Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Nihewi Kɛ Yihewi, Nyɛ Ha Nyɛ He Mi Kɛ Yemi ɔ Mi Nɛ Wa

Nihewi Kɛ Yihewi, Nyɛ Ha Nyɛ He Mi Kɛ Yemi ɔ Mi Nɛ Wa

‘Hemi kɛ yemi tsɔɔ kaa níhi nɛ wa nɛ́ kɛ wa hɛngmɛ ɔ, a ngɛ niinɛ.’​—HEB. 11:1.

LAHI: 41, 11

1, 2. Mɛni ka nihewi kɛ yihewi kɛ ma nyɛ maa kpe, nɛ mɛni a ma nyɛ maa pee kɛ da nya?

YIHEYO ko nɛ e kɛ nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Britain ɔ yaa sukuu ɔ de nyɛmiyo ɔ ke: “O hɛ mi tɛ pe nɔ ko nɛ ma he ye kaa Mawu ngɛ.” Nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ Germany ɔ ngma ke: “Ye tsɔɔli ɔmɛ susu kaa adebɔ he sane nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ ji nyazia. Nɛ a susu kaa sukuu bi ɔmɛ tsuo heɔ su tsakemi tsɔɔmi ɔ yeɔ.” Nyɛmiyo wayoo ko nɛ e ngɛ France ɔ de ke: “E peeɔ ye tsɔɔli ɔmɛ nyakpɛ kaa sukuu bi komɛ ngɛ nɛ loloolo ɔ, a heɔ Baiblo ɔ yeɔ.”

2 Kaa niheyo loo yiheyo nɛ o ngɛ Yehowa he ní kasee ɔ, anɛ o kplɛɛɔ su tsakemi tsɔɔmi ɔ nɔ akɛnɛ nihi fuu kplɛɛɔ nɔ ɔ he je lo? Anɛ o he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ lo? Ke jã a, blɔhi fuu ngɛ nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ konɛ o ha nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Blɔ kake nɛ o ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee jã ji kaa o kɛ juɛmi nɛ Mawu ha mo ɔ ma tsu ní. Lɔ ɔ “maa bu o he.” E maa po o he piɛ kɛ je je mi nile nɛ ma nyɛ ma puɛ o hemi kɛ yemi ɔ he.​—Kane Abɛ 2:10-12.

3. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

3 Mawu he anɔkuale nile lɛ haa nɛ nɔ náa hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ. (1 Tim. 2:4) Lɔ ɔ he ɔ, ke o ngɛ Mawu Munyu ɔ, kɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ kanee ɔ, koo kane lɛ eko kɛ eko kɛkɛ. Mo susu nɔ́ nɛ o ngɛ kane ɔ he, nɛ o ‘kɔ nɔ́ se’ konɛ o nu sisi saminya. (Mat. 13:23) Nyɛ ha nɛ waa hyɛ bɔ nɛ ke wa peeɔ jã a, lɔ ɔ ma ha nɛ wa hemi ke yemi ngɛ Mawu mi kaa lɛ ji Bɔlɔ, kɛ wa hemi kɛ yemi ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi maa wa ha. Munyuhi babauu ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa níhi nɛ wa heɔ yeɔ ɔ ‘ngɛ mi niinɛ.’​—Heb. 11:1.

