1-2. (a) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu? (b) Mɛni tsɔɔ kaa Yehowa suɔ wawɛɛ kaa e maa ye bua wɔ?

 YEHOWA yeɔ bua wɔ nɛ wa fĩɔ si ngɛ kahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ mi, nɛ waa kɛ bua jɔmi sɔmɔɔ lɛ. Mɛni blɔhi a nɔ e guɔ kɛ peeɔ jã? Kɛ wa ma plɛ kɛ ná yemi kɛ buami nɛ Yehowa haa wɔ ɔ he se kɛ pi si ha kɛɛ? Wa ma susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi. Se loko wa ma susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu sane bimi kpa ko hu nɛ e kɛ sane bimi nɛ ɔmɛ ngɛ tsakpa a he. Lɔ ɔ ji: Anɛ Yehowa suɔ niinɛ kaa e maa ye bua wɔ lo?

² Munyungu ko nɛ bɔfo Paulo kɛ tsu ní ngɛ sɛ womi nɛ e ngma kɛ ya ha Hebri bi ɔmɛ mi ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa na heto ɔ. Paulo ngma ke: “Yehowa ji ye yemi kɛ bualɔ; i be gbeye yee. Mɛni adesa ma nyɛ maa pee mi?” (Heb. 13:6) Baiblo sisi tsɔɔmi womi ko tsɔɔ kaa munyu nɛ ji “yemi kɛ bualɔ” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ ngmami nɛ ɔ mi ɔ tsɔɔ nɔ ko nɛ e kɛ oya yemi yeɔ bua nɔ ko nɛ e hia yemi kɛ buami. Moo po he foni nɛ o hyɛ bɔ nɛ Yehowa kɛ oya yemi maa ye bua nɔ ko nɛ e hao ha. Enɛ ɔ tsɔɔ heii kaa Yehowa suɔ wawɛɛ kaa e maa ye bua wɔ. Yehowa maa ye bua wɔ nɛ́ waa kɛ bua jɔmi nɛ fĩ si ngɛ kahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ mi.

3. Mɛni blɔhi etɛ a nɔ nɛ Yehowa guɔ kɛ yeɔ bua wɔ konɛ wa fĩ si kɛ bua jɔmi ngɛ kahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ mi?

³ Mɛni blɔ komɛ nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ yeɔ bua wɔ konɛ wa fĩ si kɛ bua jɔmi be mi nɛ waa kɛ kahi ngɛ kpee? Bɔ nɛ pee nɛ waa na heto ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu Yesaya womi ɔ fã ko he. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa pee jã a? Ejakaa gbamihi fuu nɛ Yehowa gu Yesaya nɔ kɛ gba a hu kɔɔ Mawu we bi a he mwɔnɛ ɔ.  Jehanɛ hu ɔ, munyuhi nɛ Yesaya kɛ kale Yehowa a sisi numi yi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu Yesaya yi 30 ɔ he nɛ waa hyɛ. Ngɛ jamɛ a yi ɔ mi ɔ, Yesaya ngɔ nɔ́ he tomi níhi nɛ sa kadimi kɛ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa yeɔ bua e we bi ha. E tsɔɔ kaa Yehowa (1) buɔ wa sɔlemi tue wawɛɛ nɛ e haa wɔ heto, (2) e kɛ blɔ tsɔɔmi haa wɔ, nɛ (3) e jɔɔ wɔ mwɔnɛ ɔ, nɛ hwɔɔ se hu e maa jɔɔ wɔ. Wa ma susu blɔ etɛ nɛ ɔmɛ nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ yeɔ bua wɔ ɔ a he.

4. (a) Kɛ Yehowa kale Yuda bi nɛ a hi si ngɛ Yesaya be ɔ mi ɔ ha kɛɛ, nɛ pee se ɔ, mɛni Yehowa ngmɛ blɔ nɛ e ba a nɔ? (b) Mɛni hɛ nɔ kami nɛ Yehowa ha nɛ Yuda bi nɛ a yeɔ anɔkuale ɔ ná? (Yesaya 30:18, 19)

