1, 2. Mɛni níhi e sa kaa Yehowa sɔmɔli nɛ a hwu kɛ si?

KƐ JE Habel nɛ ji kekleekle nɔ nɛ ye anɔkuale ɔ yi nɔ kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, nihi nɛ a sɔmɔɔ Mawu ngɛ anɔkuale mi ɔ gboɔ dengme. Bɔfo Paulo ngma womi kɛ ya ha Kristofohi nɛ a ji Hebri bi ɔ, nɛ e de mɛ kaa ‘a kɛ hɛ mi miami na amanehlu babauu’ benɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa sa Yehowa hɛ mi nɛ e jɔɔ mɛ ɔ. (Heb. 10:32-34) Paulo ngɔ bɔ nɛ Kristofohi nɛ ɔmɛ ngɛ a hɛ mi miae ɔ to nihi nɛ a kɛ a he woɔ Hela bi a fiɛmi komɛ kaa fo tumi, atlibo fiami, loo kɔ̃ fiami mi ɔ he. (Heb. 12:1, 4) Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ wami he fo tue, nɛ wa he nyɛli ngɛ hlae nɛ a je wa juɛmi kɛ je nɔ́ nɛ wa ngɛ pee ɔ nɔ. A ngɛ hlae nɛ wa tɛ si, wa kɔni mi nɛ jɔ̃, a puɛ bua jɔmi nɛ wa ngɛ ɔ konɛ wa nine ko su jɔɔmihi nɛ wa ma ná hwɔɔ se ɔ nɔ.

² Nɔ nɛ waa kɛ ngɛ ta hwue wawɛɛ ji Satan kɛ e je yaya a. (Efe. 6:12) E he hia nɛ waa hyɛ wa he nɔ saminya ngɛ “yi mi susumi yayamihi” a he, konɛ a ko puɛ wa je mi bami. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji je nɛ ɔ mi tsɔɔmihi, je mi nile, kɛ ní peepee nɛ yeɔ nɔ awi kaa je mi bami yaya, sigaleti numi, dã tɔmi kɛ tsopa yaya kɛ ní tsumi. E sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa hwu kɛ si wa  gbɔjɔmihi kɛ níhi nɛ woɔ wa kɔni mi nyu ɔ hulɔ.​—2 Kor. 10:3-6; Kol. 3:5-9.

3. Mɛni blɔ nɔ Mawu guɔ kɛ tsɔseɔ wɔ konɛ waa hwu kɛ si wa he nyɛli?

³ Anɛ wa ma nyɛ maa ye he nyɛli nɛ a ngɛ he wami nɛ ɔ nɔ lo? Ee, se jã waa kɛ mɛ hwu. Paulo ngɔ e he kɛ to nɔ ko nɛ ngɛ kɔ̃ fia ɔ he. E de ke: “Kunɔ nɛ i ngɛ nɔe ɔ, i nɔɛ kaa nɔ ko nɛ ngɛ kɔɔhiɔ gbee.” (1 Kor. 9:26) Kaa bɔ nɛ nɔ ko nɛ ngɛ kɔ̃ fia ɔ kɛ e he nyɛlɔ nɔɔ kunɔ ɔ, e sa nɛ waa kɛ wa he nyɛli ɔmɛ nɛ nɔ kunɔ. Yehowa tsɔseɔ wɔ nɛ e yeɔ bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa pee jã. E kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ ha wɔ ngɛ e Munyu ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, e guɔ Baiblo kasemi womihi, asafo mi kpehi, kpɔmi kpehi, kɛ kpokpa nɔ kpehi a nɔ kɛ yeɔ bua wɔ. Anɛ o kɛ níhi nɛ o ngɛ kase ɔ ngɛ ní tsue lo? Ke o kɛ tsu we ní ɔ, lɛɛ e ngɛ kaa nɔ́ nɛ o ngɛ “kɔɔhiɔ gbee,” nɛ o be nyɛe nɛ o kɛ o he wami tsuo nɛ hwu kɛ si o he nyɛlɔ ɔ.

