1. Mwɔnɛ ɔ, kɛ nihi peeɔ a ní ha kɛɛ ngɛ nɔ́ nɛ nile ngɛ dee boboobo ɔ he? (Abɛ 1:20, 21)

 NGƐ mahi fuu a nɔ ɔ, wa naa nyɛmimɛ nɛ a pɔɔ si dami ngɛ hehi nɛ nihi fuu beɔ ngɛ, nɛ́ a ngɛ nihi wa womi ɔmɛ hae. Anɛ o kɛ o he wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ fã nɛ ɔ nɛ ngɛ bua jɔmi ɔ eko mi hyɛ lo? Ke o kɛ o he wo mi hyɛ ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa o kai nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ngɛ Abɛ womi ɔ mi ɔ, nɛ tsɔɔ kaa nile ngɛ ngmlaa kpae boboobo ngɛ magbɛ nɔ konɛ nihi nɛ a nu ga womi nɛ e ngɛ kɛ ha mɛ ɔ. (Kane Abɛ 1:20, 21.) ‘Nile nitsɛnitsɛ,’ nɛ ji Yehowa nile ɔ ngɛ Baiblo ɔ kɛ wa womi ɔmɛ a mi. Nile nɛ ɔ ji nɔ́ nɛ nihi hia konɛ a nyɛ nɛ a ná neneene wami. Ke nɔ ko ngɔ wa womi ɔmɛ eko ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ. Se pi nɔ fɛɛ nɔ nɛ e ngɔɔ wa womi ɔmɛ eko. Ni komɛ sume kaa a maa le níhi nɛ Baiblo ɔ de ɔ. Ni komɛ hu muɔɔ wɔ. A susu kaa Baiblo ɔ ji womi nɛ e be be. Ni komɛ hu tuɔ munyu kɛ siɔ je mi bami he mlaahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, nɛ a susuɔ kaa nihi nɛ a kɛ Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ tsuɔ ní ɔ ngɛ kpɛii tsɔ, nɛ a buɔ a he dali. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa yaa nɔ nɛ e haa nɛ anɔkuale nile hyɛɛ babauu, konɛ nɔ fɛɛ nɔ nine nɛ su nɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

2. Mwɔnɛ ɔ, jije wa maa na nile nitsɛnitsɛ ngɛ, se mɛni nɛ nihi fuu mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa pee?

² Blɔ kake nɔ nɛ Yehowa guɔ kɛ haa nɛ nihi náa nile nitsɛnitsɛ ji kɛ gu e munyu nɛ ji Baiblo ɔ nɔ. Lɔ ɔ ji kaa nɔ fɛɛ nɔ ko ngɛ Baiblo ɔ eko. Nɛ womihi nɛ a da Baiblo ɔ nɔ kɛ pee ɔ hu nɛɛ? Wa bua jɔ kaa Yehowa ye bua nɛ a tsɔɔ womi nɛ ɔmɛ a sisi kɛ ya gbihi nɛ hiɛ pe 1,000 mi. Nihi nɛ a kaseɔ e mi munyu  ɔmɛ, nɛ a kɛ níhi nɛ a kaseɔ ɔ tsuɔ ní ɔ ma ná he se. Se nihi fuu mwɔ a yi mi kpɔ kaa a be Yehowa tue bue. Ke a maa mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ he hia a, a daa mɛ nitsɛmɛ a nile, aloo nɔ́ nɛ ni kpahi deɔ mɛ ɔ nɔ kɛ mwɔɔ a yi mi kpɔ. Ke wa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa waa kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ ma tsu ní ɔ, a buɔ wɔ kaa wa li nɔ́ ko. Ní kasemi nɛ ɔ maa tsɔɔ wɔ nɔ́ he je nɛ nihi peeɔ a ní jã a. Kekleekle ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ ná nile nɛ je Yehowa ngɔ ɔ he.

