Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 22

Yaa Nɔ Nɛ O Nyɛɛ Ngɛ “Blɔ Klɔuklɔu” ɔ Nɔ

Yaa Nɔ Nɛ O Nyɛɛ Ngɛ “Blɔ Klɔuklɔu” ɔ Nɔ

“A maa je gbɛjegbɛ ko ngɛ lejɛ ɔ, nɛ a ma tsɛ lɛ ke Blɔ klɔuklɔu.”​—YES. 35:8.

LA 31 O Kɛ Mawu Nɛ Nyɛɛ!

NƆ́ NƐ WA MAA KASE a

1-2. Mɛni ji yi mi kpɔ ko nɛ he hia nɛ e sa kaa Israel bi nɛ a ngɛ Babilon ɔ nɛ a mwɔ? (Ezra 1:2-4)

 MATSƐ ɔ fia adafi ko! Yuda bi nɛ a ye nyɔguɛ maa pee jeha 70 ngɛ Babilon ɔ ye a he, nɛ a ma nyɛ maa kpale kɛ ho Israel ya. (Kane Ezra 1:2-4.) E ngɛ heii kaa Yehowa lɛ ha nɛ a ye a he. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de jã a? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Babilon bi pɔɛ nihi nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ ɔ a he ngmɛɛmi. (Yes. 14:4, 17) Se a ye Babilon nɔ kunimi, nɛ nɔ yelɔ ehe ɔ de Yuda bi ɔmɛ ke a ma nyɛ maa kpale kɛ ho a ma a mi ya. Enɛ ɔ he ɔ, e ma bi nɛ Yuda bi ɔmɛ tsuo titli ɔ, weku yihi nɛ a mwɔ yi mi kpɔ ko. E sa nɛ a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa je Babilon aloo a be jee. Eko ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha mɛ kaa a maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ ɔ. Mɛni he je?

2 Eko ɔ, a kpɛti nihi fuu wa ngɛ jeha mi, nɛ e he ma nyɛ maa wa ha mɛ kaa a maa hia blɔ gagaa nɛ ɔ. Jehanɛ hu ɔ, akɛnɛ a fɔ a kpɛti nihi fuu ngɛ Babilon he je ɔ, e peeɔ mɛ kaa Babilon ji a ma. A naa Israel zugba a kaa a nɛmɛ a nɔ́. Eko ɔ, Yuda bi ɔmɛ a ti nihi fuu ba pee niatsɛmɛ ngɛ Babilon. Enɛ ɔ he ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha mɛ kaa a maa je si himi nɛ ngɛ gbɔjɔɔ nɛ ɔ mi, loo ní tsumihi nɛ a ngɛ tsue ɔ he kɛ ho Israel ya.

3. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa maa jɔɔ Yuda bi nɛ a maa kpale kɛ ho Israel ya a?

3 Yuda bi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ le kaa ke a kpale kɛ ho Israel ya a, a ma ná he se wawɛɛ pe nɔ́ kpa ko nɛ a kɛ maa sã afɔle. Jɔɔmi nɛ pe kulaa nɛ a ma ná ji kaa a maa to anɔkuale jami sisi ekohu. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ma sɔlemi we maa pee 50 kɛ se kɛ ha lakpa mawuhi ngɛ Babilon, se sɔlemi we kake po be kɛ ha Yehowa ngɛ ma a mi. Afɔle sami la tɛ ko be nɛ Israel bi ɔmɛ kɛ maa sã afɔle kaa bɔ nɛ e biɔ nɛ a pee ngɛ Mose Mlaa a nya a, nɛ osɔfo ko hu be nɛ e maa sã afɔle nɛ ɔmɛ kɛ ha mɛ. Jehanɛ hu ɔ, nihi nɛ a jaa lakpa mawuhi nɛ a kɛ Yehowa mlaa amɛ tsu we ní ɔ hiɛ pe nihi nɛ a jaa Yehowa nɛ a kɛ e mlaa a tsuɔ ní ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yuda bi akpehi abɔ nɛ a suɔ Yehowa a ngɛ blɔ hyɛe kaa a maa kpale kɛ ho a ma a mi ya konɛ a ya to anɔkuale jami sisi ekohu.