NÍHI NƐ O MAA PEE KONƐ O HEMI KƐ YEMI Ɔ MI NƐ WA

4. Mɛni he je nɛ e biɔ hemi kɛ yemi loko nɔ ko ma he Mawu aloo su tsakemi tsɔɔmi ɔ maa ye, nɛ mɛni e sa kaa waa pee?

4 Anɛ ni komɛ de mo hyɛ kaa a heɔ su tsakemi tsɔɔmi ɔ yeɔ, ejakaa je mi si kpali tsɔɔ kaa e ngɛ mi, se hemi kɛ yemi lɛ haa nɛ nɔ ko heɔ yeɔ kaa Mawu ngɛ lo? Jã ji bɔ nɛ nihi fuu susuɔ. Se e sa kaa wa ha munyu nɛ ɔ nɛ hi wa juɛmi mi: Ke nɔ ko ma he ye kaa Mawu ngɛ jio, e ma he su tsakemi tsɔɔmi ɔ maa ye jio, e ma bi nɛ nɔ ɔ nɛ ná hemi kɛ yemi ko kɛ̃. Mɛni he je? Wa ti nɔ ko nɔ ko be nɛ e na Mawu hyɛ, aloo e na nɛ a ngɛ nɔ́ ko bɔe. (Yoh. 1:18) Nɛ jã kɛ̃ adesa ko be nɛ e na kaa nɔ́ ko ngɛ tsakee kɛ pee nɔ́ kpa hyɛ. Nɔ ko be nɛ na lohwe ko nɛ sãã si nɛ ngɛ tsakee kɛ pee lohwe nane eywiɛtsɛ hyɛ. (Hiob 38:1, 4) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo wa hla níhi a mi, nɛ wa susu he saminya, konɛ waa le nɔ́ nɛ ji anɔkuale ɔ. Bɔfo Paulo tu adebɔ he munyu. E ngma ke: “Kɛ je be nɛ Mawu bɔ je ɔ, e he wami nɛ ngɛ daa, kɛ e su nɛ ji níhi nɛ a nɛ́ kɛ hɛngmɛ ɔ jeɔ kpo paa ngɛ e nibɔ ní ɔmɛ a mi, nɛ adesa naa. Lɔ ɔ he ɔ, a be nya jemi ko kulaa.”​—Rom. 1:20.

Ke o kɛ nihi ngɛ níhi a he susue ɔ, moo ngɔ níhi nɛ a kɛ peeɔ níhi a mi hlami nɛ ngɛ o je gbi mi ɔ kɛ tsu ní saminya (Hyɛ kuku 5)

5. Mɛni níhi a mi hlami níhi ma nyɛ maa ye bua Mawu we bi konɛ a nu nɔ́ sisi saminya?

5 ‘Nɔ́ sisi numi’ tsɔɔ kaa nɔ ko ma yɔse nɔ́ ko nɛ a nɛ́, aloo e ma yɔse nɔ́ ko nɛ e he wa kaa nɔ ko maa nu sisi. (Heb. 11:3) Nihi nɛ a nuɔ nɔ́ sisi ɔ kɛ a juɛmi hu tsuɔ ní, se pi a hɛngmɛ kɛ a tue kɛkɛ. Yehowa asafo ɔ ha wɔ níhi fuu nɛ a kɛ peeɔ níhi a mi hlami nɛ maa ye bua wɔ. Ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ waa ‘na’ wa Bɔlɔ ɔ. (Heb. 11:27) Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji video nɛ ji The Wonders of Creation Reveal God’s Glory, kɛ womiyohi nɛ ji Was Life Created?The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking, kɛ womi nɛ ji Is There a Creator Who Cares About You? Jehanɛ hu ɔ, wa womi tɛtlɛɛ ɔmɛ haa nɛ wa náa ní kpakpahi nɛ wa ma nyɛ ma susu he. Behi fuu ɔ, Awake! ɔ haa nɛ wa naa nɔ́ he je nɛ amlɔ nɛ ɔ, je mi si kpali kɛ ni komɛ heɔ yeɔ kaa Mawu ngɛ ɔ. Munyu nɛ ji “Was It Designed?” (Anɛ A Bɔ Lo?) nɛ baa daa nyɔhiɔ ɔ haa nɛ wa naa adebɔ ní komɛ nɛ a ngɛ nyakpɛ. Behi fuu ɔ, je mi si kpali bɔɔ mɔde kaa a maa hyɛ adebɔ ní nɛ a ngɛ nyakpɛ nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ pee nɔ́ ko.

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ níhi nɛ a kɛ peeɔ níhi a mi hlami ɔ ye bua ni komɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ e ye bua mo ngɛ?

