1. Mɛni ji nɔ́ kake ko nɛ ha nɛ adesahi a nɔ kuɔ pe lohwehi?

YEHOWA ha adesahi he nile. Enɛ ɔ ji nɔ́ kake nɛ ha nɛ adesahi a nɔ kuɔ pe lohwehi. Jã ji bɔ nɛ e ji kɛ je benɛ a bɔ adesahi ngɛ zugba a nɔ. Benɛ Adam kɛ Hawa tɔ̃ Yehowa mlaa a nɔ ɔ, a ya laa a he. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa a he nile kojo mɛ.

2. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ wa he nile ngɛ kaa kɔmpas? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

² Wa ma nyɛ maa ngɔ nihi nɛ a tsɔse we a he nile saminya a kɛ to mele ko nɛ kɔmpas nɛ ngɛ mi ɔ tsu we ní saminya a he. E ngɛ oslaa kaa nɔ ko maa ngɔ mele nɛ ɔ kɛ hia blɔ. Kɔɔhiɔ nɛ nya wa kɛ oslɔke ma nyɛ ma ha nɛ mele ɔ nɛ je e blɔ nɔ. Se ke kɔmpas nɛ ngɛ mele ɔ mi ngɛ ní tsue saminya a, e maa ye bua mele kudɔlɔ ɔ nɛ e maa hi e blɔ ɔ nɔ. Wa he nile ngɛ kaa kɔmpas nɛ ma nyɛ maa tsɔɔ wɔ bɔ nɛ e sa nɛ waa ba wa je mi ha. Wa he nile haa nɛ wa leɔ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ, nɛ e ma nyɛ maa tsɔɔ wɔ blɔ nɛ da. Se bɔ nɛ pee nɛ wa he nile nɛ tsu ní saminya a, e sa nɛ wa tsɔse wa he nile ɔ.

3. Ke wa tsɔse we wa he nile saminya a, mɛni ma nyɛ maa ba?

³ Ke nɔ ko tsɔse we e he nile saminya a, e he nile ɔ be nyɛe  maa bɔ lɛ kɔkɔ ngɛ nɔ́ yayami peemi he. (1 Tim. 4:1, 2) He nile kaa kikɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko nɛ na ‘nɔ́ yayami kaa nɔ́ kpakpa.’ (Yes. 5:20) Yesu de e se nyɛɛli ɔmɛ ke: “Ngmlɛfia a ma be mi nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e gbeɔ nyɛ ɔ ma susu kaa e ngɛ Mawu sɔmɔe ngɛ blɔ klɔuu nɔ.” (Yoh. 16:2) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nihi nɛ a gbe kaselɔ Steven ɔ susu kaa Mawu lɛ a pee ha. (Níts. 6:8, 12; 7:54-60) Aywilɛho sane ji kaa nihi babauu nɛ a ke a ngɛ Mawu jae ɔ pee yi wu tso níhi, nɛ a gbe nimli po kɛ susumi kaa a pee ha Mawu. Se mlaahi nɛ Nɔ nɛ a ke a ngɛ jae ɔ wo ɔ ngmɛ́ blɔ kaa a pee jã! (2 Mose 20:13) E ngɛ heii kaa a he nile tsɔɔ we mɛ blɔ nɛ da!

4. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa he nile nɛ ko pee nɔ́ nɛ tsu we ní saminya?

⁴ Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa he nile ko ba pee he nile nɛ tsu we ní saminya? Se nami ngɛ mlaahi kɛ sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ he. “Se nami ngɛ he kɛ ha ní tsɔɔmi, kɛ ha hɛ mi kami, kɛ ha níhi a dlami tlɔmɔɔ, kɛ ha tsɔsemi ngɛ dami mi.” (2 Tim. 3:16) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa he be kɛ kase Baiblo ɔ, nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kase ɔ he, nɛ waa kɛ tsu ní ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma susu níhi a he kaa bɔ nɛ Mawu peeɔ ɔ. Kɛkɛ ɔ, wa he nile ma nyɛ maa tsɔɔ wɔ blɔ nɛ da. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ bɔ nɛ Yehowa mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ kɛ tsɔse wa he nile ha.

5, 6. Kɛ wa náa Mawu mlaa amɛ a he se ha kɛɛ?