4. Mɛni nɛ Yehowa wo si kaa e maa pee ha Yuda bi ɔmɛ nɛ a maa kpale kɛ ho Israel ya a?

4 Blɔ nɛ Israel bi ɔmɛ maa hia kɛ je Babilon kɛ ya Israel ɔ ma nyɛ ma he mɛ nyɔhiɔ eywiɛ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a be lɛ nae gbɔjɔɔ. Se Yehowa wo si kaa e ma je nyagbahi tsuo nɛ ma nyɛ maa tsi mɛ blɔ ɔ kɛ je blɔ ɔ nɔ. Yesaya ngma ke: “Nyɛɛ je gbɛjegbɛ tlɔmɔɔ ngɛ nga kplanaa a nɔ ha wa Mawu ɔ! . . . Zugba nɛ nɔ ngɛ tsakatsaka, kɛ nɔ́ nɛ nɔ ngɛ googagooga tsuo a nɔ nɛ sɔ.” (Yes. 40:3, 4) Moo po he foni nɛ o hyɛ. A ma dla blɔ ngua nɛ ɔ nɛ e maa fɔ si tlɔmɔɔ, nɛ zugba nɛ nɔ ngɛ googagooga tsuo nɔ maa sɔ. Nihi nɛ a maa nyɛɛ nɔ ɔ a bua maa jɔ wawɛɛ! E maa pee gbɔjɔɔ ha mɛ kaa a maa nyɛɛ blɔ tlɔmɔɔ nɔ, mohu pe nɛ a maa hi yokuhi kuɔe nɛ a maa hi kplee. E ma ha nɛ a he maa sɔ wawɛɛ.

5. Mɛni biɛ nɛ a kɛ wo okadi peemi blɔ ngua nɛ je Babilon kɛ yaa Israel ɔ?

5 Mwɔnɛ ɔ, ke o ngɛ blɔ ngua komɛ a nɔ nyɛɛe ɔ, o naa kaa a ngɔɔ biɛ loo nɔma ko kɛ kadiɔ blɔ ɔ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ okadi peemi blɔ ngua a nɛ Yesaya tu he munyu ɔ hu ngɛ biɛ ko. E ngma ke: “A maa je gbɛjegbɛ ko ngɛ lejɛ ɔ, nɛ a ma tsɛ lɛ ke ‘Blɔ klɔuklɔu.’ Yayami peelɔ ko yayami peelɔ ko be nyɛɛe ngɛ jamɛ a blɔ ɔ nɔ gblegbleegble.” (Yes. 35:8) Kɛ si womi nɛ ɔ kɔɔ Israel bi ɔmɛ a he ha kɛɛ? Nɛ kɛ e kɔɔ wɔ hu wa he ha kɛɛ mwɔnɛ ɔ?

NƆ́ NƐ “BLƆ KLƆUKLƆU” Ɔ TSƆƆ BLEMA, KƐ NƆ́ NƐ E TSƆƆ MWƆNƐ Ɔ

6. Mɛni he je nɛ a tsɛɛ blɔ nɛ je Babilon kɛ yaa Israel ɔ ke blɔ klɔuklɔu ɔ?

6 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, biɛ nɛ ji “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɛ a kɛ wo blɔ ngua a sa kadimi wawɛɛ! Mɛni he je nɛ a tsɛɛ blɔ ɔ ke blɔ klɔuklɔu ɔ? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, a be blɔ ngmɛe nɛ Yuda no ko nɛ e hi Israel kɔkɔɔkɔ, ke e ji “yayami peelɔ” nɛ e kɛ e he woɔ je mi bami yaya kɛ wɔ jami mi, loo e peeɔ yayami kpahi nɛ hɛdɔ ngɛ a he ɔ. Yuda bi nɛ a maa kpale kɛ ho Israel ya a ma ba pee ‘ma klɔuklɔu’ kɛ ha a Mawu ɔ. (5 Mose 7:6) Se kɛ̃ ɔ, e he maa hia nɛ nihi nɛ a je Babilon kɛ ba Israel ɔ nɛ a pee tsakemihi konɛ a sa Yehowa hɛ mi.