⁴ Ngɛ Yesaya yi 30 ɔ sisije ɔ, Yehowa kale Yuda bi ɔmɛ kaa ‘bimɛ nɛ a tue mi ti nɛ a tĩaa yayami ngɔ haa a he’ aloo a peeɔ yayami kɛ toɔ yayami nɔ. E ya nɔ nɛ e de ke: ‘Ma atuã tsɔli kɛ nihi nɛ a bui Yehowa mlaa a tue ji mɛ.’ (Yes. 30:1, 9) Akɛnɛ ni ɔmɛ kua kaa a maa bu Yesaya tue he je ɔ, e gba kɛ fɔ si kaa Yehowa ma ha nɛ a kɛ haomi maa kpe. (Yes. 30:5, 17; Yer. 25:8-11) Nɛ jã pɛpɛɛpɛ nɛ e ba mi. A nuu mɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya ngɛ Babilon. Se ni komɛ ngɛ Yuda bi ɔmɛ a kpɛti nɛ a yeɔ anɔkuale. Lɔ ɔ he ɔ, Yesaya ngɔ sɛ gbi ko kɛ ha mɛ nɛ ma ha nɛ a ná hɛ kɛ nɔ fɔmi. E de mɛ ke hwɔɔ se ko ɔ, Yehowa ma ha nɛ a kpale kɛ ho Yerusalem ya ekohu. (Kane Yesaya 30:18, 19.) E ba mi jã pɛpɛɛpɛ. Yehowa je mɛ ngɛ nyɔguɛ tso mi kɛ je Babilon. Se jeha babauu be loko Yehowa pee jã. Munyu nɛ ji, ‘Yehowa ngɛ mlɛe kaa e maa na mɛ mɔbɔ’ ɔ tsɔɔ kaa be ma pue mi loko Yehowa ma je Israel bi ɔmɛ kɛ je nyɔguɛ tso mi. Niinɛ, Israel bi ɔmɛ ye jeha 70 ngɛ nyɔguɛ tso mi ngɛ Babilon loko Yehowa ngmɛ blɔ nɛ a ti nihi nɛ piɛ ɔ kpale kɛ ho Yerusalem ya. (Yes. 10:21; Yer. 29:10) Benɛ a ngɛ nyɔguɛ tso mi ngɛ Babilon ɔ, a fo ya ejakaa a bua jɔɛ, se benɛ a kpale kɛ ya Yerusalem ɔ, a ya fomi ɔ plɛ pee bua jɔmi.

5. Mɛni nɔ mi mami nɛ munyu nɛ ngɛ Yesaya 30:19 ɔ ha nɛ wa ná?

⁵ Munyu nɛ ji: ‘Ke nyɛ fa kue ha lɛ kɛ ha yemi kɛ buami ɔ, e ma he nɔ’ ɔ ma nyɛ maa wo wa bua mwɔnɛ ɔ. (Yes. 30:19) Yesaya ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa ke wa sɔle ha Yehowa a, e maa bu wɔ tue wawɛɛ, nɛ e kɛ oya yemi ma tsu wa sɔlemi ɔ he ní. Yesaya de hu ke: ‘Ke e nu nɔuu ɔ, e ma he nɔ.’ Munyu nɛ ɔ woɔ nɔ he wami, nɛ e kaiɔ wɔ kaa wa Tsɛ ɔ suɔ, nɛ e pee klaalo kaa e maa ye bua nihi nɛ a biɔ lɛ yemi kɛ buami ɔ. Enɛ ɔ nɛ wa le ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa fĩɔ si kɛ bua jɔmi.

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ munyuhi nɛ Yesaya tu ɔ tsɔɔ kaa Yehowa buɔ e sɔmɔli ɔmɛ a ti nɔ fɛɛ nɔ sɔlemi tue?

⁶ Mɛni ji nɔ́ kpa ko hu nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ kuku nɛ ɔ mi ngɛ wa sɔlemi ɔmɛ a he? Wa na kaa Yehowa buɔ wa ti nɔ fɛɛ nɔ sɔlemi tue wawɛɛ. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de jã a? Ngɛ Yesaya yi 30 ɔ kekleekle fã a mi ɔ, a kɛ munyungu nɛ ji “nyɛ” tsu ní ejakaa Yehowa kɛ ma a tsuo nɛ ngɛ munyu tue. Se ngɛ kuku 19 ɔ mi ɔ, a kɛ munyungu nɛ ji “nyɛ” ɔ nɔuu tsu ní, se ngɛ hiɛmɛ nɛ ɔ lɛɛ a ngɛ ni kakaakahi a he munyu tue. Nɛ tsɔɔ kaa Yehowa kɛ Israel bi ɔmɛ ngɛ munyu tue kaa ni kakaakahi. Lejɛ ɔ de ke: ‘Nyɛ be ya foe hu, Yehowa a, mɔbɔ nalɔ ji lɛ, ke nyɛ fa kue ha lɛ ɔ, e ma he nɔ.’ Akɛnɛ Yehowa ji Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi he je ɔ, e de we e bi ko nɛ e kɔni mi jɔ̃ ɔ ke, “Moo pee kã kaa bɔ nɛ o nyɛmimɛ ɔmɛ peeɔ kã a.” Mohu ɔ, e susuɔ wa ti nɔ fɛɛ nɔ he, nɛ e buɔ wa ti nɔ fɛɛ nɔ sɔlemi tue.​—La 116:1; Yes. 57:15.

7. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yesaya kɛ Yesu tsɔɔ kaa e he hia nɛ waa sɔle daa?

⁷ Ke wa sɔle ha Yehowa ngɛ nyagba ko he ɔ,  kekleekle ɔ, e ma nyɛ ma ha wɔ he wami nɛ wa hia a konɛ wa kɛ da nya. Se ke nyagba nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ se pui ɔ, e he maa hia nɛ wa bi Yehowa si abɔ konɛ e ye bua wɔ nɛ wa nyɛ nɛ waa da nya. E ha wɔ he blɔ kaa waa pee jã. Munyu nɛ Yesaya tu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tsɔɔ jã. E de ke: “Nyɛ ko ha nɛ [Yehowa] nɛ jɔɔ e he.” (Yes. 62:7, NW) Mɛni munyu nɛ ɔ tsɔɔ? Ke wa sɔle ha Yehowa ngɛ nyagba ko he ɔ, wa ma nyɛ maa pee jã si abɔ kaa nɔ́ nɛ wa ha we nɛ Yehowa nɛ jɔɔ e he. Yesaya munyu ɔ kaiɔ wɔ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ sɔlemi he nɛ Yesu kɛ tsu ní ngɛ Luka 11:8-10, 13 ɔ. Ngɛ jamɛ a nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ɔ, Yesu wo wɔ he wami kaa waa sɔle “kpamisaa,” nɛ ‘waa ya nɔ nɛ wa bi’ Yehowa nɛ e ha wɔ mumi klɔuklɔu ɔ. Wa ma nyɛ maa sɔle ha Yehowa nɛ e tsɔɔ wɔ blɔ konɛ waa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da hulɔ.

8. Mɛni blɔ nɔ nɛ munyu nɛ ngɛ Yesaya 30:20, 21 ɔ ba mi ngɛ blema be ɔ mi?

⁸ Kane Yesaya 30:20, 21. Benɛ Babilon ta buli ɔmɛ bɔle Yerusalem jeha kake kɛ fã a, ma mi bi ɔmɛ hao hluu nɛ e pee a he nɔ́. Se Yehowa de Yuda bi ɔmɛ ngɛ Yesaya yi 30 ɔ, kuku 20 kɛ 21 ɔ kaa ke a tsake a tsui nɛ a tsake a je mi bami ɔ, e ma he a yi wami. Yesaya tsɔɔ kaa Yehowa maa ‘tsɔɔ mɛ ní’ loo lɛ ji a Tsɔɔlɔ Kpanaa. Nɛ e wo mɛ si kaa Yehowa maa tsɔɔ mɛ blɔ nɔ nɛ a maa gu kɛ ja lɛ. Munyu nɛ ɔ ba mi benɛ a je Yuda bi ɔmɛ kɛ je nyɔguɛ tso mi ɔ. Yehowa pee níhi nɛ tsɔɔ kaa lɛ ji a Tsɔɔlɔ Kpanaa, nɛ ngɛ e blɔ tsɔɔmi nya a, e we bi ɔmɛ nyɛ nɛ a to anɔkuale jami sisi ekohu. Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ bua jɔmi wawɛɛ, ejakaa Yehowa ji wa Tsɔɔlɔ Kpanaa.