6 Nyɛminyumu ko nɛ e ye jeha 19 nɛ ngɛ United States ɔ tu womiyo enyɔ nɛ wa wo ta kɛ sɛ hlami ɔ he munyu ke: “Womiyo nɛ ɔmɛ a se be. I kase womiyo nɛ ɔmɛ si abɔ.” Nyɛmiyo ko hu nɛ e ngɛ France ɔ ngma ke: “Ye bua jɔ munyu nɛ ji ‘Was It Designed?’ (Anɛ A Bɔ Lo?) nɛ baa daa nyɔhiɔ ɔ he! Munyu nɛ ɔmɛ tsɔɔ kaa ga ní tsulɔ kpanaa ko ma nyɛ maa hyɛ adebɔ níhi a nɔ kɛ pee nɔ́ ko, se nɔ́ nɛ e maa pee ɔ kɛ adebɔ níhi nɛ a ngɛ nyakpɛ ɔ be nyɛe maa sɔ kɔkɔɔkɔ.” Ngɛ South Africa a, jokuɛ yiheyo ko nɛ e ye jeha 15 ɔ fɔli de ke: “Munyu nɛ wa biyo ɔ pɔɔ kanemi kekle ngɛ Awake! ɔ mi ji ‘Interview’ (Munyu bimi).” Mo hu nɛɛ? Anɛ o náa ní nɛ ɔmɛ a he se kɛ piɔ si lo? A maa ye bua mo konɛ o hemi kɛ yemi ɔ nɛ pee kaa tso nɛ e sipoku ɔ sɛ zu mi saminya. O hemi kɛ yemi ɔ maa ye bua mo konɛ o da lakpa tsɔɔmi komɛ nɛ a ngɛ kaa kɔɔhiɔ nɛ nya wa a a nya.​—Yer. 17:5-8.

HEMI KƐ YEMI NƐ O NGƐ NGƐ BAIBLO Ɔ MI

7. Mɛni he je nɛ Mawu suɔ kaa o kɛ o juɛmi nɛ to níhi a he ɔ?

7 Anɛ e ji tɔmi kaa o kɛ juɛmi nɛ da ma bi sane komɛ ngɛ Baiblo ɔ he lo? Ohoo! Yehowa suɔ kaa o ngɔ o juɛmi kɛ to níhi a he konɛ o yɔse nɔ́ nɛ ji anɔkuale ɔ. Yehowa sume nɛ o he Baiblo ɔ nɛ o ye akɛnɛ ni kpahi he ye ɔ he je. Lɔ ɔ he ɔ, mo susu níhi a he saminya konɛ o ná anɔkuale nile. Jamɛ a nile ɔ ma nyɛ maa ha nɛ o hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa. (Kane Roma Bi 12:1, 2; 1 Timoteo 2:4.) Blɔ kake nɛ o maa gu nɔ kɛ ná nile nɛ ɔ ji kaa o maa pee níhi a mi hlami konɛ o nu o sane bimi komɛ a sisi.

8, 9. (a) Mɛni ni komɛ kaseɔ? (b) Kɛ ni komɛ ná ní nɛ a kase nɛ a pue a yi mi tɛ ngɛ he ɔ he se ha kɛɛ?