3. Mɛni nɛ e he hia nɛ waa pee konɛ wa ná nile nitsɛnitsɛ?

³ Ke a ke nɔ ko le ní ɔ, e tsɔɔ kaa nɔ ɔ daa níhi nɛ e le ɔ nɔ kɛ mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ da. Se nile nitsɛnitsɛ biɔ babauu pe jã. Baiblo ɔ de ke: ‘Loko o ma ná nile ɔ, ja o ye Yehowa gbeye. Ke o ná le Nɔ Klɔuklɔu ɔ pɛ o ná juɛmi.’ (Abɛ 9:10) Lɔ ɔ ke e ba kaa wa maa mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ he hia a, e sa nɛ waa da Nɔ Klɔuklɔu ɔ he nile nɛ wa ngɛ ɔ nɔ kɛ mwɔ yi mi kpɔ ɔ. Wa ma nyɛ maa da Baiblo ɔ, kɛ wa womihi nɛ a da Baiblo ɔ nɔ kɛ pee ɔ nɔ kɛ mwɔ yi mi kpɔ. Jã nɛ wa maa pee ɔ maa tsɔɔ kaa wa ngɛ nile nitsɛnitsɛ.​—Abɛ 2:5-7.

4. Mɛni he je nɛ Yehowa pɛ ji nɔ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná nile nitsɛnitsɛ ɔ?

⁴ Yehowa ngɔ pɛ nɛ wa ma nyɛ ma ná nile nitsɛnitsɛ kɛ je. (Rom. 16:27) Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke nile nitsɛnitsɛ je Yehowa ngɔ ɔ? Kekleekle ɔ, lɛ nɛ e bɔ wɔ, nɛ e le níhi nɛ e bɔ ɔ he nɔ́ fɛɛ nɔ́. (La 104:24) Enyɔne ɔ, nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ Yehowa pee ɔ tsɔɔ kaa e le ní. (Rom. 11:33) Etɛne ɔ, nihi nɛ a kɛ Yehowa ga womi tsuɔ ní ɔ náa he se be fɛɛ be. (Abɛ 2:10-12) Loko wa ma ná nile nitsɛnitsɛ ɔ, ja wa kplɛɛ anɔkuale munyu nɛ ɔmɛ a nɔ. Ja wa ngmɛ blɔ nɛ anɔkuale munyu nɛ ɔmɛ kudɔ wɔ ngɛ yi mi kpɔhi nɛ wa mwɔɔ, kɛ níhi nɛ wa peeɔ ɔmɛ a mi.

5. Ke nihi kplɛɛ we kaa Yehowa ngɔ pɛ nɛ wa ma ná nile nitsɛnitsɛ ngɛ ɔ, mɛni jeɔ mi kɛ baa?

⁵ Nihi fuu nɛ waa kɛ mɛ kpeɔ ngɛ fiɛɛmi mi ɔ deɔ ke níhi nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ ngɛ fɛu saminya, se kɛ̃ ɔ, a he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ. Ni komɛ hu nɛ waa kɛ mɛ kpeɔ ɔ he ye kaa Mawu ngɛ, se a susu kaa níhi nɛ Baiblo ɔ de ɔ be be, enɛ ɔ he je ɔ, a baa a je mi bɔ nɛ a suɔ. Mɛni je enɛ ɔ mi kɛ ba? Anɛ je ɔ mi si himi pee kpakpa akɛnɛ nihi ngɔ a hɛ kɛ fɔ mɛ nitsɛmɛ a nile nɔ ɔ lo? Anɛ a ngɛ bua jɔmi nitsɛnitsɛ, kɛ hwɔɔ se he hɛ kɛ nɔ fɔmi lo? Níhi nɛ wa naa ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ haa nɛ wa naa kaa nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ ji anɔkuale. E de ke: ‘Adesa nile, aloo nɔ́ sisi numi, aloo ga be nyɛe maa da Yehowa hɛ mi.’ (Abɛ 21:30) Enɛ ɔ woɔ wɔ he wami konɛ waa ya nɔ nɛ wa bi Yehowa nile! Aywilɛho sane ji nihi fuu pee we jã. Mɛni he je?

6. Ngɛ Abɛ 1:22-25 ɔ nya a, mɛnɔmɛ nɛ a bui nɔ́ nɛ nile nitsɛnitsɛ ngɛ de ɔ tue?

⁶ Nihi fuu bui ngmlaa nɛ nile nitsɛnitsɛ ngɛ “kpae ngɛ gbɛjegbɛ” ɔmɛ a nɔ ɔ tue. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ni komɛ kuaa nile, mɛ ji: “nihi nɛ a be níhi a si kpami,” “he fɛu yeli,” kɛ “kuasiahi.” Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ nihi nɛ nyɛ be níhi a si kpami, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ maa suɔ jokuɛwi a ní peemi? Nyɛ nihi a he fɛu yeli, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ bua maa jɔ he fɛu yemi he? Nɛ nyɛ kuasiahi, kɛ yaa si mɛni be nɛ nyɛ maa hiɔ nile?” (Abɛ 1:22 NW; kane Abɛ 1:23-25.) Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ he je nɛ nimli nɛ ɔmɛ kua Mawu nile ɔ, kɛ nɔ́ nɛ wa maa pee konɛ wa ko pee kaa mɛ.

