1, 2. Moo tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e hia nɛ waa wo nihi he wami.

YIHEYO ko nɛ ye jeha 18 nɛ a tsɛɛ lɛ Cristina a de ke: “Ye fɔli pɔɛ mi he wami womi, mohu ɔ, a tuɔ ye he munyu yaya behi fuu. Nɛ a munyu ɔmɛ yeɔ nɔ tsui wawɛɛ. A deɔ ke i peeɔ jokuɛwi a ní, ye yi ta, nɛ i kle tsɔ. Enɛ ɔ he ɔ, i pɔɔ ya fomi nɛ i kɛ mɛ sɛɛ we ní. E peeɔ mi kaa se nami ko be ye he.” ^[1] Ke a wui nihi he wami ɔ, a bua be a he jɔe ngɛ si himi mi!

² Se ke wa woɔ nihi he wami ɔ, a bua maa jɔ wawɛɛ. Niheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Rubén ɔ de ke: “Jehahi babauu be nɛ e peeɔ mi kaa se nami ko be ye he. Se ligbi ko ɔ, benɛ i kɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ fiɛɛmi tso mi ɔ, e to he hɛ kaa ye bua jɔɛ. Benɛ i de lɛ nɔ́ nɛ ngɛ mi pee ɔ, e bu mi tue, nɛ e nu mi sisi. Lɔ ɔ se ɔ, e kai mi ní kpakpahi nɛ i ngɛ tsue ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e kai mi Yesu munyu nɛ tsɔɔ kaa wa ti nɔ tsuaa nɔ he jua wa pe otokliihi babauu ɔ. I kaiɔ jamɛ a ngmami ɔ, nɛ e woɔ ye bua wawɛɛ. Asafo mi nɔkɔtɔma nɛ ɔ munyu ɔ ye bua mi wawɛɛ.”—Mat. 10:31.

3. (a) Mɛni bɔfo Paulo de ngɛ he wami womi he? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

³ E be nyakpɛ kaa Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa wo nihi he  wami daa. Bɔfo Paulo ngma womi kɛ ya ha Kristofohi nɛ a ji Hebri bi ɔ. E de ke: ‘Ye nyɛmimɛ, nyɛɛ hyɛ saminya, konɛ nyɛ ti nɔ ko kó hɛɛ juɛmi yaya nɛ be hae nɛ e he ye, nɛ e ko ba tsɔ Mawu hɛ kalɔ ɔ hɛ mi atua. Mohu ɔ, nyɛɛ kɛ nyɛ sibi nɛ tu he wami womi munyu daa ligbi. Kɛkɛ ɔ, yayami be nyɛ ti nɔ ko sisie nɛ e gbo Mawu tue.’ (Heb. 3:12, 13) Ke o kai be ko nɛ nɔ ko tu he wami womi munyu kɛ tsɔɔ mo, kɛ bɔ nɛ lɔ ɔ wo mo he wami ha a, o maa na kaa e he hia wawɛɛ nɛ a wo nihi he wami. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu sane bimihi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ a he: Mɛni he je nɛ e hia nɛ waa wo nihi he wami ɔ? Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yehowa, Yesu, kɛ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi ke wa ngɛ nihi he wami woe ɔ? Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ wo nihi he wami saminya?

4. Mɛnɔmɛ nɛ a hia he wami womi, se mɛni he je nɛ a wui nihi he wami mwɔnɛ ɔ?

⁴ Wa ti nɔ tsuaa nɔ hia he wami womi, titli ɔ, ke e ngɛ wae. Ní tsɔɔlɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Timothy Evans ɔ tsɔɔ kaa, ‘Jokuɛwi hia he wami womi kaa bɔ nɛ tsohi hu hia nyu ɔ. Ke a wo jokuɛ ko he wami ɔ, e haa nɛ e naa kaa se nami ngɛ e he, nɛ nihi a bua jɔɔ e he.’ Se wa ngɛ je nɛ mi wa mi. Nihi foɔ mɛ nitsɛmɛ pɛ a nɔ mi, a nɛ nɔ mɔbɔ, nɛ a wui nɔ he wami. (2 Tim. 3:1-5) Fɔli komɛ je we a bimɛ ɔmɛ a yi akɛnɛ mɛ hu a fɔli je we a yi gblee ɔ he je. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ní tsuli fuu ngɛ nɛ a nitsumitsɛmɛ je we a yi, enɛ ɔ he ɔ, a deɔ ke a wui mɛ he wami.

5. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ wo nihi he wami?

⁵ Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ a je e yi ɔ, lɔ ɔ woɔ lɛ he wami. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa wo nihi he wami ke wa de mɛ kaa a ngɛ su kpakpahi, aloo ‘wa wo ni nɛmɛ nɛ a hao ɔ he wami.’ (1 Tes. 5:14) Hela munyu nɛ a pɔɔ sisi tsɔɔmi ke “he wami womi” ɔ tsɔɔ kaa “o ma ha nɛ nɔ ko nɛ hɛ lɛ kɛ su o he.” Ke waa kɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi pee kake kɛ ngɛ sɔmɔe ɔ, lɔ ɔ haa nɛ wa náa he blɔ kɛ woɔ mɛ he wami. (Kane Fiɛlɔ 4:9, 10.) Enɛ ɔ he ɔ, mo bi o he ke: Anɛ i haa nɛ ni kpahi leɔ nɔ́ he je nɛ i suɔ mɛ, nɛ ye bua jɔɔ a he ɔ lo? Loko wa ma ha sane bimi nɛ ɔ heto ɔ, e sa nɛ wa susu abɛ nɛ ɔ he: “Munyu nɛ a tu ngɛ be nɛ sa mi ɔ, hyɛ bɔ nɛ e hi ha!”—Abɛ 15:23.

6. Mɛni he je nɛ Abosiami ngɛ hlae nɛ e wo wa kɔni mi nyu ɔ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

⁶ Satan Abosiami ngɛ hlae nɛ e wo wa kɔni mi nyu, ejakaa e le kaa ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi ma gbɔjɔ. Abɛ 24:10 de ke: “Ke haomi ba o nɔ, nɛ o pee gbedee ɔ, e tsɔɔ kaa o he wami pi saasaa.” Satan bɔ mɔde kaa e ma ha nɛ Hiob kɔni mi nɛ jɔ̃, enɛ ɔ he ɔ, e ha nɛ Hiob kɛ si himi nɛ mi wa kpe. Se Satan yi manye. Hiob ya nɔ nɛ e ye Yehowa anɔkuale. (Hiob 2:3; 22:3; 27:5) Wɔ hu wa ma nyɛ maa hwu kɛ si Abosiami kɛ gu he wami nɛ wa maa wo wa weku li kɛ nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ nɔ. Enɛ ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ ngɛ wa wehi a mi, kɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ, nɛ wa maa hi si slɔkee.

7, 8. (a) Mɛni Baiblo mi nɔ hyɛmi níhi nɛ tsɔɔ kaa Yehowa le nɔ́ he je nɛ e sa kaa a wo nihi he wami? (b) Mɛni blɔ nɔ fɔli ma nyɛ maa gu kɛ kase Yehowa? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁷ Yehowa. La polɔ ɔ la ke: ‘Nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃, kɛ nihi nɛ a be hɛ nɔ kami ɔ, Yehowa hii a kasa nya, konɛ e wo mɛ he wami.’ (La 34:18) Benɛ gbalɔ anɔkualetsɛ Yeremia ngɛ gbeye yee nɛ e kɔni mi jɔ̃ ɔ, Yehowa wo lɛ he wami. (Yer. 1:6-10)  Moo hyɛ bɔ nɛ gbalɔ Daniel nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ bua maa jɔ ha benɛ Mawu tsɔ e bɔfo ko nɛ e ba wo lɛ he wami ɔ. Bɔfo ɔ de Daniel ke: “Mawu suɔ o sane”! (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Anɛ o ma nyɛ maa wo fiɛɛli, blɔ gbali, kɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a wa ngɛ jeha mi nɛ a nyɛ we nɛ a pee kaa bɔ nɛ a nyɛɔ peeɔ sa a he wami lo?