8 Ni komɛ kaseɔ Baiblo mi gbamihi, aloo Baiblo mi yi nɔ sanehi, aloo níhi nɛ a tsua si nɛ a na, kɛ bɔ nɛ Baiblo ɔ kɛ je mi si kpami kpaa gbi ha a. Gbami ko nɛ ngɛ bua jɔmi nɛ wa ma nyɛ maa kase he ní ji 1 Mose 3:15. Yehowa gba gbami nɛ ɔ benɛ Adam kɛ Hawa tsɔ atua kɛ si lɛ kɛ e nɔ yemi ɔ se pɛ. Gbami nɛ ɔ ji Baiblo ɔ mi kekleekle gbami. E ha nɛ wa ba le bɔ nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ha nɛ waa na kaa Mawu nɔ yemi ɔ da, nɛ e maa po nɔ́ nami tsuo se. Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ kase 1 Mose 3:15 ɔ? Blɔ kake ji kaa o maa pee daka nɛ tsɔɔ be nɛ níhi ya nɔ. O ma nyɛ maa ngma ngmamihi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ gbami nɛ ɔ maa ba mi ha a he níhi fuu kɛ fɔ si. Lɔ ɔ se ɔ, o ma nyɛ maa pee níhi a mi hlami konɛ o le be nɛ a ngma ngmami nɛ ɔmɛ konɛ o to a nya nyatsɔɔ. O maa na kaa Baiblo ngmali ɔmɛ hi si ngɛ be munomunohi a mi, se nɔ́ nɛ nɔ tsuaa nɔ ngma a haa nɛ wa nuɔ gbami ɔ sisi bɔɔbɔɔbɔɔ. Enɛ ɔ maa ye bua mo konɛ o ná nɔ mi mami kaa Yehowa ‘mumi klɔuklɔu ɔ lɛ ba nihi a nɔ nɛ a tu munyu.’​—2 Pet. 1:21.

9 Nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ Germany ɔ susu bɔ nɛ Baiblo ɔ mi womi ɔmɛ kɛ a he kpaa gbi, nɛ a tuɔ Matsɛ Yemi ɔ he munyu ha a he. E ngma ke: “E ngɛ mi kaa nyumuhi maa pee 40 lɛ a ngma Baiblo ɔ mohu lɛɛ, se mɛ tsuo a tu Matsɛ Yemi ɔ he munyu. A kpɛti nihi fuu hi si ngɛ be ekpaekpahi a mi, nɛ a li a sibi.” Nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Australia a bua jɔ munyu ko nɛ e kase ngɛ December 15, 2013 Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ɔ he. Hwɔɔmi Mɔ nɛ ɔ tsɔɔ Hetsɔmi ɔ mi. Jamɛ a gbijlɔ titli nɛ ɔ kɔɔ munyu nɛ ngɛ 1 Mose 3:15 ɔ kɛ Mesia a bami ɔ he. Nyɛmiyo ɔ ngma ke: “Ní kasemi nɛ ɔ ha nɛ i ba na bɔ nɛ Yehowa he ngɛ nyakpɛ ha. E pee mi nyakpɛ kaa nɔ ko to blɔ nya nɛ ɔ kɛ ha Israel bi ɔmɛ, nɛ e ba mi ngɛ Yesu nɔ. I to ye tsui si nɛ i susu bɔ nɛ gbami nɛ kɔɔ Hetsɔmi niye ní ɔ he ɔ ngɛ nyakpɛ ha a he!” Mɛni he je nɛ nyɛmiyo ɔ de jã a? E pue e yi mi tɛ wawɛɛ ngɛ nɔ́ nɛ e kane ɔ he, nɛ e ‘kɔ se.’ Enɛ ɔ ha nɛ e hemi kɛ yemi ɔ mi wa, nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ mi ba wa.​—Mat. 13:23.

10. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ anɔkuale nɛ Baiblo ngmali ɔmɛ ye ɔ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi wa?

10 Nɔ́ kpa ko hu nɛ e woɔ hemi kɛ yemi mi he wami nɛ wa ma nyɛ ma susu he ji kã nɛ Baiblo ngmali ɔmɛ ngɛ, kɛ anɔkuale nɛ a ye ɔ. Blema womi ngmali fuu tu a ma nɔ yeli ɔmɛ a he munyu kpakpa, nɛ a wo a nɔ yemi ɔmɛ a hɛ mi nyami. Se Yehowa gbali ɔmɛ lɛɛ, a ye anɔkuale ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. A tu mɛ nitsɛmɛ a ma mi bi ɔmɛ, kɛ a matsɛmɛ ɔmɛ a fã tɔmihi a he munyu. (2 Kron. 16:9, 10; 24:18-22) Jehanɛ hu ɔ, a tu mɛ nitsɛmɛ a gbɔjɔmihi kɛ Mawu sɔmɔli kpahi hu a gbɔjɔmihi a he munyu. (2 Sam. 12:1-14; Mar. 14:50) Nyɛminyumu wayoo ko nɛ e ngɛ Britain ɔ de ke: “Nihi pɔɛ anɔkuale tumi jã. Enɛ ɔ ha nɛ wa náa nɔ mi mami kaa Baiblo ɔ je Mawu ngɔ niinɛ.”