7. Mɛni he je nɛ ke nihi fuu ba le kaa a ngɛ mɛ sisie po ɔ, ‘a pee we he nɔ́ ko’ ɔ?

 ⁷ Nihi nɛ a “be níhi a si kpami” ɔ ji nihi nɛ a heɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a nuɔ ɔ yeɔ, nɛ e yi kaa a maa sisi mɛ. (Abɛ 14:15 NW, sisi ningma) Wa pɔɔ nihi kaa jã nami ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. Mo susu nihi ayɔhi abɔ nɛ jami hɛ mi nyɛɛli loo ma kudɔmi kuuhi a hɛ mi nyɛɛli sisi mɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Ke a ti ni komɛ ba na kaa a hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ sisi mɛ ɔ, e dɔɔ mɛ wawɛɛ. Se nihi nɛ a wo a ta ngɛ Abɛ 1:22 ɔ lɛɛ ke a ba le po ɔ, a pee we he nɔ́ ko. (Yer. 5:31) A peeɔ níhi nɛ a suɔ, nɛ a sume kaa a maa kase níhi nɛ Baiblo ɔ de ɔ, aloo a kɛ níhi nɛ Baiblo ɔ de ɔ ma tsu ní. A ti nihi fuu peeɔ a ní kaa bɔ nɛ yo ko nɛ e kɛ sɔlemi yami fiɛ we nɛ e ngɛ Quebec, ngɛ Canada a pee e ní ɔ. E de Yehowa Odasefo ɔmɛ nɛ a ya slaa lɛ ɔ ke, “ke wa we osɔfo ɔ sisi wɔ ɔ, lɛɛ e sane ji lɔ ɔ nɛ, pi wɔɔ wa sane!” Wa sume nɛ wa maa kase nihi nɛ a kua kaa a maa pee tsakemi ngɛ a si himi mi ɔ!​—Abɛ 1:32; 27:12.

8. Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o pee ní lelɔ?

⁸ Baiblo ɔ woɔ wɔ he wami kaa wa ko pee wa ní kaa nihi nɛ a be níhi a si kpami ngɛ yi mi tomi kpakpa ko he je. E de ke: “Nyɛɛ pee nyɛ he nihi nɛ a wa saminya ngɛ nyɛ nɔ́ sisi numi mi.” (1 Kor. 14:20) Ke waa kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi tsu ní ngɛ wa si himi mi ɔ, wa ba peeɔ nihi nɛ a le ní. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa ma ba na bɔ nɛ Baiblo ɔ maa ye bua wɔ ha nɛ wa ko sɛ nyagbahi a mi, nɛ waa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da. Lɔ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa susu yi mi kpɔhi nɛ wa mwɔɔ ɔmɛ a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa kaseɔ Baiblo ɔ, nɛ wa bɔni asafo mi kpehi yami be saii ji nɛ ɔ, se wa jɔɔ we wa he nɔ kɛ ha Yehowa nɛ wa ma ha nɛ a baptisi wɔ ɔ, e sa nɛ wa susu nɔ́ nɛ wa maa pee konɛ waa su jamɛ a oti ɔ he ɔ he. Ke a baptisi wɔ ɔ, anɛ wa ngɛ wa hɛ mi yae nɛ wa ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe, nɛ wa ngɛ nihi ní tsɔɔe saminya lo? Anɛ yi mi kpɔhi nɛ wa mwɔɔ ɔ tsɔɔ kaa waa kɛ níhi nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ngɛ ní tsue saminya lo? Anɛ waa kɛ nihi hiɔ si kaa bɔ nɛ Yesu kɛ mɛ ko hi si ɔ lo? Ke wa na kaa e sa nɛ waa pee tsakemihi ɔ, e sa nɛ wa susu Yehowa mlaahi nɛ haa nɛ ‘nihi nɛ a be níhi a si kpami leɔ ní’ ɔ a he.​—La 19:7.