4. Mɛni wa maa pee konɛ yayami ko ye wa nɔ?

⁴ Wa he nyɛli ma nyɛ ma tua wɔ benɛ wa hɛ be wa he nɔ, aloo benɛ wa gbɔjɔ kulaa a. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ wa hɛ nɛ hi wa he nɔ be fɛɛ be. Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ ke: “Nyɛ ko ha yayami nɛ ye nyɛ nɔ, se mohu nyɛɛ ngɔ kpakpa peemi kɛ ye yayami nɔ kunimi.” (Rom. 12:21) He wami womi munyu nɛ ji “nyɛ ko ha yayami nɛ ye nyɛ nɔ” ɔ tsɔɔ kaa wa ma nyɛ maa ye yayami nɔ. Wa ma nyɛ maa pee jã ke wa ya nɔ nɛ wa hwu kɛ si nɔ́ yaya a. Se ke wa hɛ je wa he nɔ, nɛ wa kpa ta a hwumi ɔ, Satan kɛ e je yaya a, kɛ wa gbɔjɔmi ɔmɛ ma nyɛ maa ye wa nɔ. Ko ha nɛ Satan nɛ wo o he gbeye nɛ o kpa kɔ̃ ɔ fiami kɔkɔɔkɔ!​—1 Pet. 5:9.

5. (a) Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa bɔ wa he mɔde nɛ Mawu nɛ jɔɔ wɔ? (b) Mɛnɔmɛ a he wa ma susu?

⁵ Ke nihi ngɛ a he mɔde bɔe konɛ Mawu nɛ jɔɔ mɛ ɔ, e sa nɛ a kai nɔ́ he je nɛ a ngɛ jã pee ɔ. Loko a maa sa Mawu hɛ mi nɛ e jɔɔ mɛ ɔ, jã a hɛ ngɛ he wami womi munyu nɛ ngɛ Hebri Bi 11:6 a nɔ. Lejɛ ɔ de ɔ ke: “E hia kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ maa hɛ lɛ kɛ su Mawu he ɔ, e he ye kaa Mawu ngɛ; nɛ nihi nɛ hlaa e se blɔ ɔ, e gbaa mɛ.” Hela munyu nɛ a tsɔɔ sisi ke ‘hla se blɔ’ ɔ tsɔɔ kaa e biɔ mɔde bɔmi loko wa maa sa Mawu hɛ mi. (Níts. 15:17) Ngmami ɔ tu nyumuhi kɛ yihi fuu nɛ a pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ a kɛ hɛdɔ hla jɔɔmi ngɛ Yehowa dɛ ɔ a he munyu. Yakob, Rahel, Yosef, kɛ Paulo kɛ haomihi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ a gbɔjɔ ɔ kpe, se kɛ̃ ɔ, a fĩ si nɛ Yehowa jɔɔ mɛ wawɛɛ. Kɛ wa ma plɛ kɛ kase nihi eywiɛ nɛ ɔmɛ ha kɛɛ?