11. Mɛni ma nyɛ ma ha nihewi kɛ yihewi a bua nɛ jɔ Baiblo mi sisi tomi mlaahi a he?

11 Sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ wa si himi mi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi. Enɛ ɔ ha nɛ nihi fuu kplɛɛ nɔ kaa Baiblo ɔ je Mawu ngɔ. (Kane La 19:7-11.) Nyɛmiyo wayoo ko nɛ e ngɛ Japan ɔ ngma ke: “Ke i kɛ ye weku ɔ waa kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ ɔ tsu ní ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ. Wa náa tue mi jɔmi, wa peeɔ kake, nɛ wa náa suɔmi kɛ haa wa sibi.” Baiblo sisi tomi mlaahi poɔ wa he piɛ ngɛ lakpa jami kɛ hemi kɛ yemi gbogboe nɛ he nihi fuu nyɔguɛ ɔ a he. (La 115:3-8) Anɛ nihi heɔ je mi nile nɛ tsɔɔ kaa Mawu be ɔ yeɔ lo? Su tsakemi tsɔɔmi ɔ haa nɛ nihi buɔ adebɔ níhi kaa mawuhi, nɛ a naa mɛ kaa mɛ lɛ a ngɛ he wami se pi Yehowa. Nihi nɛ a deɔ ke Mawu be ɔ tsɔɔ kaa wa wami ngɛ wɔ nitsɛmɛ wa dɛ mi. Se nimli nɛ ɔmɛ ha we nɛ wa ná hɛ nɔ kami kpakpa kɛ ha hwɔɔ se.​—La 146:3, 4.

O KƐ NIHI NƐ SUSU NÍHI A HE

12, 13. Mɛni ji blɔ nɛ nuɔ tso nɛ wa maa gu nɔ nɛ waa kɛ wa sukuu bi, tsɔɔli, kɛ ni kpahi nɛ susu adebɔ kɛ Baiblo ɔ he?

12 Ke o kɛ nihi ngɛ adebɔ kɛ Baiblo ɔ he susue ɔ, mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ tsɔɔ mɛ níhi a mi saminya? Kekleekle ɔ, ko susu kaa o le nɔ́ nɛ nɔ ɔ heɔ yeɔ. Ni komɛ tsɔɔ kaa a heɔ su tsakemi tsɔɔmi ɔ yeɔ, se a heɔ yeɔ kaa Mawu ngɛ hulɔ. A susu kaa Mawu gu su tsakemi nɔ kɛ bɔ níhi slɔɔtoslɔɔtohi nɛ wami ngɛ a mi. Ni komɛ hu susuɔ kaa ke su tsakemi tsɔɔmi ɔ be mi ɔ, jinɛ a be nihi tsɔɔe ngɛ sukuu. Nɛ ni komɛ hu he we Mawu yi hu, ejakaa jami nɛ a ngɛ mi ɔ sisi mɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke o kɛ nɔ ko ngɛ bɔ nɛ wami plɛ kɛ je sisi ha a he susue ɔ, behi fuu ɔ, e hi kaa o ma bi nɔ ɔ sane kekle. Mo bi sanehi konɛ o le nɔ́ nɛ nɔ ɔ heɔ yeɔ. Ke o kɛ nihi susuɔ níhi a he, nɛ o buɔ mɛ tue ɔ, eko ɔ, a bua maa jɔ kaa a maa bu mo tue.​—Tito 3:2.