9. Mɛni “he fɛu yeli” peeɔ kɛ tsɔɔ kaa a kua nile nitsɛnitsɛ?

⁹ Nihi nɛ a to nɔ enyɔne nɛ a kuaa Mawu nile nitsɛnitsɛ ɔ ji “he fɛu yeli.” Be komɛ ɔ, waa kɛ mɛ kpeɔ ngɛ fiɛɛmi mi. A suɔ nihi a he fɛu yemi. (La 123:4) Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, nihi a he fɛu yeli a he maa hiɛ babauu. (2 Pet. 3:3, 4) Mwɔnɛ ɔ, ni komɛ bui kɔkɔ bɔmi nɛ jee Mawu ngɔ ɔ tue kaa bɔ nɛ anɔkualetsɛ Lot ngatsɛmɛ ɔmɛ pee blema a. (1 Mose 19:14) Nihi fuu muɔɔ nihi nɛ a suɔ kaa a kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi ma tsu ní ngɛ a si himi mi ɔ. He fɛu yeli suɔ kaa a maa “nyɛɛ mɛ nitsɛmɛ a we akɔnɔhi a se kɛ pee ní yayamihi.” (Jud 7, 17, 18) Bɔ nɛ Baiblo ɔ kale he fɛu yeli ɔ, jã pɛpɛɛpɛ nɛ hemi kɛ yemi kuali kɛ nihi nɛ a kua Yehowa a peeɔ a ní ɔ nɛ!

10. Kaa bɔ nɛ La 1:1 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni wa maa pee konɛ wa ko ye nihi a he fɛu?

¹⁰ Mɛni wa maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa sume kaa wa maa pee wa ní kaa he fɛu yeli? Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa pee ji kaa waa kɛ nihi nɛ a tuɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ he munyu ɔ be bɔe. (Kane La 1:1.) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ waa bu hemi kɛ yemi kuali tue, nɛ waa kane a munyu ɔmɛ. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa ma nyɛ ma ná su yaya nɛ ɔ, nɛ wa ma bɔni blɔ tsɔɔmi nɛ Yehowa asafo ɔ kɛ ngɛ wɔ hae ɔ he munyu tumi. Bɔ nɛ pee nɛ waa yu wa he ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Ke  a kɛ blɔ tsɔɔmi ehe ko ha wɔ loo a de wɔ nɔ́ ehe ko ɔ, anɛ i tuɔ he munyu nyanyaanya lo? Anɛ daa nɛ ɔ, i hlaa nihi nɛ a nyɛɛ wa hɛ mi ɔ a gbɔjɔmihi lo? Ke wa kpa ní nɛ ɔmɛ peemi oya nɔuu ɔ, Yehowa bua maa jɔ wa he.​—Abɛ 3:34, 35.

11. Kɛ “kuasiahi” naa Yehowa je mi bami he mlaa amɛ ha kɛɛ?

¹¹ Nihi nɛ a to nɔ etɛne nɛ a kuaa nile nitsɛnitsɛ ji “kuasiahi.” A ji kuasiahi ejakaa a kua ke a kɛ Mawu mlaa be ní tsue, nɛ a peeɔ mɛ nitsɛmɛ a suɔmi nya ní. (Abɛ 12:15) Nimli nɛ ɔmɛ kua Yehowa, nɔ nɛ nile nitsɛnitsɛ Je e ngɔ ɔ. (La 53:1) Ke waa kɛ mɛ kpe ngɛ fiɛɛmi mi ɔ, a yeɔ wa he fɛu ngɛ Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ ngɛ ní tsue ɔ he je. Se pohu a li nɔ́ ko nɔ́ ko. Baiblo ɔ de ke: “Nile munyuhi a mi kuɔ tsɔ pe bɔ nɛ kuasia maa nu sisi. Ke a ngɛ níhi nɛ a he hia he susue ɔ, e nyɛ we nɛ e paa e nya mi.” (Abɛ 24:7) Kuasia be nile munyu ko nɛ e tuɔ. Lɔ ɔ he je nɛ Yehowa de ke “o kɛ kuasia ko bɔ” ɔ nɛ!​—Abɛ 14:7.

12. Mɛni lɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ko pee wa ní kaa kuasiahi?

¹² Wa be kaa nihi nɛ a kɛ Mawu ga womihi tsu we ní ɔ. Wɔɔ lɛɛ wa suɔ Mawu kɛ e sisi tomi mlaa amɛ tsuo. Ke wa susu nɔ́ nɛ ba nihi nɛ a bu Yehowa mlaa a tue, kɛ nihi nɛ a bui tue ɔ a nɔ ɔ he ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu mlaa a mi maa wa. Mo susu nyagbahi nɛ nihi kɛ ba a nɔ, akɛnɛ a kua kaa a kɛ Yehowa ga womihi be ní tsue ɔ he nɛ o hyɛ. Kɛkɛ ɔ, mo susu bɔ nɛ mo hu o si himi pee kpakpa akɛnɛ o bu Mawu tue ɔ hu he nɛ o hyɛ.​—La 32:8, 10.

