1-2. Mɛni ji yi mi tomi kpakpa komɛ a he je nɛ e sa nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ wa sibi?

WA NGƐ yi mi tomi kpakpahi a he je nɛ e sa nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ. Mɛni ji yi mi tomi nɛ ɔmɛ ekomɛ? Mo kadi bɔ nɛ Baiblo mi abɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ ha nɛ wa ná sane bimi nɛ ɔ heto: “Koo ngmɛɛ suɔmi nɛ se pui kɛ anɔkuale yemi he. . . . Kɛkɛ ɔ, o ma ná hɛ mi nyami kɛ nɔ́ se kɔmi nitsɛnitsɛ ngɛ Mawu kɛ adesa hɛ mi.” “Nɔ nɛ jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo ɔ, lɛ nitsɛ e náa he se.” “Nɔ fɛɛ nɔ nɛ diɔ dami kɛ suɔmi nɛ se pui se ɔ . . . ma ná wami.”—Abɛ 3:3, 4; 11:17, sisi ningma; 21:21, NW.

² Abɛ nɛ ɔmɛ wo yi mi tomi etɛ a he je nɛ e sa nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo ɔ a ta. Kekleekle ɔ, suɔmi nɛ se pui kpo nɛ wa jeɔ ɔ haa nɛ wa he jua waa ngɛ Yehowa hɛ mi. Enyɔne, ke wa je suɔmi nɛ se pui kpo ɔ, wɔ nitsɛmɛ wa náa he se. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, huɛ bɔmi kpakpa hii waa kɛ ni kpahi wa kpɛti. Etɛne ɔ, ke wa je suɔmi nɛ se pui kpo ɔ, e ma ha nɛ wa ná jɔɔmihi hwɔɔ se, kɛ neneene wami hulɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ngɛ yi mi tomi kpakpahi a he je nɛ e sa nɛ waa bu Yehowa kaimi nɛ nyɛɛ se ɔ tue: “Nyɛ je suɔmi nɛ se pui kɛ mɔbɔ nami kpo kɛ tsɔɔ nyɛ sibi.”—Zak. 7:9, NW.

3. Mɛni sane bimihi a he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

 ³ Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu sane bimi eywiɛ komɛ a he. Mɛnɔmɛ nɛ e sa nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ? Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Rut womi ɔ mi kɛ kɔ suɔmi nɛ se pui kpo nɛ wa ma je ɔ he? Kɛ wa ma plɛ kɛ je suɔmi nɛ se pui kpo mwɔnɛ ɔ ha kɛɛ? Kɛ nihi nɛ a jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo ɔ náa he se ha kɛɛ?

4. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yehowa konɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo? (Maako 10:29, 30)

⁴ Kaa bɔ nɛ wa na ngɛ ní kasemi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, Yehowa jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ a suɔ lɛ nɛ a sɔmɔɔ lɛ ɔ pɛ. (Dan. 9:4) Wa suɔ nɛ waa pee wa he ‘nihi nɛ a kaseɔ Mawu kaa bimɛ nɛ a suɔ.’ (Efe. 5:1) Lɔ ɔ he ɔ, wa suɔ nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ.—Kane Maako 10:29, 30.

5-6. Kɛ nihi nuɔ anɔkuale yemi sisi ha kɛɛ?

⁵ Wa heɔ yeɔ kaa ke wa nu suɔmi nɛ se pui kpo nɛ wa ma je ɔ sisi saminya a, e maa ye bua wɔ nɛ wa ma nyɛ ma je kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ. Loko wa maa nu suɔmi nɛ se pui kpo nɛ wa ma je ɔ sisi saminya a, nyɛ ha nɛ wa kɛ to bɔ nɛ nihi nu anɔkuale yemi sisi ha a he. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ hyɛmi nɔ́ ko.