⁸ Mawu de we ke akɛnɛ e kɛ e Bi nɛ e suɔ lɛ wawɛɛ ɔ tsu ní jehahi fuu he je ɔ, e he hia we nɛ e je e yi, aloo e wo lɛ he wami benɛ e ba zugba a nɔ ɔ. Mohu ɔ, Yesu nu nɛ e Tsɛ ɔ kɛ lɛ tu munyu kɛ je hiɔwe si enyɔ. Yehowa de ke: “Imi nitsɛ ye bi nɛ i suɔ ji nɛ ɔ nɛ! Ee, i ngɛ e he bua jɔmi saminya.” (Mat. 3:17; 17:5) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Mawu je Yesu yi, nɛ e ha nɛ e le kaa e ngɛ mɔde bɔe. Yehowa wo Yesu he wami benɛ e je e sɔmɔmi ɔ sisi ngɛ zugba a nɔ, kɛ benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa gbe nya a. E ngɛ heii kaa enɛ ɔ wo Yesu he wami wawɛɛ. Nyɔ mi nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e hao wawɛɛ, enɛ ɔ he ɔ, Yehowa tsɔ bɔfo ko nɛ e ba wo lɛ he wami. (Luka 22:43) Ke fɔlɔ ji mo ɔ, moo kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yehowa pee ɔ nɛ o wo o bimɛ he wami, nɛ o je a yi be fɛɛ be nɛ o maa na kaa a ngɛ mɔde bɔe ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ o wo mɛ he wami wawɛɛ ke o na kaa a kɛ kahi ngɛ kpee ngɛ sukuu ɔ.

9. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ bɔ nɛ Yesu kɛ e bɔfo ɔmɛ hi si ha a he?

⁹ Yesu. Gbɔkuɛ nɛ Yesu to Kaimi ɔ sisi ɔ, nɔ́ kake nɛ e kadi ngɛ e bɔfo ɔmɛ a he ji kaa a woɔ a he nɔ. Yesu je he si bami mi nɛ e fɔ a nane he, se loloolo ɔ, a sã nya ngɛ nɔ nɛ ji ngua ngɛ a kpɛti ɔ he, nɛ ngɛ Petro blɔ fami po lɛɛ, e he e he ye tsɔ. (Luka 22:24, 33, 34) Se kɛ̃ ɔ, Yesu je e bɔfo anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ a yi kaa a fĩ e se ngɛ kahi nɛ e kɛ kpe ɔmɛ tsuo a mi. E wo mɛ si kaa a ma tsu ní wawɛɛ pe lɛ, nɛ e ha nɛ a le kaa Mawu suɔ mɛ wawɛɛ. (Luka 22:28; Yoh. 14:12; 16:27) Wa ma nyɛ ma bi wa he ke, ‘Anɛ i kaseɔ Yesu nɛ i jeɔ ni kpahi a yi ngɛ su kpakpahi nɛ a ngɛ ɔ he pe nɛ ma ngɔ ye juɛmi kɛ ma a gbɔjɔmihi a nɔ lo?’

10, 11. Mɛni bɔfo Paulo pee kɛ tsɔɔ kaa e le nɔ́ he je nɛ e sa kaa a wo nihi he wami ɔ?

¹⁰ Bɔfo Paulo. Paulo tu e nyɛmimɛ ɔmɛ a he munyu kpakpa ngɛ e sɛ womi ɔmɛ a mi. E ngɛ mi kaa e kɛ a kpɛti ni komɛ hia blɔ behi fuu nɛ e le a gbɔjɔmihi mohu lɛɛ, se e tu a he munyu kpakpa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Paulo tsɔɔ kaa Timoteo ‘yeɔ anɔkuale, nɛ e suɔ lɛ, ejakaa e le Kristo.’ E le kaa Timoteo maa je e tsui mi kɛ ye bua e nyɛmimɛ Kristofohi. (1 Kor. 4:17; Filip. 2:19, 20) Bɔfo Paulo tu Tito hu he munyu kaa ‘e he piɛlɔ ji lɛ, nɛ e kɛ lɛ tsuo nɛ ngɛ ní tsue konɛ e hi ha asafo ɔ.’ (2 Kor. 8:23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ maa wo Timoteo kɛ Tito he wami wawɛɛ, nɛ a maa na kaa Paulo susuɔ a he!