13. Anɛ Yehowa nyɛɔ wa nɔ kaa waa kɛ e ga womi nɛ tsu ní lo?

¹³ Yehowa suɔ nɛ wɔ tsuo wa ná anɔkuale nile, se e nyɛ we nɔ ko nɔ kaa e kplɛɛ anɔkuale nile ɔ nɔ. Mohu ɔ, e tsɔɔ nɔ́ nɛ ke nihi bui anɔkuale nile tue ɔ, e ma nyɛ maa je mi kɛ ba. (Abɛ 1:29-32) Nihi nɛ a fia a pɛɛ si kaa a be Yehowa tue bue ɔ ma ná a ní tsumi ɔ he “hiɔwo.” A maa na nɔ́ ngɛ a si himi mi, nɛ nyagbenyagbe ɔ, Yehowa ma kpata a hɛ mi. Jehanɛ ɔ, nihi nɛ a buɔ Yehowa tue, nɛ a kɛ e ga womi ɔmɛ tsuɔ ní ɔ, e wo mɛ si ke: “Nɔ tsuaa nɔ nɛ buɔ mi tue ɔ, e maa hi si ngɛ he jɔmi mi, nɛ e be gbeye yee kaa haomi ko maa ba e nɔ.”​—Abɛ 1:33.

14-15. Mɛni wa kaseɔ ngɛ Abɛ 4:23 ɔ mi?

¹⁴ Ke waa kɛ Mawu nile ɔ tsu ní ɔ, wa náa he se. Kaa bɔ nɛ wa susu he ɔ, Yehowa to ga womi kpakpahi a he blɔ nya kɛ ha wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ Abɛ womi ɔ mi tsuo ɔ, Yehowa ha wɔ ga womi nɛ sa, nɛ waa kɛ ma tsu ní ngɛ wa si himi mi. Nyɛ ha nɛ wa susu ga womi nɛ ɔmɛ a kpɛti eywiɛ pɛ he nɛ waa hyɛ.

¹⁵ Buu okadi peemi tsui ɔ he. Biblo ɔ de ke: “Ngɛ níhi tsuo nɛ o buɔ he ɔ a kpɛti ɔ, moo bu o tsui he pe kulaa, ejakaa e mi lɛ wami  jeɔ” (Abɛ 4:23, NW) Mo susu nɔ́ nɛ e sa nɛ waa pee kɛ po wa tsui nitsɛ ɔ he piɛ ɔ he nɛ o hyɛ. E sa nɛ waa ye niye ní nɛ he wami ngɛ mi, wa gbɔle wa kpɔ mi, nɛ wa ko pee níhi nɛ maa wo wɔ hiɔ. Wa peeɔ ní komɛ kaa jã kɛ poɔ wa okadi peemi tsui ɔ hu he piɛ. E sa nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ daa ligbi. E sa nɛ wa dla wa he loko waa ya asafo mi kpe, nɛ ke wa ya a, wa ha sane heto. Ke wa yaa fiɛɛmi ɔ, e haa nɛ wa he waa ngɛ mumi mi. Nɛ jehanɛ hu ɔ, wa yuɔ wa he ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko nɛ ma nyɛ ma puɛ wa susumi, kaa hɛja jemihi nɛ e sɛ kɛ huɛ yaya bɔmi he.