 ⁶ Mwɔnɛ ɔ, ke nɔ ko tsu ní ngɛ ní tsumi ko mi jeha babauu ɔ, wa ma nyɛ ma de ke e yeɔ ní tsumi ɔ anɔkuale. Se e ma nyɛ maa ba kaa ngɛ jehahi babauu nɛ e kɛ tsu ní ngɛ ní tsumi he ɔ mi ɔ, eko ɔ, e kɛ nitsumitsɛ ɔ kpi hyɛ. Eko ɔ, pi be fɛɛ be nɛ e kɛ ní tsumi nikɔtɔma amɛ kpaa gbi ngɛ yi mi kpɔhi nɛ a mwɔɔ ɔ he. E bua jɔɛ ní tsumi ɔ he, se e ngɛ ní tsue ngɛ lejɛ ɔ konɛ e ná sika. E maa ya nɔ ma tsu ní ɔ kɛ ya si benɛ e maa ya pension, aloo kɛ ya si benɛ e ma ná ní tsumi kpakpa ko ngɛ he kpa ko.

7-8. (a) Mɛni haa nɛ nɔ ko jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo? (b) Mɛni he je nɛ wa ma susu ngmami komɛ a he ngɛ Rut womi ɔ mi ɔ?

⁷ Slɔɔto nɛ ngɛ anɔkuale yemi nɛ a tu he munyu ngɛ  kuku 6 mi kɛ suɔmi nɛ se pui kpo nɛ a ma je ɔ a kpɛti ji, juɛmi nɛ nɔ ɔ kɛ peeɔ jã. Ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, mɛni he je nɛ Mawu we bi je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ a sibi ɔ? Nihi nɛ a je suɔmi nɛ se pui kpo ɔ, pi kaa e sa nɛ a pee jã kɛkɛ he je nɛ a pee jã, mohu ɔ, a suɔ nɛ a pee jã. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ David pee. David je e tsui mi nɛ e je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ Yonatan be mi nɛ Yonatan papaa a ngɛ hlae nɛ e gbe lɛ. David ya nɔ nɛ e je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ Yonatan bi Mefiboshet be mi nɛ Yonatan gbo jehahi babauu se.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Wa ma nyɛ maa kase níhi fuu kɛ kɔ suɔmi nɛ se pui he ngɛ Rut womi ɔ mi. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ suɔmi nɛ se pui he kɛ je nihi nɛ a tu a he munyu ngɛ jamɛ a womi ɔ mi ɔ a ngɔ? Kɛ waa kɛ nɔ́ nɛ wa kase ngɛ enɛ ɔ mi ɔ ma tsu ní ha kɛɛ ngɛ wa asafo ɔ mi? *

9. Mɛni he je nɛ Naomi susu kaa Yehowa te si kɛ wo lɛ ɔ?

⁹ Ngɛ Rut womi ɔ mi ɔ, a tu Naomi, Naomi nganyɛ Rut, kɛ Naomi huno ɔ weku no Boaz nɛ e yeɔ Mawu gbeye ɔ a he munyu. Akɛnɛ hwɔ ba ngɛ Israel he je ɔ, Naomi kɛ e huno ɔ kɛ a bimɛ nyumuhi enyɔ ɔmɛ hia kɛ ho Moab ya. Benɛ a ngɛ lejɛ ɔ, Naomi huno ɔ ba gbo.  E bimɛ nyumuhi enyɔ ɔmɛ hu sɛ gba si himi mi, se aywilɛho sane ji kaa mɛ hu a ba gbo. (Rut 1:3-5; 2:1) Nyagba nɛ ɔmɛ ha nɛ Naomi hao wawɛɛ nitsɛ, nɛ e kɔni mi jɔ̃. Akɛnɛ e kɔni mi jɔ̃ he je ɔ, e susu kaa Yehowa ngɛ si tee kɛ wo lɛ. Mo kadi munyuhi nɛ e tu akɛnɛ e ngɛ nɔ́ nae ɔ he je. E de ke: ‘Sane nɛ Yehowa kɛ mi ye ɔ nya wa.’ “Ope ɔ kɛ mi ye sane nɛ dooɔ tsɔ.” E de hu ke: “Ope ɔ te si wo mi, nɛ e ha i na nɔ́ kikɛ nɛ ɔ.”—Rut 1:13, 20, 21.