⁵ Loko wa ma ná Mawu mlaa amɛ a he se ɔ, e sa nɛ waa pee babauu pe mlaa amɛ nɛ wa maa kane nɛ wa maa le ɔ kɛkɛ. E sa nɛ waa suɔ mlaa amɛ nɛ waa ye a nɔ. Mawu Munyu ɔ de ke: “Nyɛɛ hie nɔ́ nɛ dɛ blɔ. Nyɛɛ suɔ nɔ́ kpakpa.” (Amos 5:15) Se mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã? E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa susumi kɛ Yehowa susumi nɛ kɔ. Nɔ́ he tomi nɔ́ ko ji nɛ ɔ nɛ: Moo ngɔ lɛ kaa o nyɛ we mahe hwɔmi kpakpa, nɛ o dɔkita a tsɔɔ mo niye ní komɛ nɛ e sa kaa o ye, e tsɔɔ mo ní komɛ hu nɛ o maa pee kɛ gbɔle o kpɔ mi, kɛ tsakemi komɛ nɛ e sa nɛ o pee ngɛ o si himi mi. Benɛ o kɛ dɔkita a ga womi ɔ tsu ní ɔ, o na tsakemi! Eko ɔ, o maa na dɔkita a si kaa e ye bua mo nɛ amlɔ nɛ ɔ, o hwɔɔ mahe saminya.

⁶ Jã nɔuu nɛ wa Bɔlɔ ɔ wo mlaahi nɛ poɔ wa he piɛ ngɛ haomihi nɛ jeɔ yayami peemi mi kɛ baa a he, nɛ lɔ ɔ haa nɛ wa si himi peeɔ kpakpa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ waa ye lakpa, waa sisi nɔ, waa bɔ ajuama, waa pee basabasa, nɛ e sɛ nɛ waa pee níhi nɛ kɛ mumi yayamihi ngɛ tsakpa. Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa náa mlaa nɛ ɔmɛ a he se. (Kane Abɛ 6:16-19; Kpoj. 21:8) Ke wa pee níhi nɛ Yehowa suɔ ɔ, wa ma ná he se, nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a mi maa wa, nɛ wa bua maa jɔ e mlaa amɛ a he.

7. Ke wa kane nihi a he sanehi ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, kɛ e maa ye bua wɔ ha kɛɛ?

⁷ E sɛ nɛ wa tɔ̃ Mawu mlaa amɛ a nɔ nɛ waa na e mi nɔ́ loko waa le kaa mamoo se nami ngɛ mlaa amɛ a he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ma nyɛ maa kase ní kɛ je tɔmihi nɛ nihi tɔ̃ nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi. Abɛ 1:5 ɔ de ke: ‘Ke ní lelɔ nu munyu nɛ ɔmɛ ɔ, e nile ɔ maa hiɛ kɛ pue nɔ.’ Mawu ngɔɔ nihi a he sanehi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kɛ tsɔɔ wɔ ní. Níhi nɛ Mawu tsɔɔ wɔ ɔmɛ a se be kulaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu nyagbahi nɛ Matsɛ David  kɛ kpe benɛ e tɔ̃ Yehowa mlaa nɔ nɛ e kɛ Batsheba puɛ gba a he nɛ o hyɛ. (2 Sam. 12:7-14) Ke wa kane sane nɛ ɔ, nɛ wa ngɛ wa yi mi tɛ puee ngɛ he ɔ, wa ma nyɛ ma bi wa he ke: ‘Anɛ nɔ́ ko ngɛ nɛ Matsɛ David ko nyɛ pee nɛ yayami nɛ ɔ kɛ e mi nyagba amɛ tsuo ko bɛ lo? Ke i kɛ ka nɛ ɔ eko kpe ɔ, anɛ ma nyɛ ma tu nya fo kaa bɔ nɛ Yosef pee ɔ, aloo maa pee ye ní kaa David?’ (1 Mose 39:11-15) Ke wa susu nyagbahi nɛ ma nyɛ maa je yayami peemi mi kɛ ba a he ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami nɛ wa maa ‘hie yayami.’

8, 9. (a) Kɛ wa he nile yeɔ bua wɔ ha kɛɛ? (b) Mɛni tsakpa lɛ ngɛ Yehowa sisi tomi mlaa amɛ kɛ wa he nile a kpɛti?

