1, 2. (a) Mɛni su nɛ e he hia nɛ e sa kaa wa ná, nɛ mɛni he je? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

AKƐNƐ wa ji anɔkuale Kristofohi he je ɔ, ke nihi de wɔ nɔ́ ko ɔ, e sa nɛ wa nyɛ nɛ wa hla sane ɔ mi saminya nɛ waa le anɔkuale nɛ ngɛ mi. (Abɛ 3:21-23; 8:4, 5) Ke wa nyɛ we nɛ waa pee jã a, Satan kɛ e je ɔ nine ma nyɛ maa su wa nɔ, nɛ a ma puɛ wa juɛmi. (Efe. 5:6; Kol. 2:8) Ja wa le sane ko mi saminya loko wa ma nyɛ maa le nɔ́ nɛ da nɛ e sa kaa waa pee ngɛ he. Abɛ 18:13 ɔ de ke: “Ke a ngɛ mo munyu tue ɔ, bu tue loko o ha heto. Ke o pee we jã a, a ma tsɛ mo kuasia, nɛ o hɛ mi ma pue si.”

² Ke wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa le anɔkuale nɛ ngɛ sane ko mi ɔ, waa kɛ nyagbahi fuu ma nyɛ maa kpe. Wa ma susu nyagba nɛ ɔmɛ a he ngɛ munyu nɛ ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, wa maa na Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ nɔ hyɛmi ní komɛ nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ wa hla sanehi a mi saminya.

3. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Abɛ 14:15 ɔ kɛ tsu ní ɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

³ Mwɔnɛ ɔ, akeake munyuhi pɔ he wawɛɛ. Ke sane ko ba a, e slo nɔ́ nɛ nɔ fɛɛ nɔ deɔ. Nihi tsɔɔ a juɛmi ngɛ he ngɛ Intanɛti ɔ nɔ, tiivi nɔ, adafi fiami womihi a mi kɛ redio nɔ. Jehanɛ  hu ɔ, nihi maneɔ a huɛmɛ sɛ gbi babauu ngɛ fon kɛ Intanɛti ɔ nɔ. Mwɔnɛ ɔ, nihi jeɔ blɔ nɛ a gbɛɔ lakpa munyuhi kɛ fĩaa, nɛ a plɛɔ munyu hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa hyɛ saminya ngɛ níhi nɛ nihi deɔ wɔ ɔ he. Mɛni Baiblo sisi tomi mlaa lɛ maa ye bua wɔ? Abɛ 14:15 ɔ de ke: “Kuasia heɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ yeɔ. Ní lelɔ lɛɛ e le e nane nya hyɛmi.”

4. Ke wa suɔ nɛ waa le níhi nɛ e sa kaa waa kane ɔ, kɛ Filipi Bi 4:8, 9 ɔ maa ye bua wɔ ha kɛɛ, nɛ mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa le anɔkuale ɔ tsuo ɔ? (Hyɛ daka nɛ ji “ Ní Komɛ Nɛ Maa Ye Bua Wɔ Konɛ Waa Le Sanehi A Mi Saminya.”)

⁴ Loko wa ma nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔ ngɛ sane ko he ɔ, ja wa le sane ɔ mi fitsofitso. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa maa kane nɔ́ ko ɔ, e sa nɛ waa hyɛ saminya nɛ wa ko kane nɔ́ saisaa ko kɛkɛ. (Kane Filipi Bi 4:8, 9.) E sɛ nɛ wa puɛ wa be kɛ ya wɛbsaiti kɛkɛ ko nɔ kaa wa yaa kane adafi fiami ko ngɛ lejɛ ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e sɛ nɛ wa puɛ wa be kɛ hi sɛ gbihi loo akeake munyuhi nɛ nihi gbɛɔ kɛ fĩaa a kanee be mi nɛ odase ko be kaa a ji anɔkuale. Hemi kɛ yemi kuali a wɛbsaitihi a nɔ po lɛɛ, e sɛ nɛ waa ya lejɛ ɔ kulaa. Yi mi tomi pɛ nɛ hemi kɛ yemi kuali hɛɛ ji kaa a maa gbɛ Mawu asafo ɔ, nɛ́ a plɛ anɔkuale ɔ hɛ mi kɛ bu si. Ke wa li anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ko mi ɔ, e he maa wa kaa wa maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da. E sɛ nɛ wa susu kaa lakpa munyuhi nɛ wa ma he yeɔ be nyɛe maa ye wɔ awi.​—1 Tim. 6:20, 21.