7. Mɛni tsakemihi nɛ e sa nɛ Yuda bi komɛ nɛ a pee? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

7 Kaa bɔ nɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, e ngɛ heii kaa a fɔ Yuda bi ɔmɛ a kpɛti nihi fuu ngɛ Babilon. Enɛ ɔ ha nɛ a kpɛti nihi fuu peeɔ a ní kaa Babilon bi ɔmɛ, nɛ a kɛ a mlaa amɛ hu tsuɔ ní. Benɛ Yuda bi ɔmɛ a kpɛti ni komɛ sɛ hlami kɛ ho Israel ya jeha babauu se ɔ, Ezra ná le kaa Yuda bi ɔmɛ a ti ni komɛ kɛ yihi nɛ a jaa amagahi ɔ sɛ gba si himi mi. (2 Mose 34:15, 16; Ezra 9:1, 2) Pee se ɔ, Amlaalo Nehemia na kaa bimɛ nɛ a kɛ yi nɛ ɔmɛ fɔ ngɛ Israel ɔ kase we Yuda bi ɔmɛ a gbi ɔ kulaa, nɛ enɛ ɔ ha nɛ e nya kpɛ e he wawɛɛ. (5 Mose 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Kɛ bimɛ nɛ ɔmɛ nɛ a fɔ ɔ ma plɛ kɛ suɔ Yehowa nɛ a sɔmɔ lɛ ha kɛɛ ke a nui Hebri gbi nɛ ji gbi pɔtɛɛ nɛ a ngma Mawu Munyu ɔ ngɛ mi ɔ? (Ezra 10:3, 44) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ Yuda bi nɛ ɔmɛ nɛ a pee tsakemi wawɛɛ. Se e he be wae ha mɛ kaa a maa pee tsakemi nɛ ɔmɛ ngɛ Israel nɛ ji he nɛ bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a maa to anɔkuale jami sisi ngɛ ekohu ɔ.​—Neh. 8:8, 9.

Kɛ je jeha 1919 ɔ mi ɔ, nyumuhi, yihi, kɛ jokuɛwi ayɔhi abɔ je Babilon Ngua a mi nɛ a ba ngɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ nyɛɛe (Hyɛ kuku 8)

8. Mɛni he je nɛ e sa nɛ níhi nɛ ya nɔ jehahi babauu nɛ be ɔ he nɛ hia wɔ mwɔnɛ ɔ? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

8 Eko ɔ, nɔ ko ma de ke, ‘nɔ́ nɛ ya nɔ ngɛ Yuda bi ɔmɛ a be ɔ mi ɔ sa kadimi wawɛɛ. Se anɛ níhi nɛ ya nɔ jehahi babauu nɛ be ɔ kɔɔ wa he mwɔnɛ ɔ lo?’ Ee, e kɔɔ wa he, ejakaa ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, wɔ hu wa ngɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ nyɛɛe. Wa piɛɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a he jio, wa piɛɛ ‘jijɔ kpa amɛ’ a he jio, e sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ. Ke wa pee jã a, e maa ye bua wɔ nɛ wa sɔmɔ Yehowa amlɔ nɛ ɔ, kɛ hwɔɔ se be mi nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ maa ngɔ jɔɔmi babauu kɛ ba a. b (Yoh. 10:16) Kɛ je jeha 1919 ɔ, nyumuhi, yihi kɛ jokuɛwi ayɔhi abɔ je lakpa jamihi tsuo nɛ ji Babilon Ngua a mi nɛ a ba ngɛ okadi peemi blɔ ɔ nɔ nyɛɛe. Eko ɔ, mo hu o piɛɛ nimli nɛ ɔmɛ a he. E ngɛ mi kaa nihi bɔni blɔ nɛ ɔ nɔ nyɛɛmi maa pee jeha 100 ji nɛ ɔ mohu lɛɛ, se nihi bɔni blɔ nɛ ɔ he ní tsumi jehahi babauu loko a bɔni nɔ nyɛɛmi.

BƆ NƐ A TSU BLƆ Ɔ HE NÍ HA

9. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yesaya 57:14 ɔ tsɔɔ kaa a ma tsu ní tsumi komɛ kɛ dla “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ?

9 Yehowa jé blɔ tsimi níhi tsuo nɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ ɔ kɛ ha Yuda bi nɛ a je Babilon ɔ. (Kane Yesaya 57:14.) Nɛ blɔ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɛ wa ngɛ nɔ nyɛɛe mwɔnɛ ɔ hu nɛɛ? Jeha lafahi abɔ nɛ be loko e maa su jeha 1919 ɔ, Yehowa gu nyumu komɛ nɛ a ngɛ bumi kɛ ha lɛ ɔ a nɔ kɛ dla blɔ nɛ ɔ nɔ konɛ nihi nɛ a nyɛ nɛ a je Babilon Ngua a mi. (Kɛ to Yesaya 40:3 ɔ he.) A tsu ní tsumihi nɛ he hia wawɛɛ konɛ pee se ɔ, nihi nɛ a ngɛ tsui kpakpa a nɛ a nyɛ nɛ a je lakpa jamihi a mi, nɛ a ba piɛɛ Yehowa we bi a he kɛ sɔmɔ lɛ. Mɛni ji “ní tsumi” komɛ nɛ a tsu ngɛ blɔ nɛ ɔ he? Nyɛ ha nɛ wa susu ekomɛ a he nɛ waa hyɛ.

Jehahi babauu se loko e maa su jeha 1919 ɔ, nyumuhi anɔkualetsɛmɛ komɛ ye bua kɛ dla blɔ ɔ nɔ, enɛ ɔ ha nɛ nihi fuu je Babilon Ngua a mi (Hyɛ kuku 10-11)

10-11. Mɛni blɔ nɔ nɛ Baiblo ɔ nɛ a tsɔɔ sisi nɛ a print ɔ ye bua nihi nɛ a ba le nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

10 Printing. Loko jeha 1415 ɔ maa su ɔ, nihi ngɔɔ a nine kɛ ngmaa Baiblo ɔ, nɛ ní tsumi nɛ ɔ he be babauu. Baiblo ɔ nɛ a ngɔ nine kɛ ngma a pɔɛ he, nɛ e he jua wa wawɛɛ. Se benɛ a kɛ klama bɔni Baiblo ɔ print mi ɔ, a nyɛ nɛ a print Baiblo ɔ fuu nɛ a gba kɛ ha nihi.

11 Gbi sisi tsɔɔmi. Jehahi babauu nɛ be ɔ, Baiblo ɔ ngɛ Latin gbi mi pɛ, nɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa pɛ nɛ a nu gbi nɛ ɔ. Se benɛ a kɛ klama bɔni womihi print mi ɔ, nyumuhi nɛ a ngɛ bumi kɛ ha Mawu ɔ bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a tsɔɔ Baiblo ɔ sisi kɛ ya gbi slɔɔtoslɔɔtohi nɛ nihi tuɔ ɔ mi. Amlɔ nɛ ɔ, nihi nɛ a kaneɔ Baiblo ɔ ma nyɛ maa ngɔ nɔ́ nɛ jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ ngɛ mɛ tsɔɔe ɔ kɛ to nɔ́ tutuutu nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ he.

Nyumuhi anɔkualetsɛmɛ komɛ ye bua kɛ dla blɔ ɔ nɔ, enɛ ɔ ha nɛ nihi fuu je Babilon Ngua a mi (Hyɛ kuku 12-14) c

12-13. Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ bɔ nɛ nyumu anɔkualetsɛmɛ komɛ nɛ a hi si ngɛ jeha 1835 ɔ mi ɔ pee kɛ kpa lakpa jamihi a he bo ha.

12 Baiblo kasemi womihi. Ni komɛ nɛ a kaseɔ Baiblo ɔ saminya a, kase níhi fuu ngɛ Mawu Munyu ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, a bɔ mɔde kaa a maa tsɔɔ ni kpahi nɔ́ nɛ a kase ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ a mi mi fu mɛ wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, kɛ je maa pee jeha 1835 ɔ, nyumuhi anɔkualetsɛmɛ komɛ bɔni dɛ womihi peemi konɛ a kɛ kpa jami hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ kɛ a lakpa tsɔɔmi ɔmɛ a he bo.