¹¹ Paulo kɛ Barnaba ngɔ a wami kɛ wo oslaa mi, nɛ a kpale a se kɛ ho he nɛ a wa mɛ yi mi ngɛ ɔ ya. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ ni hehi nɛ a ba pee kaseli kɛ kahi ngɛ kpee ngɛ Listra a, Paulo kɛ Barnaba kpale kɛ ya lejɛ ɔ nɛ a ya wo mɛ he wami, e ngɛ mi kaa a wa mɛ yi mi wawɛɛ ngɛ lejɛ ɔ mohu lɛɛ. (Níts. 14:19-22) Nimli asafo ko pee Paulo basabasa ngɛ Efeso. Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:1, 2 ɔ de ke: “Benɛ basabasa a se po ɔ, Paulo tsɔ ya tsɛ nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ba. E kɛ mɛ tu munyu, nɛ e wo mɛ he wami. Lɔ ɔ se ɔ, e sɛ mɛ, nɛ e pue nɔ kɛ ho Makedonia ya. E kpa si kɛ gu lejɛ ɔ kpokpa amɛ a nɔ, nɛ e tu munyuhi saminya kɛ wo ni ɔmɛ he wami. Jehanɛ ɔ, e ba su Akaya.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Paulo bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa e maa wo nihi he wami.

12. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa kpe ɔmɛ yeɔ bua wɔ konɛ waa wo wa sibi he wami?

¹² Yehowa suɔ kaa e hi ha wɔ. Enɛ ɔ he je nɛ e deɔ wɔ kaa waa kpe daa a nɛ. Wa kaseɔ Yehowa he ní, nɛ wa woɔ wa sibi he wami ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a sisi. (Kane Hebri Bi 10:24, 25.) Wa kpeɔ kɛ kaseɔ ní, nɛ wa woɔ wa sibi he wami kaa bɔ nɛ Yesu kaseli ɔmɛ pee ɔ. (1 Kor. 14:31) Cristina nɛ wa wo e ta kɛ sɛ hlami ɔ de ke: “Nɔ́ nɛ ye bua jɔ he ngɛ wa kpe ɔmɛ a he ji bɔ nɛ nyɛmimɛ jeɔ suɔmi kpo, nɛ a woɔ mi he wami ha a. Be komɛ ɔ, loko ma su Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ, i naa kaa i hao. Se nyɛmimɛ yihi hɛɛ mɛ kɛ suɔ ye he, a fuaa mi, nɛ a deɔ mi ke o he ngɛ fɛu. A deɔ mi ke a suɔ mi, nɛ a bua jɔ kaa i ngɛ hɛ mi yae ngɛ Mawu jami mi. Ke a wo mi he wami kikɛ nɛ ɔ, kɛkɛ ye tsui nɔ ye mi!” Hyɛ bɔ nɛ e hi ha kaa wa maa “wo wa sibi he wami”!—Rom. 1:11, 12.

13. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa wo Mawu sɔmɔli nɛ a ngɛ níhi a si kpami po he wami ɔ?