5. Mɛni amaniɛ bɔmi nɛ Israel bi ɔmɛ nu, nɛ kɛ a pee a ní kɛɛ?

⁵ Ke wa he lakpa munyu ko ye ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ haomi kɛ ba. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu nɔ́ nɛ ba ngɛ Mose be ɔ mi ɔ he nɛ o hyɛ. A tsɔ slaali 12 kaa a ya slaa Si Womi Zugba a nɔ, se a kpɛti nihi 10 kɛ amaniɛ bɔmi kpakpa bɛ. (4 Mose 13:25-33) Bɔ nɛ a ba wo munyu ɔ he zã ha a ha nɛ Yehowa we bi ɔmɛ a kɔni mi jɔ̃. (4 Mose 14:1-4) Mɛni he je nɛ ni ɔmɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ? Eko ɔ, a he munyu nɛ ni nyɔngma amɛ tu ɔ ye akɛnɛ a he hiɛ pe ni enyɔ ɔmɛ he je. A bui amaniɛ bɔmi kpakpa nɛ Yoshua kɛ Kaleb kɛ ba a tue. (4 Mose 14:6-10) Jinɛ e sa nɛ a ko hla anɔkuale nɛ ngɛ sane ɔ mi konɛ a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, se a pee we jã. A he lakpa munyu ɔ mohu ye. Atsinyɛ jemi ko be he kaa pee se ɔ, a maa na kaa a je kuasia.

6. Mɛni he je nɛ ke wa nu munyu yaya ko ngɛ Yehowa we bi a he ɔ, e sɛ nɛ e pee wɔ nyakpɛ ɔ?

⁶ Ke wa nu Yehowa we bi a he sane ko ɔ, e sa nɛ waa hyɛ saminya. E sa nɛ wa kai kaa Satan poɔ Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a nya. (Kpoj. 12:10) Yesu de ke si temi kɛ woli maa “tu lakpa munyu yayami slɔɔtohi” kɛ si wɔ. (Mat. 5:11) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa nu munyu yaya ko ngɛ Yehowa we bi a he ɔ, e sɛ nɛ e pee wɔ nyakpɛ.

7. Loko wa maa mane nɔ ko sɛ gbi ko ɔ, mɛni ji níhi nɛ e sa nɛ wa susu he?

⁷ Anɛ o pɔɔ o huɛmɛ sɛ gbi manemi ngɛ Intanɛti ɔ aloo ngɛ fon nɔ lo? Eko ɔ, ke o na amaniɛ bɔmi ehe ko aloo o nu munyu ko ɔ, o suɔ nɛ o pee kekleekle nɔ nɛ ma de ni kpahi kaa bɔ nɛ oposide bi peeɔ ɔ. Se loko o maa mane nɔ ko sɛ gbi ɔ, mo bi o he ke: ‘Anɛ i he ye kaa sɛ gbi nɛ i kɛ yaa mane ɔ ji anɔkuale lo? Anɛ i le anɔkuale ɔ tsuo ngɛ sane ɔ mi lo?’ Ke o be nɔ mi mami ko, nɛ o kɛ sɛ gbi ɔ mane ɔ, e ma nyɛ maa pee lakpa munyu nɛ o ngɛ gbɛe kɛ ngɛ fĩae ngɛ nyɛmimɛ a kpɛti be mi nɛ o ji blɔ kaa o maa pee jã. Ke o be nɔ mi mami kaa munyu ɔ ji anɔkuale ɔ, moo gbɛ sɛ gbi ɔ mohu pe nɛ o kɛ maa mane.

8. Mɛni nɛ si temi kɛ woli komɛ pee ngɛ ma komɛ a nɔ, nɛ ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, mɛni wa ma ya pee kɛ tsɔɔ kaa wa he mɛ ye?

