayahi nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ. (Kane La 139:23, 24.) Ke wa pee jã a, Yehowa maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ye bua wɔ, nɛ wa maa le susumi loo akɔnɔ yaya nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ. Ke wa yɔse susumi loo akɔnɔ yaya nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ, e sa nɛ waa sɔle konɛ Mawu nɛ ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ wo wɔ he wami konɛ waa ye nɔ. Ke wa pee jã a, Yehowa maa na kaa wa sume nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ maa tsi mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami nya.​—Efe. 4:30.

13. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa mumi klɔuklɔu ɔ wawɛɛ nitsɛ?

¹³ Wa ma nyɛ ma je hɛsa kpo wawɛɛ ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ he ke wa susu níhi nɛ Mawu gu mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ ngɛ pee ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ he. Loko Yesu maa  kpale kɛ ho hiɔwe ya a, e de e kaseli ɔmɛ ke: “Ke mumi klɔuklɔu ɔ ná ba nyɛ nɔ ɔ, nyɛ ma ná he wami nɛ nyɛ maa pee ye we odasefohi . . . kɛ yaa su zugba a nɔ hehi nɛ a kɛ wawɛɛ ɔ.” (Níts. 1:8) Munyu nɛ ɔmɛ ngɛ mi bae ngɛ wa be nɛ ɔ mi pɛpɛɛpɛ. Ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami nya a, nihi maa pee ayɔ kpaanyɔ kɛ fã ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ je kɛ wɛ. Jehanɛ hu ɔ, Mawu we bi ngɛ mumi mi paradeiso ɔ mi ejakaa Mawu mumi ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa jeɔ su kpakpahi kaa suɔmi, bua jɔmi, tue mi jɔmi, tsui si tomi, mi mi jɔmi, kpakpa peemi, hemi kɛ yemi, he jɔmi kɛ he nɔ yemi kpo. Su nɛ ɔmɛ ji “mumi ɔ yiblii ɔ” nɛ. (Gal. 5:22, 23) Mumi klɔuklɔu ɔ ji nike ní nɛ se be!

14. Mɛni yemi kɛ buami nɛ́ wa nɛ lɛ wa náa ke waa kɛ wa he wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi?

¹⁴ Juetli nɛ wa nɛ ɔ eko ji kaa waa kɛ Yehowa kɛ e blɔ nya tomi fã nɛ ngɛ hiɔwe ɔ “pee kake kɛ ngɛ ní tsue.” (2 Kor. 6:1) Be fɛɛ be nɛ waa kɛ wa he maa wo kaselɔ peemi ní tsumi ɔ mi ɔ, e tsɔɔ kaa waa kɛ Yehowa pee kake kɛ ngɛ ní tsue. Paulo de ngɛ lɛ nitsɛ e he kɛ ni kpahi nɛ a ngɛ ní tsumi nɛ ɔ tsue ɔ a he ke: “Wa ji nihi nɛ a piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue.” (1 Kor. 3:9) Ke waa kɛ wa he wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa piɛɛ Yesu he kɛ ngɛ ní tsue. Mo kadi kaa benɛ Yesu fã e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a “ya pee nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ [e] kaseli” ɔ, e de ke: “I kɛ nyɛ ngɛ.” (Mat. 28:19, 20) Bɔfo ɔmɛ hu nɛɛ? Wa bua jɔɔ wawɛɛ kaa bɔfo ɔmɛ tsɔɔ wɔ blɔ ke wa ngɛ “neneene sane kpakpa a . . . [jajee] kɛ tsɔɔ ni nɛmɛ nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ”!​—Kpoj. 14:6.

15. Mo ha Baiblo mi nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ nɔ́ nɛ Yehowa peeɔ kɛ yeɔ bua ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi.

¹⁵ Mɛni nɛ yemi kɛ buami nɛ wa náa kɛ jeɔ hiɔwe ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa tsuɔ? Ke wa ngɛ Matsɛ Yemi ɔ wu ɔ fiae ɔ, ekomɛ ya pueɔ tsui kpakpahi a nɔ nɛ a waa. (Mat. 13:18, 23) Mɛnɔ lɛ haa nɛ anɔkuale wu nɛ ɔmɛ waa nɛ a woɔ yiblii? Yesu tsɔɔ kaa nɔ ko be nyɛe maa pee e se nyɛɛlɔ kaa ja “Tsɛ ɔ . . . gbla lɛ.” (Yoh. 6:44) Baiblo ɔ ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. Anɛ o kai be ko nɛ Paulo ye yi komɛ odase ngɛ Filipi ma a se ɔ lo? Mo kadi nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ a kpɛti nɔ kake nɛ a tsɛɛ lɛ ke Lidia a he. E de ke: “Yehowa bli e tsui mi gbajaa konɛ e bu níhi nɛ Paulo ngɛ dee ɔ tue.” (Níts. 16:13-15) Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Lidia blɔ fa mi ɔ, Yehowa gbla nihi ayɔhi abɔ kɛ ba e ngɔ.

16. Ke wa ye manye ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, mɛnɔ e sa nɛ waa ngɔ yi jemi ɔ kɛ ha?

¹⁶ Ke wa ye manye ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, mɛnɔ nɛ e sa nɛ waa ngɔ hɛ mi nyami ɔ kɛ ha? Paulo ha sane bimi nɛ ɔ heto be nɛ e ngma sɛ womi nɛ ɔ kɛ ya ha Korinto asafo ɔ. E de ke: “I du, Apolo pue nɔ nyu, se Mawu ya nɔ nɛ e ha nɛ e ngɛ wae, enɛ ɔ he ɔ, pi nɔ nɛ e duɔ ɔ ji nɔ́ ko, nɛ jã kɛ̃ nɛ pi nɔ nɛ e pueɔ nɔ nyu ɔ, mohu ɔ, Mawu, nɔ nɛ e haa nɛ e waa a.” (1 Kor. 3:6, 7) Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, e sa nɛ waa ngɔ yi jemi ɔ kɛ ha Yehowa ke wa ye manye ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi.

17. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa he blɔ nɛ wa ná kaa waa kɛ Mawu, Kristo kɛ bɔfo ɔmɛ “pee kake kɛ ngɛ ní tsue” ɔ?

¹⁷ Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa hɛ sa he blɔ nɛ wa ngɛ kaa waa kɛ Mawu, Kristo, kɛ bɔfo ɔmɛ “pee kake kɛ ngɛ ní tsue” ɔ? Wa ma nyɛ maa pee jã ke wa ngɔ he blɔ fɛɛ he blɔ nɛ wa ma ná a kɛ  fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha ni kpahi. Blɔhi fuu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee jã. Ekomɛ ji kaa wa maa ye odase ngɛ “ma hɛ mi kɛ we fɛɛ we mi.” (Níts. 20:20) Nihi fuu yeɔ odase be mi nɛ a be fiɛɛmi mi. Ke a kɛ nubwɔ ko kpe ɔ, a ngaa lɛ, nɛ a jeɔ huɛ bɔmi su kpo kɛ tsɔɔ lɛ konɛ a nyɛ nɛ a je ní sɛɛmi sisi. Ke nɔ ɔ hu je bua jɔmi kpo ɔ, a guɔ ga blɔ nɔ nɛ a kɛ lɛ sɛɛɔ Matsɛ Yemi ɔ he ní.

18-19. (a) Mɛni wa peeɔ kɛ pueɔ anɔkuale wu ɔ nɔ nyu? (b) Mo de níhi a si kpami ko nɛ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa ye bua Baiblo kaselɔ ko ha.

¹⁸ Akɛnɛ wa “piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue” he je ɔ, e sa nɛ wa du anɔkuale wu ɔ nɛ wa pue nɔ nyu hulɔ. Ke nɔ ko bua jɔ munyu ɔ he ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa kpale ya slaa lɛ, aloo waa to blɔ nya konɛ nɔ kpa ko nɛ ya slaa lɛ nɛ e kɛ lɛ nɛ je Baiblo ɔ kasemi sisi. Wa bua jɔɔ wawɛɛ ke wa na kaa Yehowa ngɛ Baiblo kaselɔ ɔ ye buae nɛ e ngɛ tsakemi pee ngɛ e si himi mi.

¹⁹ Mo susu Raphalalani nɛ e ji wɔtsɛ nɛ e ngɛ South Africa a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he nɛ o hyɛ. E bua jɔ nɔ́ nɛ a kɛ lɛ kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he. Se benɛ e ba na ngɛ Mawu Munyu ɔ mi kaa e sɛ nɛ waa kɛ nihi nɛ a gbo ɔ nɛ tu munyu ɔ, e he wa ha lɛ wawɛɛ kaa e maa kplɛɛ nɔ. (5 Mose 18:10-12) Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e ha nɛ Mawu dla e susumi. Nɛ kɛ yaa kɛ yaa a, e kpa tsopa a tsumi, e ngɛ mi kaa lɔ ɔ ji ní tsumi nɛ e tsuɔ kɛ náa e nya ngma mohu lɛɛ. Amlɔ nɛ ɔ, Raphalalani ye jeha 60. E de ke: “I naa Yehowa Odasefo ɔmɛ si kaa a ye bua mi ngɛ blɔhi fuu a nɔ. A ye bua mi nɛ i ná ní tsumi. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, i naa Yehowa si kaa e ye bua mi nɛ i tsake ye si himi, nɛ i ba pee Odasefo no, nɛ i kɛ ye he woɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi.”

20. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

²⁰ Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa susu juetlihi eywiɛ nɛ wa nɛ ɔ a he. Nɔ́ nɛ pe kulaa ji he blɔ nɛ wa ná kaa Yehowa ba pee wa Huɛ. Ke wa ba pee Yehowa huɛmɛ ɔ, e yeɔ bua wɔ nɛ wa náa juetli kpahi nɛ a nɛ ɔ a he se. Juetli nɛ ɔmɛ ekomɛ ji: sɔlemi, mumi klɔuklɔu ɔ kɛ yemi kɛ buami nɛ Yehowa, Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ kɛ haa wɔ. Nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa fia wa pɛɛ si kaa wa hɛ maa sa juetlihi nɛ a nɛ nɛ ɔmɛ wawɛɛ. Nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ waa na Yehowa si be fɛɛ be kaa e ba pee wa Huɛ kpakpa.