⁸ Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa yu wa he ngɛ níhi nɛ Mawu hiee ɔmɛ a he. Se kɛ̃ ɔ, ní peepee komɛ aloo si fɔfɔɛ komɛ ngɛ nɛ Mawu wui mlaa pɔtɛɛ ko ngɛ a he. Ngɛ jamɛ a ní ɔmɛ a blɔ fa mi ɔ, kɛ wa ma plɛ kɛ le nɔ́ nɛ Mawu suɔ nɛ waa pee ha kɛɛ? Jamɛ a be ɔ mi nɛ e sa kaa wa he nile nɛ waa kɛ Baiblo ɔ tsɔse ɔ nɛ ye bua wɔ.

⁹ Akɛnɛ Yehowa suɔ wɔ he je ɔ, e ha wɔ sisi tomi mlaahi nɛ waa kɛ ma nyɛ ma tsɔse wa he nile. Yehowa nitsɛ de ke: ‘Imi ji Yehowa, nyɛ Mawu ɔ nɛ. I suɔ kaa ma tsɔse nyɛ, nɛ ma tsɔɔ nyɛ bɔ nɛ nyɛɛ ba nyɛ je mi ha, konɛ e hi ha nyɛ nitsɛmɛ.’ (Yes. 48:17, 18) Ke wa susu Baiblo sisi tomi mlaahi a he kɛ ya tsitsaa, nɛ e ta wa tsui he ɔ, lɔ ɔ ma tsɔse wa he nile ɔ saminya. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ waa maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da.

10. Mɛni ji sisi tomi mlaa, nɛ kɛ Yesu ngɔ sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní ngɛ e ní tsɔɔmi mi ha kɛɛ?

¹⁰ Sisi tomi mlaa ji anɔkuale munyu ko, aloo tsɔɔmi ko nɛ wa daa nɔ kɛ susuɔ níhi a he konɛ waa mwɔɔ yi mi kpɔ nɛ da. Ke wa nu sisi tomi mlaa ko sisi ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le Mlaa Wolɔ ɔ juɛmi kɛ nɔ́ he je nɛ e wo mlaa komɛ. Benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ, e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ anɔkuale munyu komɛ nɛ maa ye bua mɛ nɛ a le kaa ke a bɛ a je mi saminya a, nyagbahi maa je mi kɛ ba. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, abofu ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko nɛ pee basabasa, nɛ akɔnɔ yaya ma nyɛ ma ha nɛ nɔ ko nɛ puɛ gba. (Mat. 5:21, 22, 27, 28) Mawu sisi tomi mlaa amɛ nɛ waa kɛ ma tsu ní ɔ ma tsɔse wa he nile, nɛ wa maa pee níhi nɛ maa wo Mawu hɛ mi nyami.​—1 Kor. 10:31.

11. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ e ma nyɛ maa slo Kristofo no ko he nile ngɛ Kristofo no kpa he nile he?

¹¹ Ke Kristofohi ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔse a he nile ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa mɛ tsuo a juɛmi maa sɔ ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ he be fɛɛ be. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ti ni komɛ maa mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa nu dã nɛ nya wa aloo a be nue. Baiblo ɔ de we ke wa ko nu dã nɛ nya wa. Se e bɔ wɔ kɔkɔ kaa wa ko nu dã fuu, nɛ wa ko de dã hulɔ. (Abɛ 20:1; 1 Tim. 3:8) Enɛ ɔ he ɔ, ke Kristofo no ko suɔ kaa e maa nu dã nyafii po ɔ, anɛ e sɛ nɛ e susu ní kpahi a he lo? Dɛbi, e tsɔɔ we jã. Ke e he nile hɛwi lɛ po ɔ, e sa nɛ e susu ni kpahi hu a he.

12. Kɛ Roma Bi 14:21 ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ ha kɛɛ konɛ wa susu ni kpahi a he nile he?

¹² Paulo tsɔɔ kaa e sa nɛ wa susu ni kpahi a he nile he. E de ke: “Nɔ́ nɛ hi pe kulaa ji kaa o be muɔ lo yee aloo o be wai nue aloo o be nɔ́ kpa ko nɛ maa tɔ̃tɔ̃ o nyɛmi nane ɔ pee.” (Rom. 14:21) Ke o ngɛ he blɔ nɛ o peeɔ nɔ́ ko, se e ma nyɛ maa tɔ̃tɔ̃ o nyɛmi ko nane ɔ, anɛ o maa pee lo? Atsinyɛ jemi ko be he kaa o be pee. Loko wa nyɛmimɛ ɔmɛ ekomɛ ma ba kase anɔkuale ɔ, jinɛ a deɔ dã, se amlɔ nɛ ɔ, a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a be dã nue kulaa. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa kpɛti  nɔ ko be suɔe nɛ e pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ nyɛmi ko nɛ e kpale kɛ ho e sa je mi bami ɔ he ya! (1 Kor. 6:9, 10) Enɛ ɔ he ɔ, ke nyɛmi ko ba slaa mo nɛ e ke e be dã nɛ nya wa nue ɔ, anɛ e sa nɛ o nyɛ e nɔ lo? Dɛbi, e sɛ nɛ o nyɛ e nɔ!

13. Mɛni Timoteo pee ngɛ Matsɛ Yemi sane kpakpa a he je?

¹³ Benɛ Timoteo ye maa pee jeha 20 ɔ, e ha nɛ a po lɛ. E ngɛ mi kaa pomi nɛ a maa po lɛ ɔ maa ye lɛ wawɛɛ mohu lɛɛ, se Yuda bi nɛ e ma ya fiɛɛ ha mɛ ɔ he je ɔ, e kplɛɛ nɛ a po lɛ. Timoteo pee e ní kaa bɔfo Paulo. (Níts. 16:3; 1 Kor. 9:19-23) Anɛ o maa ngɔ níhi kɛ sã afɔle ngɛ ni kpahi a he kaa bɔ nɛ Timoteo pee ɔ lo?

14, 15. (a) Mɛni e sa nɛ waa pee konɛ waa wa? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ ke wa jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ wae ngɛ Mawu jami mi?

¹⁴ E sa nɛ wɔ tsuo wa ná nile fuu pe “Kristo ɔ he sisije tsɔɔmi ɔ” nɛ “waa ya wa hɛ mi konɛ waa wa.” (Heb. 6:1) Se hɛ mi yami nɛ ɔ bɛ gu. E sa nɛ waa bɔ wa he mɔde loko wa ma nyɛ maa ya wa hɛ mi. Ja wa kase ní, nɛ wa níhi a sisi numi ya hɛ mi loko wa ma nyɛ maa wa ngɛ mumi mi. Enɛ ɔ he je nɛ a woɔ wɔ he wami kaa daa ligbi ɔ, waa kane Baiblo ɔ fã ko ɔ nɛ. (La 1:1-3) Anɛ o kɛ pee oti kaa o maa pee jã lo? Ke o kane Baiblo ɔ daa ligbi ɔ, e maa ye bua mo nɛ o maa nu Yehowa sisi tomi mlaa amɛ kɛ e mlaa amɛ a sisi saminya.

¹⁵ Mlaa nɛ he hia nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a ye nɔ ji mlaa nɛ kɔɔ suɔmi he ɔ. Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “Ke suɔmi ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi tsuo maa le kaa nyɛ ji ye kaseli.” (Yoh. 13:35) Yesu nyɛminyumu Yakobo tsɛ suɔmi ke “odehe mlaa.” (Yak. 2:8) Paulo de ke: “Suɔmi ji mlaa a nɔ yemi.” (Rom. 13:10) E pee we wɔ nyakpɛ kaa a tu suɔmi he munyu kikɛ, ejakaa Baiblo ɔ tsɔɔ kaa “Mawu ji suɔmi.” (1 Yoh. 4:8) Mawu suɔmi ɔ pi he numi ko kɛkɛ. Yohane ngma ke: “Kɛ gu enɛ ɔ nɔ nɛ suɔmi nɛ Mawu ngɛ kɛ ha wɔ ɔ jeɔ kpo, kaa Mawu tsɔ e Bi kake too ɔ kɛ ba je ɔ mi konɛ kɛ gu e nɔ ɔ, wa nyɛ nɛ wa ná wami.” (1 Yoh. 4:9) Niinɛ, suɔmi lɛ ha nɛ Mawu ngɔ e Bi ɔ kɛ ha. Ke wa suɔ Yehowa, Yesu, wa nyɛmimɛ Kristofohi, kɛ ni  kpahi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ wae ngɛ Mawu jami mi.​—Mat. 22:37-39.

16. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ngɔ sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní wawɛɛ ke wa ngɛ wae ngɛ Mawu jami mi?

¹⁶ Ke o ngɛ wae ngɛ Mawu jami mi ɔ, o maa na kaa Baiblo sisi tomi mlaahi a he hia wawɛɛ. Ejakaa mlaahi kɔɔ si fɔfɔɛ pɔtɛɛ komɛ a he, se sisi tomi mlaahi kɔɔ si fɔfɔɛ slɔɔtoslɔɔtohi a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, jokuɛwi li nyagbahi nɛ maa je huɛ yayahi nɛ a kɛ mɛ maa bɔ ɔ mi kɛ ba, enɛ ɔ he ɔ, a fɔli woɔ mlaahi konɛ a kɛ po a he piɛ. (1 Kor. 15:33) Se ke jokuɛwi ngɛ wae ɔ, a juɛmi nya bli ɔ, nɛ a nyɛɔ nɛ a susuɔ Baiblo sisi tomi mlaahi a he. Sisi tomi mlaa nɛ ɔmɛ maa ye bua mɛ, nɛ a maa hla huɛ kpakpahi. (Kane 1 Korinto Bi 13:11; 14:20.) Baiblo sisi tomi mlaahi a he nɛ wa ma susu ɔ ma tsɔse wa he nile. Kɛkɛ ɔ, wa he nile maa tsɔɔ wɔ blɔ nɛ da, nɛ wa susumi kɛ Mawu juɛmi ma kɔ.

17. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke wa ngɛ níhi nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa mwɔ yi mi kpɔ nɛ da?

¹⁷ Anɛ wa ngɛ níhi nɛ maa ye bua wɔ konɛ waa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ ma ha Yehowa bua nɛ jɔ wa he lo? Ee. Ke wa le mlaahi kɛ sisi tomi mlaahi nɛ a ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ saminya, nɛ waa kɛ tsu ní ɔ, wa ‘he maa su saminya, nɛ a ma dla wɔ kɛ pi si kɛ ha ní tsumi kpakpa fɛɛ ní tsumi kpakpa.’ (2 Tim. 3:16, 17) Lɔ he ɔ, mo hla sisi tomi mlaahi ngɛ Ngmami ɔ mi, konɛ a ye bua mo nɛ o “yɔse nɔ́ nɛ ji Yehowa suɔmi nya ní.” (Efe. 5:17) Asafo ɔ to ní kasemi níhi a he blɔ nya kɛ ha wɔ. Ekomɛ ji Hwɔɔmi Mɔ INTANƐTI NƆ NITO HE, Watch Tower Publications Index, Research Guide for Jehovah’s Witnesses, Watchtower Library, kɛ JW Library. Ke wa ngɛ ní kasee kaa weku, aloo wa ngɛ ní kasee ngɛ wa dɛ he ɔ, e sa nɛ waa ngɔ ní nɛ ɔmɛ kɛ tsu ní saminya konɛ wa ná ní kasemi ɔ he se.

18. Ke waa kɛ Yehowa mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ tsu ní ɔ, mɛni jɔɔmihi wa ma ná?

¹⁸ Ke wa ye Yehowa mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ a nɔ ɔ, wa ma ná jɔɔmihi fuu. La 119:97-100 de ke: “I suɔ o mlaa a kaa nɔ́ ko! Ke je na kikɛ nɛ ɔ, e he pɛ i susuɔ. I le ní pe ye he nyɛli tsuo, ejakaa o mlaa a kɛ mi ngɛ daa. I nuɔ nɔ́ sisi pe ye tsɔɔli ɔmɛ tsuo, ejakaa o mlaa amɛ a he i susuɔ. I kɔɔ munyu se pe nikɔtɔmahi po; ejakaa i yeɔ o mlaa amɛ a nɔ.” Ke wa he be kɛ ‘susu’ Mawu mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ a he ɔ, wa maa pee juɛmitsɛmɛ, wa ma kɔ nɔ́ se, nɛ wa maa nu nɔ́ sisi saminya. Ke wa mia wa hɛ mi, nɛ wa ha nɛ Mawu mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ tsɔse wa he nile ɔ, wa ma nyɛ maa su “Kristo ɔ kami kɛ e blimi ɔ tsuo he.”​—Efe. 4:13.