⁸ Sɛ gbi nɛ a kɛ maneɔ nɛ a susuu we  he ɔ kɛ nyagba kpa ko hu baa. A tsi wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nya ngɛ ma komɛ a nɔ, nɛ ngɛ he komɛ hu ɔ, tsa pi nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ngmɛɔ wɔ blɔ nɛ wa peeɔ. Si temi kɛ woli ma nyɛ maa je blɔ nɛ a gbɛ wa he lakpa munyuhi kɛ fĩa kɛ wo nyɛmimɛ a he gbeye aloo a kɛ puɛ kake peemi nɛ ngɛ wa kpɛti ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ blema Soviet Union nɔ yemi ɔ sisi ɔ, polisihi nɛ a tsuɔ ní ngɛ laami mi nɛ a tsɛɛ mɛ ke KGB ɔ gbɛ lakpa munyu ko kɛ fĩa. A tsɔɔ kaa nyɛmimɛ komɛ nɛ a nyɛɛ ní tsumi ɔ hɛ mi ngɛ ma a mi ɔ tsɔɔ asafo ɔ se blɔ. * Aywilɛho sane ji kaa ni komɛ he lakpa munyu nɛ ɔ ye, nɛ a je asafo ɔ mi. Bua jɔmi sane ji kaa pee se ɔ, a kpɛti ni komɛ kpale kɛ ba, se ni komɛ kpale we kɛ bɛ. Hemi kɛ yemi nɛ a ngɛ ɔ ta. (1 Tim. 1:19) Kɛ wa maa pee kɛɛ konɛ nɔ́ ko kaa jã nɛ ko ba wa nɔ? E sɛ nɛ waa gbɛ munyuhi nɛ odase ko be he kaa a ji anɔkuale ɔ kɛ fĩa. Pi munyu fɛɛ munyu nɛ e sa nɛ o he ye. Moo bɔ mɔde nɛ o hla anɔkuale ɔ tsuo ngɛ sane ɔ mi.

9. Mɛni hu lɛ haa nɛ e yeɔ kaa wa maa le sane ko mi saminya?

⁹ Ke sane ko ba nɛ wa li sane ɔ tsuo kɛ je sisije kɛ ya si nyagbe ɔ, e maa ye kaa wa maa ma sane ɔ nya si ngɛ blɔ nɛ da nɔ. Ke anɔkuale ɔ fã ko pɛ nɛ wa le ɔ, lɔ ɔ hu ma nyɛ maa sisi wɔ. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ nihi ko ngɔ anɔkuale fã kɛ fã kɛ sisi wɔ?​—Efe. 4:14.

10. Mɛni he je nɛ Israel bi ɔmɛ pee a juɛmi kaa a kɛ a nyɛmimɛ ɔmɛ maa hwu ta a, nɛ mɛni ha nɛ a tsake a juɛmi?

¹⁰ Mo susu sane ko nɛ ba Israel bi ɔmɛ a nɔ benɛ Yoshua nyɛɛ a hɛ mi ɔ he nɛ o hyɛ. A ti ni komɛ hi Yɔdan Pa a se ngɛ pusinɔ he blɔ, nɛ fã hu hi beleku je. (Yosh. 22:9-34) Ni nɛmɛ a ngɛ pusinɔ he blɔ ɔ nu kaa a nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Yɔdan pa a beleku je nɛ ji Ruben wɛtso ɔ, Gad wɛtso ɔ kɛ Manase wɛtso fã a ma bɔ sami la tɛ agbo ko ngɛ Yɔdan Pa a nya. Nɔ́ nɛ a nu nɛ ɔ ji anɔkuale. Akɛnɛ a li sane ɔ mi tsuo he je ɔ, Israel bi nɛ a ngɛ pusinɔ he blɔ ɔ ma sane nya si kaa a nyɛmimɛ Israel bi kpa amɛ tsɔ Yehowa hɛ mi atuã. Enɛ ɔ he ɔ, pusinɔ he blɔ bi ɔmɛ ya bua a  he nya konɛ a kɛ a nyɛmimɛ nɛ a ngɛ beleku je ɔ nɛ ya hwu ta. (Kane Yoshua 22:9-12.) Se dloomi nya a, a sɛ hlami nɛ a tsɔ nyumu komɛ nɛ a he mɛ ye ngɛ a kpɛti konɛ a ya hla munyu ɔ mi. Mɛni tsɔli ɔmɛ ya na? Israel bi nɛ a je Ruben wɛtso ɔ, Gad wɛtso ɔ kɛ Manase wɛtso fã a mi ɔ ma afɔle sami la tɛ ɔ kaa kaimi nɔ́, se pi nɔ́ nɛ a kɛ maa sã afɔle. A ma afɔle sami la tɛ ɔ konɛ hwɔɔ se ko ɔ, nihi a hɛ nɛ ko je nɔ kaa mɛ hu a ji Yehowa sɔmɔli. Hyɛ bɔ nɛ Israel bi nɛ ɔmɛ a bua maa jɔ ha kaa a sɛ hlami ya hla sane ɔ mi! Kaa a pee we jã a, a ko ya gbe a nyɛmimɛ ɔmɛ be mi nɛ a li sane ɔ mi tsuo.