9. Mɛni ji blɔ kake nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ haa wɔ blɔ tsɔɔmi mwɔnɛ ɔ?

⁹ Yesaya gu blɔ enyɔ nɔ kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ kaa ní kaseli nɛ Yehowa ngɛ mɛ ní tsɔɔe. Kekleekle ɔ, Yesaya de ke: ‘O maa na o Tsɔɔlɔ Kpanaa a kɛ o hɛngmɛ.’ Ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi ɔ, Yesaya kale Tsɔɔlɔ ɔ kaa nɔ ko nɛ e daa si ngɛ ní kaseli a hɛ mi nɛ e ngɛ mɛ ní tsɔɔe. E ji he blɔ nɛ wa ná kaa Mawu ngɛ wɔ ní tsɔɔe mwɔnɛ ɔ. Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa guɔ kɛ tsɔɔ wɔ ní? E guɔ e we asafo ɔ nɔ kɛ peeɔ jã. Wa bua jɔ kaa wa nine suɔ blɔ tsɔɔmi nɛ ngɛ heii nɔ kɛ guɔ Yehowa asafo ɔ nɔ. A kɛ blɔ tsɔɔmi haa wɔ ngɛ asafo mi kpehi, kpɔ mi kpehi kɛ kpokpa nɔ kpehi a sisi. Jehanɛ hu ɔ, wa nine suɔ blɔ tsɔɔmi nɔ kɛ guɔ asafo ɔ womi ɔmɛ, JW Brɔɔdkastin, kɛ blɔ kpahi a nɔ. Blɔ tsɔɔmi nɛ ɔmɛ yeɔ bua wɔ ngɛ haomi behi a mi, nɛ wa fĩɔ si kɛ bua jɔmi.

10. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa nuɔ ‘gbi ko ngɛ wa se’?

 ¹⁰ Yesaya tsɔɔ blɔ enyɔne nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ tsɔɔ wɔ blɔ. E de ke: ‘Nyɛ maa nu gbi ko ngɛ nyɛ se.’ Yesaya tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ kaa tsɔɔlɔ ko nɛ e hɛ ngɛ nihi nɛ e ngɛ mɛ ní tsɔɔe ɔ a he, nɛ́ e daa si ngɛ a se, nɛ e ngɛ mɛ blɔ nɛ e sa kaa a gu nɔ ɔ tsɔɔe. Mwɔnɛ ɔ, wa nuɔ Mawu gbi ngɛ wa se. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Jehahi babauu ji nɛ ɔ nɛ Mawu kɛ e mumi ɔ ye bua nɛ a ngma Baiblo ɔ. A ngma loko a fɔ wɔ, lɔ ɔ ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, a ngma ngɛ wa se. Lɔ ɔ he ɔ, ke wa kane Baiblo ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ wa ngɛ Mawu gbi nue ngɛ wa se.​—Yes. 51:4.

11. Loko wa ma nyɛ ma fĩ si kɛ bua jɔmi ɔ, mɛni níhi enyɔ e sa nɛ waa pee, nɛ mɛni he je?

¹¹ Kɛ wa ma plɛ kɛ ná blɔ tsɔɔmi nɛ Yehowa kɛ haa wɔ kɛ guɔ e we asafo ɔ kɛ e Munyu ɔ nɔ ɔ he se kɛ pi si ha kɛɛ? Mo kadi kaa Yesaya tu níhi enyɔ a he munyu. Kekleekle ɔ, e de ke, ‘blɔ ɔ ji nɛ ɔ nɛ.’ Enyɔne ɔ, e de ke, “nyɛɛ nyɛɛ blɔ ɔ nɔ.” (Yes. 30:21) “Blɔ ɔ” nɛ wa maa le ɔ kɛkɛ pi. E sa nɛ waa “nyɛɛ blɔ ɔ nɔ” hulɔ. Yehowa Munyu ɔ kɛ bɔ nɛ asafo ɔ tsɔɔ wɔ níhi a mi ha a yeɔ bua wɔ nɛ wa leɔ nɔ́ nɛ Yehowa suɔ kaa waa pee. Jehanɛ hu ɔ, wa kaseɔ bɔ nɛ waa kɛ nɔ́ nɛ wa ngɛ kasee ɔ ma tsu ní ha. Loko wa ma nyɛ ma fĩ si kɛ bua jɔmi ngɛ Yehowa sɔmɔmi ɔ, e he hia nɛ waa pee ní enyɔ nɛ ɔmɛ tsuo. Ja wa pee jã loko wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa jɔɔ wɔ.

