Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Anɛ O Le Lo?

Anɛ O Le Lo?

Anɛ Mordekai hi si hyɛ niinɛ lo?

KE O hyɛ Baiblo mi womi nɛ ji Ester a mi ɔ, o maa na kaa a tu Yuda no ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Mordekai he munyu wawɛɛ. E ji Yuda no nyɔguɛ nɛ e tsu ní ngɛ Persia bi a matsɛ we ɔ. Nɔ́ nɛ ɔ ya nɔ “ngɛ Matsɛ Ahasuerus be ɔ mi.” Matsɛ Ahasuerus bɔni matsɛ yemi ngɛ jeha 496 Loko A Fɔ Kristo. (Mwɔnɛ ɔ, biɛ nɛ a kɛ le matsɛ nɛ ɔ ji Herhes nɛ ji kekleekle nɔ.) Benɛ ni komɛ to kaa a maa gbe matsɛ ɔ, kɛ gu Mordekai nɔ ɔ, matsɛ ɔ nu sane ɔ he. Matsɛ ɔ bua jɔ nɔ́ nɛ Mordekai pee nɛ ɔ he, nɛ e fã kaa a wo e hɛ mi nyami ngɛ ma a mi. Pee se ɔ, benɛ Haman nɛ ji Mordekai kɛ Yuda bi ɔmɛ a he nyɛlɔ ɔ gbo ɔ, matsɛ ɔ pee Mordekai e se yelɔ. Blɔ nya ngua nɛ Mordekai ná a ha nɛ e nyɛ nɛ e wo mlaa kɛ po Yuda bi nɛ a ngɛ Persia nɔ yemi ɔ sisi ɔ a he piɛ konɛ a sisi kó gu.​—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Yi nɔ sane womi ngmali komɛ de ke níhi nɛ ngɛ Ester womi ɔ mi ɔ ji nyazia, nɛ jehanɛ se hu Mordekai ɔ, pi nɔ ko nɛ e hi si hyɛ. Se ngɛ jeha 1941 ɔ mi ɔ, nihi nɛ a tsuaa si kɛ hlaa blema níhi ɔ ya na nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa Mordekai he sane nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ji anɔkuale. Mɛni nɛ a na?

Níhi a mi hlali na tɛ tɛtlɛɛ nɛ a kɛ zu lɛ pee, nɛ́ a ngma biɛ nɛ ji Marduka (ngɛ Dangme mi ɔ, Mordekai) ngɛ nɔ. Eko ɔ, e tsu ní kaa sika nɔ hyɛlɔ ngɛ Susa. Mahi nɛ ngɛ pusinɔ he je ɔ, a yi nɔ sane he ní lelɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Arthur Ungnad ngma ngɛ e be ɔ mi ke: “Ngɛ Baiblo ɔ se ɔ, Mordekai biɛ ɔ je kpo si kake pɛ” ngɛ tɛ tɛtlɛɛ nɛ ɔ nɔ.

Benɛ Ungnad ngma munyu nɛ ɔ se ɔ, womi mi leli tsɔɔ Persia bi a tɛ tɛtlɛɛ kpahi babauu sisi. Tɛ nɛ ɔmɛ ekomɛ ji tɛ tɛtlɛɛ nɛ a na ngɛ Persepolis ma doku ɔ mi ngɛ nito he nɛ ngɛ ma a gbogbo ɔ he ɔ mi. A ngma tɛ tɛtlɛɛ nɛ ɔmɛ ekomɛ benɛ Herhes nɛ ji kekleekle nɔ ɔ ngɛ matsɛ yee ɔ. A ngma ngɛ Elamite gbi mi nɛ biɛhi nɛ ngɛ Ester womi ɔ mi ɔ fuu ngɛ mi. a

Bɔ nɛ a ngma biɛ Mordekai (Marduka) ha ngɛ tɛ tɛtlɛɛ nɛ Persia bi ngmaa ní ngɛ nɔ ɔ nɔ

Tɛ tɛtlɛɛhi nɛ a na ngɛ Persepolis ɔ fuu wo Marduka nɛ e sɔmɔ ngɛ Susa kaa Matsɛ Herhes nɛ ji kekleekle nɔ ɔ womi ngmalɔ ɔ biɛ ta. Tɛ tɛtlɛɛ nɛ ɔ kake kale Marduka kaa gbi sisi tsɔɔlɔ. Nɔ́ nɛ a ngma nɛ ɔ kɛ bɔ nɛ Baiblo ɔ kale Mordekai ha a kɔ. E sɔmɔ ngɛ Matsɛ Ahasuerus (Herhes nɛ ji kekleekle nɔ ɔ) yi nɔ, nɛ ke e hí kulaa a, e tuɔ gbihi enyɔ. Mordekai pɔɔ si himi ngɛ matsɛ we ɔ agbo ɔ mi ngɛ Susa. (Est. 2:19, 21; 3:3) Agbo nɛ ɔ ji tsu ngua nɛ matsɛ we ɔ mi nikɔtɔma amɛ tsuɔ ní ngɛ mi.

Níhi fuu ngɛ nɛ a ngma ngɛ tɛ tɛtlɛɛ ɔmɛ a nɔ nɛ kɔɔ Marduka he nɛ kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ Mordekai he ɔ kɔ. A hi si ngɛ be kake mi, ngɛ he kake, nɛ ní tsumi nɛ a tsɔɔ kaa a tsu ngɛ matsɛ we ɔ hu kɔ. Níhi nɛ a de ngɛ Marduka kɛ Mordekai he ɔ kɔ. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa níhi nɛ nihi nɛ a tsuaa si kɛ hlaa blema níhi ɔ na a ma nyɛ ma kɔ Mordekai nɛ Ester womi ɔ tu e he munyu ɔ he.

a Ngɛ jeha 1992 ɔ mi ɔ, womi mi lelɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Edwin M. Yamauchi ɔ ngma biɛhi nyɔngma kɛ je Persepolis tɛ tɛtlɛɛ ɔ mi, nɛ jamɛ a biɛ ɔmɛ ngɛ Ester womi ɔ mi.