6. Mɛni ye bua Yakob nɛ e nyɛ nɛ e fĩ si ɔ, nɛ mɛni se e ná? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁶ Blematsɛ Yakob mia e hɛ mi nɛ e fĩ si, ejakaa e suɔ Yehowa nɛ e bua jɔ Mawu jami he, nɛ e ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ si nɛ Yehowa wo kaa e maa jɔɔ e nina a mi. (1 Mose 28:3, 4) Enɛ ɔ ha nɛ wa na nɔ́ he je nɛ benɛ Yakob ye maa pee jeha 100 po ɔ, e kɛ bɔfo ko nɔ kunɔ konɛ Mawu nɛ jɔɔ lɛ ɔ. (Kane 1 Mose 32:24-28.) Anɛ Yakob nitsɛ he wami nya nɛ e nyɛ nɛ e kɛ bɔfo nɛ ngɛ he wami nɛ ɔ nɔ kunɔ ɔ lo? Dɛbi! Se e fia e pɛɛ si kaa e kɛ bɔfo ɔ maa nɔ kunɔ, nɛ e tsɔɔ kaa e suɔ nɛ a jɔɔ lɛ! Akɛnɛ Yakob fĩ si he je ɔ, Yehowa jɔɔ lɛ. E ná biɛ nɛ ji Israel, (e sisi ji “Nɔ Nɛ Kɛ Mawu Nɔ Kunɔ” aloo “Mawu Nɔɔ Kunɔ”). Yakob sa Yehowa hɛ mi, nɛ Yehowa jɔɔ lɛ wawɛɛ. Wa suɔ kaa Yehowa nɛ jɔɔ wɔ kaa bɔ nɛ e jɔɔ Yakob ɔ.

7. (a) Mɛni si fɔfɔɛ nɛ haa nɔ haoɔ nɛ Rahel ya je mi? (b) Mɛni Rahel pee, nɛ mɛni jɔɔmi e ná?

 ⁷ Yakob yo nɛ e suɔ lɛ saminya nɛ ji Rahel ɔ hu suɔ kaa e na blɔ nɔ nɛ Yehowa maa gu kɛ ha nɛ si nɛ e wo e huno ɔ nɛ ba mi. Se nyagba ko ngɛ. Rahel fɔ we. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, ke nɔ ko fɔ we ɔ, e haoɔ wawɛɛ. Mɛni wo Rahel he wami nɛ e ya nɔ nɛ e fĩ si ngɛ haomi nɛ e be nyɛe maa pee he nɔ́ ko nɛ ɔ mi? E ha we nɛ e kɔni mi nɛ jɔ̃. Mohu ɔ, e ya nɔ nɛ e kɛ hɛdɔ sɔle wawɛɛ. Yehowa bu Rahel kue fami ɔ tue, nɛ nyagbenyagbe ɔ, e jɔɔ lɛ kɛ bimɛ. E be nyakpɛ kaa Rahel kɛ bua jɔmi de be ko ke: ‘I hwu ta nɛ nya wa, nɛ i ye kunimi’!​—1 Mose 30:8, 20-24.

8. Mɛni si himi nɛ mi wa nɛ Yosef ya je mi, nɛ kɛ wa ma plɛ kɛ kase e nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa a ha kɛɛ?

⁸ Eko ɔ, nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Yakob kɛ Rahel pee ɔ ji nɔ́ nɛ ye bua a bi Yosef nɛ e nyɛ nɛ e fĩ si ngɛ kahi nɛ e kɛ kpe ɔmɛ a mi ɔ nɛ. Benɛ Yosef ye jeha 17 ɔ, e ya je si himi nɛ mi wa mi. Yosef nyɛmimɛ ɔmɛ jeɔ Yosef he hunga, enɛ ɔ he ɔ, a jua lɛ konɛ e ya ye nyɔguɛ. Pee se ɔ, a po munyu kɛ fɔ e nɔ, nɛ a wo lɛ tsu jeha babauu ngɛ Egipt. (1 Mose 37:23-28; 39:7-9, 20, 21) Yosef ha we nɛ enɛ ɔ nɛ wo e kɔni mi nyu, nɛ e kɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ a he abofu wui e mi konɛ e pee mɛ kɛ to nane mi. Mɛni he je? Ejakaa e kɛ e juɛmi kɛ e tsui ma huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ nɔ. (3 Mose 19:18; Rom. 12:17-21) Yosef nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke a pee wɔ yi wu tso ní ngɛ wa jokuɛwi a si, aloo e ngɛ kaa nɔ́ nɛ wa be hɛ nɔ kami ko ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa mia wa hɛ mi nɛ wa fĩ si. Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Yehowa maa jɔɔ wɔ.​—Kane 1 Mose 39:21-23.

