1-2. (a) Mɛni he je nɛ e pee we wɔ nyakpɛ kaa bɔ nɛ Yesu to e gbenɔ kaimi ɔ he blɔ nya ha a ngɛ kpokploo ɔ? (b) Yesu su ɔmɛ te nɛmɛ a he wa ma susu?

ANƐ o ma nyɛ maa tsɔɔ níhi nɛ yaa nɔ ngɛ Yesu gbenɔ Kaimi ɔ nɛ wa peeɔ daa jeha a sisi lo? Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa ti nihi fuu le níhi nɛ yaa nɔ ngɛ Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ sisi. Mɛni he je? Ejakaa blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo. Se kɛ̃ ɔ, e ji he nya buami ko nɛ e he hia wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, wa ma bi wa he ke, ‘Mɛni he je nɛ blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo ɔ?’

² Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, nihi le lɛ wawɛɛ kaa e tsɔɔ anɔkuale munyuhi nɛ a he hia a ngɛ blɔ nɛ wɛ nɔ, nɛ nihi nuɔ sisi saminya. (Mat. 7:28, 29) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ e to e gbenɔ ɔ kaimi * ɔ he blɔ nya saminya konɛ e peemi ko ye ha wɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ Yesu to Kaimi ɔ he blɔ nya ha, ní komɛ nɛ e de kɛ ní komɛ nɛ e pee ɔ he nɛ waa hyɛ. Wa maa na bɔ nɛ Yesu baa e he si, e peeɔ kã nɛ e suɔ wɔ ha, nɛ wa maa na bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ kase lɛ ha saminya.

3. Kaa bɔ nɛ wa na ngɛ Mateo 26:26-28 ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ bɔ nɛ Yesu to Kaimi ɔ he blɔ nya ha a ngɛ kpokploo, nɛ mɛni nɛ níhi enyɔ nɛ e kɛ tsu ní ɔ daa si ha?

³ Yesu to e gbenɔ Kaimi ɔ he blɔ nya ngɛ e kaseli 11 ɔ nɛ a ye anɔkuale ɔ a hɛ mi. E ngɔ niye ní nɛ a kɛ ye He Tsɔmi ɔ  nɛ piɛ ɔ eko kɛ to kaimi ɔ he blɔ nya. (Kane Mateo 26:26-28.) Abolo nɛ masa be mi kɛ wai pɛ nɛ e kɛ tsu ní. Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa ní enyɔ nɛ ɔmɛ daa si ha e nɔmlɔ tso nɛ ye mluku kɛ e muɔ nɛ e kɛ maa sã afɔle kɛ ha mɛ ɔ. Eko ɔ, e pee we bɔfo ɔmɛ nyakpɛ kaa blɔ nya tomi ehe nɛ ɔ ngɛ kpokploo. Mɛni he je?

4. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ga nɛ Yesu wo Maata kɛ sɛ hlami ɔ ha nɛ wa na nɔ́ he je nɛ e to Kaimi ɔ he blɔ nya kpokploo ɔ?

⁴ Nyɔhiɔ bɔɔ ko loko Yesu maa to kaimi ɔ he blɔ nya a, e ya slaa e huɛmɛ nɛ ji Lazaro, Maata kɛ Maria. Nɔ́ nɛ ɔ ya nɔ ngɛ e sɔmɔmi ní tsumi ɔ we jeha etɛne ɔ mi. Yesu ngɔ he blɔ ɔ kɛ bɔni ní tsɔɔmi. Maata ngɛ we ɔ mi lɛɛ se e hɛ dɔ nɛ e ngɛ ní hooe ha nɔmlɔ ngua nɛ ba slaa mɛ ɔ. Benɛ Yesu na nɔ́ nɛ ɔ, e to e tsui si kɛ dla Maata juɛmi kaa pi be fɛɛ be nɛ e he hia kaa a hoo ní fuu. (Luka 10:40-42) Pee se benɛ e piɛ ngmlɛfia bɔɔ ko pɛ nɛ Yesu ma gbo ɔ, e ngɔ lɛ nitsɛ e ga womi ɔ kɛ tsu ní. E ha nɛ Kaimi ɔ he blɔ nya tomi ɔ pee kpokploo. Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yesu he?

5. Mɛni nɛ Kaimi ɔ he blɔ nya tomi nɛ ngɛ kpokploo ɔ deɔ wɔ ngɛ Yesu he, nɛ kɛ lɔ ɔ kɛ munyu nɛ ngɛ Filipi Bi 2:5-8 ɔ kɔ ha kɛɛ?

⁵ Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Yesu de kɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ e pee ɔ, wa ma nyɛ maa na he si bami su ngɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e be nyakpɛ kaa gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ, e je he si bami kpo. (Mat. 11:29) Yesu le kaa e be kɛe nɛ e maa ngɔ e he kɛ sã afɔle, nɛ lɔ ɔ se ɔ, Yehowa ma tle lɛ si kɛ ya hiɔwe konɛ e wo lɛ matsɛ. Ngɛ he blɔ ngua nɛ e ma ná nɛ ɔ tsuo se ɔ, e sume nɛ e kaseli ɔmɛ nɛ a pee nɔ́ ko kɛ̃tsɛɛ kɛ kai e gbenɔ ɔ. Mohu ɔ, e de e kaseli ɔmɛ kaa daa jeha a, a to blɔ nya kpokploo nɛ ɔ si kake kɛ kai lɛ. (Yoh. 13:15; 1 Kor. 11:23-25) Bɔ nɛ Kaimi ɔ blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo ha a tsɔɔ kaa Yesu wo we e he nɔ. E ji bua jɔmi kaa Yesu nɛ ji wa Matsɛ ɔ baa e he si.​—Kane Filipi Bi 2:5-8.

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa ma nyɛ maa kase Yesu he si bami ɔ ke waa kɛ kahi kpe?

⁶ Kɛ wa maa pee kɛɛ kɛ kase Yesu konɛ wɔ hu waa ba wa he si? E sa nɛ wa susu ni kpahi a he kekle. (Filip. 2:3, 4) Anɛ o kai nɔ́ nɛ ya nɔ gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena Yesu ma gbo ɔ lo? Yesu le kaa e be kɛe nɛ e ma gbo gbenɔ yeyee lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e susu e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a he ejakaa e be kɛe nɛ e gbenɔ ɔ ma ha nɛ a ye aywilɛho. Enɛ ɔ he ɔ, gbɔkuɛ nɛ e nɔ jena e ma  gbo ɔ, e ná be kɛ ha mɛ nɛ e tsɔɔ mɛ ní, nɛ e wo mɛ he wami. (Yoh. 14:25-31) Yesu susu ni kpahi a he pe lɛ nitsɛ e he. Nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ wa ma nyɛ maa kase ji nɛ ɔ nɛ!

7. Benɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ye Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ se pɛ ɔ, mɛni e pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã?

⁷ Benɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ye Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ se ɔ, e kɛ we kulaa nɛ e pee nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã. Mɛni e pee? Yesu le kaa ke e ba zugba a nɔ ɔ, a maa bu lɛ musu bɔlɔ, nɛ a maa gbe lɛ, se kɛ̃ ɔ, e ba konɛ e ba pee e Tsɛ ɔ suɔmi nya ní. (Mat. 26:65, 66; Luka 22:41, 42) Yesu ye anɔkuale kɛ wo Yehowa hɛ mi nyami, nɛ e tsɔɔ kaa e fĩ Mawu nɔ yemi ɔ se. Anɔkuale nɛ e ye ɔ ma ha nɛ adesahi nɛ a ma tsake a tsui ɔ ma ná neneene wami. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, Yesu dla e kaseli ɔmɛ konɛ a nyɛ nɛ a da haomihi nɛ a kɛ maa kpe ɔmɛ a nya.

8. (a) Mɛni Yesu de e bɔfo anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ? (b) Benɛ Yesu gbo se ɔ, ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ e kaseli ɔmɛ pee kã kaa lɛ?

⁸ Nɔ́ kpa ko hu nɛ Yesu pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ kã ji kaa e susuu we níhi nɛ ma ha nɛ e kɔni mi ma jɔ̃ ɔ he, mohu ɔ, e kɛ e juɛmi ma e bɔfo ɔmɛ a hiami níhi a nɔ. Blɔ nya nɛ e to kɛ ha e se nyɛɛli nɛ a maa pɔ mɛ nu benɛ e ha nɛ Yudas je se ɔ maa hi mɛ kaie kaa a piɛɛ somi ehe ɔ he, nɛ a ma ná Yesu muɔ nɛ a plɛ pue si ɔ he se. (1 Kor. 10:16, 17) Yesu tsɔɔ e se nyɛɛli ɔmɛ nɔ́ nɛ e kɛ e Tsɛ ɔ suɔ nɛ a pee konɛ a bu mɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ a maa piɛɛ e he ngɛ hiɔwe. (Yoh. 15:12-15) Jehanɛ hu ɔ, Yesu de e bɔfo ɔmɛ kahi nɛ a kɛ maa kpe. Kɛkɛ nɛ e wo mɛ he wami konɛ a “pee  kã” kaa lɛ. (Yoh. 16:1-4a, 33) Jehahi babauu se po ɔ, Yesu kaseli ɔmɛ ya nɔ nɛ a ngɔ a he kɛ sã afɔle kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, nɛ a pee kã. Benɛ a kɛ kahi ngɛ kpee ɔ, a le kaa ke a ye bua a sibi ɔ, a maa wa mɛ yi mi, se a pee jã.​—Heb. 10:33, 34.

9. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ kã kaa Yesu?

⁹ Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa kaseɔ Yesu nɛ wa peeɔ kã. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, loko wa ma nyɛ maa ye bua wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ mɛ yi mi wae ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he je ɔ, ja wa pee kã. Be komɛ ɔ, a woɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ tsu ngɛ a hemi kɛ yemi ɔ he je. Ke e ba jã a, e sa nɛ waa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ kɛ ye bua mɛ nɛ wa fã a he po. (Filip. 1:14; Heb. 13:19) Blɔ kpa ko nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee kã ji nɛ waa “kɛ kã” maa fiɛɛ. (Níts. 14:3) Kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, wɔ hu wa pee klaalo kaa ke nihi te si kɛ wo wɔ, nɛ a wa wɔ yi mi po ɔ, wa maa fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sɛ gbi ɔ. Se be komɛ ɔ, wa yeɔ gbeye. Ke e ba jã a, mɛni wa ma nyɛ maa pee?

10. Ke e piɛ bɔɔ nɛ Kaimi ɔ maa su ɔ, mɛni nɛ e sa kaa waa pee, nɛ mɛni he je?

¹⁰ Ke wa susuɔ hɛ nɔ kami nɛ Yesu gbenɔ afɔle sami ɔ ha nɛ wa ná a he ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami wawɛɛ. (Yoh. 3:16; Efe. 1:7) Ke e piɛ otsi bɔɔ ko nɛ Kaimi ɔ maa su ɔ, wa náa he blɔ klɛdɛɛ ko konɛ wa kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ kpɔmi nɔ́ ɔ he wawɛɛ. Ke jamɛ a be ɔ su ɔ, moo kane Kaimi ɔ he ngmami ɔmɛ, nɛ́ o pue o yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ Yesu pee benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e ma gbo ɔ he. Kɛkɛ ɔ, ke wa bua wa he nya kɛ ha Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ, wa maa na nɔ́ nɛ abolo ɔ kɛ wai ɔ, kɛ kpɔmi afɔle sami ɔ tsɔɔ nitsɛnitsɛ. Ke wa nu nɔ́ nɛ Yesu kɛ Yehowa pee ha wɔ ɔ sisi, nɛ wa le se nami nɛ ngɛ he kɛ ha waa kɛ wa suɔli tsuo ɔ, hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ mi maa wa, nɛ  e maa wo wɔ he wami konɛ wa fĩ si kɛ ya si nyagbe.​—Heb. 12:3.

11-12. Kɛ ba si piɔ ɔ, mɛni wa kase?

¹¹ Kɛ ba si piɔ ɔ, wa na kaa tsa pi bɔ nɛ kpɔmi nɔ́ ɔ he hia ha a pɛ nɛ Kaimi ɔ tsɔɔ wɔ, mohu ɔ, e tsɔɔ wɔ su kpakpa komɛ nɛ Yesu ngɛ hulɔ, nɛ ji he si bami kɛ kã. Bua jɔmi sane ji kaa Yesu jeɔ su nɛ ɔmɛ kpo loloolo kaa wa Osɔfo Nɔkɔtɔma nɛ e kpaa Mawu pɛɛ kɛ haa wɔ! (Heb. 7:24, 25) Nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ nɔ́ nɛ Yesu pee ha wɔ ɔ he ji kaa wa maa ye fami nɛ e fã wɔ kaa wa kai e gbenɔ ɔ nɔ sisiisi. (Luka 22:19, 20) Wa peeɔ jã ngɛ ligbi nɛ he hia pe kulaa ngɛ jeha a mi ɔ nɔ, nɛ ji ligbi nɛ kɛ Nisan 14 ɔ kɔ ɔ.

¹² Wa ma nyɛ maa na su kpa ko nɛ ha nɛ Yesu gbo kɛ ha wɔ ɔ ngɛ bɔ nɛ Kaimi ɔ blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo ha a mi. Benɛ Yesu ba zugba a nɔ ɔ, nihi le lɛ kɛ jamɛ a su ɔ. Mɛni su ji lɔ ɔ?

13. Kɛ Yohane 15:9 kɛ 1 Yohane 4:8-10 kale suɔmi nɛ Yehowa kɛ Yesu ngɛ ɔ ha kɛɛ, nɛ mɛnɔmɛ nɛ a náa a suɔmi ɔ he se?

¹³ Yesu je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wɔ ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi kaa e Tsɛ Yehowa pɛpɛɛpɛ. (Kane Yohane 15:9; 1 Yohane 4:8-10.) Nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, Yesu je e tsui mi nɛ e ngɔ e wami kɛ ha ngɛ wa he. Ke wa piɛɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a he jio, wa piɛɛ ‘jijɔ kpa amɛ’ a he jio, Yesu gbenɔ afɔle sami ɔ he je ɔ, wɔ tsuo wa ma nyɛ ma ná suɔmi nɛ Yehowa kɛ e Bi ɔ ngɛ kɛ ha wɔ ɔ he se. (Yoh. 10:16; 1 Yoh. 2:2) Mo susu abolo ɔ kɛ wai ɔ nɛ a kɛ yeɔ Kaimi ɔ hu he nɛ o hyɛ. Bɔ nɛ niye ní ɔ ngɛ ha a hu tsɔɔ kaa Yesu ngɛ suɔmi, nɛ e susuɔ e kaseli ɔmɛ a he. Ngɛ mɛni blɔ nɔ?

14. Mɛni Yesu pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ e kaseli ɔmɛ?

¹⁴ Yesu suɔ e se nyɛɛli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ saminya. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Yesu ha we nɛ e kaimi ɔ he blɔ nya tomi ɔ nɛ pee kɛ̃tsɛɛ, mohu ɔ, e ngɔ abolo kɛ wai bɔɔ ko pɛ kɛ to e kaimi ɔ he blɔ nya konɛ be fɛɛ be nɛ e se nyɛɛli ɔmɛ ma kai lɛ ɔ, e peemi ko ye ha mɛ. Ngɛ lɔ ɔ se ɔ, e he ba hia nɛ e se nyɛɛli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ nɛ a ye Kaimi ɔ si kake daa jeha ngɛ si fɔfɔɛ slɔɔtohi a mi, be komɛ po ɔ, ngɛ tsu womi hehi. (Kpoj. 2:10) Anɛ a nyɛ nɛ a ye Yesu fami ɔ nɔ lo? Ee, a nyɛ!

15-16. Mɛni si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa mi nɛ ni komɛ ye Kaimi ɔ?

¹⁵ Ke je blema kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, anɔkuale Kristofohi bɔɔ mɔde kaa a ma kai Yesu gbenɔ ɔ. A nyɛɛɔ blɔ tsɔɔmi nɛ Yesu kɛ ha a se kɛ kaiɔ e gbenɔ ɔ. Be komɛ po ɔ, a peeɔ jã ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa mi. Nɔ hyɛmi ní komɛ ji nɛ ɔ nɛ. Benɛ a wo Nyɛminyumu Harold King tsu ngɛ China a, e sa nɛ e hla blɔ ko nɛ e maa gu nɔ kɛ ye Kaimi ɔ. E kɛ hɛ si kami tsu ní, nɛ e ngɔ níhi nɛ e nine su nɔ jamɛ a be ɔ mi ɔ eko kɛ da si kɛ ha abolo ɔ kɛ wai ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e bu be saminya konɛ e kɛ le be nɛ a maa ye Kaimi ɔ. Benɛ Kaimi ɔ be ɔ su ɔ, lɛ nɔ kake too e la, e sɔle nɛ e tu Kaimi ɔ yemi he munyu kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ Kaimi ɔ sisi ɔ.

¹⁶ Nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu ji nɛ ɔ nɛ. Benɛ a ngɛ je mi ta enyɔne ɔ hwue ɔ, a wo nyɛmimɛ yi komɛ tsu. A ngɔ a wami kɛ wo oslaa mi nɛ a ye Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ. Se akɛnɛ blɔ nya tomi ɔ ngɛ kpokploo he je ɔ, a nyɛ nɛ a ye Kaimi ɔ nɛ nɔ ko nɛ mɛ. Pee se ɔ, a de ke: “Wa ngɔ bo futaa kɛ ha sɛ kpiti ko nɔ nɛ wa ngɔ abolo ɔ kɛ wai ɔ kɛ ma nɔ, nɛ wɔ tsuo wa bɔle lɛ. Wa su kɛnlɛ ngɛ tsu ɔ mi ejakaa ke wa su bɔɔbu ɔ, a maa na wɔ. . . . Wa  ngɔ he blɔ ɔ kɛ kã wa Tsɛ ɔ kita ekohu kaa wa maa ngɔ wa he wami tsuo kɛ fã e biɛ klɔuklɔu ɔ he.” Hemi kɛ yemi nitsɛ ji nɛ ɔ nɛ! Anɛ pi suɔmi ji nɛ ɔ kaa Yesu to Kaimi ɔ he blɔ nya saminya konɛ wa nyɛ nɛ wa kai lɛ ngɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa mi lo?

17. Mɛni sanehi wa ma nyɛ ma bi wa he?

¹⁷ Ke Kaimi ɔ ngɛ sue ɔ, e he maa hia nɛ wa bi wa he ke: ‘Mɛni ma nyɛ maa pee kɛ kase Yesu suɔmi ɔ wawɛɛ? Anɛ i susuɔ ye he pe ye nyɛmimɛ Kristofohi lo? Anɛ i hyɛɛ blɔ kaa ye nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a pee níhi nɛ a be nyɛe maa pee lo?’ Nyɛ ha nɛ waa kase Yesu be fɛɛ be, nɛ ‘waa nu he ha wa sibi.’​—1 Pet. 3:8.

18-19. (a) Mɛni nɔ mi mami wa ma nyɛ ma ná? (b) Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

¹⁸ E be kɛe nɛ Kristo gbenɔ Kaimi ɔ maa ba nyagbe. Ke Yesu “ba” ngɛ amanehlu ngua a mi ɔ, e ma ba bua ‘nihi nɛ a hla’ nɛ a ngɛ zugba a nɔ loloolo ɔ a nya kɛ ho hiɔwe ya. Kɛkɛ ɔ, Kaimi ɔ maa ba nyagbe.​—1 Kor. 11:26; Mat. 24:31.

¹⁹ Ke Kaimi ɔ ba nyagbe po ɔ, wa he ye kaa Yehowa we bi a hɛ be blɔ nya tomi nɛ ngɛ kpokploo nɛ ɔ nɔ jee gblegbleegble. E ma ha nɛ a ma kai bɔ nɛ Yesu ba e he si ha, kã nɛ e pee kɛ suɔmi nɛ e je kpo ɔ. Nihi nɛ a ná he blɔ kɛ ye Kaimi ɔ he odase ɔ ma nyɛ ma de nihi nɛ a kɛ mɛ maa hi si jamɛ a be ɔ mi nɛ a nɛ eko hyɛ ɔ. Se bɔ nɛ pee nɛ wa ná blɔ nya tomi nɛ ɔ he se amlɔ nɛ ɔ, e sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa kase Yesu he si bami ɔ, e kã peemi ɔ, kɛ e suɔmi ɔ. Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa maa jɔɔ wɔ babauu.​—2 Pet. 1:10, 11.