13 Ke nɔ ko tu munyu kɛ si hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ, eko ɔ, o ma nyɛ maa gu ga blɔ nɔ nɛ o plɛ sane ɔ kɛ fɔ e nɔ. O ma nyɛ ma de lɛ kaa ke e susu kaa Bɔlɔ ko be ɔ, lɛɛ e tsɔɔ blɔ nɔ nɛ wami gu kɛ ba. Ke kekleekle nɔ́ nɛ wami ngɛ mi ɔ maa ya nɔ maa hi si ɔ, e sa nɛ e nyɛ nɛ e fɔ, nɛ e pee e henɔhi fuu kɛ piɛɛ he. Je mi si kpami he ní lelɔ kpanaa ko tsɔɔ kaa níhi nɛ e he maa hia nɔ́ nɛ wami ngɛ mi ɔ ekomɛ ji (1) he womi, (2) he wami kɛ bɔ nɛ e kɛ he wami ɔ ma tsu ní ha, (3) nɔ́ nɛ maa tsɔɔ e klemi, e su, kɛ e ní peepee (nɔ́ nɛ a tsɛɛ ke DNA), kɛ (4) blɔ nɛ e maa gu nɔ nɛ e kɛ ní nɛ ɔmɛ maa pee lɛ nitsɛ e henɔ. E de hu ke: “Ke o susu bɔ nɛ wami yiblii ngɛ ha a he ɔ, e ngɛ nyakpɛ wawɛɛ.”

14. Ke o susu kaa o be nyɛe nɛ o kɛ nɔ ko ma susu su tsakemi tsɔɔmi ɔ aloo adebɔ he saminya a, mɛni o ma nyɛ maa pee?

14 Ke o susu kaa o be nyɛe nɛ o kɛ nɔ ko ma susu su tsakemi tsɔɔmi ɔ aloo adebɔ he saminya a, o ma nyɛ maa ngɔ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ kɛ tsu ní. E ngma ke: “Tsu tsuaa tsu ɔ, nɔ ko nɛ fiaa; se Mawu lɛ bɔ níhi tsuo.” (Heb. 3:4) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tsu tsuaa tsu ɔ, nɔ ko kɛ̃ nɛ ma! Nɛ jã nɔuu nɛ e ji ngɛ wami yiblii nɛ wa juɛmi kpi he ɔ hu he. Nɔ ko nɛ e ngɛ nile lɛ e pee. O ma nyɛ maa ngɔ asafo ɔ womi nɛ sa kɛ tsu ní hulɔ. Nyɛmiyo ko ngɔ womiyo enyɔ nɛ wa wo ta kɛ sɛ hlami ɔ kɛ ha niheyo ko nɛ he we Mawu yi. Otsi komɛ a se ɔ, niheyo ɔ de ke: “Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ, i he ye kaa Mawu ngɛ.” Enɛ ɔ ha nɛ niheyo ɔ bɔni Baiblo ɔ kasemi, nɛ e ba pee Yehowa sɔmɔlɔ.

15, 16. Loko o kɛ nɔ ko ma susu nɔ́ nɛ tsɔɔ kaa Baiblo ɔ je Mawu ngɔ ɔ he ɔ, mɛni e sa kaa o pee? Se mɛni e sa kaa o kai?

15 Ke nɔ ko he we Baiblo ɔ yi ɔ, mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu konɛ o kɛ lɛ nɛ susu níhi a he? Kaa bɔ nɛ wa de kɛ sɛ hlami ɔ, mo bi lɛ sanehi konɛ o le nɔ́ nɛ e heɔ yeɔ. Jehanɛ hu ɔ, mo hla nɔ́ nɛ e bua jɔ he nɛ o kɛ lɛ nɛ susu he. (Abɛ 18:13) Ke e bua jɔ je mi si kpami he ɔ, eko ɔ, ke o kɛ lɛ susu bɔ nɛ Baiblo ɔ kɛ je mi si kpami kpa a gbi ha a he ɔ, e bua maa jɔ he. Ni komɛ hu ngɛ nɛ ke o kɛ mɛ susu níhi nɛ tsɔɔ kaa gbamihi kɛ yi nɔ sanehi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ da a he ɔ, a bua maa jɔ he. Aloo eko ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ nihi Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ a kɛ ma nyɛ ma tsu ní ngɛ a si himi mi. Sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ ekomɛ ngɛ Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ mi.

