1, 2. (a) Mɛni nyagbahi nɛ nihi fuu kɛ kpeɔ mwɔnɛ ɔ, nɛ mɛni jeɔ mi kɛ baa? (b) Mɛni hɛ nɔ kami nɛ Yesaya 41:10, 13 ɔ haa nɛ wa náa?

NYƐMIYO ko nɛ e ji blɔ gbalɔ nɛ e huno ji asafo mi nɔkɔtɔma a de ke: “E ngɛ mi kaa i bɔɔ mɔde ngɛ Mawu jami mi mohu lɛɛ, se jehahi babauu ji nɛ ɔ nɛ i kɛ nyagbahi ngɛ kpee. Enɛ ɔ he ɔ, ke i hwɔ si ɔ, i hwɔ we mahe, nɛ e ha we nɛ ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa. Jehanɛ hu ɔ, e ha we nɛ i kɛ nihi nɛ hi si saminya, nɛ be komɛ ɔ, e pee ɔ mi kaa ma kpa ye he haomi.”

² Anɛ o nu nyɛmiyo ɔ sisi lo? Aywilɛho sane ji kaa, Satan je ɔ haa nɛ waa kɛ nyagbahi nɛ a mi wa kpeɔ, nɛ lɔ ɔ haa nɛ wa peeɔ yeyeeye ngɛ si himi mi, nɛ wa ná we bua jɔmi. Enɛ ɔ ma nyɛ maa pee kaa lɛ ko nɛ a wo lɛ sɛkɛ nɛ e nyɛ we nɛ e ya e hɛ mi. (Abɛ 12:25) Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ e pee mo jã? Eko ɔ, o suɔlɔ ko gbo nɛ lɔ ɔ haa nɛ o yeɔ aywilɛho, aloo hiɔ nɛ nya wa ko fia mo, aloo e he waa ha mo kaa o maa hyɛ o weku ɔ nɔ, aloo o kɛ si temi kɛ womihi ngɛ kpee. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, haomi nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ o gbɔjɔ. E ma nyɛ ma puɛ bua jɔmi nɛ o ngɛ ɔ. Se o ma nyɛ ma ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Mawu pee klaalo kaa e maa ye bua mo.​—Kane Yesaya 41:10, 13.

3, 4. (a) Kɛ Baiblo ɔ kɛ munyungu nɛ ji “kɔni” ɔ tsuɔ ní ha kɛɛ? (b) Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko kɔni nɛ gbo?

³ Behi fuu ɔ, ke Baiblo ɔ ngɛ su komɛ aloo ní peepee komɛ kalee ɔ, e kɛ nɔmlɔ tso ɔ fã komɛ peeɔ nɔ́ hetomi nɔ́. Kaa nɔ  hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ blema Baiblo ɔ nɛ a ngma a mi ɔ, a kɛ kɔni tsu ní si lafahi abɔ. Ke a wo nɔ ko kɔni mi he wami ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa tsɔɔ kaa a ha nɔ ɔ nɔ gbagba te, a wo nɔ ɔ he wami, aloo a ha nɔ ɔ he wami nɛ e kɛ pee nɔ́ ko. (1 Sam. 23:16; Ezra 1:6, NW) E ma nyɛ maa tsɔɔ hu kaa nɔ ɔ ngɛ juɛmi nɛ da, nɛ e ngɛ hwɔɔ se he hɛ nɔ kami kpakpa.

⁴ Be komɛ ɔ, ke a ke nɔ ko kɔni gbo ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa nɔ ɔ nine mi je wu, e hao, aloo e be hɛ nɔ kami ko. (2 Kron. 15:7; Heb. 12:12) Ke nɔ ko ya je si himi kaa jã mi ɔ, behi fuu ɔ, e hɛ nɔ kami tsuo ta a. Ke o kɛ nyagbahi ngɛ kpee nɛ lɔ ɔ ha nɛ o gbɔjɔ, loo o hao, loo kã nɛ o kɛ ja a Mawu ɔ ba si ɔ, jije o ma nyɛ ma ná he wami womi ngɛ? Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ o ná kã kɛ he wami nɛ o kɛ maa da si fɔfɔɛ ɔ nya konɛ o bua nɛ jɔ?

5. (a) Ke wa ya je si himi nɛ mi wa mi ɔ, eko ɔ, mɛni wa maa pee, se mɛni e sa kaa wa kai? (b) Mɛni he wa ma susu?

⁵ Kane Zefania 3:16, 17. Yehowa ji Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi, nɛ e sume nɛ waa ye gbeye, aloo waa hao kaa nɔ ko nɛ e kɔni gbo. Enɛ ɔ he ɔ, e woɔ wɔ he wami kaa ‘waa ngɔ wa haomi ɔmɛ tsuo ngɔ fɔ e nɔ.’ (1 Pet. 5:7) Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko kɛ je nɔ́ nɛ Mawu de Israel bi nɛ a ngɔ mɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya a mi. E de mɛ ke, ‘nyɛ ko susu kaa ye nine ngɛ kpoku nɛ i be nyɛe ma kɛ he nyɛ yi wami.’ (Yes. 59:1) Yehowa suɔ nɛ e wo e we bi he wami konɛ a pee e suɔmi nya ní ke a ya je si himi nɛ e mi wa po mi, nɛ e ma nyɛ maa pee jã hulɔ. Wa ma susu Baiblo ɔ mi nɔ hyɛmi níhi etɛ nɛ tsɔɔ jã a he. Ha nɛ waa hyɛ bɔ nɛ nɔ hyɛmi ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ maa wo mo he wami ha.

6, 7. Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je bɔ nɛ Israel bi ɔmɛ ye Amalek bi ɔmɛ a nɔ kunimi ha a mi?

⁶ Benɛ Yehowa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ je Israel bi ɔmɛ kɛ je nyɔguɛ tso mi ngɛ Egipt ɔ, e kɛ we kulaa nɛ Amalek bi ɔmɛ ba tua mɛ. Yoshua nɛ ji kãtsɛ ɔ kɛ Mose blɔ tsɔɔmi ɔ tsu ní, nɛ e nyɛɛ Israel bi ɔmɛ a hɛ mi kɛ ya ta a. Lɔ ɔ se ɔ, Mose kɛ Aaron kɛ Hur kuɔ kɛ ho yoku ko nɛ ngɛ lejɛ ɔ kasa mi ɔ nɔ ya konɛ a nyɛ nɛ a hyɛ ta buli ɔmɛ. Anɛ nyumuhi etɛ nɛ ɔmɛ ngɛ ta a nya fo tue akɛnɛ a ngɛ gbeye yee he je lo? Pi jã kulaa ji sane ɔ!

⁷ Mose pee nɔ́ ko, nɛ lɔ ɔ ha nɛ a ye kunimi ngɛ ta a mi. Mose wo e nine nɔ kɛ ya hiɔwe nɛ e hɛɛ tso nɛ anɔkuale Mawu ɔ ha lɛ ɔ ngɛ e dɛ mi. Ke Mose nine ngɛ hiɔwe ɔ, Yehowa woɔ Israel bi ɔmɛ he wami kɛkɛ a nine bɔni Amalek bi ɔmɛ a he ngɔmi. Se ke Mose nine gbo nɛ e ba si pɛ, kɛkɛ Amalek bi ɔmɛ a nine bɔni Israel bi ɔmɛ a he ngɔmi. Aaron kɛ Hur ‘ya hla tɛ ba wo Mose sisi. Nɔ kake da e kasa nya hiɛ, nɛ nɔ kake hu da e kasa nya hiɛ, nɛ a hɛɛ e kɔni ɔmɛ a mi ngɛ hiɔwe kɛ ya si pu nɔ si.’ Niinɛ, Mawu ngɔ e nine si wami ɔ kɛ ye bua Israel bi ɔmɛ nɛ a ye Amalek bi ɔmɛ a nɔ butuu.​—2 Mose 17:8-13.

8. (a) Benɛ Etiopia bi ɔmɛ wo Yuda bi ɔmɛ a he gbeye ɔ, mɛni Asa pee? (b) Kɛ wa ma plɛ kɛ kase Asa konɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ ha kɛɛ?

⁸ Ngɛ Matsɛ Asa be ɔ mi hu ɔ, Yehowa tsɔɔ kaa e nine be kpoku. A wo tahi fuu a nɔ tã ngɛ Baiblo ɔ mi. Se Zera nɛ je Etiopia a ji nɔ nɛ hɛɛ ta buli nɛ hiɛ pe kulaa. E ngɛ ta buli nɛ a he be 1,000,000. Etiopia ta buli ɔmɛ hiɛ pe Israel ta buli ɔmɛ totoe enyɔ. Enɛ ɔ he ɔ, jinɛ e he be wae kulaa kaa Asa maa pee yeyeeye nɛ e ye gbeye. Nɛ e ma nyɛ ma ha nɛ e kɔni mi nɛ jɔ̃, nɛ a ye e nɔ kunimi hulɔ. Se Asa pee we jã, mohu ɔ, e bi Yehowa konɛ e ye bua lɛ. Ngɛ  ta buli a susumi nya a, jinɛ Israel bi ɔmɛ be nyɛe nɛ a ye Etiopia bi ɔmɛ a nɔ kunimi, se “Mawu lɛɛ e nyɛɔ peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́!” (Mat. 19:26) Asa ‘nyɛɛ Yehowa se kɛ pi si e wami be tsuo.’ Mawu ngɔ e he wami ɔ kɛ ye bua Asa nɛ e ‘ye Etiopia bi ɔmɛ a nɔ kunimi.’​—2 Kron. 14:8-13; 1 Ma. 15:14.

9. (a) Mɛni lɛ ha we nɛ Nehemia nɛ kpa Yerusalem gbogbo ɔ fiami ɔ? (b) Kɛ Mawu plɛ kɛ ha Nehemia sɔlemi ɔ heto ha kɛɛ?

⁹ Mo susu bɔ nɛ Nehemia pee e ní ha benɛ e ya Yerusalem ɔ he nɛ o hyɛ. Lɔ ɔ ji kaa ma a he gbogbo ɔmɛ tsuo hlue pue si, nɛ e nyɛmimɛ Yuda bi ɔmɛ hu a nine mi je wu. A he nyɛli nɛ a ngɛ ma kpahi a nɔ ɔ ngɛ a he gbeye woe, nɛ enɛ ɔ ha nɛ a kɔni mi jɔ̃, nɛ a kpa Yerusalem gbogbo ɔ fiami. Anɛ enɛ ɔ ha nɛ Nehemia hu ye gbeye nɛ e nine mi je wu lo? Dɛbi! Nehemia sɔleɔ kɛ haa Yehowa, nɛ e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ e nɔ kaa bɔ nɛ Mose, Asa, kɛ Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ kpahi pee ɔ. Ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi hu ɔ, Nehemia sɔle ha Yehowa, nɛ e ngɔ e hɛ kɛ fɔ e nɔ. Ngɛ Yuda bi ɔmɛ a blɔ fami ɔ, a na ní komɛ kaa a ji blɔ tsimi ní nguanguahi, se Yehowa bu Nehemia kue fami ɔ tue nɛ e ye bua lɛ. Mawu kɛ e “he wami ngua” a kɛ e “nyɛmi” ɔ wo Yuda bi ɔmɛ he wami. (Kane Nehemia 1:10; 2:17-20; 6:9.) Anɛ o he ye kaa Yehowa kɛ e “he wami ngua” a kɛ e “nyɛmi” ɔ ngɛ e we bi he wami woe mwɔnɛ ɔ lo?

10, 11. (a) Mɛni Satan bɔɔ mɔde kaa e maa pee kɛ wo wa kɔni mi nyu? (b) Mɛni Yehowa peeɔ kɛ woɔ wɔ kã konɛ wa ná he wami? (d) Kɛ o ná teokrase sukuu ɔmɛ kɛ teokrase tsɔsemi he se ha kɛɛ?

¹⁰ Wa ngɛ nɔmi mami kaa Abosiami kɔni mi be nyu woe ngɛ mɔde nɛ e ngɛ bɔe kaa e maa puɛ Kristofohi a ní tsumi ɔ he. E guɔ ma nɔ yeli, osɔfohi, kɛ hemi kɛ yemi kuali a nɔ kɛ woɔ wa he gbeye, nɛ a tuɔ lakpa munyuhi kɛ siɔ ɔ wɔ. Mɛni he je nɛ Abosiami peeɔ jã a? E peeɔ jã konɛ e ha nɛ wa kɔni mi nɛ je wu, nɛ wa kpa Matsɛ Yemi sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Se kɛ̃ ɔ, Yehowa kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ woɔ wɔ he wami, nɛ e suɔ kaa e maa pee jã hulɔ. (1 Kron. 29:12) Ke Satan kɛ e je yaya a ha nɛ waa kɛ haomihi ngɛ kpee ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ Mawu mumi klɔuklɔu ɔ nɛ ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa da nya. (La 18:39; 1 Kor. 10:13) Jehanɛ hu ɔ, wa bua jɔ Mawu Munyu ɔ nɛ e kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ ye bua nihi nɛ a ngma a he. Mo susu mumi mi niye ní nɛ a kɛ da Baiblo ɔ nɔ nɛ wa nine suɔ nɔ daa nyɔhiɔ ɔ hu he nɛ o hyɛ. A ngma munyu nɛ ngɛ Zakaria 8:9, 13 (kane) nɛ ɔ be mi nɛ a ngɛ Yerusalem sɔlemi tsu ɔ mae ɔ, nɛ e kɔɔ wa he wawɛɛ mwɔnɛ ɔ.

¹¹ Yehowa guɔ asafo mi kpehi, kpɔmi kpehi, kpokpa nɔ kpehi, kɛ teokrase sukuu slɔɔtohi a nɔ kɛ tsɔseɔ wɔ nɛ e woɔ wɔ he wami. Tsɔsemi nɛ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ juɛmi nɛ da nɛ sɔmɔ Mawu, waa kɛ otihi nɛ ma wa hɛ mi, nɛ wa tsu ní tsumi nɛ fɔɔ si ngɛ wa nɔ kaa Kristofohi ɔ he ní. (La 119:32) Anɛ o bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa o ma ha tsɔsemi nɛ ɔmɛ nɛ wo mo he wami lo?

12. Mɛni e sa kaa waa pee konɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa?

¹² Yehowa ye bua Israel bi ɔmɛ nɛ a ye Amalek bi ɔmɛ kɛ Etiopia bi ɔmɛ a nɔ kunimi, nɛ e wo Nehemia kɛ e nyɛmimɛ Yuda bi ɔmɛ he wami nɛ a fia Yerusalem gbogbo ɔ ekohu. Jã kɛ̃ nɛ ke nihi te si kɛ wo wɔ, aloo wa kɔni mi jɔ̃, aloo wa pee yeyeeye po ɔ, Mawu maa wo wɔ he wami konɛ waa fiɛɛ sane kpakpa a. (1 Pet. 5:10) Wa hyɛ we blɔ kaa Yehowa maa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ je wa haomi ɔmɛ kɛ je. Mohu ɔ, e sa  nɛ wa tsu wa blɔ fami nɔ́. Wa ma nyɛ maa pee jã kɛ gu Mawu Munyu ɔ nɛ wa maa kane daa ligbi, wa he nɛ wa ma dla konɛ waa ya asafo mi kpehi daa otsi, wa dɛ he ní kasemi kɛ weku Mawu jami nɛ wa maa pee daa, kɛ Yehowa nɛ wa maa sɔle ha lɛ daa a nɔ. Nyɛ ko ha nɛ waa ngmɛ blɔ nɛ ní kpahi nɛ je wa juɛmi kɛ je níhi nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ woɔ wɔ he wami ɔ a nɔ. Ke o na kaa o nyɛ we ní nɛ ɔmɛ ekomɛ peemi ɔ, moo sɔle kɛ bi Mawu konɛ e ye bua mo. Mawu maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ‘tsu o he ní konɛ o ná bua jɔmi nɛ o kɛ pee e suɔmi nya ní.’ (Filip. 2:13) Se mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ wo ni kpahi he wami?

13, 14. (a) Benɛ nyɛminyumu ko yo gbo ɔ, mɛni nɛ wo lɛ he wami? (b) Mɛni blɔhi a nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ wo ni kpahi he wami?

¹³ Yehowa guɔ wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ a nɔ kɛ woɔ wɔ he wami. Bɔfo Paulo ngma ke: “Nyɛ ninehi nɛ mi jɔ, kɛ nakutsohi nɛ ngɛ kpokpoe ɔ, nyɛ wlua nyɛ, nɛ nyɛ nɔ gbagba nɛ te. Nyɛɛ nyɛɛ blɔ nɛ da nɔ.” (Heb. 12:12, 13) Munyu nɛ ɔ wo nihi fuu nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ he wami. Jã kɛ̃ nɛ e ji mwɔnɛ ɔ. Kaa nɔ nyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛmi ko nɛ e yo gbo nɛ e kɛ haomi kpahi kpe ɔ de ke: “I yɔse kaa wa be nyɛe maa tsɔɔ kahi nɛ e sa kaa e ba wa nɔ, nɛ jã kɛ nɛ wa be nyɛe maa tsɔɔ be kɛ si abɔ nɛ e sa kaa a ba. Sɔlemi kɛ dɛ he ní kasemi ji nɔ́ nɛ ye bua mi wawɛɛ. Yemi kɛ buami nɛ nyɛmimɛ kɛ ha mi ɔ hu wo ye bua wawɛɛ. I ba na nɔ́ he je nɛ e he hia kaa wa ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti loko waa kɛ haomi ko nɛ kpe ɔ.”

¹⁴ Aaron kɛ Hur hɛɛ Mose kɔni ɔmɛ nitsɛnitsɛ be mi nɛ a ngɛ ta a hwue ɔ. Se ngɛ wa blɔ fami ɔ, wa ma nyɛ maa gu blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ ye bua ni kpahi. Mɛnɔmɛ e sa kaa waa ye bua? Wa ma nyɛ maa ye bua nihi nɛ a bwɔ, nihi nɛ a be he wami, nihi nɛ a weku li teɔ si kɛ woɔ mɛ, nihi nɛ a hɛ ngɛ jae, kɛ nihi nɛ a suɔli gbo. Wa ma nyɛ maa wo nihewi kɛ yihewi nɛ a ngɛ a nɔ nyɛe kaa a pee yayami, aloo a di “ní nami” se ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ he wami konɛ a nyɛ nɛ a da ka nɛ ɔmɛ nya. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Mo hla blɔhi a nɔ nɛ o maa gu kɛ je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ tsɔɔ nyɛmimɛ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ, ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi, be nɛ o kɛ ni kpahi bla kɛ ngɛ ní yee, aloo be nɛ o kɛ nihi ngɛ ní sɛɛe ngɛ tɛlifoo nɔ.

15. Ke wa tuɔ munyu kpakpa a, kɛ wa nyɛmimɛ ma ná he se ha kɛɛ?

¹⁵ Ngɛ Asa kunimi yemi ɔ se ɔ, gbalɔ Azaria kɛ munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ wo e kɛ e we bi ɔmɛ he wami. Azaria de ke: “Se nyɛɛ lɛɛ, nyɛ wlua nyɛ! Nyɛ ko ha nɛ nyɛ nine mi nɛ je wu, ejakaa ní tsumi nɛ nyɛ ngɛ tsue ɔ, nyɛ ma na he hiɔwo.” (2 Kron. 15:7) Munyu nɛ ɔ wo Asa he wami, nɛ e pee tsakemihi fuu, nɛ e to anɔkuale jami sisi ekohu. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, jã kɛ̃ nɛ o munyu ma nyɛ maa wo nihi he wami. Enɛ ɔ he ɔ, o ma nyɛ maa ye bua nihi konɛ a sɔmɔ Yehowa kɛ a nyɛmi tsuo. (Abɛ 15:23) Jehanɛ hu ɔ, o hɛ nɛ hi nɔ kaa ke o ya asafo mi kpehi a sisi nɛ o ha sanehi a heto nɛ woɔ nɔ he wami ɔ, nyɛmimɛ náa he se.

16. Kaa bɔ nɛ Nehemia pee ɔ, kɛ asafo mi nikɔtɔmahi plɛɔ kɛ woɔ nihi he wami ha kɛɛ? Moo tsɔɔ bɔ nɛ nyɛmimɛ wo mo he wami ha.

¹⁶ Yehowa wo Nehemia kɛ nihi nɛ piɛɛ e he ɔ he wami nɛ a fia Yerusalem gbogbo ɔ. A kɛ ligbi 52 pɛ lɛ fia! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemia hyɛ we ní tsumi ɔ nɔ kɛkɛ. Benɛ a ngɛ Yerusalem gbogbo ɔ fiae ekohu ɔ, lɛ nitsɛ hu e piɛɛ a he. (Neh. 5:16) Jã kɛ̃ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi hu kaseɔ Nehemia, nɛ a yeɔ bua kɛ maa teokrase tsuhi,  aloo a yeɔ bua kɛ dlaa Matsɛ Yemi Asahi nɛ ngɛ a kpɔ ɔ mi ɔ. Jehanɛ hu ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi woɔ nihi nɛ yeyeeye peemi ha nɛ a kɔni mi je wu ɔ he wami ke a kɛ mɛ ya fiɛɛmi, aloo a ya slaa mɛ ɔ.​—Kane Yesaya 35:3, 4.

17, 18. Ke waa kɛ haomihi ngɛ kpee aloo wa pee yeyeeye ɔ, mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná?

¹⁷ Ke waa kɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi bla kɛ tsu ní ɔ, lɔ ɔ haa nɛ kake peemi hiɔ wa kpɛti. E haa nɛ huɛ bɔmi kpakpa hiɔ wa kpɛti, nɛ hemi kɛ yemi nɛ wɔ tsuo wa ngɛ ngɛ jɔɔmihi nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ha nɛ wa nine maa su nɔ ɔ mi ɔ mi waa. Ke wa wo ni kpahi he wami ɔ, lɔ ɔ yeɔ bua mɛ nɛ a daa kahi nɛ a kɛ kpeɔ ɔ a nya, nɛ a náa hɛ nɔ kami kɛ haa hwɔɔ se. Jehanɛ hu ɔ, ke wa wo nihi he wami ɔ, lɔ ɔ haa nɛ waa kɛ wa juɛmi maa mumi mi níhi a nɔ, nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ níhi nɛ Mawu maa pee ha wɔ hwɔɔ se ɔ mi ɔ mi waa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa wo nihi he wami ɔ, e woɔ wɔ nitsɛ mɛ hu he wami.

¹⁸ Ke wa susu bɔ nɛ Yehowa ye bua e sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a hi si blema a, kɛ bɔ nɛ e po a he piɛɛ ha a he ɔ, e haa nɛ hemi kɛ yemi kɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi waa. Enɛ ɔ he ɔ, ke o kɛ haomihi ngɛ kpee nɛ o pee yeyeeye ɔ, “o kɔni nɛ ko gbo!” Mohu ɔ, moo sɔle kɛ ha Yehowa, nɛ o ngmɛ blɔ nɛ e kɛ e kɔni si wami ɔ nɛ wo mo he wami konɛ o nine nɛ su jɔɔmihi nɛ Matsɛ Yemi ɔ kɛ maa ba a nɔ.​—La 73:23, 24.