11. (a) Mɛni sane yaya nɛ a ye Mefiboshet? (b) Jinɛ mɛni David ko nyɛ pee ngɛ sane ɔ he?

¹¹ Wa ti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ ma ya je si fɔfɔɛ ko kaa kikɛ mi. Eko ɔ, nihi maa tu wa he munyu kɛ tsɔɔ nihi, se tsa pi anɔkuale ɔ tsuo nɛ a ma de mɛ. Mo susu Matsɛ David kɛ Mefiboshet sane ɔ he nɛ o hyɛ. David na Mefiboshet mɔbɔ nɛ e kpale e nɛ̃ Saul zugba amɛ tsuo kɛ ha lɛ. (2 Sam. 9:6, 7) Pee se ɔ, David nu Mefiboshet he sane yaya ko. Akɛnɛ David hla we sane ɔ mi he je ɔ, e kpɔ̃ Mefiboshet weto ní tsuo ngɛ e dɛ. (2 Sam. 16:1-4) Se benɛ David kɛ Mefiboshet sɛɛ ní se ɔ, David na kaa e tɔ̃, lɔ ɔ he ɔ, e kpale Mefiboshet weto ní ɔ eko kɛ ha lɛ. (2 Sam. 19:24-29) Sisije ɔ, David li sane ɔ mi saminya, enɛ ɔ he ɔ, kaa e to e tsui si nɛ e hla anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ɔ mi ɔ, jinɛ e kɛ esɔ yemi ko yi sane nɛ dɛ nɛ ɔ.

12, 13. (a) Benɛ nihi gbe Yesu he guɛ ɔ, kɛ e pee e ní ha kɛɛ? (b) Ke nɔ ko gbɛ wa he lakpa munyu kɛ fĩa a, mɛni wa ma nyɛ maa pee?

¹² Ke e ba kaa nɔ ko ya gbe o he guɛ hu nɛɛ? Sane nɛ ɔ eko ba Yesu kɛ Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ a nɔ hyɛ. (Kane Mateo 11:18, 19.) Benɛ nihi tu Yesu he munyu yaya a, kɛ e pee e ní ha kɛɛ? Yesu puɛ we e be kɛ e he wami kaa e maa tsɔɔ nihi níhi a nya. E wo nihi he wami mohu kaa a da e ní peepee kɛ e tsɔɔmi ɔmɛ a nɔ kɛ hla anɔkuale ɔ. Yesu de ke, “níhi nɛ juɛmi tsuɔ ɔ, lɔ ɔ nɛ a kɛ woɔ lɛ nguɔ.”​—Mat. 11:19; sisi ningma.

¹³ Ní kasemi ko nɛ he hia ngɛ sane nɛ ɔ mi kɛ ha wɔ tsuo. Be komɛ ɔ, nihi maa tu munyu ko nɛ sɛ aloo munyu yaya ko ngɛ wa he. Eko ɔ, wa maa suɔ nɛ wa fã wa he, loo waa pee nɔ́ ko ngɛ wa biɛ nɛ a puɛ ɔ he. Ke nɔ ko ye lakpa kɛ puɛ wa biɛ ɔ, bɔ nɛ wa maa ba wa je mi ha a ma ha nɛ nihi be jamɛ a lakpa munyu ɔ hee nɛ a ye. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, kaa bɔ nɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ tsɔɔ ɔ, je mi bami kpakpa mi nɛ wa maa hɛɛ kaa Kristofohi ɔ be hae nɛ nihi nɛ a he lakpa munyu ko nɛ a maa nu ngɛ wa he ɔ nɛ a ye.