16 Mo kai kaa oti nɛ o ngɛ hlae nɛ o su he ji kaa o ma ha nɛ o munyu ɔ nɛ ta a tsui he, se pi nɛ o kɛ mɛ maa je atsinyɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke a ngɛ nɔ́ ko de ɔ, moo bu tue saminya. Moo je bumi mi kɛ bi sanehi, nɛ o to o tsui si kɛ tsɔɔ mɛ níhi a nya, titli ɔ, ke o kɛ nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi ngɛ ní sɛɛe. Ke o pee jã a, eko ɔ, a maa bu mo tue. Jehanɛ hu ɔ, a ma yɔse kaa o susu o hemi kɛ yemi ɔ he saminya. Enɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ nihewi kɛ yihewi fuu pɔɛ peemi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko suɔ nɛ e kɛ mo nɛ je atsinyɛ kɛkɛ, aloo e ye o he fɛu ɔ, e he hia we nɛ o ha lɛ heto.​—Abɛ 26:4.

MOO PƐTƐ ANƆKUALE Ɔ HE WAWƐƐ

17, 18. (a) Mɛni ma nyɛ maa ye bua mo konɛ o pɛtɛ anɔkuale ɔ he wawɛɛ? (b) Mɛni sane bimi he wa ma susu ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

17 Ke wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa a, e sa nɛ waa le níhi fuu pe Baiblo ɔ mi sisije tsɔɔmi ɔmɛ kɛkɛ. Enɛ ɔ he ɔ, mo hla Mawu Munyu ɔ mi saminya kaa nɔ́ nɛ o ngɛ juetli ko nɛ a ngɔ kɛ laa a hlae. (Abɛ 2:3-6) Moo ngɔ níhi nɛ a kɛ peeɔ níhi a mi hlami nɛ ngɛ o je gbi mi ɔ kɛ tsu ní saminya. Ní nɛ ɔmɛ ekomɛ ji Watchtower Library nɛ ngɛ DVD nɔ ɔ, Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE, Watch Tower Publications Index aloo Research Guide for Jehovah’s Witnesses. Jehanɛ hu ɔ, kɛ pee oti kaa o maa kane Baiblo mluku ɔ tsuo. O ma nyɛ maa ngɔ nyɔhiɔ 12 kɛ kane Baiblo ɔ tsuo. Nɔ́ ko be nɛ woɔ nɔ hemi kɛ yemi mi he wami pe Mawu Munyu ɔ kanemi. Benɛ kpɔ mi nɔ hyɛlɔ ko kai e nihe mi ɔ, e de ke: “Baiblo mluku ɔ tsuo nɛ i kane ɔ lɛ ha nɛ i yɔse kaa Baiblo ɔ ji Mawu Munyu niinɛ. Nyagbenyagbe ɔ, i ba nu Baiblo mi sanehi nɛ i kase ngɛ ye jokuɛwi a si ɔ sisi saminya. Enɛ ɔ ha nɛ ye hemi kɛ yemi ɔ mi ba wa wawɛɛ.”

18 Fɔli, nyɛ ji nihi titli nɛ nyɛ ma nyɛ maa ye bua nyɛ bimɛ konɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Mawu a kpɛti ɔ mi nɛ wa. Mɛni blɔ nɔ nyɛ ma nyɛ maa gu kɛ ye bua mɛ konɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa? Wa ma susu enɛ ɔ he ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi.