A FƆ mi ngɛ Graz ma a mi ngɛ Austria. Benɛ i ye jeha kpaago ɔ, ye fɔli ngɔ mi kɛ ya sukuu ko nɛ a tsɔɔ jami he ní ngɛ mi. Se benɛ i ya sukuu ɔ, i na kaa osɔfo ɔmɛ kɛ Roma sista amɛ náa bɔmi. Enɛ ɔ ha nɛ ye he mi po! Enɛ ɔ he ɔ, jeha kake se ɔ, ye yayo ha nɛ i kpa sukuu ɔ.

Pee se ɔ, ye fɔli ɔmɛ ngɔ mi kɛ ya sukuu ko, nɛ i hwɔɔ sukuu ɔ. Ligbi ko gbɔkuɛ ɔ, ye papaa ba ngɔ mi ngɛ sukuu ɔ mi, nɛ wa tu fo kɛ je Graz ma a mi, ejakaa ɛlopleehi ngɛ oplɛmihi a he ngmɛɛe kɛ ngɛ si puee ngɛ ma a mi. Wa tu fo kɛ ya sa we ngɛ Schladming ma a mi. Benɛ wa su ma a mi nɛ wa po brij ko pɛ nɛ oplɛmi ko ba nɔ brij ɔ nɔ nɛ e gbɛ. Ligbi ko nɛ i kɛ ye maa daa si ngɛ kpo ɔ nɔ ɔ, a fia tu kɛ je ɛloplee ko nɛ e te kɛ bee ɔ mi, se e ná we wɔ. Benɛ ta a ba nyagbe ɔ, i na kaa osɔfo ɔmɛ kɛ ma hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ ha nɛ wa nine nyɛ si.

Ngɛ jeha 1950 ɔ mi ɔ, Yehowa Odasefo no ko kɛ ye yayo bɔni Baiblo ɔ kasemi. I buɔ a ní sɛɛmi ɔ tue, nɛ be komɛ po ɔ, i piɛɔ ye yayo he kɛ yaa asafo mi kpehi. Ye yayo ba na kaa Odasefo ɔmɛ nɛ a ngɛ anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ nɛ, enɛ ɔ he ɔ, e ha nɛ a baptisi lɛ ngɛ jeha 1952 ɔ mi.

Jamɛ a be ɔ mi ɔ, i naa asafo nɛ ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ kaa yimowi a kpe he. Pee se ɔ, wa ya slaa asafo ko, nɛ lejɛ ɔ lɛɛ nihewi kɛ yihewi fuu nɛ a ngɛ lejɛ ɔ, se pi yimowi! Benɛ wa kpale kɛ ya Graz ɔ, i bɔni asafo mi kpehi tsuo nɛ a peeɔ ɔ yami, nɛ imi hu i ba he ye kaa anɔkuale ɔ nɛ i ngɛ kasee ɔ nɛ. I ba kase kaa Yehowa ji Mawu nɛ e kua we e sɔmɔli kɔkɔɔkɔ. Ke waa kɛ nyagbahi nɛ a mi wa ngɛ kpee po ɔ, Yehowa be wɔ kuae.​—La 3:5, 6.

Ye bua ba jɔ anɔkuale ɔ he, nɛ i suɔ kaa ma tsɔɔ ni kpahi. Enɛ ɔ he ɔ, i je sisi kɛ je ye nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, ye nyɛmimɛ yi nikɔtɔma eywiɛ ya ngɛ ní tsɔɔe ngɛ  kɔpe komɛ a mi. I ya slaa mɛ kakaaka, nɛ i wo mɛ he wami kaa a ha nɛ Odasefo ɔmɛ kɛ mɛ nɛ kase Baiblo ɔ. Nyagbenyagbe ɔ, ye nyɛmimɛ ɔmɛ tsuo ha nɛ a kɛ mɛ kase Baiblo ɔ, nɛ a ba pee Yehowa Odasefohi.

Otsi enyɔne nɛ i ya fiɛɛ ngɛ wehi a mi ɔ, i ya na yo ko nɛ e ye jeha nyingmi etɛ kɛ se, nɛ i kɛ lɛ je Baiblo ɔ kasemi sisi. I kɛ lɛ kase ní hluu kɛ ya si benɛ a baptisi lɛ, nɛ pee se ɔ, e huno kɛ e binyumuhi enyɔ hu ha nɛ a baptisi mɛ. Ní nɛ i kɛ weku nɛ ɔ kase ɔ ha nɛ ye hemi kɛ yemi ɔ mi wa. Mɛni he je? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ ko ji blɔ nɛ e kɛ mi maa kase Baiblo ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, loko i kɛ ye Baiblo kaselɔ ɔ ma ya kase ní ɔ, i dlaa ye he saminya. Enɛ ɔ haa nɛ i tsɔɔ ye he ní kekle, loko i ya tsɔɔ ye Baiblo kaselɔ ɔ ní! Enɛ ɔ ye bua mi, nɛ i nu anɔkuale ɔ sisi wawɛɛ. Ngɛ April 1954 ɔ mi ɔ, i jɔɔ ye he nɔ ha Yehowa, nɛ a baptisi mi.

Ngɛ jeha 1955 ɔ mi ɔ, i ya mahi a kpɛti kpehi ngɛ Germany, France, kɛ England. Benɛ i ngɛ London ɔ, i kɛ Nyɛminyumu Albert Schroeder kpe. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, e piɛɛ Gilead Baiblo Sukuu tsɔɔli ɔmɛ a he. Pee se ɔ, e sɔmɔ kaa Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake. Benɛ wa ya slaa si ngɛ blema níhi a to he ko ngɛ Britain ɔ, Nyɛminyumu Schroeder tsɔɔ wɔ blema Baiblo komɛ nɛ a kɛ nine ngma. A ngɔ Hebri ningma okadihi kɛ ngma Mawu biɛ ɔ ngɛ Baiblo nɛ ɔmɛ a mi, nɛ Nyɛminyumu Schroeder tsɔɔ wɔ nɔ́ he je nɛ ningma nɛ ɔmɛ a he hia. Enɛ ɔ ha nɛ i ba ná suɔmi nɛ mi wa kɛ ha Yehowa kɛ anɔkuale ɔ, nɛ i fia ye pɛɛ si kaa ma tsɔɔ nihi anɔkuale nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ.

I ba pee daa blɔ gbalɔ ngɛ January 1, 1956. Nyɔhiɔ eywiɛ se ɔ, asafo ɔ fɔ mi nine kaa ma ya sɔmɔ kaa blɔ gbalɔ klɛdɛɛ ngɛ Austria. I ya sɔmɔ ngɛ Mistelbach. Jamɛ a be ɔ, Odasefo no kake po be lejɛ ɔ. I kɛ nyagba ko kpe ngɛ lejɛ ɔ. Nyɛmiyo nɛ i kɛ lɛ ya sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ ngɛ slɔɔto bɔɔ ngɛ ye he. E piɛ bɔɔ nɛ ma ye jeha 19, nɛ a tsɔse mi ngɛ ma ngua mi. Nyɛmiyo ɔ ye jeha 25, nɛ a tsɔse lɛ ngɛ kɔpe. Nyɛmiyo ɔ teɔ si mɔtu mla, se i ti si mla. Ke je jɔ ɔ, e hwɔɔ si mla, se imi lɛɛ i hwɔ we si mla. Se wa ya nɔ nɛ waa kɛ Baiblo ɔ mi ga womihi tsu ní, nɛ wa tsu nyagba nɛ ɔmɛ a he ní, nɛ waa kɛ bua jɔmi sɔmɔ kaa blɔ gbali.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, waa kɛ nyagba kpahi nɛ a mi wa kpe. A wa wɔ yi mi, se Yehowa “kua we wɔ.” (2 Kor. 4:7-9) Ligbi ko nɛ wa ngɛ fiɛɛe ngɛ kɔpe ko mi ɔ, ni ɔmɛ pɛne gbe ngua komɛ kɛ wo wɔ. Gbe ɔmɛ ba bɔle wɔ, nɛ a ngɛ kee, nɛ a ngɛ hlae nɛ a kɔ̃ wɔ. Wa pɛtɛ wa sibi a nine he, nɛ i sɔle kɛ ha Yehowa, nɛ i de ke, “Yehowa, wa kpa mo pɛɛ, ke gbe nɛ ɔmɛ kɔ̃ɔ wɔ ɔ, ha nɛ wa gbo nɔuu!” Benɛ gbe ɔmɛ ba su wa he haa a, a da si, a huanya a hlemi, nɛ a kpale a se. Wa na kaa Yehowa po wa he piɛ. Lɔ ɔ se ɔ, wa fiɛɛ ngɛ kɔpe ɔ mi tsuo, nɛ e pee wɔ nyakpɛ kaa ni ɔmɛ bu wɔ tue saminya. Eko ɔ, e pee mɛ nyakpɛ kaa gbe ɔmɛ kɔɛ wɔ, aloo eko ɔ, e pee mɛ nyakpɛ kaa a wo wa he gbeye, se wa fĩ si. Nyagbenyagbe ɔ, a kpɛti ni komɛ ba pee Odasefohi.

Waa kɛ si fɔfɔɛ ko hu nɛ ngɛ gbeye kpe. Ligbi ko ɔ, wa wetsɛ ɔ ya de dã, nɛ e ba wo wa he gbeye kaa e maa gbe wɔ, ejakaa e ke wa ngɛ nihi a nya dooe ngɛ kpɔ ɔ mi. E yo ɔ bɔ mɔde  kaa e kɛ lɛ maa tu munyu, se e bui tue. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, wa ngɛ wa tsu ɔ mi ngɛ sau ɔ nɔ. Amlɔ nɔuu nɛ wa ngɔ sɛhi kɛ ma sinya a se, nɛ wa bɔni wa tloomihi a nya buami. Benɛ wa bli sinya a, wetsɛ ɔ daa si ngɛ sinya a nya kɛ e dɛ mi ha ngua ko. Enɛ ɔ he ɔ, wa muɔɔ wa ní ɔmɛ, nɛ wa tu fo kɛ gu sinya nɛ ngɛ wa tsu ɔ se ɔ mi. Wa gu abɔɔ nɛ ngɛ tsu ɔ se ɔ mi kɛ je kpo, nɛ wa kpale we wa se hu gblegbleegble.

Wa ya nibwɔhi a to he ko, nɛ wa ya hla tsu ngɛ lejɛ ɔ. Wa hi lejɛ ɔ maa pee jeha kake, nɛ lɔ ɔ ye bua wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Mɛni he je? Nibwɔhi a to he nɛ ɔ ngɛ ma a mi, nɛ wa Baiblo kaseli komɛ baa lejɛ ɔ, nɛ waa kɛ mɛ kaseɔ ní. Be bɔɔ se ɔ, wa bɔni womi mi ní kasemi ɔ, kɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ Mi Ní Kasemi ɔ peemi ngɛ wa tsu ɔ mi ngɛ nibwɔhi a to he nɛ ɔ, nɛ nihi 15 lɛ a baa.

Wa hi Mistelbach jeha kake kɛ se. Lɔ ɔ se ɔ, asafo ɔ ha nɛ i ya sɔmɔ ngɛ Feldbach, ngɛ Graz woyi je, ngɛ puje he blɔ. Nyɛmiyo kpa ko ba piɛɛ ye he, nɛ wa sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ, se lejɛ ɔ hu asafo be. Wa hi tso tsu nyafii ko mi. Kɔɔhiɔ nɛ nya wa fiaa kɛ guɔ puɔhi nɛ ngɛ tso ɔmɛ a kpɛ ɔ mi, enɛ ɔ he ɔ, wa ngɔ adafi fiami womihi kɛ tsi puɔ ɔmɛ. Jehanɛ hu ɔ, vu mi nɛ wa saa nyu ngɛ. Se enɛ ɔmɛ tsuo jɔ̃ we wa kɔni mi. Nyɔhiɔ bɔɔ komɛ a se ɔ, wa to kuu ko sisi ngɛ lejɛ ɔ. Nyagbenyagbe ɔ, weku ko nɛ waa kɛ mɛ kase ní nɛ a yibɔ maa su 30 ɔ ba pɛtɛ anɔkuale ɔ he!

Níhi a si kpami nɛ ɔmɛ nɛ i ná a wo mi he wami, nɛ i na kaa Yehowa kua we nihi nɛ a fĩɔ Matsɛ Yemi ɔ se ɔ kɔkɔɔkɔ. Ke adesa be nyɛe maa ye bua wɔ ngɛ si fɔfɔɛ komɛ a mi po ɔ, Yehowa lɛɛ, e maa ye bua wɔ be fɛɛ be.​—La 121:1-3.

Ngɛ jeha 1958 ɔ mi ɔ, a pee mahi a kpɛti kpe ko ngɛ New York City ngɛ Yankee Stadium kɛ Polo Grounds. I ngma womi nɔ ní kɛ bi konɛ a ha nɛ ma ya eko, nɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ Austria a bi mi kaa ma suɔ nɛ ma ya Gilead Sukuu nɛ to nɔ nyingmi etɛ kɛ enyɔ ɔ lo. Kɛ e maa pee kɛɛ nɛ ma kua he blɔ kaa kikɛ nɛ ɔ? Amlɔ nɔuu nɛ i de ke, “Ee, ma ya!”

Benɛ i ya sukuu ɔ, nyɛminyumu nɛ i hi e kasa nya ji Nyɛminyumu Martin Poetzinger. Nyɛminyumu nɛ ɔ kɛ kahi nɛ a nya wa kpe ngɛ tsu womi he ngɛ Nazi nɔ yemi ɔ sisi. Pee se ɔ, Nyɛminyumu Poetzinger sɔmɔ kaa Blɔ Tsɔɔmi Ajla  Toli ɔmɛ a kpɛti nɔ kake. Behi fuu ɔ, ke wa ngɛ ní kasee ngɛ sukuu tsu ɔ mi ɔ, Nyɛminyumu Poetzinger biɔ mi kɛ gbi blɛuu ke, “Erika, kɛ lɔ ɔ tsɔɔ kɛɛ ngɛ German gbi ɔ mi?”

Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ wa maa gbe sukuu ɔ nya a, Nyɛminyumu Nathan Knorr tsɔɔ he nɛ wa kpɛti nɔ fɛɛ nɔ ma ya sɔmɔ ngɛ. Imi lɛɛ, a ke ma ya Paraguay. Se akɛnɛ i wɛ he je ɔ, e he ba hia nɛ ye papaa nɛ e ngmɛ mi blɔ loko ma nyɛ ma ya jamɛ a ma a mi. Ye papaa ngmɛ mi blɔ, nɛ ngɛ March 1959 ɔ mi ɔ, i ya su Paraguay. Asafo ɔ ha mi hi he ngɛ Asunción, nɛ a ha nɛ nyɛmiyo ko nɛ lɛ hu e ji ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ba piɛɛ ye he.

E kɛ we nɛ i kɛ nyɛminyumu ko nɛ e ji ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ nɛ a tsɛɛ lɛ ke Walter Bright ɔ kpe. E ya Gilead Sukuu nɛ to nɔ nyingmi etɛ ɔ eko. Be bɔɔ se ɔ, wa sɛ gba si himi mi, nɛ wa pee kake kɛ da nyagbahi a nya. Be fɛɛ be nɛ waa kɛ kahi maa kpe ɔ, wa kaneɔ Yehowa si womi nɛ ngɛ Yesaya 41:10. Lejɛ ɔ de ke: “Koo ye gbeye. I kɛ mo ngɛ! Ko ha nɛ nɔ́ ko nɛ wo o he gbeye. Imi ji o Mawu ɔ nɛ! Ma wo mo he wami.” Ngmami nɛ ɔ ha nɛ wa ná nɔ mi mami kaa ke wa mia wa hɛ mi, nɛ wa ya nɔ nɛ wa ye Mawu anɔkuale, nɛ waa kɛ Matsɛ Yemi ɔ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi ɔ, Yehowa be wɔ kuae kɔkɔɔkɔ.

Be bɔɔ se ɔ, asafo ɔ kɛ wɔ ya ma ko nɛ e kɛ Brazil wo huzu ɔ mi. Benɛ wa ya su lejɛ ɔ, osɔfohi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ ha nɛ nihewi komɛ ba fiaa wa we nɛ e ngɛ puɛe ɔ tɛ. Lɔ ɔ se ɔ, ye huno ɔ kɛ polisi nɔkɔtɔma a bɔni Baiblo ɔ kasemi. Polisi nɔkɔtɔma a ha nɛ polisi ɔmɛ po wa he piɛ otsi kake, nɛ ni ɔmɛ gba we wa nya hu. Be bɔɔ se ɔ, asafo ɔ na tsu kpakpa ko ha wɔ ngɛ Brazil. Wa ná enɛ ɔ he se, ejakaa wa nyɛɔ nɛ wa peeɔ asafo mi kpehi ngɛ Paraguay kɛ Brazil tsuo. Wa to asafo nyafinyafi enyɔ sisi loko wa je lejɛ ɔ.

Dɔkitahi de mi ke i be nyɛe ma fɔ, se ngɛ jeha 1962 ɔ mi ɔ, i ba ná le kaa i hɛɛ hɔ, nɛ enɛ ɔ pee mi nyakpɛ wawɛɛ! Nyagbenyagbe ɔ, wa hia kɛ ya hi Hollywood ngɛ Florida, ngɛ ye huno ɔ weku li a ngɔ. Wa ngɔ blɔ gbami ní tsumi ɔ kɛ fɔ si bɔɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa hyɛ jokuɛ ɔmɛ. Se kɛ̃ ɔ, wa ha nɛ Matsɛ Yemi ɔ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi.​—Mat. 6:33.

Benɛ wa ya su Florida ngɛ November 1962 ɔ mi ɔ, wa na nɔ́ ko nɛ pee wɔ nyakpɛ wawɛɛ. Nihi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ susu kaa e sɛ nɛ nimli yumuhi kɛ blɛfo li nɛ a bla kɛ pee nɔ́ ko. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛmimɛ nɛ a ji nimli yumuhi peeɔ asafo mi kpehi, nɛ a yaa fiɛɛmi hu ngɛ he kpa, nɛ nyɛmimɛ blɛfo li ɔmɛ hu peeɔ jã nɔuu. Se Yehowa hyɛ we he nɛ nɔ ko je. Enɛ ɔ he ɔ, e kɛ we nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ pee kake, nɛ a peeɔ asafo mi kpehi kɛ blaa. Wa na kaa Yehowa nine ngɛ mi, ejakaa amlɔ nɛ ɔ, asafohi babauu ngɛ jamɛ a kpɔ ɔ mi.

Aywilɛho sane ji kaa kansa gbe ye huno ɔ ngɛ jeha 2015 ɔ mi. I kɛ lɛ hi si jeha 55 sɔuu. E ji huno kpakpa nɛ e suɔ Yehowa, nɛ e ye bua nyɛmimɛ babauu. I ngɛ be nɛ a ma tle lɛ si kɛ nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa a blɔ hyɛe.​—Níts. 24:15.

Ye bua jɔ kaa i kɛ jeha 40 kɛ se sɔmɔ kaa be tsuo sɔmɔlɔ, nɛ i ná jɔɔmihi fuu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ ye huno ɔ ngɛ je mi ɔ, a baptisi wa Baiblo kaseli 136. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, waa kɛ nyagba komɛ kpe. Se wa ha we nɛ nyagba nɛ ɔmɛ nɛ a ha nɛ wa kpa wa Mawu nɛ e yeɔ anɔkuale ɔ sɔmɔmi. Mohu ɔ, wa hɛ kɛ su e he wawɛɛ, nɛ wa ná nɔ mi mami kaa e ma tsu sanehi a he ní ngɛ lɛ nitsɛ e be mi, kɛ lɛ nitsɛ e blɔ nɔ, nɛ e pee jã hulɔ!​—2 Tim. 4:16, 17.

Ye hɛ jaa ngɛ ye huno Walter he wawɛɛ, se blɔ gbami ní tsumi ɔ yeɔ bua mi. Ke i kɛ nihi sɛɛ gbogboehi a si temi ɔ he ní ɔ, e yeɔ bua mi wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i na kaa Yehowa kua we mi gblegbleegble. Niinɛ, Yehowa ye e si womi nɔ. E baa ye yi, e wo mi he wami, nɛ e ngɔ e ‘kpakpa peemi hiɔ nine’ ɔ kɛ ye bua mi.​—Yes. 41:10.