9. Ke wa maa kase Yakob, Rahel, kɛ Yosef ɔ, mɛni e sa nɛ waa pee konɛ Yehowa nɛ jɔɔ wɔ?

⁹ Mo susu si fɔfɔɛ ko nɛ o kɛ ngɛ kpee nɛ e ma nyɛ maa pee ka kɛ ha mo ɔ he nɛ o hyɛ. Eko ɔ, dami sane nɛ a yi, nɔ hɛ mi hyɛmi, kɛ he fɛu yemi ha nɛ o ngɛ nɔ́ nae. Aloo eko ɔ, hɛ kɔ̃ he je ɔ, nɔ ko tuɔ o he munyu yaya. Ko ha nɛ o kɔni mi nɛ jɔ̃, mohu ɔ, mo kai nɔ́ nɛ ye bua Yakob, Rahel, kɛ Yosef nɛ a ya nɔ nɛ a kɛ bua jɔmi sɔmɔ Yehowa a. Mawu wo mɛ he wami nɛ e jɔɔ mɛ, ejakaa a ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Mawu a kpɛti ɔ he hia mɛ. A ya nɔ nɛ a kɛ hɛdɔ tsu níhi nɛ a sɔle ngɛ he ɔ he ní. Wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi, nɛ Satan je yaya nɛ ɔ ma nyagbe, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha hwɔɔ se ɔ mi nɛ wa! Anɛ o ngɛ mɔde bɔe kaa o maa ya nɔ nɛ o fĩ si konɛ Yehowa bua nɛ jɔ o he lo?

10, 11. (a) Mɛni he je nɛ e sa kaa wa mia wa hɛ mi konɛ Mawu nɛ jɔɔ wɔ ɔ? (b) Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa pee juɛmi nɛ da nɛ waa hwu kɛ si níhi nɛ woɔ nɔ kɔni mi nyu nɛ gblaa nɔ se ɔ?

¹⁰ Mɛni he je nɛ eko ɔ, e ma bi nɛ wa mia wa hɛ mi konɛ Mawu nɛ jɔɔ wɔ ɔ? Kekleekle ɔ, wa yi mluku, enɛ ɔ he ɔ, e ma bi nɛ wa mia wa hɛ mi konɛ waa ye wa gbɔjɔmihi a nɔ. Ngɛ ni komɛ a blɔ fami ɔ, e he hia nɛ a bɔ mɔde wawɛɛ konɛ a ná juɛmi nɛ da ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Aloo ngɛ o blɔ fami ɔ, eko ɔ, hiɔ ko ngɛ o nya gbae, aloo o hɛ jaa, se e he hia nɛ o ya nɔ nɛ o fĩ si. Ni komɛ hu ngɛ nɛ e he wa ha mɛ kaa a kɛ nihi a tɔmi maa pa mɛ. Wa ngɛ Yehowa sɔmɔe jehahi fuu ji nɛ ɔ jio, jehahi bɔɔ ko jio, e sa nɛ waa hwu kɛ si níhi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha wɔ kaa wa ma sɔmɔ Mawu ɔ. Mawu jɔɔ nihi nɛ sɔmɔɔ lɛ ngɛ anɔkuale mi ɔ.

 ¹¹ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa maa pee juɛmi nɛ da nɛ waa pee wa ní kaa Kristofohi, titli ɔ, ke tsui nɛ sisi ɔ nɔ ɔ haa nɛ wa suɔ kaa waa pee nɔ́ yaya ko ɔ. (Yer. 17:9) Ke e peeɔ mo jã a, moo sɔle kɛ ha Yehowa konɛ e ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ye bua mo. Sɔlemi kɛ mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa wo mo he wami konɛ o pee nɔ́ nɛ da, nɛ Yehowa maa jɔɔ mo. Moo hi si ngɛ o sɔlemi ɔ nya. Moo bɔ mɔde nɛ o kane Baiblo ɔ fa ko daa ligbi, nɛ o he be kɛ pee dɛ he ní kasemi kɛ Weku Mawu Jami daa.​—Kane La 119:32.

12, 13. Mɛni ye bua Kristofohi enyɔ komɛ nɛ a ye akɔnɔ yaya nɔ?

¹² Nɔ hyɛmi níhi fuu ngɛ nɛ tsɔɔ bɔ nɛ Mawu Munyu ɔ, mumi klɔuklɔu ɔ, kɛ Baiblo kasemi womihi ye bua Kristofohi komɛ nɛ a nyɛ ye a gbɔjɔmihi a nɔ. Niheyo ko kane munyu nɛ ji “How Can You Resist Wrong Desires?” (Mɛni O Ma Nyɛ Maa Pee Konɛ O Ye Akɔnɔ Yayahi A Nɔ) nɛ je kpo ngɛ December 8, 2003 Awake! ɔ mi ɔ. Kɛ e pee e ní ha kɛɛ? Niheyo ɔ de ke: “I ngɛ mɔde bɔe kaa ma hwu kɛ si susumi yayahi. Benɛ i kane munyu nɛ ɔ, i ba yɔse kaa ‘ngɛ nihi fuu a blɔ fami ɔ, e he wa wawɛɛ ha mɛ kaa a maa ye akɔnɔ yayahi a nɔ,’ nɛ enɛ ɔ ha nɛ i ba na kaa i piɛɛ nyɛmimɛ a he ngɛ je kɛ wɛ. I ba na kaa pi imi pɛ nɛ e peeɔ mi jã.” Munyu nɛ ji “Alternative Life-Styles​—Does God Approve?” (Nyumu Kɛ Nyumu A Gba Si Himi Kɛ Yo Kɛ Yo A Gba Si Himi, Anɛ Mawu Kplɛɛ Nɔ Lo?) nɛ je kpo  ngɛ October 8, 2003 Awake! ɔ mi ɔ hu ye bua niheyo nɛ ɔ. E yɔse kaa ngɛ ni komɛ a blɔ fami ɔ nyagba nɛ ɔ ngɛ kaa ‘mio ko nɛ ngɛ a he womi mi.’ (2 Kor. 12:7) Se kɛ̃ ɔ, benɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a maa ba a je mi saminya a, a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a ma nyɛ maa ye manye. E de ke: “Enɛ ɔ he ɔ, i susu kaa benɛ je ngɛ jɔe nɛ je ngɛ nae ɔ, ma nyɛ ma ya nɔ ma ye anɔkuale. I naa Yehowa si kaa e guɔ e we asafo ɔ nɔ kɛ yeɔ bua wɔ konɛ waa ye anɔkuale daa ligbi ngɛ je yaya nɛ ɔ mi.”

¹³ Mo susu nyɛmiyo ko nɛ ngɛ United States ɔ hu he nɛ o hyɛ. E ngma ke: ‘I naa nyɛ si kaa be fɛɛ be ɔ, nyɛ haa wɔ níhi nɛ wa hia ngɛ be nɛ sa mi. Behi fuu ɔ, e peeɔ mi kaa a ngma munyu nɛ ɔmɛ kɛ ha mi. Jehahi fuu ji nɛ ɔ nɛ i ngɛ mɔde bɔe kaa ma hwu kɛ si akɔnɔ yaya ko nɛ Yehowa sume. Be komɛ ɔ, e peeɔ mi kaa ma kpa ye he haomi. I le kaa Yehowa naa nɔ mɔbɔ, nɛ e kɛ yayami paa, se akɛnɛ akɔnɔ yaya nɛ ɔ ngɛ ye tsui mi tɔɔ nɛ i kua we he je ɔ, e peeɔ mi kaa i sɛ nɔ nɛ Yehowa yeɔ bua lɛ. Enɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ e sa kaa ma hwu kɛ si daa ligbi. Benɛ i kane munyu nɛ ji “Anɛ O ‘Nuɔ He Ngɛ O Tsui Mi’ Kaa O Le Yehowa Lo?” nɛ je kpo ngɛ March 15, 2013 Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ɔ, i na kaa Yehowa suɔ kaa e maa ye bua mi niinɛ.’

14. (a) Kɛ Paulo na e gbɔjɔmi ɔmɛ ha kɛɛ? (b) Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ hwu kɛ si wa gbɔjɔmihi?

¹⁴ Kane Roma Bi 7:21-25. Jinɛ e he wa ha Paulo kaa e maa hwu kɛ si akɔnɔ yayahi kɛ gbɔjɔmihi. Se kɛ̃ ɔ, e ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa ke e sɔle ha Yehowa, nɛ e ná hemi kɛ yemi ngɛ Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ mi ɔ, e maa ye kunimi. Wɔ hu nɛɛ? Ke wa ya nɔ nɛ wa kɛ hɛdɔ hwu kɛ si wa gbɔjɔmi ɔmɛ ɔ, wa maa ye manye. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa, nɛ wa ná hemi kɛ yemi ngɛ kpɔmi nɔ́ ɔ mi, nɛ waa kɛ wa hɛ fɔɛ wɔ nitsɛmɛ wa nɔ ɔ, wa maa ye manye.

15. Mɛni he je nɛ sɔlemi ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa to wa tsui si kɛ da kahi a nya a?

¹⁵ Be komɛ ɔ, Mawu ma nyɛ maa ngmɛ wɔ blɔ nɛ waa tsɔɔ bɔ nɛ e peeɔ wɔ ha ngɛ sane ko he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke hiɔ nɛ nya wa nu wɔ loo wa weku no ko, aloo a ye wɔ sane yaya ko ɔ, kɛ wa maa pee wa ní ha kɛɛ? Ke waa kɛ wa hɛ fɔ Yehowa nɔ kulaa a, wa ma kpa lɛ pɛɛ nɛ e ha wɔ he wami konɛ waa ya nɔ nɛ waa ye lɛ anɔkuale, nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ mi nɛ wa. (Filip. 4:13) Kristofohi nɛ a hi si ngɛ Paulo be ɔ mi, kɛ Kristofohi nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ a níhi a si kpami ɔ tsɔɔ kaa sɔlemi ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná kã, nɛ waa ya nɔ nɛ waa to wa tsui si kɛ da kahi a nya.

16, 17. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

¹⁶ Abosiami suɔ kaa o kɔni mi nɛ jɔ̃, konɛ o kpa mɔde nɛ o ngɛ bɔe kaa o maa ye anɔkuale ɔ. Moo fia o pɛɛ si kaa ‘nɔ́ nɛ hi ɔ, o maa pɛtɛ he nɛ wa.’ (1 Tes. 5:21) Mo ná nɔ mi mami kaa o ma nyɛ maa hwu kɛ si Satan kɛ e je yaya a, kɛ o gbɔjɔmi ɔmɛ. Ke o kɛ o hɛ fɔ Mawu nɔ kulaa, nɛ o sɔle ha lɛ konɛ e ye bua mo ɔ, o ma nyɛ maa ye o gbɔjɔmihi a nɔ.​—2 Kor. 4:7-9; Gal. 6:9.

¹⁷ Yaa nɔ nɛ o bɔ o he mɔde, nɛ o hwu kɛ si o gbɔjɔmihi. Yaa nɔ nɛ o mia o hɛ mi. Yaa nɔ nɛ o fĩ si. Mo ná hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yehowa mi, nɛ o hyɛ kaa e ‘be hiɔwe saflɛhi blie nɛ e ha nɛ ní kpakpa babauu nɛ́ nɛ ngɔ pue o nɔ babaaba kaa hiɔmi lo?’​—Mal. 3:10.