14, 15. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ke wa he wa he ye tsɔ ɔ, e ma nyɛ maa pee ka kɛ ha wɔ?

¹⁴ Behi fuu ɔ, wa li anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ko mi. Enɛ ɔ he ɔ, wa nyɛ we sanehi a nya si mami ngɛ blɔ nɛ da nɔ. Mluku nɛ wa yi ɔ hu ji nyagba. Eko ɔ, wa ngɛ Yehowa sɔmɔe jehahi babauu ji nɛ ɔ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ wa ba ná su kpakpahi, nɛ bɔ nɛ wa nuɔ níhi a sisi ha a ya hɛ mi. Eko ɔ, bɔ nɛ wa tsuɔ sanehi a he ní ha a ha nɛ nihi buɔ wɔ wawɛɛ. Se enɛ ɔ ma nyɛ maa pee ka kɛ ha wɔ.

¹⁵ Ke wa he wa he ye tsɔ ɔ, e ma nyɛ maa ngɔ nyagba kɛ ba. Wa he numi kɛ wɔ nitsɛmɛ wa susumi ma nyɛ maa sisi wɔ. Enɛ ɔ ma ha nɛ ke wa li sane ko mi tsɔ po ɔ, wa ma susu kaa wa nu nɔ́ fɛɛ nɔ́ sisi. Oslaa ngɛ jã nɛ wa maa pee ɔ he wawɛɛ! Baiblo ɔ bɔ wɔ kɔkɔ kaa e sɛ nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ níhi nɛ wa susu kaa wa le ɔ nɔ́.​—Abɛ 3:5, 6; 28:26.

16. Ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔ mi ɔ, mɛni nɛ ba ngɛ ní yemi he ko, nɛ kɛ Tom ma sane ɔ nya si nɔuu ha kɛɛ?

¹⁶ Si fɔfɔɛ ko ji nɛ ɔ nɛ. Ligbi ko gbɔkuɛ  ɔ, Tom nɛ e ji asafo mi nɔkɔtɔma a ya ní yemi he ko. E na John nɛ lɛ hu e ji asafo mi nɔkɔtɔma, kɛ yo ko nɛ a hii si ngɛ ní yemi okplɔɔ ko he nɛ a ngɛ ní sɛɛe kɛ bua jɔmi, nɛ a fua a sibi. Tom na kaa tsa pi John yo ɔ ji nɛ ɔ. Nɔ́ nɛ ɔ pee Tom nyakpɛ, nɛ e gba e nya wawɛɛ. E bi e he ke, ‘Anɛ nɔ́ nɛ ɔ be gba puɛmi ngɔe kɛ ba lo? Kɛ a bimɛ ɔmɛ maa pee kɛɛ? Tom na si fɔfɔɛ ko kaa kikɛ nɛ e tsɔ nɔ ko tsui kpa hyɛ. Ke mo lɛ o na nɔ́ nɛ ɔ kɛ o ko pee kɛɛ?

17. Mɛni Tom ba ná le pee se, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

¹⁷ Se mo susu he bɔɔ nɛ o hyɛ. E ngɛ mi kaa Tom ma nya si kaa John yi e yo ɔ anɔkuale mohu lɛɛ, se anɛ e le anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ɔ mi lo? Jamɛ a gbɔkuɛ ɔ, Tom fia John ngɛ tɛlifoo nɔ, nɛ e bi lɛ nɔ́ nɛ e na a he sane. E ba ná le kaa yo ɔ nɛ e na a ji John nyɛmiyo nɛ ba slaa lɛ. John kɛ e nyɛmiyo ɔ kpe kɛ wawɛɛ, se e nyɛmiyo ɔ ba pee nɔ́ ko ngɛ ma a mi nɛ e suɔ nɛ e na lɛ kɛkɛ. Akɛnɛ e nyɛmimɛ yo ɔ se be kɛe he je ɔ, a to kaa a maa kpe ngɛ ní yemi he ɔ konɛ a ye ní, se John yo ɔ nyɛ we nɛ e ba piɛɛ a he. Hyɛ bɔ nɛ Tom maa wo mumi ha. E bua maa jɔ kaa e gbɛ́ e susumi ɔ kɛ fĩa. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Ke wa ngɛ Yehowa sɔmɔe jehahi babauu po ɔ, níhi a si kpami babauu nɛ wa ngɛ ɔ tsɔɔ we kaa e sɛ nɛ wa hla sanehi a mi saminya nɛ waa le anɔkuale ɔ.

18. Mɛni ma ha nɛ eko ɔ, ke wa nu wa nyɛmi ko he sane yaya a, wa ma he ye ɔ?

¹⁸ Ke waa kɛ nyɛmi ko wa kpɛti be kpakpa ngɛ asafo ɔ mi, nɛ wa nu sane ko ngɛ e he ɔ, e ma nyɛ maa ye ha wɔ kaa wa ma hla anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ɔ mi. Ke wa susuɔ nɔ́ nɛ nyɛmi ɔ pee wɔ ɔ he be fɛɛ be ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ wa yi mi be wɔ tɛe ngɛ wa nyɛmi ɔ he. Enɛ ɔ ma ha nɛ ke wa nu wa nyɛmi ɔ he sane yaya ko ɔ, e be yee kulaa kaa wa ma he ye. Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ? Ke wa ná we wa nyɛmimɛ a he juɛmi kpakpa a, lɔ ɔ ma ha nɛ ke sane ko ba nɛ wa li anɔkuale tsuo nɛ ngɛ mi po ɔ, wa maa mwɔ sane ɔ nya ngɛ blɔ nɛ dɛ nɔ. (1 Tim. 6:4, 5) Ke wa hɛ kɔɛ wa nyɛmimɛ a nɔ ɔ, wa be a he juɛmi yaya náe. E sa nɛ wa kai be fɛɛ be kaa Yehowa ngɛ hlae nɛ waa suɔ wa nyɛmimɛ, nɛ waa ngɔ a tɔmihi kɛ pa mɛ faa mohu pe nɛ wa ma ná a he juɛmi yaya.​—Kane Kolose Bi 3:12-14.

19, 20. (a) Mɛni Baiblo sisi tomi mlaahi maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ wa hla sanehi a mi saminya? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

¹⁹ Mwɔnɛ ɔ, ke wa ngɛ sanehi a mi hlae ɔ, e yeɔ kaa wa maa na anɔkuale ɔ tsuo, ejakaa sanehi fuu ngɛ nɛ nɔ mami ko be a he. Jehanɛ hu ɔ, wa yi mluku, nɛ anɔkuale fã kɛ fã pɔ he. Mɛni maa ye bua wɔ ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ a mi? E sa nɛ waa kase sisi tomi mlaahi ngɛ Baiblo ɔ mi, nɛ wa kɛ tsu ní. Sisi tomi mlaa nɛ ɔ kake ji kaa ke wa ha munyu ko heto loko pee se wa ba le anɔkuale ɔ, e ji kuasia jemi nɛ ma ha nɛ wa hɛ mi ma pue si. (Abɛ 18:13) Baiblo sisi tomi mlaa ko hu tsɔɔ kaa e sɛ nɛ wa he munyu fɛɛ munyu nɛ waa ye be mi nɛ wa bi we he sane. (Abɛ 14:15) Jehanɛ hu ɔ, ke wa ngɛ Yehowa sɔmɔe jehahi babauu po ɔ, e sa nɛ waa hyɛ saminya nɛ wa ko he wa he nɛ waa ye tsɔ. (Abɛ 3:5, 6) Ke wa hla anɔkuale nɛ ngɛ sane ko mi saminya, nɛ wa mwɔ wa yi mi kpɔ ngɛ nile mi ɔ, lɔ ɔ maa po wa he piɛ.

²⁰ Behi fuu ɔ, wa daa níhi nɛ wa naa a nɔ kɛ kojo ɔ nihi. Enɛ ɔ hu ji nɔ́ kpa ko nɛ haa nɛ e yeɔ ha wɔ kaa wa maa le anɔkuale tsuo nɛ ngɛ sane ko mi. Ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu nyagba nɛ ɔ kɛ níhi nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ko pee jã a he.