16. Mwɔnɛ ɔ, mɛni he je nɛ se nami ngɛ ga womi nɛ Abɛ 23:4, 5 ɔ kɛ ha a he ɔ?

¹⁶ O bua nɛ jɔ níhi nɛ o ngɛ ɔmɛ a he. Baiblo ɔ wo wɔ ga ke: “Ko gbo dengme ke doo ja o ná ní. . . . Hɛngmɛfia pɛ sika a ma nyɛ laa mo; e maa pee kɔɔhiɔ nɛ e maa laa tlukaa kaa kɔle tee kɛ yaa hiɔwe.” (Abɛ 23:4, 5) He lo nya níhi be si hie kɛ ya daa. Niatsɛmɛ kɛ ohiatsɛmɛ tsuo ngɛ mɔde bɔe kaa a ma ná sika fuu. Lɔ ɔ he je ɔ, a peeɔ níhi fuu nɛ e ma puɛ a biɛ, kɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ, nɛ a ngɔɔ a wami kɛ woɔ oslaa mi. (Abɛ 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Se wɔɔ lɛɛ nile nitsɛnitsɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa náa juɛmi nɛ da ngɛ sika he. Enɛ ɔ ha nɛ wa hɛ kɔɛ ngɛ nihi a níhi a he, se mohu wa bua jɔɔ níhi nɛ wa ngɛ ɔ he.​—Fiɛlɔ 7:12.

17. Kɛ wa maa pee kɛɛ konɛ nile munyu nɛ hi wa “nya mi” kaa bɔ nɛ a wo ta ngɛ Abɛ 12:18?

¹⁷ Ke o maa tu munyu ɔ susu he. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, waa kɛ wa munyu tutui ma nyɛ ma puɛ ní. Baiblo ɔ de ke: “Munyu nɛ a tuɔ kɛkɛ nɛ juɛmi be mi ɔ, e yeɔ nɔ awi kaa klaate. Se ní lelɔ nya mi munyu tsaa nɔ.” (Abɛ 12:18) Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ e hí nɛ wa ngɛ e he munyu tue ha ni kpahi ɔ, e ha we nɛ tue mi jɔmi baa. (Abɛ 20:19) Ke wa suɔ nɛ wa munyu nɛ tsa nɔ mohu pe nɛ e maa ye nihi awi ɔ, lɛɛ e sa nɛ waa kane Mawu Munyu ɔ nɛ wa susu he be fɛɛ be. (Luka 6:45) Ke ji kaa wa susuɔ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ he ɔ, wa nya mi munyuhi maa pee kaa “pa” nɛ woɔ ni kpahi a bua.​—Abɛ 18:4.

18. Ke waa kɛ Abɛ 24:6 tsu ní ngɛ fiɛɛmi mi ɔ, kɛ e maa ye bua wɔ ha kɛɛ?

 ¹⁸ O kɛ asafo ɔ blɔ tsɔɔmi nɛ tsu ní. Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ ke wa pee ɔ, wa maa ye manyɛ. E de ke: “E sa kaa o toɔ ga saminya loko o yaa ta. Ke o ngɛ ga woli babauu ɔ, o yeɔ kunimi.” (Abɛ 24:6) Kɛ ngmami nɛ ɔ maa ye bua wɔ ha kɛɛ konɛ wa ba pee fiɛɛli kɛ ní tsɔɔli nɛ a he be. Wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ a kɛ haa wɔ ɔ ma tsu ní pe nɛ wa maa fiɛɛ, aloo wa maa tsɔɔ ní bɔ nɛ wa suɔ. A kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ nile ngɛ mi haa wɔ ngɛ wa we asafo mi kpe ɔmɛ a sisi. Ke wa ya asafo mi kpehi ɔ, tsɔɔli nɛ a he be yeɔ bua wɔ nɛ a tsɔɔ wɔ bɔ nɛ wa maa tsɔɔ ni kpahi Baiblo ɔ ha. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa asafo ɔ haa wɔ videohi kɛ womihi nɛ maa ye bua nihi konɛ a nu Baiblo ɔ sisi saminya. Anɛ o kɛ ní tsɔɔmi ní nɛ ɔmɛ ngɛ ní tsue saminya lo?

19. Kɛ wa naa nile nɛ Yehowa haa wɔ ɔ ha kɛɛ? (Abɛ 3:13-18)

¹⁹ Kane Abɛ 3:13-18. Wa bua jɔ ga womi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ he wawɛɛ nitsɛ! Ke pi ga womi nɛ ɔmɛ a he ɔ, jinɛ kɛ wa ko pee kɛɛ? Wa susu nile nɛ ngɛ Abɛ womi ɔ mi ɔ he nɔ hyɛmi ní komɛ a he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa ha nɛ a ngma ga womi munyuhi fuu kɛ wo Baiblo ɔ mi. E sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa waa kɛ Yehowa ga womi ma tsu ní be fɛɛ be ngɛ wa si himi mi. Nihi fuu bui Yehowa ga womi tue, se wa ngɛ nɔ mi mami kaa “nihi nɛ le ní ɔ, a náa bua jɔmi.”