13 Maa pee jeha 1835 ɔ, nyumu ko nɛ yeɔ Mawu gbeye nɛ a tsɛɛ lɛ ke Henry Grew ɔ pee dɛ womi ko nɛ tu si fɔfɔɛ nɛ nihi nɛ a gbo ɔ ngɛ mi ɔ he munyu. Ngɛ jamɛ a dɛ womi ɔ mi ɔ, e da Ngmami ɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa wami nɛ gbo we ɔ ji nike ní nɛ je Mawu ngɔ, se pi nɛ a fɔɔ nɔ ko kɛ susuma loo klaa nɛ gbo we kaa bɔ nɛ jamihi fuu tsɔɔ ɔ. Ngɛ jeha 1837 ɔ mi ɔ, sane kpakpa fiɛɛlɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke George Storrs ɔ na dɛ womi nɛ ɔ eko ngɛ tlee mi. Benɛ e kane womi ɔ, e ná nɔ mi mami kaa e na anɔkuale ko nɛ he hia. Enɛ ɔ he ɔ, e bɔ mɔde kaa e maa tsɔɔ ni kpahi anɔkuale ɔ nɛ e kase ɔ. Ngɛ jeha 1842 ɔ mi ɔ, e tu munyu ko nɛ e yi ji, “An Inquiry​—Are the Wicked Immortal?” Níhi nɛ George Storrs ngma a ná niheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Charles Taze Russell ɔ nɔ he wami wawɛɛ.

14. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ ná ní tsumi nɛ a tsu ngɛ okadi peemi blɔ ɔ nɔ ɔ he se? (Hyɛ foni ɔ hulɔ.)

14 Mɛni blɔ nɔ nɛ Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ ná ní tsumi nɛ a tsu blema ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ he se? A hla níhi a mi ngɛ womi komɛ kaa lexicon, concordance kɛ Baiblo sisi tsɔɔmi slɔɔtoslɔɔtohi a mi. Womi nɛ ɔmɛ tsuo ji womihi nɛ a pee nɛ a ba ná ngɛ a be ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, a ná níhi a mi hlami nɛ nyumu komɛ kaa Henry Grew, George Storrs, kɛ ni kpahi pee ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he se. Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a pee womihi kɛ dɛ womihi fuu kɛ tsɔɔ Baiblo ɔ mi. Jã nɛ a pee ɔ tsɔɔ kaa mɛ nitsɛmɛ hu a tsu ní ngɛ okadi peemi blɔ nɛ ɔ nɔ.

15. Mɛni ji ní komɛ nɛ a he hia nɛ ya nɔ ngɛ jeha 1919 ɔ mi?

15 Kɛ je jeha 1919 ɔ mi ɔ, Babilon Ngua a ná we Mawu we bi a nɔ he wami hu. Jamɛ a jeha a mi nɛ a hla “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” nɛ. “Tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” tsu ní wawɛɛ konɛ tsui kpakpatsɛmɛ nɛ a bɔni “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ nyɛɛmi. (Mat. 24:45-47) Ní tsumi nɛ anɔkualetsɛmɛ tsu kɛ be ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ ye bua nɛ nihi ba ngɛ blɔ ngua a nɔ nyɛɛe, nɛ a ngɛ Yehowa kɛ e yi mi tomi ɔmɛ a he ní kasee. (Abɛ 4:18) Jehanɛ hu ɔ, a ma nyɛ maa ba a je mi ngɛ Yehowa mlaa amɛ a nya. Yehowa hyɛ we blɔ kaa e sɔmɔli nɛ a pee tsakemihi nɛ he hia a tsuo si kake, mohu ɔ, e tsuɔ e we bi a he bɔɔbɔɔbɔɔ. (Hyɛ daka nɛ ji, “ Yehowa Tsuɔ E We Bi A He Bɔɔbɔɔbɔɔ.”) Hyɛ bɔ nɛ wa bua maa jɔ ha ke wa nyɛ nɛ wa pee níhi nɛ maa sa Yehowa hɛ mi ɔ!​—Kol. 1:10.

LOLOOLO Ɔ, NIHI NGƐ “BLƆ KLƆUKLƆU” Ɔ NƆ NYƐƐE

16. Kɛ je jeha 1919 ɔ, mɛni ní tsumi nɛ a tsu ngɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ he? (Yesaya 48:17; 60:17)

16 Ke a pee blɔ ko ɔ, e he hia nɛ a tsu he ní be fɛɛ be. Kɛ je jeha 1919 ɔ, a ngɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ he ní tsue kɛ yi mi tomi ɔ kaa nihi ma nyɛ maa je Babilon Ngua a mi nɛ a ba nyɛɛ nɔ. Tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ nɛ a hla a je e ní tsumi sisi oya nɔuu, nɛ ngɛ jeha 1921 ɔ mi ɔ, a pee Baiblo kasemi womi ko konɛ a kɛ ye bua ni hehi nɛ́ a kase Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ. Jamɛ a womi ɔ ji The Harp of God. A gba maa pee ayɔ ekpa kɛ ha nihi ngɛ gbihi 36 mi, nɛ nihi fuu kase anɔkuale ɔ ngɛ womi nɛ ɔ mi. Mwɔnɛ ɔ, wa ná womi ehe ko nɛ waa kɛ nihi kaseɔ nɛ ji, O Ma Nyɛ Ma Ná Bua Jɔmi Kɛ Ya Neneene! Nɛ ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, Yehowa guɔ e we asafo ɔ nɔ nɛ e kɛ blɔ tsɔɔmi haa wɔ kɛ jeɔ Baiblo ɔ mi be fɛɛ be. E ngɛ jã pee konɛ e ye bua wɔ nɛ waa nyɛɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ.​—Kane Yesaya 48:17; 60:17.

17-18. Jije “Blɔ klɔuklɔu” ɔ kɛ wɔ ma ya su?

17 Wa ma nyɛ ma de kaa be fɛɛ be nɛ nɔ ko maa kplɛɛ kaa a kɛ lɛ nɛ kase Baiblo ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa e ná he blɔ nɛ e kɛ maa nyɛɛ “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ. Ni komɛ nyɛɛɔ blɔ ngua nɛ ɔ nɔ be bɔɔ pɛ kɛkɛ a je nɔ. Ni kpahi hu fia a pɛɛ si kaa a maa nyɛɛ blɔ nɛ ɔ nɔ kɛ ya si benɛ a maa su he nɛ a yaa a. Jije ji he nɛ wa yaa a?

18 Nihi nɛ a ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa ya hiɔwe ɔ, “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɛ a ngɛ nɔ nyɛɛe ɔ kɛ mɛ ma ya su “Mawu paradeiso ɔ mi” ngɛ hiɔwe. (Kpoj. 2:7) Nɛ nihi nɛ a ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa hi zugba a nɔ hu ɔ, blɔ ngua a nɛ a ngɛ nɔ nyɛɛe ɔ ma ha nɛ a maa ye mluku ngɛ jeha 1,000 ɔ nyagbe. Ke o ngɛ blɔ ngua nɛ ɔ nɔ nyɛɛe mwɔnɛ ɔ, koo hyɛ o se, nɛ koo kpale hulɔ kɛ ya si benɛ o maa gbe o blɔ hiami ɔ nya ngɛ je ehe ɔ mi. Waa kɛ bua jɔmi ngɛ mo dee ke, “O kɛ nyɛɛmi saminya oo.”

LA 24 Nyɛɛ Ba Yehowa Yoku ɔ Nɔ

a Yehowa tsɛ okadi peemi blɔ ngua nɛ je Babilon kɛ yaa Israel ɔ ke “Blɔ klɔuklɔu.” Anɛ Yehowa pee blɔ ko kaa jã kɛ ha e we bi ngɛ wa be nɛ ɔ mi lo? Ee! Kɛ je jeha 1919 ɔ mi ɔ, nimli ayɔhi abɔ je Babilon Ngua a mi, nɛ a ba bɔni “Blɔ klɔuklɔu” ɔ nɔ nyɛɛmi. E sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ “Blɔ klɔuklɔu” nɛ ɔ nɔ kɛ ya si benɛ wa maa su he nɛ wa yaa a.

c FONI Ɔ MI TSƆƆMI: Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ nɛ a kɛ Baiblo kasemi womihi nɛ a pee nɛ a ba ná a kɛ ngɛ níhi a mi hlae.