12. Ngɛ Yesaya 30:23-26 nya a, mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa maa gu kɛ jɔɔ e we bi?

¹² Kane Yesaya 30:23-26. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ gbami nɛ ɔ ba mi ngɛ Yuda bi nɛ a je Babilon nyɔguɛ tso mi kɛ ho Israel ya a blɔ fa mi? Yehowa ha Yuda bi ɔmɛ níhi fuu nɛ maa ye bua mɛ konɛ a hi wami mi nɛ a nyɛ nɛ a sɔmɔ lɛ. Yehowa ha mɛ niye ní babauu. E ha mɛ níhi nɛ a hia nɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa maa hi a kɛ lɛ a kpɛti hulɔ konɛ a nyɛ nɛ a ja lɛ ngɛ blɔ nɛ da nɔ ekohu. Enɛ ɔ ji nɔ́ nɛ he hia pe kulaa nɛ e pee ha mɛ. Mawu ha e we bi nɛ a hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ níhi fuu. Jinɛ a nine sui nɔ́ ko kaa jã a nɔ hyɛ. Kuku 26 tsɔɔ kaa Yehowa ha nɛ la a kpɛ ha mɛ wawɛɛ, nɛ tsɔɔ kaa e ye bua mɛ nɛ a nu e Munyu ɔ sisi saminya. (Yes. 60:2) Jɔɔmi nɛ Yehowa jɔɔ e sɔmɔli ɔ ha nɛ a ná ‘bua jɔmi,’ nɛ lɔ ɔ ye bua mɛ nɛ a ya nɔ nɛ a kɛ bua jɔmi sɔmɔ lɛ ngɛ tue mi jɔmi mi.​—Yes. 65:14.

13. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ gbami nɛ kɔɔ anɔkuale jami nɛ a maa to sisi ekohu ɔ ba mi ngɛ wa be nɛ ɔ mi?

¹³ Anɛ gbami nɛ kɔɔ anɔkuale jami nɛ a maa to sisi ekohu ɔ kɔɔ wa he mwɔnɛ ɔ lo? Ee. Ngɛ  mɛni blɔ nɔ? Kɛ je jeha 1919 ɔ, nihi ayɔhi abɔ ye a he kɛ je Babilon Ngua a nɛ ji je ɔ mi lakpa jami blɔ nya tomi ɔ nyɔguɛ yemi sisi. A tsɔɔ mɛ blɔ kɛ ya he kpakpa ko nɛ pe blema Israel bi ɔmɛ a Si Womi Zugba a po. A tsɔɔ mɛ blɔ kɛ ya mumi mi paradeiso ɔ mi. (Yes. 51:3; 66:8) Mɛni ji mumi mi paradeiso ɔ?

14. Mɛni ji mumi mi paradeiso ɔ, nɛ mɛnɔmɛ nɛ a ngɛ lejɛ ɔ? (Hyɛ munyu ko nɛ a tsɔɔ sisi.)

¹⁴ Kɛ je jeha 1919 ɔ, nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ ba mumi mi paradeiso ko mi, nɛ a ngɛ bua jɔmi. b Benɛ be ngɛ mi puee ɔ, nihi nɛ a ngɛ hɛ nɔ kami kaa a maa hi zugba a nɔ nɛ ji ‘jijɔ kpa amɛ’ hu ba piɛɛ nihi nɛ a ngɛ paradeiso nɛ ɔ mi ɔ a he, nɛ Yehowa ngɛ mɛ jɔɔe wawɛɛ.​—Yoh. 10:16; Yes. 25:6; 65:13.

15. Jije mumi mi paradeiso ɔ ngɛ?

¹⁵ Jije mumi mi paradeiso ɔ ngɛ mwɔnɛ ɔ? O maa na Yehowa sɔmɔli ngɛ je ɔ mi he fɛɛ he. Ke jã a, lɛɛ mumi mi paradeiso nɛ a ngɛ mi ɔ ngɛ je ɔ mi he fɛɛ he hulɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke Yehowa we bi kɛ kã fĩ anɔkuale jami se ngɛ he fɛɛ he ko nɛ a ngɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ, a ma nyɛ maa hi mumi mi paradeiso ɔ mi.

16. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ waa ya nɔ nɛ waa na bɔ nɛ wa mumi mi paradeiso ɔ ngɛ fɛu ha?

¹⁶ Loko wa ma nyɛ maa hi mumi mi paradeiso ɔ mi daa a, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa bua nɛ jɔ kaa wa ngɛ nyɛmimɛ Kristofohi ngɛ je kɛ wɛ. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? E sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ mumi mi paradeiso ɔ mi ɔ a su kpakpa amɛ a nɔ, se pi a gbɔjɔmihi. (Yoh. 17:20, 21) Mɛni he je nɛ enɛ ɔ he hia a? Mo susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Ke wa ya abɔɔ loo hue tso ko nɛ ngɛ fɛu mi ɔ, wa hyɛɛ blɔ kaa wa maa na tso slɔɔtoslɔɔtohi. Jã kɛ̃ nɛ ngɛ wa we asafo ɔmɛ a mi ɔ, wa naa nyɛmimɛ slɔɔtoslɔɔtohi. Waa kɛ nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa to tsohi a he. (Yes. 44:4; 61:3) E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa kɛ wa juɛmi nɛ ma bɔ nɛ “hue tso” ɔ ngɛ fɛu ha a nɔ, se pi “tsohi” nɛ a ngɛ wa kasa nya nɛ a he toto ɔ be fɛu ɔ nɔ. Wa mumi mi paradeiso ɔ mi ngɛ fɛu wawɛɛ. E sɛ  nɛ wa ha nɛ wɔ nitsɛmɛ wa gbɔjɔmihi loo wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ a gbɔjɔmihi nɛ je wa juɛmi kɛ je enɛ ɔ nɔ.

17. Mɛni wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa pee kɛ ha nɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi?

¹⁷ Mɛni wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa pee konɛ kake peemi nɛ ya nɔ nɛ hi asafo ɔ mi? E sa nɛ waa di tue mi jɔmi se. (Mat. 5:9; Rom. 12:18) Be fɛɛ be nɛ wa maa pee níhi nɛ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi waa kɛ wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ wa kpɛti ɔ, e haa nɛ mumi mi paradeiso ɔ mi peeɔ fɛu wawɛɛ. Wa hɛ nɛ ko je nɔ kaa Yehowa lɛ gbla nihi nɛ a ngɛ mumi mi paradeiso ɔ mi ɔ tsuo kɛ ba anɔkuale jami mi. (Yoh. 6:44) Hyɛ bɔ nɛ Yehowa bua maa jɔ ha ke e na kaa e sɔmɔli nɛ a he jua wa a, a ti nɔ fɛɛ nɔ ngɛ mɔde bɔe wawɛɛ kaa e maa di tue mi jɔmi se, nɛ́ e baa kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti ɔ yi!​—Yes. 26:3; Hag. 2:7.

18. Mɛni níhi nɛ e sa nɛ waa pɔ wa yi mi tɛ puemi ngɛ he, nɛ mɛni he je?

¹⁸ Yehowa ha e sɔmɔli ní kpakpahi fuu. Kɛ wa ma plɛ kɛ ná ní nɛ ɔmɛ a he se kɛ pi si ha kɛɛ? Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ kɛ asafo ɔ womi ɔmɛ a mi ɔ he ɔ, wa ma ná he se. Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ wa ná Kristofohi a suhi nɛ ma ha nɛ wa je “nyɛmi suɔmi” kpo, nɛ ‘waa suɔ wa sibi a sane’ ngɛ asafo ɔ mi. (Rom. 12:10) Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe amlɔ nɛ ɔ he ɔ, e ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi maa wa. Jã kɛ̃ nɛ ke wa susu ní kpakpahi nɛ Yehowa wo si kaa e maa pee ha wɔ hwɔɔ se ɔ he ɔ, e ma ha nɛ wa maa fia wa pɛɛ si kaa wa ma sɔmɔ Yehowa daa. Ní nɛ ɔmɛ tsuo maa ye bua wɔ konɛ wa sɔmɔ Yehowa kɛ bua jɔmi amlɔ nɛ ɔ.

19. (a) Ngɛ Yesaya 30:18 ɔ nya a, mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná? (b) Mɛni maa ye bua wɔ nɛ wa fĩ si kɛ bua jɔmi?

¹⁹ Ke Yehowa ngɛ je yaya nɛ ɔ hɛ mi kpatae ɔ, ‘e maa na wɔ mɔbɔ.’ (Yes. 30:18) Wa le kaa Yehowa Mawu ɔ, “nɔ́ nɛ da pɛ e peeɔ daa.” Enɛ ɔ he ɔ, wa ngɛ nɔ mami kaa ke be su nɛ e ma kpata Satan je ɔ hɛ mi ɔ, e be hae nɛ ligbi kake po nɛ pue nɔ. (Yes. 25:9) Wa to wa tsui si kɛ ngɛ ligbi nɛ Yehowa ma kpɔ̃ wɔ ɔ mlɛe. Se loko jamɛ a ligbi ɔ maa su ɔ, wa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ya nɔ maa na sɔlemi kaa he blɔ nɛ wa ná. Wa maa kase Mawu Munyu ɔ, nɛ waa kɛ ma tsu ní, nɛ́ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ jɔɔmihi nɛ e ha nɛ wa ngɛ náe ɔ he. Ke wa pee jã a, Yehowa maa ye bua wɔ konɛ wa fĩ si nɛ waa kɛ bua jɔmi nɛ sɔmɔ lɛ.