10. Kɛ Yehowa nu he ha kɛɛ ngɛ munyuhi nɛ Naomi tu ɔ he, nɛ mɛni blɔ nɔ e gu kɛ ye bua lɛ?

¹⁰ Kɛ Yehowa pee e ní ngɛ munyuhi nɛ a nya wa nɛ Naomi tu ɔ a he ha kɛɛ? Yehowa kpa we Naomi ye buami, mohu ɔ, e mi mi sã lɛ ngɛ e he. Yehowa le kaa “yi mi wami ma nyɛ maa wo juɛmitsɛ godo.” (Fiɛlɔ 7:7, NW) Se loloolo ɔ, Naomi hia yemi kɛ buami konɛ e na kaa Yehowa kua we lɛ. Mɛni yemi kɛ buami nɛ Mawu kɛ ha lɛ. (1 Sam. 2:8) E gu Rut nɔ kɛ je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ Naomi. Rut je suɔmi mi nɛ e ye bua e nganyɛ ɔ, nɛ e to e tsui si kɛ ye bua lɛ konɛ e kɔni mi ko jɔ̃, nɛ́ e na hu kaa Yehowa suɔ lɛ loloolo. Mɛni wa kaseɔ ngɛ Rut nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

11. Mɛni he je nɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi suɔ nɛ a ye bua nihi nɛ a hao ɔ?

¹¹ Suɔmi nɛ se pui yeɔ bua wɔ nɛ wa yeɔ bua nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃ loo a ngɛ aywilɛho yee ɔ. Kaa bɔ nɛ Rut mɛtɛ Naomi he ɔ, nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ jee a suɔmi mi nɛ a mɛtɛɛ nyɛmimɛ nɛ a kɔni mi jɔ̃ nɛ a ngɛ aywilɛho yee ngɛ asafo ɔ mi ɔ a he. A suɔ a nyɛmimɛ ɔmɛ, nɛ a pee klaalo kaa a maa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ma nyɛ kɛ ye bua mɛ. (Abɛ 12:25; 24:10) Bɔfo Paulo wo wɔ he wami kaa waa pee nɔ́ nɛ ɔ. E de ke: “Nyɛɛ tu bua womi munyu kɛ tsɔɔ ni nɛmɛ nɛ a hao ɔ, nyɛɛ ye bua ni nɛmɛ nɛ a gbɔjɔ ɔ, nyɛɛ to nyɛ tsui si kɛ ha nihi tsuo.”—1 Tɛs. 5:14.

12. Mɛni ji blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ye bua wa nyɛmimɛ nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ?

¹² Behi fuu ɔ, blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ye bua nyɛmimɛ nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ ji kaa wa maa bu mɛ tue ke a ngɛ munyu tue, nɛ́ wa ha nɛ a ná nɔ mi mami kaa wa suɔ mɛ. Yehowa hɛ be mɔde nɛ wa bɔɔ kaa wa maa ye bua e sɔmɔli nɛ a he jua wa kɛ ha lɛ ɔ nɔ jee kɔkɔɔkɔ. (La 41:1) Abɛ 19:17 ɔ de ke: ‘Ke o na ohiatsɛ mɔbɔ ɔ, e ngɛ kaa o pa nɔ́ ko ha Yehowa. Nɛ nɔ́ nɛ o pee ɔ, e maa to nane mi ha mo.’

13. Mɛni blɔ nɔ nɛ Rut je ekpa ngɛ Orpa he, nɛ mɛni he je nɛ yi mi kpɔ nɛ Rut mwɔ ɔ tsɔɔ kaa e je suɔmi nɛ se pui kpo ɔ? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

¹³ Ke wa susu nɔ́ nɛ ba Naomi nɔ benɛ e huno ɔ kɛ e binyumu ɔmɛ gbo ɔ he ɔ, wa maa nu suɔmi nɛ se pui sisi saminya. Benɛ Naomi nu kaa ‘Yehowa ba gbaa e ma a, nɛ e ha a ngmɔ ɔmɛ ba ní saminya’ a, e mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa kpale kɛ ho e ma a mi ya. (Rut 1:6) E kɛ e nganyɛ enyɔ ɔmɛ kpale a se kɛ yaa. Se benɛ a yaa ngɛ blɔ ɔ nɔ ɔ, Naomi de  mɛ si etɛ kaa a kpale kɛ ho Moab ya. Mɛni lɛ ba? Ngmami ɔ de ke: “Orpa fua e nganyɛ ɔ, nɛ e kɛ lɛ ye sɛ, nɛ e kpale e se; se Rut lɛɛ e mɛtɛ e nganyɛ ɔ he kpɛii nɛ e hi kpɔmi.” (Rut 1:7-14) Orpa kɛ Naomi blɔ tsɔɔmi tsu ní, nɛ e kpale kɛ ho e ma mi ya. Se Rut pee nɔ́ ko nɛ sa kadimi wawɛɛ. Lɛ hu e ngɛ he blɔ kaa e maa kpale kɛ ho e ma mi ya, se akɛnɛ e suɔ Naomi wawɛɛ he je ɔ, e mwɔ e yi mi kpɔ kaa e kɛ Naomi maa hi si nɛ e ye bua lɛ. (Rut 1:16, 17) Rut hla kaa e be Naomi he jee, pi kaa e sa nɛ e pee jã, mohu ɔ, e suɔ nɛ e pee jã. Yi mi kpɔ nɛ Rut mwɔ ɔ tsɔɔ kaa e je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ Naomi. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi?

14. (a) Kaa bɔ nɛ Rut pee ɔ, mɛni nɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ suɔmi ɔ peeɔ? (b) Kaa bɔ nɛ Hebri Bi 13:16 tsɔɔ ɔ, mɛni afɔlehi nɛ saa Mawu hɛ mi?

¹⁴ Ke wa jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo ɔ, wa peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ kɛ yeɔ bua ni kpahi. Mwɔnɛ ɔ, wa nyɛmimɛ fuu hla kaa a ma je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ a nyɛmimɛ, nɛ́ nihi nɛ a li mɛ ɔ po piɛɛ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke a nu kaa adebɔ oslaa ko ba a, a suɔ nɛ a kɛ oya yemi nɛ le nɔ́ nɛ a ma nyɛ maa pee kɛ ye bua. Ke nyɛmi ko ngɛ asafo ɔ mi ɔ kɛ sika he nyagba ngɛ kpee ɔ, a suɔ nɛ a le níhi nɛ e hia konɛ a ye bua lɛ. Kaa bɔ nɛ Kristofohi nɛ a hi Makedonia a pee ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ bɔɔ mɔde kaa a maa pee níhi nɛ nihi hyɛ we blɔ po. A kɛ níhi sãa afɔle, nɛ a haa “pe bɔ nɛ a ngɛ ɔ po” konɛ a nyɛ nɛ a ye bua a nyɛmimɛ nɛ a hia yemi kɛ buami ɔ. (2 Kor. 8:3) Hyɛ bɔ nɛ Yehowa bua maa jɔ su kpakpa nɛ e we bi jeɔ kpo nɛ ɔ he ha!—Kane Hebri Bi 13:16.

15-16. Mɛni Rut pee kɛ tsɔɔ kaa e kɔni mi jɔ̃ we?

¹⁵ Ke wa susu bɔ nɛ Rut ye bua Naomi ha a he ɔ, wa ma nyɛ maa kase níhi fuu. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔɔ komɛ a he nɛ waa hyɛ.

¹⁶ O kɔni mi nɛ ko jɔ̃. Benɛ Rut to kaa e kɛ e nganyɛ ɔ maa ya Yuda a, sisije ɔ, Naomi bɔ mɔde kaa e maa tsi e nya. Se Rut kplɛɛ we. Mɛni je mi kɛ ba? “Benɛ Naomi na kaa Rut mwɔ e yi mi kpɔ kaa e kɛ lɛ maa ya a, e de we nɔ́ ko hu.”—Rut 1:15-18.

17. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa kɔni mi ko jɔ̃ mla?

¹⁷ Ní kasemi nɛ ngɛ mi kɛ ha wɔ: E biɔ tsui si tomi loko wa ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a hao ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃ kɔkɔɔkɔ. Ke nyɛmiyo ko hia yemi kɛ buami ɔ, eko ɔ, sisije ɔ, e be kplɛɛe nɛ a ye bua lɛ. * Se suɔmi nɛ se pui nɛ wa ma je kpo ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa mɛtɛ e he. (Gal. 6:2) Wa blɔ hyɛmi ji kaa kɛ yaa kɛ yaa a, e maa kplɛɛ wa yemi kɛ buami ɔ nɔ, nɛ e ma ha nɛ waa wo e bua.

18. Mɛni nɛ eko ɔ, e dɔ Rut wawɛɛ?

¹⁸ O mi mi nɛ ko fu. Benɛ Naomi kɛ Rut ya su Betlehem ɔ, e kɛ e paka mi bi komɛ nɛ e kɛ mɛ hi si loko e je kɛ ho ɔ kpe. E de mɛ ke: ‘Ye he su kɛ je hiɛ ɔ kɛ ho, se Yehowa kpale mi kɛ ba dɛ gu.’ (Rut 1:21) Mo susu bɔ nɛ Rut maa nu he ha benɛ Naomi ngɛ munyu nɛ ɔmɛ tue ɔ! Rut pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ kɛ ye bua Naomi. E kɛ lɛ fo ya, e wo e bua, nɛ e kɛ lɛ nyɛɛ ligbihi abɔ kɛ kpale kɛ ba e ma a mi. Se ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, Naomi de ke: ‘Yehowa kpale mi kɛ ba de gu.’ Rut daa si ngɛ Naomi kasa nya benɛ e ngɛ munyu nɛ ɔmɛ tue ɔ. Munyu nɛ Naomi tu ɔ tsɔɔ kaa e bua jɔɛ yemi kɛ buami nɛ Rut kɛ ha lɛ ɔ he. Hyɛ bɔ nɛ nɔ́ nɛ ɔ maa dɔ Rut ha! Se kɛ̃ ɔ, e ya nɔ nɛ e mɛtɛ Naomi he.

19. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa ya nɔ nɛ waa mɛtɛ nihi nɛ a hao ɔ a he?

 ¹⁹ Ní kasemi nɛ ngɛ mi kɛ ha wɔ: Nyɛmiyo ko nɛ e kɔni mi jɔ̃ ɔ ma nyɛ maa tu munyu ko nɛ maa dɔ wɔ benɛ wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa ye bua lɛ ɔ. Se wa bɔɔ mɔde kaa wa be hae nɛ wa mi mi nɛ fu. Wa yaa nɔ nɛ wa mɛtɛɛ nyɛmiyo nɛ hia yemi kɛ buami nɛ ɔ he, nɛ wa sɔleɔ kɛ haa Yehowa kaa e ye bua wɔ nɛ waa le nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ wo e bua.—Abɛ 17:17.

20. Mɛni nɛ wo Rut he wami nɛ e kɔni mi jɔ̃ we?

²⁰ Moo wo nɔ ko he wami ke e he ba hia nɛ o pee jã. Rut je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ Naomi, se amlɔ nɛ ɔ, Rut nitsɛ hu hia he wami womi, nɛ Yehowa gu Boaz nɔ kɛ pee jã. Boaz de Rut ke: ‘Yehowa Israel Mawu ɔ, nɔ ngɔ nɛ o ba sa we ngɛ ɔ, lɛ nitsɛ nɛ e wo mo níhi nɛ o pee ɔ kulaa he hiɔ.’ Munyu nɛ ɔmɛ ta Rut tsui he wawɛɛ, nɛ e bua jɔ. Rut de Boaz ke: “Hyɛ bɔ nɛ o munyu ngɔngɔɛ ɔmɛ wo mi gɛjɛmi, nɛ ye nɔ gbagba te ha.” (Rut 2:12, 13) Bua womi munyu nɛ ɔmɛ nɛ Boaz tu ngɛ be nya a wo Rut he wami, nɛ e kɔni mi jɔ̃ we.

21. Kaa bɔ nɛ Yesaya 32:1, 2 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a susuɔ nyɛmimɛ a he ɔ maa pee?

²¹ Ní kasemi nɛ ngɛ mi kɛ ha wɔ: Be komɛ ɔ, nihi nɛ a jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi ɔ hu hia bua womi. Kaa bɔ nɛ Boaz ha nɛ Rut na kaa e dengme gbomi ɔ pee we yaka a, jã kɛ̃ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi toɔ nyɛmimɛ nɛ a bɔɔ mɔde kaa a maa ye bua ni kpahi ɔ a he hɛ, nɛ a jeɔ a yi. Nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ a yi nɛ a jeɔ ɔ woɔ mɛ he wami nɛ a yaa nɔ nɛ a yeɔ bua nihi.—Kane Yesaya 32:1, 2.

22-23. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ bɔ nɛ Naomi ngɛ he nue ha a tsake, nɛ mɛni he je? (La 136:23, 26)

²² Benɛ be pue mi saii ɔ, Boaz je mi mi jɔmi mi nɛ e ha Rut kɛ Naomi niye ní. (Rut 2:14-18) Kɛ Naomi pee e ní ngɛ mi mi jɔmi nɛ Boaz je kpo ɔ he ha kɛɛ? E de ke: ‘Yehowa nɛ yeɔ  e siwo nɔ kɛ ha hɛ kali kɛ nihi nɛ a gbo tsuo ɔ maa gbaa lɛ.’ (Rut 2:20a) Bɔ nɛ Naomi nu he ha a tsake! Sisije ɔ, e kɛ aywilɛho de ke: “Ope ɔ te si wo mi,” se amlɔ nɛ ɔ, e kɛ bua jɔmi de ke: ‘Yehowa yeɔ e siwo nɔ.’ Mɛni lɛ ha nɛ bɔ nɛ Naomi nu he ha a tsake ɔ?

²³ Naomi bɔni yɔsemi kaa Yehowa kua we lɛ. Rut suɔ nɛ e kɛ Naomi nɛ kpale kɛ ba Yuda, nɛ Yehowa gu jamɛ a blɔ ɔ nɔ kɛ ye bua Naomi. (Rut 1:16) Naomi ba na hu kaa Yehowa gu Boaz nɔ kɛ ye bua e kɛ Rut. (Rut 2:19, 20b) Eko ɔ, Naomi ma de ke, ‘Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ i na kaa Yehowa kua we mi. Mamoo e ngɛ ye kasa nya kpamisaa nɛ ɔ!’ (Kane La 136:23, 26.) Hyɛ bɔ nɛ Naomi bua maa jɔ ha kaa Rut kɛ Boaz a kɔni mi jɔ̃ we ngɛ e he! Hyɛ bɔ nɛ mɛ tsuo a bua maa jɔ ha kaa Naomi ná he wami womi konɛ e kɛ bua jɔmi nɛ ya nɔ nɛ sɔmɔ Yehowa ekohu.

24. Mɛni he je nɛ wa suɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa je suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ ɔ?

²⁴ Mɛni wa kase ngɛ Rut womi ɔ mi kɛ kɔ suɔmi nɛ se pui he? Suɔmi nɛ se pui woɔ wɔ he wami nɛ wa kɔni mi jɔ̃ we ngɛ wa nyɛmimɛ nɛ a kɛ haomi ngɛ kpee ɔ a he mla. E yeɔ bua wɔ nɛ wa ngɔɔ níhi kɛ sãa afɔle bɔ nɛ pee nɛ waa ye bua mɛ. E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a wo nyɛmimɛ nɛ a jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi ɔ he wami ngɛ be nya. Ke wa na kaa nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ ná he wami nɛ ma ha nɛ a sɔmɔ Yehowa ekohu ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ. (Níts. 20:35) Mɛni ji yi mi tomi titli he je nɛ wa jeɔ suɔmi nɛ se pui kpo? Wa peeɔ jã, ejakaa wa suɔ nɛ waa kase Yehowa, Mawu nɛ e ‘suɔmi nɛ se pui ɔ hiɛ babauu’ ɔ, nɛ waa sa e hɛ mi.—2 Mose 34:6; La 33:22.