¹³ Mawu sɔmɔli nɛ a ngɛ níhi a si kpami po hia he wami womi. Mo susu Yoshua he nɛ o hyɛ. E kɛ jehahi fuu ye Mawu anɔkuale. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa de Mose ke e ya wo lɛ he wami. Yehowa de Mose ke: “Wo Yoshua mlaa, nɛ o wo lɛ kã kɛ he wami; ejakaa lɛ ji nɔ nɛ maa nyɛɛ ma a hɛ mi kɛ po pa a kɛ ya ngɔ zugba a nɛ o ngɛ hyɛe ɔ.” (5 Mose 3:27, 28) A kɛ ní tsumi ngua ko wo Yoshua dɛ kaa e nyɛɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi konɛ a ya ngɔ Si Womi Zugba a. E he hia nɛ a wo Yoshua he wami, ejakaa e kɛ kahi fuu maa kpe, nɛ ke e hi kulaa a, a maa ye e nɔ ngɛ ta kake mi. (Yosh. 7:1-9) Enɛ ɔ he ɔ, e be nyakpɛ kaa Yehowa tsɔ kaa a ya wo Yoshua kã kɛ he wami! Lɔ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa wo asafo mi nikɔtɔmahi kɛ kpɔ mi nɔ hyɛli po he wami, ejakaa a bɔɔ mɔde wawɛɛ kɛ hyɛɛ Mawu to ɔmɛ a nɔ. (Kane 1 Tesalonika Bi 5:12, 13.) Kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko de ke: “Be komɛ ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ ngmaa wɔ sɛ womi, nɛ a tsɔɔ kaa a bua jɔ wawɛɛ kaa wa ba slaa mɛ, enɛ ɔ he ɔ, a naa wɔ si. Waa kɛ womi nɛ ɔmɛ toɔ, nɛ ke wa kɔni mi jɔ̃ ɔ, wa woɔ nɛ wa kaneɔ. A woɔ wɔ he wami wawɛɛ.”

14. Mɛni tsɔɔ kaa yi jemi kɛ he wami womi haa nɛ ga womi nuɔ tso?

¹⁴ Asafo mi nikɔtɔmahi kɛ fɔli le kaa ke a ma nyɛ maa ngɔ Baiblo ɔ kɛ wo nɔ ko ga nɛ e maa nu tso ɔ, e sa nɛ a je nɔ ɔ yi nɛ a wo lɛ he wami. Benɛ Paulo je Korinto bi ɔmɛ a yi kaa a kɛ ga womi nɛ e kɛ ha mɛ ɔ tsu ní ɔ, eko ɔ, lɔ ɔ wo mɛ he wami nɛ a ya nɔ nɛ a pee nɔ́ nɛ da. (2 Kor. 7:8-11) Bitsɛ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Andreas nɛ e ngɛ bimɛ enyɔ ɔ de ke: “Ke wa wo jokuɛwi he wami ɔ, e woɔ mɛ gɛjɛmi, nɛ e haa nɛ a yaa hɛ mi ngɛ Mawu jami mi. Ke wa je nihi a yi benɛ wa ngɛ mɛ ga woe ɔ, lɔ ɔ  haa nɛ ga womi ɔ nuɔ tso wawɛɛ. E ngɛ mi kaa wa bimɛ ɔmɛ le nɔ́ nɛ da mohu lɛɛ, se akɛnɛ wa woɔ mɛ he wami daa he je ɔ, a peeɔ nɔ́ nɛ da be fɛɛ be.”

15. Mɛni ji blɔ kake nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ wo nihi he wami?

¹⁵ Moo tsɔɔ kaa o bua jɔ nyɛmimɛ ɔmɛ a mɔde bɔmi kɛ a su kpakpa amɛ a he. (2 Kron. 16:9; Hiob 1:8) Ke si fɔfɔɛ nɛ wa ngɛ mi ɔ ha we nɛ wa nyɛ nɛ waa pee fuu kɛ fĩ Matsɛ Yemi ɔ se po ɔ, Yehowa kɛ Yesu bua jɔɔ nɔ́ nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nyɛɔ peeɔ ɔ he. (Kane Luka 21:1-4; 2 Korinto Bi 8:12.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa nyɛmimɛ komɛ nɛ a wa ngɛ jeha mi ɔ yaa asafo mi kpehi, a haa sanehi a heto, nɛ a yaa fiɛɛmi daa. Anɛ e sɛ kaa wa jeɔ a yi nɛ waa wo mɛ he wami lo?

16. Mɛni he je nɛ e sɛ nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa maa wo nihi he wami ɔ?

¹⁶ Moo wo nihi he wami be tsuaa be nɛ o ma ná he blɔ ɔ. Ke wa na kaa nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ sa yi jemi ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa je e yi. Mo susu nɔ́ nɛ ba benɛ Paulo kɛ Barnaba ngɛ Antiokia ngɛ Pisidia a he nɛ o hyɛ. Nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ kpe he ɔ de mɛ ke: “Nyɛmimɛ, ke nyɛ ngɛ munyu ko nɛ maa wo ni ɔmɛ he wami ɔ, nyɛɛ tu.” Paulo ngɔ he blɔ ɔ kɛ wo mɛ he wami. (Níts. 13:13-16, 42-44) Ke wa ma nyɛ maa tu munyu ko kɛ wo nihi he wami ɔ, mɛni he je nɛ wa pee we jã a? Ke waa kɛ pee wa su kaa wa maa wo nihi he wami ɔ, nihi hu maa wo wɔ he wami.—Luka 6:38.

17. Mɛni ji blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ je nihi a yi?

¹⁷ Moo je o tsui mi kɛ wo nihi he wami, nɛ o tsɔɔ mɛ nɔ́ pɔtɛɛ nɛ a bɔ he mɔde ɔ. E hi kaa o maa de nɔ́ ko kɛ je nihi a yi, aloo nɛ o kɛ wo mɛ he wami mohu lɛɛ, se sɛ gbi nɛ Yesu kɛ mane Kristofohi nɛ a ngɛ Tiatira a tsɔɔ kaa e maa hi wawɛɛ kaa wa maa tsɔɔ nihi nɔ́ pɔtɛɛ nɛ a bɔ he mɔde. (Kane Kpojemi 2:18, 19.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke fɔlɔ ji mo ɔ, o ma nyɛ ma de o bimɛ ɔmɛ kaa o bua jɔ bɔ nɛ a ngɛ a hɛ mi yae ngɛ Mawu jami mi ha a he. O ma nyɛ ma de binyɛ ko nɛ e ji fɔlɔ kake ɔ bɔ nɛ o bua jɔ mɔde nɛ e ngɛ bɔe kaa e maa tsɔse e bimɛ ɔmɛ ngɛ haomihi nɛ e kɛ ngɛ kpee tsuo se ɔ he ha. Ke wa je nihi a yi, nɛ wa wo mɛ he wami ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, e ma nyɛ maa wo yiblii kpakpa!

18, 19. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ wo wa sibi he wami?

¹⁸ Yehowa nitsɛ be wɔ dee ke wa ya wo nɔ ko he wami kaa bɔ nɛ e de Mose kaa e ya wo Yoshua he wami nɛ e wo lɛ kã a. Se kɛ̃ ɔ, ke wa tu he wami womi munyu kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ kɛ ni kpahi ɔ, Mawu bua jɔɔ. (Abɛ 19:17; Heb. 12:12) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nɔ ko tu magbɛ nɔ munyu ko ɔ, wa ma nyɛ ma de lɛ níhi nɛ wa kase ngɛ e munyu ɔ mi, aloo bɔ nɛ e munyu ɔ ye bua wɔ nɛ wa nu ngmami ko sisi ha. Nyɛmiyo ko ngma sɛ womi kɛ ya ha nɔ ko nɛ je asafo kpa mi nɛ́ e ba tu munyu ngɛ e we asafo ɔ mi ɔ. E ngma ke: “E ngɛ mi kaa hɛngmɛfia bɔɔ pɛ waa kɛ sɛɛ ní mohu lɛɛ, se o yɔse kaa i hao, nɛ o wo mi he wami. I suɔ nɛ ma de mo kaa, benɛ o ngɛ munyu ɔ tue ngɛ kpoku ɔ nɔ, kɛ benɛ o kɛ mi ngɛ ní sɛɛe tsuo ɔ, i na lɛ kaa e ji nike ní ko nɛ Yehowa kɛ ngɛ mi hae.”

¹⁹ Wa ma nyɛ maa gu blɔhi fuu a nɔ kɛ wo nihi he wami ke waa kɛ Paulo munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tsu ní: “Nyɛɛ wo nyɛ sibi he wami, nɛ nyɛɛ ye bua nyɛ sibi kaa bɔ nɛ nyɛ ngɛ pee amlɔ nɛ ɔ.” (1 Tes. 5:11) Ke ‘waa kɛ wa sibi tu he wami womi munyu daa ligbi’ ɔ, Yehowa bua maa jɔ wɔ tsuo wa he.